Nc. 5189 51ste Jaargang Woensdag 3e Nieuwe Tpxelsche Courant 22 Sept. 1937 EERSTE BLAD. Het Ned. Herv. Kerkje. REIST PER WACO Uw advertentie in dit blad wordt op Texel huis aan huis gelezen. TEXELSCHE COURANT 1—Mil -I is sinds 1 Juli 1930 In dit bh»d opgenomen. U1TG.: N V. Boekhandel en Drukkerij v.h. Langeveld en de Rooij Den Burg. Tel. 11. Postrek. 652. ABONNEMENTEN: f0.75 per kwartaal buiten den Burg fl.losse nrs let ADVERTENTIES: 12 cent per regel minimum 5 regels. Eenzelfde adv. voor vier plaatsingen opgegeven, wordt drie maal berekend. Vraagt ons zeer voor- deefig tarief voor neringdoenden. TEXELAARTJES: 4S ct. (4 regels.) ZONDAGSBLAD, 16 blz., in roto-gra- vure, f0.50 per kwartaal; buiten Den Burg f0.70. HOOGWATER ter reede van Texel r.m (nam ongeveer uur later 24 25 26 27 28 29 30 Sept. 12 12 12.57 1.16 1,59 2.41 4,01 5,34 LICHT OP Ril WIELEN en RIITUIGEN 7 28 ||||||:i!llllllllllllllllllllll!llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll||il|| llllllllllll VAN OVER DE GRENS. ||j||||||||| llllli"ll'""lllll'IIl>>lll'lll"lll'l!llllll"l""'llll'llll'""lll'lllll'lllll"'"""'llllll ENGELAND EN FRANKRIJK STANDVASTIG. De z.g. zeerooverij in de Middelland- sche Zee heeft een zeer belangrijk ge volg gehad, dat zich al duidelijker en' duidelijker begint af te teekenen. Dat iu de lang verbeide manifestatie van dd Engelscli-Fransclie wilskracht. Reeds te Nyon hebben de beide groote democra tieën zich voor de eerste maal van het haardvuur verwijderd en een stap, wel licht aarzelend nog, in de ruwe buiten lucht gewaagd. Engelsche en Franschd oorlogsschepen zoo werd daar beslo ten zullen de controle in de Middel- landsche Zee gaan uitoefenen. Italië kaït aan het accoord mede doen en de Thy- reensche Zee, eigenlijk een Italiaansche binnenzee, voor zijn rekening nemen. Na tuurlijk wilde Italië niet, en maakte Roi me heftig bezwaar tegen het eenzijdige accoord van Nyon eenzijdig, wijl het zelf niet ter conferentie verschenen was. Maar de eerste stap in de werkelijkheid heeft Engeland en Frankrijk moed ge geven. Men heeft dit keer niet slechts de Italiaansche protesten rustig langs zich heen laten gaan, maar bovendien nog gemeenschappelijk met de andere mo gendheden van Nyon tot een uitbreiding van het accoord besloten. Het aanvullend accoord verzekert „hulp en bescherming" aan de koopvaardijsche pen, welke aangevallen worden door vliegtuigen en aan de oppervlakte va rende schepen, dié zich niet houden aan de beginselen van het internationale recht, welke bij het verdrag van Londen algemeen zijn erkend. Koopvaardijsche pen, welke onder Spaansche vlag varen, vallen buiten deze maatregelen. Tege lijkertijd hebben Engeland en Frankrijk besloten, de thans overbodig gewonden- controle ter zee langs de Spaansche kus ten niet langer uit te oefenen. OORLOG-1N-VREDE. De vraag blijft, wat er thans uit de „zeerooverij" in de Middellandsche Zee zal worden. Deskundigen nemen aan, dat de maatregelen voldoende zijn om de „zeeroovers" te doen besluiten, hun ge vaarlijk handwerk te staken. Maar dit vraagstuk is tenslotte niet eens zoo be langrijk. Een paar tot zinken gebrachte schepen zijn in deze tijd van „oorlog- in-vrede"-methoden voor niemand meer biezonder interessant. Het belangrijke is en blijft, dat Engeland en Frankrijk eindelijk eens gaan toonen, dat zij niet langer van zins zijn zich op gebiedeh, welke zoowel voor hen als voor 'n groot] deel van de overige wereld van groot; belang zijn, terug te laten dringen. HET IS MAAR EEN „CONFLICT". We gebruikten zoo juist de uitdrukking ,,oorlog-in-vrede"-metnoden. Het best kan men deze zien toepassen in het Verre Oosten. Daar, in China, onderneemt het Japansche leger een met