De Nieuwe Texelsche Courant
No. 5193 51ste Jaargang Woensdag 6 Oct. 1937
EERSTE BLAD.
De oude Pelmolen.
TEXELSCHE
MOLENS.
m m
Uw advertentie in dit blad wordt
op Texel huis aan huis gelezen.
TEXELSCHE COURANT
is sinds 1 Juli 1930
in dit blad opgenomen.
U1TG.: N.V. Boekhandel en Drukkerij
v.h. Langeveld en de Rooij Den
Burg. Tel. 11. Postrek. 652.
ABONNEMENTEN: f0.75 per kwartaal:
buiten den Burg fl.losse ars. let.
ADVERTENTIES: 12 cent per regel
minimum 5 regels. Eenzelfde adv. voor
vier plaatsingen opgegeven, wordt drie
maal berekend. Vraagt ons zeer voor-
deeHg tarièt voor neringdoenden.
TEXELAARTJES: 48 ct. (4 regels.)
ZONDAGSBLAD, 16 blz., in roto-gra-
vure, f0.50 per kwartaal; buiten Den
Burg f0.70.
HOOGWATER ter reede van Texel v.m
(nam. ongeveer Vj uur later.)
8 9 10 11 12 13 14 Oct.
10,47 11.13 11.38 0.26 1,09 2,08
LICHT OP
R1IWIELEN en RIITUIGEN 5 55
||||||iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiniiuii||||||
IIIIIIHIÜI VAN OVER DE GRENS.
minminimum
JAPAN LOKT PROTESTEN UIT
De Japansche strategie door de heele
oorlog heen, maar vooral de bombarde-*
meuten van Kanton en Nanking hebben
in verschillende landen scherpe protesten
uitgelokt. In de Commissie van 23 heeft
de Chineesche gedelegeerde Wellington
Koo het beroep van China op de Volken
bond toegelicht. Zijn eischen bleken van,
bescheiden aard te zijn en hielden in
hoofdzaak de vraag in, of de commissie,,
die thans met Australië en China 25 le
den telt, de middelen zou willen bestu-
deeren inzake maatregelen om China.de
meest mogelijke bijstand te verleenen.
Hierop betuigden de afgevaardigden van
Engeland, Frankrijk, Zweden en Rusland
hun instemming. Ze protesteerden het-
tig tegen het bombardeeren van open ste
den, waaraan Japan zich te buiten gaat
en waarbij een groot aantal non-com
battanten gedood werd. Vervolgens heeft
de commissie een ontwerp-protest opge
steld, waarin verklaard wordt, dat er geen
verontschuldigingen voor dergelijke han
delingen bestaan en dat zij deze bombar
dementen plechtig veroordeelt.
In een volgende zitting heeft de com
missie van 23 haar taak overgedragen aan
een ondercommissie, op voorstel van
Frankrijk, daar de bestudeering van vel
schillende onderwerpen nog noodzakelijk
was. Wellington Koo echter verzocht, dat,
na de bestudeering der te nemen maatre
gelen, de commissie van 23 zelf haar
oordeel over de Chineesch-Japansche
kwestie zou uitspreken.
De Belgische afgevaardigde minister
Spaak waarschuwde er voor, dat niet de
indruk moest worden gevestigd, dat de
commissie het probleem op een zijspoor
wilde schuiven en Litwinoff wees er op,
dat de Volkcnbondsvergatlering binnen en
kele dagen gesloten zal worden, zoodat er
met spoed moet worden gewerkt. Hierop
werd besloten om ten spoedigste de on-
dercommissie in werking te stellen met de
bedoeling, zoo gauw mogelijk tot een be
slissing te komen.
'DE HULP AAN SPANJE.
In de zesde politieke commissie van de
Volkenbondsvergadering heeft Del Vavo
de wenschen, die Negrin de vorige week
heeft geuit nog eens herhaald en ophef
fing van de non-interventie verlangd, daan
zooals hij zei, de niet-inmengingsover-
eenkomst practiseh waardeloos is geble
ken. Het antwoora van Frankrijk en En
geland luidde echter, dat zij niet bereid
waren, terstond een eind te maken aart
de niet-inmengingspolitiek. De Britsche
minister Elliott uitte zich daarbij op
scherpere wijze tegenover Spanje dan de
Fransche minister Delbos. De steun, die
Del Vayo van Russische zijde ontving,
was slechts zwak. De eenige, die zich aan
Spaansche zijde schaarde, was Mexico.
