■pMjfircs.-*
TWEEDE BLAD
TEXELSCHE COURANT
Vrijzinnigen!
Texelsche Berichten
Zaterdac 11 December 1937
HUI GEMEENTE TEXEL lllll
|||i||iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiuiiiiii>i>i>>niii>iii>iii>iiii»i>"iiiillllll
WEGEN.
Burgemeester en Wethouders der ge
meente Texel maken ter uitvoering van
het bepaalde in art. 21, tweede alinea, der
Waterschapswet 1900 bekend,
lo. dat Gedeputeerde Staten van Noord-
Holland, bij hun besluit van 24 November
1937, no. 88, hebben goedgekeurd het
besluit van Hoofdingelanden van den pol
der Waal-en-Burg tot aankoop van het
Waterschap de Dertig Gemeenschappe
lijke polders van den verbindingsweg tus-
schen de Waalenburgerdijk en den Wes-
terweg;
2o. dat Gedeputeerde Staten van Noord-
Holland bij hun besluit van 24 Novem
ber 1937, no. 89, hebben goedgekeurd
de besluiten van Hoofdingelanden van het
Waterschap de Dertig Gemeenschappe
lijke polders tot aan- en verkoop van
orond voor den verbindingsweg tusschen
den WaalenBurgerdijk en den Westerweg.
De genoemde beschikkingen liggen van-
at heden gedurende 30 dagen ter ge
meente-secretarie voor belanghebbenden
ter inzage.
Texel ,10 November 1937.
Burgem. en Wethouders voornoemd
De Burgemeester, KAMP.
De Secretaris, JONKER
UIT DE OUDE DOOS
VAN EEN BURGEMEESTERSFAMILIE
OP TEXEL.
tijdens de Fransche overheer-
sching en kort daarna.
I.
Naar aanleiding van uw artikel in dfe
Texelsche Courant over de familie Lange-
veld, die in 't begin der vorige eeuw
het molenaarsbedrijf op Texel uitoefende,
heb ik onze oude familiepapieren eens
doorgekeken en vond omtrent mijne voor
ouders daarin het navolgende vermeld,
Martinus Langeveld, geboren 7 April
1765, huwde in 1786 met Anna Maria
Lijnslager. Hij werd 8 Juni 1797, door het
volk van Texel ter verkiezing van een
Schout in hun grondvergadering opge
roepen zijnde, door de meerderheid daar
van tot Schout benoemd. 22 Juni daarop
volgende vestigde hij zich op Texel.
Van een andere tak van deze familie
staat vermeld, dat Pieter Langeveld zich
als koopman en grutter op Texel ves
tigde en daar huwde met Trijntje Zun-
derdorp.
Van de Schout vond ik nog het een
en ander opgeteekend, wat voor de oudere
Tesselaars misschien wel interessant is.
Onder Koning Lodewijk werd hij baljuw
van Texel, in 1811 vrederechter, in welke
betrekking hij bij de komst van de Prins
van Oranje werd bevestigd. Hij genoot
de eer opgeroepen te worden als repre
sentant der Vereen igde Nederlanden ten
einde te stemmen over het ontwerp van
grondwet der Nederlanden en om te Am
sterdam op 30 Maart 1814 „als represen
tant plegtiglijk den Prinse van Onanje
als Souvereine Vorst te huldigen".
Door ziekte heeft hij deze plechtigheden
niet kunnen bijwonen, doch de hem be
wezen eer heeft hij steeds hoog gewaar
deerd.
Voor de Tesselaars was hij een vraag
baak; vele diensten heeft hij hun bewe
zen. Toen admiraal Verheul nog met
een groote macht te Den Helder ver
toefde, wist hij enkele heethoofdige Tes
selaars te bewegen nog wat te wachten
met zich voor Oranje te verklaren, waar
door zij zeer zeker het lot zijn ontko-
komen, dat de inwoners van Woerden
heeft getroffen.
Verder wordt van hem verteld, dat hij
door invoering van het merinosschaap uit
Spanje het Texelsche schapenras trachtte
te verbeteren, terwijl hij mede snoek
pootte in de Texelsche wateren. Nadere
gegevens ontbreken.
IlilHO VAN ZON EN MAAN. ®||illl
||||||i>iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii!iii!iiiiii:ii!iiii:llllll
.MAAN ZON
Datum: üp: Onder; Op Onder:
Z 12 Dec. 12,22 1/ 3 8 01 15,46
M 13 12,46 2,21 8 02 15,46
D. 14 13,16 3.40 8.03 15,46
W 15 13 53 5,02 8.04 15,46
D. 16 14,43 6.2! 8,04 15 47
V. 17 15.46 7,31 8 05 15 47
Z. 18 17.— 8,29 8,06 15.38
Zaterdag 18 Dec. Volle maan,
WOL OP DE WERELDMARKT.
