52ste Jaargang
Woensdag 28 December 1938
No. 5321
Bi} het 75-jarig bestaan
der Parochiekerk te
Den Burg
DE WERELD
IN KAART
EERSTE BLAD.
DE NIEUWE TEXELSCHE COURANT
Texelsohe Berichten
4? 41 as®»®®®®®
llllllllllll WAT ER GEBEURDE....
iu.
TEXELSCHE COURANT
IS SINDS 1 JULI 1930
IN DIT BLAD OPGENOMEN.
UITGAVE: N.V. Boekhandel en Drukkerij
v.h. Langeveld en De Rooij Den
Burg. Tel. 11. Postrek. 652.
ABONNEMENTEN: f0.75 per kwartaal,
buiten Den Burg tl.— lossenrs. 4 ct
ADVERTENTIES: 12 cent per regel
minimum 5 regels. Eenzelfde adv. voor
vier plaatsingen opgegeven, wordt drie
maal berekend. Vraagt ons zeer voor-
deelig tarief voor neringdoenden.
TEXELAARTJES: 4S ct. (4 regels, ge
heel met kleine letter gezet.)
HOOGWATER (ter reede van Texel v.m.
(nam. ongeveer een half uur later.)
29 30 31 1 2 3 4 Jan.
0.29 1,09 2,03 3.40 4.58 6,03 7.04
LICHT OP
RIIWIELEN en R1ITUIGEN 4 22
EB s
58 De wereldvrede kan niet tót fig
S3 stand worden gebracht als een 58
Si van regeeringswege, dus van bo- ff!
33 venaf georganiseerd instituut; hij EB
EB moet uit de volkeren zelf voort- ff
EB komen. Prof. Heringa. EB
SI EB
EBEBffiSs^SifiBSdSlê 4) «iffifBËBfflfBEEStf.S
lillll IIIIUllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllillllllllllllllllllllllllllllll
llllllllllll GEMEENTE TEXEL
||||||iiiiiiiiiiiiiiii:!iiiiiiiiiiii!!Iiiiiiiiiiiii:iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii!Iiiiii||||||
m
STEUNVERLEENING AAN
KLEINE BOEREN.
Burgemeester en Wethouders van Te...
vestigen de aandacht van belanghebben
den op het Reglement der tewerkstelling,
op eigen bedrijf voor kleine grondgebi !-
kers.
Ingevolge dit reglement kunnen kl. Ine
grondgebruikers, wier bedrijfsinkon'Ven
meer dan f4.per week bedragen, K-ch
wier inkomsten een bepaald bedrag, af
hankelijk van den aard dier inkomsten en
de samenstelling van het gezin niet te
boven gaan, voor een vergoeding in aan
merking komen om op het eigen bedrijl
te werk te worden gesteld.
Voor vergoeding komen niet in aan
merking
1. grondgebruikers, wier bedrijfsinkom-
sten meer dan f4.doch minder dan
f7.per week bedragen en die de leef
tijd van 6ö jaar bereikt en overschreden
hebben, tenzij een plaatsvervanger aan
wezig is. In dat geval 'kan bedoelde
plaatsvervanger voor tewerkstelling in
eigen bedrijf in aanmerking komen.
2. grondgebruikers, wier bedrijfsinkom-
sten meer dan f4.doch minder dan
f 7.,per week bedragen, en die weduwe
zijn, tenzij "'een plaatsvervanger aanwezig
is. In dat geval kan bedoelde plaatsver-1
vanger voor tewerkstelling op eigen be
drijf in aanmerking komen
3. grondgebmikers, die li- hamelijk niet
in staat zijn hun bedrijfje 'mar behooren,
te bewerken, of niet in aanmerking komen
zich bij de bureaux voor arbeidsbemidde
ling te laten inschrijven, voorzoover zulks
ingevolge de bepalingen noodzakelijk is;
4. grondgebruikers, die een bedrijfje
exploiteeren, dat, berekend naar de toe
stand en omstandigheden, waarin het op
1 November 1937 verkeerde, niet voor
de kleine boerenregeling in aanmerking
zou zijn gekomen.