Aan een redactiecommissie is vervol
gens opgedragen een formule voor reso
lutie betreffende deze kwestie samen te
stellen, welke resolutie Donderdagavond
door de Volkenbondsvergadering is aan
genomen, waarin wordt gezegd, dat de le
den van de non-interventie-commissie op
heffing van de niet-inmengingspolitiek zul
len overwegen, indien de poging tot hand
having van de Europeesche vrede dreigt
te mislukken.
Oude Texelaars herinneren zich deze
molen nog wel. Hij stond aan Den Burg,
waar U nu het Groentje vindt.
(PenteekeningP. v. Cuyck, 1789.)
De windmolens zijn heel oud. lu een
kroniek uit de Middeleeuwen zien we op-
geteekend, dat Jan I van Brabant in
1299 op de Donderdag na St.-Nicolaas-<
dag aan zijn getrouwe en beminde Ar-
noldus het recht verleende om tusschen
de dorpen Hamoda van Rode en Skinle
tie tegenwoordige plaatsjes 3t. Oeden-
rode en Schijndel een windmolen op
te richten voor het malen van koren.
Toen waren de molens er dus al! Wan
de molen op Texel is gekomen, is ons
niet bekend. Maar lang geleden is lief
zeker.
In een „schenkingsbrief aan de Stede
van Texel" in 1414 van Willem IV van
Beijeren staat o.m. te lezen, dat de inwo
ners van de stad en hun iiakomeTingeji
de windmolen, welke zich toen aan Deit
Burg bevond, In errpacht ontvingen.
Wij vinden tusschen oude handvesten en
priviligiën, hierop betrekking hebbende,
zelfs een kwitantie van de pacht der
windmolen, in het jaar 1422 aan Johan
van Beijeren betaald, bedragende bon-»
derd gouden Fransche kronen.
Hiermede is afdoende bewezen, dat van
windmolens al heel vroeg in ons land
en op ons eiland sprake was. i
Wij maken nu een heele sprong dooi
de geschiedenis, laten eeuwen in sneltrein
vaart aan ons voorbijgaan en belanden in
het jaar 1732, in welk jaar op Texel
vijt molens worden aangetroffen en wel:
twee in Den Burg, een in Den Hoornj
een in De Waal en een in De Koog.. Al
deze molens hebben de tand des tijds niet
kunnen weerstaan: zij zijn thans niet meer.
De molen in De Koog 'is reeds om
streeks het jaar 175U verdwenen, hetzijf
door brand, hetzij door sloopershanden,
Nadien is er in de tweede helft van de
18e eeuw in Den Burg nog een molen
bijgebouwd. Er moeten in en bij ons
dorp dus drie molens zijn geweest.
Een van deze molens heeft op de
plaats van het tegenwoordige Groentje,
gestaan. De andere twee zullen de oude'
Texelaars zich nog wel herinneren. De
eene stond op 't eind van de Molenstraat,,
de andere nabij het R.K. Kerkhof.
De molen, die aan het Schildereincf
lustig zijn wieken draaide, is sinds lang
weg. De andere twee werden in het begin
van onze eeuw afgebroken. Ook heeft er
nog een molen gestaan tusschen Deif
Burg en De Waal, maar of dit de molen
is geweest, die reeds in 1732 als bij De
Waal gelegen werd aangegeven, weten
we niet. In de tijd van Van Cuyck stond
eveneens een molen tusschen De Waal en
Oosterend ën dat zou ook de boven be-
doelde molen kunnen zijn.
In De Cocksdorp heeft ook een molen
gestaan. Deze is omstreeks het midden1
van de vorige eeuw gebouwd, maar in
1920 door brand geheel vernield. Eige
naars van deze molen waren de Oebr.
Dros.
DE MOLEN TE OUDESCHILD.
Thans is op Texel nog slechts één
korenmolen over; ze staat, /ooals u weet,
te Oudeschild en is eigendom van de
firma Dros en Co.