Het dividend Ned. Wol-Mij. is bepaald
op f 80 per aandeel.
f*
De index-cijfers, samengesteld door de
Weekly Wool Chart, berusten op die
van 1914, gesteld op 100.
(Het bovenstaande dient ter aanvulling
en verbetering van het artikel over Wol,
opgenomen in vorig nummer.)
ZAKENNIEUWS.
Op uitnoodiging van de heer J. Agter,
alleen-vertegenwoordiger voor de verkoop
van Prima-Caz en daarbij noodige appa
raten, hebben we een demonstratie bijge
woond met dit gas, dat een uitkomst blijkt
te zijn, zoowel voor verlichtings- als ver
warmingsdoeleinden, op plaatsen, waar
de T.E.M. nog geen'stroom levert. Flet
gas, dat in t'lesschen geleverd wordt,
brandt niet zwart en is niet vergiftig. De
bediening van de verwarmings- en ver
lichtingsapparaten is hoogst eenvoudig.
De omstandigheid, dat in vrij korte tijd
reeds tientallen ingezetenen afnemers wer
den niet alleen, maar ook tevreden afne
mers, pleit zeker voor de goede eigen
schappen van Prima-Gaz en de daarbij
verstrekte verlichtings- en verwarmings
toestellen. Wie er belang bij heeft, late
zich eens inlichten door de heer J. Agter.
(zie adv.)
VIJF JAAR CONSULTATIEBUREAU.
Toen we vijf jaar geleden het initiatief
namen tot de stichting van een consul
tatiebureau voor zuigelingen in onze ge
meente, waren we vol goede moed; we
klopten links en rechts om medewerking
aan en kwamen nergens aan doovemans-
deur. Dit was ons een aansporing en
vooral toen van alle kanten bewijzen
van instemming kwamen, hadden we re
den om de stichting, de groei en de bloei
van een consultatiebureau op Texel met
vertrouwen tegemoet te zien.
Het verheugt ons buitengewoon, dat
we in de verwachting niet teleurgesteld zijn
Ja, wat we verwachtten, is zelfs verre
overtroffen.
Het aantal adviezen, door de arts ver
strekt, beweegt zich nog steeds in stij
gende lijn (Ffet jaar 1935 laten we bui
ten beschouwing; ongesteldheid van de
dokter heeft het aantal consulten over!
dat 'jaar n.l. ongunstig beïnvloed.) Vait
de oprichting at werden al meer dan
3100 adviezen verleend; dat is bijna zestig,
per zitting.
Flet Consultatiebureau heeft een eer
volle plaats in onze Texelsche samen
leving veroverd en verheugt zich in de al-
gemeene sympathie. Het is bij deze „vie
ring" van het eerste lustrum hier de
plaats dank te brengen aan allen, die
hun(haar) deel in de stichting en in
standhouding van het Bureau hebben bij
gedragen en niet in de laatste plaats aan
de heer Ten Bruggecate, Prov. Kinder
arts te Bergen, aan wiens goede adviezen
in het bijzonder moet worden toege
schreven, dat het Bureau zoo zeer wordt
gewaardeerd.
Ook aan de Zusters, die met haar
raad en daad terzijde staan, wordt dank
gebracht.
Nieuw
Jaar Zittingen Consulten ingeschreven
1933 12 532 159
1934 11 559 98
1935 9 524 103
1936 12 742 104
1937 11 776 106
In totaal 3133 consulten.
We meenen niet te mogen eindigen
zonder de aandacht nog eens te vragen
voor de bus, welke voor het inwerpen-
van vrijwillige bijdragen iedere keer in
de zaal aanwezig is. Dit is noodig, dames.
Niet voor allen, gelukkig. Er zijn er, die
- uit kleine beurs zelfs een behoor
lijke gift in de bus doen vallen. Maar er
zijn er ook, meer gegoeden zelfs, die
dat verzuimen of in elk geval niet naar
vermogen bijdragen in de kosten van in
standhouding van het Bureau. Dat is
een leelijk ding. Wanneer we nagaan, wat
de bus zelfs na een drukbezochte zitting
bevat, is dat door elkaar per advies niet
zelden een beschamend bedrag. Dat moet
toch beter worden!
Het is de plicht van allen, die zich
tot het Bureau om advies wenden, NAAR
VERMOGEN in de kosten, welke de in
standhouding vordert, bij te dragen. Wie
niets te missen heeft, vrage onbeschroomd
kosteloos advies. Maar wie er wat voor
betalen kan, drage wat bij al is he3
maar een kwartje. En wie het „doen"
kan, late zich niet onbetuigd; gebruike
hart en verstand en toone door een royale
gift haar dankbaarheid.