5. grondgebruikers, die geen ingezete
nen van het Rijk der Nederlanden.
Zij, die meenen voor steun ingevolge
bedoelde regeling in aanmerking te kun)
nen komen, dienen zich daartoe aan te
melden ten gemeentehuize voor of op
31 December a.s. Aanvragen, die na dezen
datum worden ingediend, moeten terzijde
worden gelegd.
Onder de aandacht wordt gebracht, dat
grondgebruikers, wier bedrijfsinkomsten
volgens de aan te leggen maatstaven, meer
dan f4.— per week bedragen, niet in de
werkverschaffing kunnen worden ge
plaatst; evenmin kunnen zij worden ge
steund ingevolge de algemeene steunrege
ling voor werklooze arbeiders.
Texel, 23 December 1938.
Burgem. en Wethouders voornoemd,
De Secretaris, De Buvgemeester,
C. JONKER. KAMP.
HET TEXELSCHE SCHAAP.
Aan de vaste wal.
We lezen in het Kerstnummer van De
Boerderij o.a.
Texel komt de eer toe de bakermat van
het Texelsche schaajp te zijn. Aan 't in
zicht van enkele Texelsche voormannen
en de fokkerscapaciteiten van de Texel
sche boer is het te danken, dat Nederland
een schapenras heeft verkregen, dat lang-!
zamerhand ook ver buiten onze lands
grenzen de aandacht gaat trekken. Ook
zal de schrale Texelsche bodem en de'
daaraan zeer waarschijnlijk gepaarde!
grootere ontwikkelingsmogelijkheid van
de oja het eiland gekochte dierem zeer
zeker een groote aantrekkingskracht op
de koopers blijven uitoefenen.
Doch de tijd, dat het schaap van het
Texelsche type feitelijk alleen op het;
eiland te vinden was, is voorbij. Er is een
hoekje van Noord-Holland dat, wat fok-
prestaties betreft, zeker niet achter komt,
met wat op Texel in doorsnee bereikt
wordt. We bedoelen hier de Abberkerke
Weere, een landstreek, door haar bodem
gesteldheid uitermate geschikt als scha-
peuland, n 1 hooge, droge, aardig vrucht
bare weiden. Flinke bedrijven, welke door
hun lange gerekte stukken land, op de-
achterste gedeelten in de herfst liefst
schapen en jong vee weiden om het melk
vee meer bij huis te houden.
Op deze voor de Noordhollandsche be
drijfsvorm van oudsher toch al schapen-
rijke bedrijven, heeft de geregistreerde:
Texelaar in het midden der twintiger ja
ren vaste voet gekregen. Overeenkomstig
de sterke West-Friesche aard van deze
hoek werd zeer degelijk te werk gegaan,
en kochten in twee achtereenvolgende jat
ren de wed. H. Langiedijk en J. Wagema-
ker de dochters van ram 351 uit de fok
kerij van P. Konijn. Deze ram, welke ook
later in Friesland beste diensten bewees,,
leverde prima dochters en stamde af uit
de overbekende bloedlijn 54105246
322, zoowel van vaders- als moeders
zijde. Ook het rammenmateriaal werd,
hier met zorg gekozen, zoodat het geen,
wonder mag heeten, dat hier succes ge
boekt werd. In 1929 teelde de wed. H.
Langedijk uit een paring van een 351 -
dochter met ram 632 (welke Heidenrijk,
van Berkhout, fokte met het beste bloed,
afkomstig uit de fokkerij van J. Sijp Sr.,
de vader van de algemeen bekende J.
Sijp Jr., Inspecteur van het Texelsche
Schapenstamboek in N.-H een ramlam
dat later als de grondlegger van de tot
nu toe eenige preferente rammenstam, n.l.
ram 893, naar voren zou komen.
