Spit ''n4nrg
Jlfscfieió.
De Groote Kerk te Den Burg.
onmiddellijk verdwijnen de pijnen
mef AKKERs KL00STÏR8ALSEM
VAN OVER DE GRENS.
DE ROL VAN RUSLAND.
door C. S. PONGER.
In het archief van de gemeente Texel
bevindt zich een handschrift uit 1579, ge
schreven door Frans Arianlsoen, waarin
staan de privilegies door Koning Philip-
pus 22 Juni 1556 gegeven aan de „stedel
ende eylande van Texel". Door de eeu
wen heen heeft men ingezien, dat dit in,
zekere zin een belangrijk stuk was, dat}
lang bewaard zou blijven. Daardoor zijn
er, ook in latere jaren, op de nog onbe
schreven bladzijden andere belangrijke
mededeelingen in aangeteckend. Zoo staat
midden op het titelblad geschreven, wel
licht door een gelukkige jonge vader, dat
8 Maart 1604 Jan Radjemacker geboren-
werd.
Op de keerzijde van het titelblad staan
enkele opmerkingen over de geschiedenis!
van de Kerk te Den Burg en van Den
Burg en Texel in het algemeen. Dit is
door een andere hand geschreven dan de
rest van het geschrift en houdt er ook|
geen verband mee. Toch is dit, naar het
schrift te oordeelen, ongeveer in dezelfdo
tijd geschreven.
In deze toevoegsels zijn weer twee
handen te onderscheiden. Die het eerst
zijn mededeelingen schreef, liet tusschen
iedere vermelding een groote tusschenK
ruimte open en onderstreepte alle woor-i
den. In die tusschenruimte heeft een an
der verschillende opmerkingen toegevoegd.
Alleen de vermeldingen, die betrekking
hebben op de kerk, worden hier aange
haald in de oorspronkelijke spelling en
volgorde
In het jaer ons Heren 1481 doe worde
de Hogeborch geslacht tot een kerkhoft,
ende worde daerop de capel gemaeckt.
1482 doe worde die eerste misse daerinne,
gedaen die dage voor Alder Heyligen
avont.
Int jaer ons Heeren 1470 doe worde
onse Burchkerck het koer gemaeckt ende
in 't jaer 1481 doe was 't volent.
V
Dit is de eenige berichtgeving, die er
bestaat over de bouw van deze kerk. Wij
moeten ons bij de waardeering hiervan
voor oogen houden, dat dit geschreven
werd, ruim honderd jaar nadat volgens
degenen, die de toevoegsels schreven, de
kerk ge"bouwd werd.
Over het algemeen kan gezegd worden,
dat in vroeger eeuwen men het vaak niet
zoo precies nam met dateeringen, ais er
geen zekere jaren bekend waren. Toch
lijkt er mij geen enkele reden toe, dit ook
voor dit geval aan te nemen. Deze kortfe
opmerkingen lijken, geheel on-officieel,
Onvarwaohti overvallen
U de venijnige Heken.
Wrijf dadelijk mei Klooi-
lerbaliem, welke tol diep
in de weefsel» door dringl.
omdat de sloffen die de pijnen ver
oorzaken er door worden verdreven.
Doosje 35 cl. Pollen 62'/, ct. en f. 1.04
JAARBEURS.
Voor twee gulden van Den Helder naar
Utrecht en terug.
Wie Woensdag a.s. b.v. de Jaarbeurs
wil bezoeken, kan zoo voordeelig reizen
per reiswagen van Gebr. Van Konings--
bruggen, (zie adv.)
KERKNIEUWS.
Tot leden der commissie, die met de
kerkeraad het reglement der Doopsgez.
Gemeente zullen herzien, zijn gekozen: i
Voor Den Burg de heeren G. J. Keijzer
en H. J. Kraai,
voor De Waal: mw. A. Dros-Rab;
voor Oosterend: de heer S. Wuis Az.
DE REGEN IN AUGUSTUS.
Augustus was aan de natte kant, ai
spande van de laatste vier jaar Augustus
1934 de kroon. De neerslag bedroeg dit
jaar 41.8 mM. De grootste hoeveelheid,'
in één etmaal gevallen, bedroeg 14.4 mM.