Moge we deze regelen aanbevelen in de
welwillende aandacht van de lezeressen,
die van de diensten van het Bureau ge
bruik maken? Texel heeft zijn Consul
tatiebureau. Aan u de plicht te zorgen,
dat we het houden.
ONTWIKKELINGSAVONDEN
in lokaal „Den Burg".
De laatste voor meisjes.
Voor ruim 30 meisjes hield mevr. Jou-
wersmaKoetzier Woensdagavond j. 1.
in lokaal Den Burg een lezing met licht
beelden over de zeden en gewoonten in
de 17e en 18e eeuw.
--Na opening door de heer W. H. Lap
verkreeg mevr. Jouwersma-Koetzier liet
woord: Zij begon met te herinneren aan
een sprookje van Andersen over een arme
student, „die naar die goeie ouwe tijd"
verlangde en nieuwe overschoenen vond.
waarmee hij een paar honderd jaar terug
kon stappen. Toch hebben we geen too-
versehoenen noodig, zei spr., want dank
zij musea, boeken, foto's, enz., en
een weinig fantasie kunnen wij ons mak
kelijk in die „goeie ouwe tijd" verplaat
sen. Spr. wist haar onderwerp op zulk
een wijze te behandelen, dat allen haar
met de grootste aandacht volgden.
DE KLEED1J.
Over dc klcederdrachtJa, daarover
alleen zou al wel een heele avond ge
sproken kunnen worden. Mannen droe
gen o.ni. korte broeken met fraaie strik
ken en zijden kousen, schoenen met
groote rosettcn. Zij droegen meest allen
een pruik. Daarop torsten zij een groote
hoed met zeer breede rand, welke hoed
met struisveeren was versierd. De aan
zienlijken droegen bovendien nog een
breede band, waaraan een degen hing.
Wat de vrouwelijke kleederdracht
betreft, ook toen al speelde de mode een
groote rol. Men keek alles van de Fran
schen af. Elke maand ging er bij de aan
zienlijken een pop uit Frankrijk rond,
welke telkens met de allernieuwste snufjes
versierd was. De vrouwen droegen tot
de grond reikende rokken van /"ijde of'
fluweel. Om haar hals pronkte een witte
kanten kraag, welke geheel uitgestreken,
wel 60 el lang kon zijn. Het vouwen van
zoo'n kraag nam dus menig uurtje in be-»
slag. Zij droegen veel paarlen en diaman
ten. Ook werd er druk „gepoederd", zoo
„intens" vaak, dat „zij" er als een „kren
tenkoek" uit kon zien. (zoo werd ten
minste in een gedicht vermeld). De huwe
lijksvoltrekking ging bij de rijken met
groote pracht en praal gepaard. De
bruidegom schonk zijn uitverkorene b. v.
een zilveren bruidskroon en een fraai uit
gesneden koffertje met juweelen. Hoe rij
ker bruidegom hoe meer juweelen en....
het „kon", want de Oost-Indische Com
pagnie bracht schatten in het land.
DE WONINGEN.
We zien ze nog wel, die huizen van de
17e eeuw met hun pittoreske trapgevel-
tjes. Onder het huis bevond zich een
keuken-kelder. Langs de voor het huis
loopende trap kwam men in het z. g.
voorvertrek, dat bij de zakenmenschen
als winkel dienst deed. Vandaar liep een
gang naar achter. De verschillende ver
trekken hadden alle tegels als vloerbedek-
k.ng. In de woonkamers der rijken lagen
ook wel Spaapsche matten. Bij de armen
was de grond eenvoudig met zand be
strooid. Behalve de gewone keuken had
men nog een pronkkeuken. In het slaap
vertrek stond een bed, met gordijnen om-\
geven, dat vaak zoo hoog was, dat er van
een trapje gebruik gemaakt moest wor
den als men te bed wilde. Onder het
bed bevond zich de z.g. koets, waarin
de kinderen sliepen.
Waar anderen zich organiseren, mogen
wij, vrijzinnigen, niet achterblijven!
Versterkt de vooruitstrevende midden
groep, welke de demrc .uie wil hand
haven en uitbouwen, krachtig stelling
kiest tegen alle uiter ten en streeft
naar samenwerking en verdraagzaamheid
Sluit U aan bij de
Vrijzinnig Dcmotiati-ilic Bond
„rM bond
Aan VtUJ71»N,Gw Haarlem
ov.r d. VU,.
I Dem. Band- -
Naam
Adtes
ill* él
:nd.n moren 5
TEXELS POLDERLAND
In de andere lasten van het Waterschap
wordt door het land in de polders Dfe
Koog en Everstekoog per hectare slechts
57Va percent gedragen van hetgeen de
H.A. land in de andere polders betaalt.