bommeneskaders, tanks, pantserschepen en andere moderne' hulpmiddelen uitgeruste expeditie, welke thans reeds een maand duurt, aan vele tienduizenden menschen het leven heeft gekost en geheele stadswijken gruwelijk heeft verwoest. Maar desondanks ver zoekt Tokio toch vooral niet van een Japansch-Chineesche oorlog, maar een voudig van een „Chineesch conflict" te willen spreken. Wanneer deze methode, welke overigens reeds in Abessinië met goed gevolg werd toegepast, gemeengoed wordt, staan wij voor de verwezenlijking van een oude droom der menschheid: n.l de afschaffing van de oorlog. Heel een voudig krachtens afschaffing van heti woord. Intusschen toonen de Chineezen zich tegenover de Japansche „vredebren gers" in het geheel niet dankbaar. Zij doen, alsot er wel oorlog is en schieten tot nog toe met betrekkelijk succes te rug, hoewel men toch aan de zijde van Japan slechts met een militaire operatie „tot heil van China" te doen heeft. Dat is de oorzaak van het geheele verschrik kelijke onheil tenminste volgens Ja pansche lezing, welke gelukkig alleen staat in de wereld. IDE VEREEN. STATEN IN CHINA. De algemeene sympathie in Europa) en Amerika staat ongetwijfeld aan de; de zijde van het geplaagde China. Maar helaas blijkt het niet mogelijk te .zijn aan deze sympathie een meer materi- eele inhoud te geven. Roosevelt heeft zich zelfs genoodzaakt geziien, met het oog op de toestand een gedeeltelijk em bargo op wapens af te kondigen, een maatregel, welke China, dat groot ge brek aan wapenmateriaal heeft, veel ge voeliger treft dan Japan. DE VOLKENBOND. Ook de Volkenbond is niet in staaf om te helpen. Dat weet men ook in Nan king en Wellington Koo, de Chineesche afgevaardigde, heeft, toen hij in de afge loopen week te Oenève de Chineesche zaak bepleitte, dan ook niet meer van de Volkenbond gevraagd, dan dit insti tuut inderdaad geven kan. Het resultaat' daarvan is geweest, dat thans de z.g. commissie van 23, waarvan ook Amerika deel uitmaakt en die reeds in 1933 werd belast mer een onderzoek naar de kwestie- Mantsjoekwo, de Chineesche zaak zai behartigen. Veel heeft China daarvan niet te verwachten en Wellington Koo heeft zich danook het recht voorbehouden dat de Volkenbondsrfaad later het geschil •op grond van de artikelen 10, 11 en 17 van het statuut, welke in heel wat radi caler maatregelen voorzien, dan de thano genomen, zal behandelen, indien 'China dit eischt. VERDEELING VAN PALESTINA. Ook van het Palestijnsche vraagstuk, dat de Volken bondsraad te behandelen kreeg, heeft men zich op betrekkelijk gemakkelijke wijze afgemaakt. De princi- piüele goedkeuring van het verdeelings- denkbeeld heeft men niet gegeven, doch wel een machtiging aan Engeland de stu dies in deze richting voort te zetten. Dit wil zeggen, dat Engeland rustig de verdeeling kan voorbereiden, zonder zich, angstig te maken over het lot van zijrJ detinitieve voorstellen. Een overwinning dus voor de Koninklijke Britsche Pale stijnsche Commissie-Peel. ÜE SPAANSCHE KWESTIE. Het derde belangrijke vraagstuk, dat de Volkenbondsraad behandelde, was do Spaansche kwestie. Negrin, de Spaan» sche vertegenwoordiger, stond daarbij tij delijk het voorzitterschap van de raad af, om een Telle rede tegen Italië tvi houden en eenige tekortkomingen van het accoord van Nyon te hekelen. In zoo verre hebben zijn woorden succes gehad, dat het accoord thans, zooals reeds ge zegd, niet slechts op duikbooten, maar ook op andere scheepstvpen en vliegtui gen toepasselijk is verklaard. Overigens zal dc Spaansche kwestie nog op een nadere bijeenkomst worden besproken. WIE PLEEGDE DE BOMAANSLAG? In Frankrijk is de opwinding over de bomaanslagen te Parijs ietwat geluwd., Gebleken is thans wel, dat geen 