In 1902 is deze molen pas op Texel
gekomen en toch is hij reeds zeer oud.
Het is n.l. een molen uit de Zaanstreek,
die daar afgebroken is en in onderdeden,
naar Oudeschild is vervoerd, waar hij
weer in elkaar getimmerd is.
Onze Oudeschiklcr molen is dus eigen
lijk een oude Zaansche molen.
We hebben daar eens een bezoek aan
gebracht en willen u daarvan graag wal
vertellen.
Dc molenaar ontving ons zeer vrien
delijk en was dadelijk bereid 0111 ons
een en ander te vertellen. Wc gingen een
trapje op en nog een en stonden toen
voor twee paar molenstecnen, een stel
voor jgroif en een voor fijn malen. We
klommen nóg hooger en hooger en kwa
men zoo in de nok van de molen, on
der de kap dus, het gedeelte, dat ge
draaid kan worden om de wieken in dc
wind te krijgen. Die klimpartij viel niet
mee.
Vogels konden de kap gemakkelijk in
en uit vliegen. En dat deden ze danookf
graag, maar dat ze daar ook sporen van.
Iiun visite achterlieten, kunt u hegrijpen.:
We zagen hier de horizontale as van
de wieken, welker beweging door houten
raderen op een verticale as werd over
gebracht. We zagen ook de „rem", die de
wieken doet stoppen, als de molenaar
beneden aan de vanglijn trekt. Het was
zeer interessant daarboven. Het is werke
lijk bewonderenswaardig, hoe degelijk
zoo'n oude constructie in elkaar zit. Wel
ffl EB
[ff Beleefd verzoek aan adverteer- ff!
[fl ders: Zendt uw adv.-opdi-achten fff
fff VOOR Vrijdagmorgen 10 uur.- [ff
[f| Liever nog: Donderdag reeds. [ff
fflffiïSffiBifflUffisiffi y fflïitfiffiififflffltfifflffi
is de molen in 1933 geheel gerestaureerd,
de constructie is nog zoo, als zij dooi
de Zaansche molenmaker vele jaren gele
den gemaakt was.
Toen weer naar beneden langs de steile
trapjes. Dat eischte overleg en voorzich
tigheid en wc kwamen danook niet op
de begane grond dan nadat we een
oogenblik aan een touw „tusschen he
mel en aarde" (tusschen kap en inolcn-
stceiien) hadden gezweefd, een touw, dat
we nog juist wisten vast te grijpen, toen
we een misstap deden
Op de tweede „verdieping" van de
molen is een omloop. Hier vinden we liet
z.g. kruiwicl, waarmee de kap gedraaid
wordt en daar is ook dc vanglijn, waai
de molenaar aan trekt, wanneer hij de
molen tot staan wil brengen of wanneer!
hij hem wil laten malen.
We maakten een „ommetje" op die
molentrans en hebben kunnen genieten
van liet verrassend mooie uitzicht, dat d<j
molen van deze liooge standplaats biedt.
Al meer dan 35 jaar staat daar die
oude molen, die molen van de Zaan,
verplaatst naar de oever van Texelstroom,
maar nochtans heelemaal niet onwennig
staat hij er. Hij past hier maar wat goed
en we zouden hein niet willen missen. Dc
laatste van de Texelsche korenmolenfe.
Alle andere vielen onder de moker van
de slooper of wenden door het vuur
vernield ofdoor de tand des tijds!
Maar hoe oud en hoe bedreigd door al
om heerschende zucht naar moderne me
chanisatie de molen doet zijn
plicht en liet is te voorzien, dat hij dat'
nog jaren zal doen. H.
mogendheden niet alleen het recht heb
ben te beslissen in het vrijwilligersvraag--
stuk.
Engeland geeft echter de verzekering,
dat de bezwaren van Italië niet onover
komelijk zijn en wijst er op, dat een con
ferentie van drie ook de mogelijkheid zou
bieden van een bespreking der Abessijüi-
sche kwestie; volgens de berichten zal
Italië eischen, dat ook Duitschland zal
deelnemen aan de conferentie en in geen
geval deelnemen aan een bijeenkomst van
een commissie van drie.