In 22 etmalen viel geen regen. t
Ter vergelijking diene:
Aug. 1934 62.6 mM.
Aug. 1935 32.7 mM.
Aug. 1936 28.2 mM.
Aug. 1937 41.8 mM.
UW RADIO.
Elke toestelbezitter, is, krachtens de
wet, verplicht aangifte te doen van zijn
radiotoestel bij P.T.T. i
Het is een zuiver administratieve maat
regel, waaraan voor de luisteraars geen
financieele verplichtingen vastzitten.
Niet-aangifte kan echter onaangename
gevolgen hebben.
Wij geven de raad, wanneer zij in ge
breke gebleven zijn, alsnog opgave aan
het plaatselijk postkantoor te doen. -
uit liefhebberij, neergeschreven. Bovendien
zullen er zeker in die tijd nog kerkboeken
bestaan hebben, waaruit veel over de
bouwgeschiedenis van de kerk. kon geput
worden. -Op grond van het handschrift
kan dus, samenvattend gezegd worden,,
dat men in 1470 begon met de bouw van
het koor van de kerk; dat is dus het achi
terste, meest oostelijke deel.
Van 1470—1481 werkte men isteeds meer
naar het Westen toe, zoodat in 1481 de,
burcht, die dus ongeveer op de plaats van
de toren stond, gesloopt moest worden.'
Uit het feit alleen al, dat de burcht ge
sloopt werd, blijkt, dat deze vervallen
was, althans niet meer in gebruik. In
1482 kon de eerste mis in de geheel,
voltooide kerk gelezen worden. Voordiep
zal alleen het koor voor de dienst gei
bruikt zijn.
Ik rangschikte de gegevens met opzet
zoo, omdat dit vaak van de normale gang'
zaken was bij de bouw van een kerk ip
de middelleeuwen: men begon bij het
koor i n het oosten en bouwde langzaam;
naar het westen toe.
Tot zoover het handschrift.
Gelukkig is het mogelijk, de jaartallen,
die het handschrift opgeeft, te controlee
ren, door het gebouw zelf wat nader ta
bezien. Allereerst volgt hier een korte
beschrijving van het gebouw.
in het Verre Oosten.
Het conflict in het Verre Oosten heett
dezer dagen een verrassing gebracht:
China sloot een niet-aanvalsyerdrag met
de Sovjet-Unie. Van Chineesche zijde
heeft men daarbij verklaard, dat 't zich bij
het huidige conflict met Japan door deze
overeenkomst met Rusland in de rug
heeft willen dekken. Deze verklaring doet
wat eigenaardig aan, wijl er in geheel
China wel "niemand zal zijn, die gelooft,
dat Rusland geineene zaak met Japan zou
willen maken. Veel waarschijnlijker is dan
ook de verklaring, dat China tot dit ver
drag heeft besloten, om de vele com
munisten in het Hemelsche Rijk tot een
algeheele samenwerking met Nanking in
de strijd tegen de Japanneezen te bewe
gen. Maar van welke zijde men dit ver
drag ook bekijkt, steeds weer komt mep
tot de conclusie, dat de voordeelen daar
aan verbonden meer aan Russische dan
aan Chineesche kant zijn. Want zeker
is, dat de nationalistische Chineesche be
weging een deel van de sympathie, welke
hij tenslotte ook nog in Duitschland en
Italië bezat, verloren heeft.
DE WERELD BUITEN CHINA-JAPAN.
Van het conflict in het Verre Oosten
Iaat zich intusschen meer in het algemeen
'-eggen, dat nog wel "nimmer een ge
beurtenis van dergelijke afmetingen een
zoo „onverschillige" wereld gezien heeft.
En hoe kan het ook anders. Alles is
hier even duidelijk. In de eerste plaats
is er geen schuldvraag, die de gemoede
deren zou kunnen verhitten. Of er er
gens ter wereld iemand leeft, die zou
willen bestrijden, dat Japan de aanvaller
is, mag betwijfeld worden. Verder is 't
even duidelijk, dat het een tot China
beperkte strijd zal blijven, d.w.z. dat
geen vreemde mogendheid zich in het
conflict zal mengen. Incidenten ter zee
en in de internationale concessies, zooals
b.v. de beschieting van het Amerikaan-
sche schip de „Hoover" en de verwon
ding van de Engelsche ambassadeur Hu-
gessen, zijn, wanneer de kanonnen schie
ten en vliegtuigen bommen werpen, na
tuurlijk steeds mogelijk en onvermijdelijk.