De gedeelten der z.g. Mielanden en'
Langwalen, welke in staat van onvrucht
baarheid verkeeren, worden niet in de
omslag begrepen, totdat die staat van
onvruchtbaarheid, waarop de vrijdom dier
landen gegrond is, kan geacht worden
te hebben opgehouden.
Al: het water, dat niet aan de polders
toebehoort, wordt naar dezelfde maatstaf
als het land aangeslagen.
Persoonlijke diensten en verstrekkingen.
Bij besluit van 24 October 1916 heb
ben de Staten in verband met het bij'
art. 1 der bevoegdhedenwet van 1902 be
paalde. aan het reglement een artikel toe
gevoegd, volgens hetwelk het bestuur be
voegd is, zoowel de in het waterschap
inwonenden, die daarin niet geland zijn,
als de ingelanden binnen zijn gebied, tij
delijk tot he t doen van persoonlijke
diensten op te roepen tot bewaking en
verdediging van de waterkeeringen bijl
dreigend gevaar of tot hulp in geval
van doorbraak en van hen ten behoeve
van die verdediging verstrekkingen van
last- en trekdieren, voer- en vaartuigen
en gereedschappen te vorderen.
De aard en duur dezer diensten en
verstrekkingen en wat daarop betrekking
15
Voor elke winkel, herberg - ook wel
voor particuliere woningen hingen uit
hangborden, niet zelden met de vreemd
ste opschriften.
De hygiënische toestand was, vooral in
de achterbuurten, van die aard dat ei'
geregeld besmettelijke ziekten uitbraken.
In dichtbevolkte steden vielen soms dui
zenden slachtoffers.
WAT DE POT SCHAFTE
In de 17e en 18e eeuw werd algemeen
op dc meeste dagen hutspot gegeten.
Daar zat van alles in: vleesch, viscli.moes,
wortels, erwten, boonen, pruimen, ro
zijnen, enz. Ook werd er veel vleesch en
visch apart gegeten. Bier was de alge-
meene drank; later ook wijn. De kinde
ren aten stalande bij tafel. Er werdejn
geen vorken gebruikt.
THEEVISITES.
Dat was me een feest, zoo'n theevisite.
Om de veertien dagen b.v. kwam een
aantal dames bijeen. Eerst werden er
verschillende potjes thee gezet; daarvag
kreeg een elk een proefkopje. Van het
meest gewenschte mengsel werd tenslotte
een groote pot gezet. >p één zoo'n avond
werden wel 40—50 kopjes gedronken. Te
gen het einde werd brandewijn geschon
ken. Begrijpelijk had men wel 14 dagen,
noodig, om weer op verhaal te komen en
dan begon de pret opnieuw.
Spr. vertelde verder over de school met
haar strenge tucht, over de onveiligheid
op straat 's nachts; weinig verlichting;
over de wijze, waarop vechtpartijen uit
gelokt werden en over de bakermat.
Aan het slot oogstte spr. een hartelijk
applaus De heer W. H. Lap bracht haar
dank en deelde tevens mee, dat het voor
1937 de laatste avond voor meisjes was.
In 1938 zal er weer een nieuwe reeks ge
organiseerd worden. Spr. rekende er op,
dat ook dan weer veel belangstelling zou
worden betoond. Deze mededeeling werd
door een spontaa/i applaus gevolgd. Een
bewijs, dat zij, di.e net initiatief tot het
houden van deze avonden namen, hurl
streven met succes bekroond hebben mo
gen zien. J.
VOORHEEN EN THANS.
heeft, worden bij verordening geregeld.
Het niet voldoen aan de bedoelde op
roeping of vordering wordt gestraft met
hechtenis van ten hoogste twaalt dagen
ot geldboete van ten hoogste f75.
BESTUUR.
Het bestuur van het Waterschap de
Dertig Gemeenschappelijke Polders wordt
uitgeoefend door een college van dage-
lijksch bestuur (dijKgraaf en vijf heem
raden) en een college van tien hoofdingei
landen. De dijkgraaf en de heemraden
worden door de Koningin benoemd. Hoofd
ingelanden maken daarvoor een aanbeve
ling van drie personen, op. Hoofdingelan-i
den worden met voorafgaande candidaat-
stelling verkozen door stemgerechtigde in
gelanden. Voor stemrecht en verkiesbaar-
I e!d wordt de hectare in Koog en Everste
koog gerekend tegen 57ia. percent van de
werkelijke grootte.
HET WEEZENSPÏJK.
Dit poldertje, groot 8.50.00 hectare, be
hoort geheel aan het Algemeen Weeshuis,
op Texel. Aan drie zijden ligt het tegert
de binnendijk van de Dertig Gemeen-i
schappelijke Polders aan. Alleen aan de
Zuidoostzijde heeft het een eigen dijk,
die vroeger zeedijk was, maar door de
indijking van de Prins Hendrikpolder bin
nendijk is geworden.
16