Zoowel Rome als de Fransche pers
uiten zich pessimistisch betreffende de
mogelijkheid van de drie-mogendlieden-
conferentie.
HET VLOOTACCOORD.
Het vlootaccoord, dat de Britsche, Fran
sche en Italiaansche vlootdeskundigen op
gesteld en geteekend hebben, stelt de zo-
nes vast, welke aan de vloten der drie,
landen ter bewaking zullen worden over
gelaten. Volgens dit accoord zou de
Britsche vloot de sector bij Gibraltar en
de Engelsche Zee toegewezen krijgen,
Frankrijk de verbindingswegen met Al
giers en de kust van Palestina en Syrië
en Italië de Thvreensche zee, de wateren
bij Sardinië en Sicilië, de Adriatische zee
en de zone langs Tripolis en Egypte. Hfet'
accoord wordt aan de regeeringen voor
gelegd ter beoordeeling.
IDlflTSCKLAND EN ITALIË.
Het bezoek van Mussolini aan Duitsch
land behoort weer tot de geschiedenis.
Met groot enthousiasme is de Duce ont
vangen in alle plaatsen, die hij bezocht
heeft of waar hij doorgekomen is. Na een,
bezoek aan de manoeuvres te Mecklen
burg en aan de Kruppfabrieken te Essen,
hebben Mussolini en Hitier zich begeven
naar Berlijn, waar Mussolini een groot-
sche ontvangst werd bereid. Op liet of
ficieele banket, dat de dag van aankomst
was aangericht heeft Hitler in zijn toe
spraak tot Mussolini gezegd, dat door de
samenwerking der beide landen de inter
nationale belangen het best werden ge
diend. De Duce antwoordde in zijn toe
spraak tot Hitier, dat de Duitsch-Italï-
aansche vriendschap krachtig stond te
genover iedere poging tot verwijdering en
dat zij gericht was op de vrede.
Dinsdagavond bereikten de feestelijk
heden haar hoogtepunt, n.l. de volksbe-
tooging op het Maifeld, waar de Duce en
en Hitler met een geweldige geestdrift
werden begroet. In de redevoeringen, die
zij daar tot het Duitsche volk hebben ge
richt, werd door beide mannen de nadruk
gelegd op de gelijke gezindheid van de
fascistische en de nationaal-socialistische
revolutie en op de gemeenschappelijke
belangen, die daaruit voortvloeien. Musso
lini zei in zijn rede, dat de bekrachtiging,
van de as Rome-Berlijn zich ten taak
stelde, de vrede voor Europa te bevorde
ren en het bolsjewisme te bestrijden.
HITLER NAAR ITALIË.
'KONING VICTOR EMANUEL
NAAR DUITSCHLAND.
In het midden dezer week is dc Duce
weer naar Italië teruggekeerd, waarhij
Rudoli Hess hem uitgeleide deed tot de
Oostenrijksche grens. Bij zijn aankomst te
Rome is Mussolini onder luide toejui
chingen begroet. Tijdens zijn bezoek aan,
Duitschland heeft de Duce Hitier uitge-
noodigd binnenkort ook een bezoek aan
Italië te brengen, welke uitnoodiging i9
aangenomen. Het- groote belang van dit
tegenbezoek zal zijn, dat Hitier als
staatshoofd voor liet eerst een bezoek
brengt aan een buitenlandseh staatshoofd,
n.l. de koning van Italië. Op dit bezoek
zal dan weer een tegenbezoek volgen van
koning Victor Emanuel aan Duitschland,
wat dan eveneens het eerste bezoek zal
zijn, dat een buitenlandseh staatshoofd
brengt aan het hoofd van het Derde Rijk,
ÏTALIAANSCHE BEZWAREN.
Tegen het Fransch-Britsche voorstel, in
zake een driemogendheden-conferentie be
treffende de non-interventievraagstukken,
heeft Italië tegenwerpingen gemaakt. Deze
bezwaren heeft Orandi toegelicht tegen
over minister Eden. Volgens de Italiaan
sche meening moet het vraagstuk der
vrijwilligers worden behandeld in verband
met de kwestie der rechten als oorlog
voerende. Ook meent Italië, dat deze drie