Maar geen mogendheid zal daarin meer
De kerk is geheel gebouwd van bak
steen. Slechts enkele rood zandsteenen
lijsten zijn aan de zuidzijde aangebracht.,
Er is een zeer stemmige versiering, ont
staan uit de tegenstelling van roode en
gele baksteen. De bouwtrant is de go-
thische stijl. De eigenschappen, waardoor
een gebouw als gothisch bestempeld kan
worden, zijn niet alleen van formeele,
maar vooral ook van structureele aard,
Door de ligging, ver van alle groote
centra, vervallen hier echter grootendeels
de structureele factoren. Voor deze kerk
komt de gothiek neer op de spitsboog-
ramen, portalen en arcade, de profielen
en de tamelijk lichte ruimte omvatting.
Zooals bij alles uit het verleden van
Texel, sluit ook hier weer de bouwstijl
geheel aan bij Friesland. Vooral de bak-
steenbouw en de drie typische rosetach-
tige nissen boven de westdeur getuigen
daarvan. Trouwens, het is bekend, dat in
de vroege middeleeuwen de kerken van
Texel een bezit waren van de Augustijner
abdij te Ludingakerke in Friesland, nabij
Franeker.
De iets uit de voorgevel springende
toren is in de kerk tendeele ingebouwd.
Binnenin rust de toren op twee zware
zuilen.
Het West-portaal, onder in de toren
aangebracht, is buitengewoon mooi van
kleur door de afwisseling van gele en
roode baksteen. Vooral de gele bakstee-
nen zijn van een buitengewoon groot
formaat, zelfs zoo, dat. men er de zuil-<
tjes van de blinde arcade in de toren,,
van heeft kunnen maken. Boven dit por
taal zijn drie roset-nissen, waarvan de
verwantschap met de Friesche kerken a*
werd opgemerkt.
Dan volgt een lijst, waarboven de toren
iets smaller wordt. Hier versleren twee
groote spitsboognissen, die ieder weer
onderverdeeld zijn, het oppervlak. Een'
spitsbooglijst vormt de afsluiting van de
tweede verdieping. Weer inspringend isj
de derde verdieping, waarvan alleen heti
onderste deel de arcaden tusschen
twee hoékfialen aansTuit bij de af ge
noemde twee verdiepingen. De deelen
hierboven, versierd met iets gebroken,
rondboognissen, spitsboog galmgaten,
open balustrade en steenen spits, missen
de gele steen en zijn geheel in roode,
baksteen.
Alle ramen in de kerk, waarvan er en
kele dichtgemetseld zijn, worden door
spitse bogen afgedekt.
(Slot volgt.)
y SfflfflfflfflfflfflfflfflSl
ffl m
ffl Wie gal in de mond heeft, zal ff!
ffl geen honingzoete taal spreken. fü
ffl ffl
$1 fflfflfflglfflffifflfflfflffl
willen zien dan slechts een incident. Dat
blijkt wel uit de zeer gematigde nota,
welke Engeland in verband met de aan
val op Hugessen aan Japan heeft doen
toekomen. Nog minder zal de Volken
bond, die reeds in 1931 weinig voor;
China kon doen, ingrijpen. En al even
weinig waarschijnlijk is het, dat Sovjet-
Rusland in dit conflict openlijk aan de
zijde van de zwakste partij, hoewel deze;
volkomen in haar recht is, zal gaan
strijden.
WIE WINT HET IN CHINA?
Zoo blijft slechts de vraag over: welke
wapenen zullen overwinnen? Zal de aan
valler succes behalen, of zal de verdediger
weten stand te houden? Misschien is net
wat voorbarig: maar voorloopig schijnt
de openbare meening het ook over dit
punt reeds eens te zijn. Men moet ver,
zeer ver in de boeken van de geschiedenis
terugbladeren, voordat men een oorlog-
vindt, waarin het edele philosofen-volk
der Chineezen niet verslagen werd. En
het is niet waarschijnlijk, dat slechts
eenige jaren van gebrekkige hervorming
de militaire kracht van het land sterk
hebben opgevoerd. Zoo schijnt zich dus
alles in een weinig verrassende richting
te moeten ontwikkelen.