'Fran- sche arbeiders voor deze daad verani-- woordelijk waren. Een Italiaansche an archist, tegen wie een sterke verdenking, bestaat, bevindt zich thans in arrest. Dit' heeft er op het oogenblik toe geleid, dat het vreemdelingenvraagstuk in Frankrijk weer in het middelpunt dei- belangstelling is komen te staan. Zooafs- men weet, herbergt geen land zooveel buitenlanders als Frankrijk en daaronder bevinden zich ook vele twijfelachtige ele menten. Een gevolg van de bomaanslagen is nu geweest, dat het toezicht op deze buitenlanders zal worden verscherpt, waarbij men de belofte heeft afgelegd, dat de goeden niet onder de kwaden zul- len lijden. OUDESCHILD. DREIGT ER GEVAAR VOOR INSTORTING? DE RIJKS- COMM. VOOR MONUMEN TENZORG MEENT VAN NIET. Van verschillende zijden vernamen wij, dat het oude Hervormde kerkje van Ou- deschild in zoo vervallen toestand zou zijn geraakt, dat herstelling van het ge bouw dringend noodzakelijk zou zijn. Naar aanleiding van deze alarmeerende he-1 richten men sprak zelfs van gevaar. voor instortenmeendfen we eens op onderzoek te moeten uitgaan. Het re> sulfaat daarvan is, dat we kunnen mee- deelen, dat de toestand zóó ernstig niet is. Wel heeft eenige weken geleden de Rijkscommissie voor Monumentenzorg naar ds. Seholte ons meedeelde een on derzoek ingesteld, doch baars 'inziens inoet elke vrees voor instorting ongegrond wor den geacht. Toen wjj met ds. Seholte het kerkje in oogenschouw namen, konden Wij wel zien, dat het gebouw teekenen van verzakking vertoont. Merkwaardig is, dat de verzakkinge.» zich juist voordoen hij de later bijgebouwde gedeelten, de noorde lijke vleugel en de catechisatiekamer. Deze gedeelten zijn op het vroegere kerkhof gebouwd. Men vermoedt, dat de graven te los zijn dichtgegooid en dat daardoor de grond eenigszins ingezakt is. GEBOUWD IN 1650. In 1650 is het kerkje gebouwd. Dit jaartal staat ook op een steen, welke in de oostelijke gevel is aangebracht. Oor spronkelijk was de kerk rechthoekig van vorm. De ingang lag toen naar alle waar schijnlijkheid in de westelijke gevel, on der de toren. Deze ingang is nog te zien. maar werd niet meer gebruikt en daarom dichtgemaakt. Thans ligt de ingang in de zuidelijke gevel van de catechisatiekamer. Reeds van verre valt ons daa'r de ver zakking op. De deurkozijnen staan geheel scheef op de grond. Het is 'duidelijk te zien, dat de deur eenige tijd geleden ver nieuwd is, maar daarmede was dc ver zakking nog niet verholpen. In het kerkjo zelf is de verzakking niet dadelijk te zien. Eerst na goed te hebben rondgekeken zien we, dat bij het nieuwere gedeelte de grond eenigszins is verzakt;waardoor twee houten pilaartjes, die tusschen de kerkbanken en de galerij zaten van"boven "?ijn losgeraakt. Vrees voor instorting be hoeft dit echter niet te geven, daar als ondersteuning de pilaartjes toch geen *>e teekenis hebben. VERGROOT IN 1740. Het nieuwe gedeelte van de kerk is bij gebouwd in 1740. Zooals bekend is liet dorp Oudeschild pas in het begin van de 17e eeuw ontstaan; het groeide snel, zoo dat het kerkje reeds spoedig te klein was geworden, In de oostelijke muur van het nieuwe gedeelte vinden we een steen met de woorden ,,D' opzieners haben 't Huys te Noorden uijtgebreyd en Jacob Velt- huys heeft de eerste steen gelegt. 1740". Op de noordelijke muur zijn drie groote ijzeren cijfers, een zeven, een vier en een nul. De één is kennelijk weggevallen en er heeft dus weer hetzelfde jaartal 174Ci gestaan. Het kerkje heeft houten gewelven. Het pijporgel, in de Noordelijke afbouw aan gebracht, is eigenLijk geen orgel; het; cloet alleen als ornament dienst. Op de; galerij, achter het „orgel", wordt een gewoon huisorgel bespeeld. AUTOBUSDIENSTEN naar Hoorn Edam, Amsterdam en geheel West- Friesland. Ink Waco, Kanaalw. 