SPANJE.
Van het andere oorlogsterrein, n. 1.
dat in Spanje, valt na de val van San
tander weinig nieuws te vermelden. Aan
het Baskische front zetten de troepen
van Franco hun opmarsch rustig voort,,
terwijl aan het front van Aragon het ini
tiatief aan de zijde van de regeeringstroe-
pen lis. In de kringen van Franco be
strijdt men intusschen, dat dit offen
sief de stad Sagarlossa in gevaar zou
kunnen brengen.
Overigens geeft men ook te Madrid
na de val van Santander nog geen blij
ken van moedeloosheid. Men schijnt in
de Spaansche hoofdstad, die zich nu reeds
zoolang met succes tegen de aanvallen'
van Franco verdedigt, de val van San
tander niet van groote beteekenis te be
schouwen.
fflffifflffifflfflfflffifflffl II fflffifflfflfflfflfflfflfflffl
88 88
BE In kwade tijden j£
ffl leert men het meest. ffl
ffl ffl
y
Het is voorbij de vrije dagen
Zijn voor een jaar weer van de baan.
We duiken weer in onze kragen,
En schieten ons deinietje aan.
We hebben onze zomerpakken
Opnieuw gevrijwaard tegen mot,
We liggen aan geen strand te bakken,
Maar bakken nog slechts schar en bot.
Het bruin, dat ons de zon deed braden,
Verkleurt tot geel en dan tot wit,
De wind, die blaast weer door de naden
Wanneer je in je serre zit.
We voelen ons wat lamme-nadig,
Als bij het afscheid van een vriend,
Al was de zon niet overdadig,
Ze heeft haar pluim toch wèl verdiend.
Het badseizoen is afgeloopen,
De Badhuisdeuren gaan weer dicht,
De deuren van de haard gaan open,
En al om acht uur brandt het licht!
We kijken nog wat zomerkiekjes,
De boomen zeker zijn nog groen,
Maar't zijn toch ook de laatste kliekjes,
Het nagerecht van 't hoog-seizoen.
O ja, September kan ook mooi zijn
Met dagen vol van gouden zon,
De herfst kan prachtig in haar tooi zijn,
Eén warmgetinte kleurenbron!
Maar tóch, we zijn voorwaar geen
droomers,
We hebben zin voor werk'lijkheid,
En ook al dóen we nog wat zomersch,
Voorbij is de vacantietijd.
Kantoren, scholen, zijn begonnen,
Nog wat onwennig in 't begin,
En 't uurtje daglicht, ééns gewonnen,
Dat schiet er strakjes weer bij in.
We hadden waarlijk niet te klagen,
We zijn tevreden, is 't niet waar?
Welaan: adieu dan zomerdagen!
Tot ziens maar weer, het volgend jaar!
DE KLEINE ENTENTE.
Terwijl het in het diplomatieke spel'
ronldom Spanje nog steeds rustig is i
de vacantietijd behoort immers nog niet
tot het verleden verandert de perma-'
nente raad van de Kleine Entente te
Sinaia in Roemenië. De Kleine Entente
bestaat op het oogenblik zestien jaar,;
en hoewel ze vooral in de laatste tijdf
eenige gevoelige klappen gekregen heeft,
kan men toch niet zeggen, dat het ver
bond van Tsjecho-Slowakije, Roemen iëi
en Zuid-Slavië in de loop van de jaren
al te veel verzwakt is. De individueele le
den van de Kleine Entente mogen af en
toe eens genoegen vinden in een vrien
delijke omgang met deze of gene groote
mogendheid, ten aanzien van pnncipi-
eele vraagstukken heerscht er tusschen1
hen toch eensgezindheid. Zoo heeft men
dit keer b.v. weer besloten te Genève
steun te verleenen aan het Tsjechische
standpunt ten aanzien van het incident
van dat land met Portugal en bovendien
bij de verkiezingen voor de niet-perma-
nente zetel van de Volkenbondsraad so
lidair op te treden.
GENERAAL WEYGAND.
De chef van de Fransche Generale Sta|
'onderhoudt zich met de leiders van de
padvindersbeweging in de Fransche re
publiek.