137, den Helder Tel. 773 en V.V.V. Mooi Texel. OUDE GRAFSCHRIFTEN. In de uitbouw bevinden zich nog een tweetal grafschriften, waarvan het eeno luidt: „Hermanus Lindenhoff, uit Zwol le, oud 22 jaren, lieutenant ter zee, verongelukt op de 8 Juli 1758 met liet lantsoorlogsschip Oranjewoud". Het andere grafschrift is niet geheel zichtbaar, doordat dc kerkbanken erover, heei zijn gebouwd. Het heeft echter op dezelfde scheepsrainpbetrekking. Elders treffen wc nog eenige andere grafschrif ten aan, o.a. op een marnieren zerk, die echter onleesbaar zijn geworden. KOPEREN KRONEN. In dc kerk hangen drie prachtige ko peren kronen. Een hiervan is geschonkem door Nederlands grootste vlootvoogd Michiel Adriaans/, de Ruijter, in 1672, de andere een jaar later door /ijn tijdgC' noot Cornelis Tromp, eveneens een be kend vlootvoogd. De derde kroon, die wat eenvoudiger is, werd door een weduwa aan de kerk gegeven. Op deze kroon staat echter geen jaartal. Waarschijnlijk heeft deze schenking echter veel latei- plaats gevonden. Tegen de muren zijn vier koperen kandelaars, twee aan twee hij elkaar behoorend, aangebracht. Twee hiervan zijn waarschijnlijk van dezelfde schenkster als die van de kleine kroon; de twee andere zijn in 1743 geschonken, volgens het opschrift, een door de huis vrouw van Gerrit Rotting, de andere door de kerkmeester. Of Gerrit Rotting deze kerkmeester is geweest, konden we niet nagaan. NOG MEER OUDHEDEN. Voor de preekstoel bevindt zich een koperen boog, waarop het jaartal 1683 staat. De schenker (ster) hiervan is on bekend. Tegen de Westelijke wand van de kerk hangt een groot beschilderd bord, waar op de Tien Geboden in de oud-Holland- sche taal zijn aangebracht, zooals ze in Exodus 20 voorkomen. Rechts onderaan staan twee namen, O. Dekker en H.Boon, waaronder het jaar tal. Nog iets meer naar rechts staat dat het schilderstuk in 1653 door schip per Richard Robberts is geschonken. Aan vankelijk meenden we, dat Dekker en Boon de vervaardigers van dit schilderij waren, maar wat moesten dan die twee tegenstrijdige jaartallen beteekenen Hef is best mogelijk, dat Dekker en Boon dit bord slechts hebben overgeschilderd. IN EN OP DE TOREN' We stonden nu toch vlak bij de toren en konden de verleiding niet weerstaan om eens naar boven te klauteren. Na enkele trappen te hebben beklommen, stonden we bij het uurwerk. Een oud mechaniek, dat echter nog uitstekend loopt. Het is alleen jammer, dat de wij zers niet meer meedoenNog twee hooger zien wij hiervan de oorzaak: de raderen, die de beweging van het uurwerk op dc wijzers moeten over brengen, zijn geheel verroest en van hun assen Ic.sgeraaKt. De klok slaat echter nog behoorlijk. Uit het opschrift: „Pieter Seest, Amstelodamie. Anno 1782 me fe cit" (Pieter Seest te Amsterdam maakte mij in het jaar 1782) blijkt, in welk jaan de klok is vervaardigd. We dalen af en staan weldra weer op de begane grond van het kerkje, dat door de ,',tand des tijds" allerminst werd gespaard. Voorheen waren de buitenmuren niet bepleisterd, zooals thans, sinds 1904, het geval is. Maar de restauratie heeft tocll de gebreken niet kunnen verhelen, welke in de loop der jaren zijn opgetreden als, gevolg van geldnood, die doelmatig en afdoend herstel onmogelijk maakte. Wellicht zal dit herstel pas kunnen ge schieden, wanneer de Rijkscommissie voor Monumentenzorg hier haar onmisbare steun verleent. Zonder hulp van Rijk en Provincie en Gemeente zal zeker van degelijke restauratie van dit oude, vrij ernstig vervallen kerkgebouw wel geen sprake kunnen zijn. H.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Texelsche Courant | 1937 | | pagina 1