41 41 ilfflfflfflfflffifflSlEB
del S
EB De wereldvrede laat zich niet EB
3 afkondigen. Hij zal langzamer- EB
EB hand langs handelswegen door EB
gj de solidariteit der wereld worden EB
33 opgelegd. Ferd. de Lesseps. EB
||||||iIiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii'iiii:iiiiiiiiiiiiiiiiiiii!iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii||||||
lllllliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii'llllll
28 Dec.: De heer Jac. P. Thijsse be-i
noemd tot hoofd van de Mulo te
Den Burg. 1889.
29 Dec.: Geboortedag van de Engelsche
staatsman Gladstone^ Liverpool.
1809.
30 Dec.: Marg. van Parma, landvoogdes
vertrekt uit de Nederlanden.
1567.
||||||'!iiiii:i'iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii!||||||
IIIIIIIIIIHIIIIII UIT DE OUDE DOOS.
||||||iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiinii!iiitiiiiiiiiiiiiiiiiiii||||||
VOOR VIJFTIG JAAR.
December 1888.
Gekozen tot hoofdingelanden van de
Dertig Polders de heeren Corn. Bz. Bak
ker en Pieter Jz. Roeper; tot hoofdinge
land van Waalenburg de heer J. IJ. Ran
(Haarlemmermeer.)
Cocksdorper schelpenvisschers bren
gen een Engelsche stoomer, met ballast,
bij de vuurtoren aan de grond geraakt,
v'.ot. Ze ontvangen f200 als loon.
Door notaris Coninck Westenberg
wordt 84 A. weiland van D. Keijser Jz.
voor f 109.50 verhuurd Ma_g oor bouw
land gebruikt worden.
Te Oudeschild werd door „Neptu-
nus" en het Mannenkoor „Amicitia" (dir.
G. Klazinga) in het lokaal van de heer;
Bijl, aan de haven, een feestelijke samen-
komst gehouden.
DIENSTBODENVRAAGSTUK.
(Ingezonden.)
Men moet zich nooit inlaten met zaken,
waarvan men geen flauw begrip heeft.
Huib de Rjjmeiaar kan soms aardig uit
de hoek komen, maar met liet dienst--
bodenvraagstuk raakt hij een teer punt
aan. Heeft H. zich weieens afgevraagd,
waarom vele meisjes zulk een tegenzin
in het beroep van dienstbode hebben;
voordat hij voorstelde om alle kantoor-
en fabrieksmeisjes enz. te ontslaan?
De dienstboden krijgen tallooze malen
een behandeling, die niemand zich elders
behoeft te laten welgevallen. Wettelijke1
werktijdregeling, vacantieregeling, enz.
bestaan meestal niet. Slaapgelegenheid!
veelal met te weinig licht en lucht, een<
zaam verblijf iu ongezellige keukens, dag
in, dag uit. Bij feestelijke gelegenhe
den koud eten, omdat binnen de bel
voortdurend gaat, ziedaar de reden, waar
om velen andere arbeid, zelfs de sloo<
pende arbeid aan de loopende band ver-i
kiezen boven het bestaan van een dienst
bode. In de stad zijn de misstanden het
grootst, doch op het platteland zijn de
toestanden ook lang niet ideaal. De bui-
tenlandsche dienstboden, die hier door'
honger en ellen le zijn gekomen, namen
meestal met een lager loon genoegen.
Doch als de dienstbode als mensch w ordt;
behandeld, en behoorlijk loon en een;
goede slaapgelegenheid, vacantie en
werktijdregeling gegarandeerd wordt, zal
ook het Hollandsche meisje er geen be
zwaar tegen hebben om dienstbode te
worden. Wanneer H. meerdere gegevens;
wil, moet hij zich maar eens wenden tot
de Alg. Bond van Huispersoneel,
Ruyschstraat 40, Amsterdam-Oost.
EEN EX-DIENSTBODE.
||||||iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii:iiiiiiii||||||
llllll UIT ONZE TAAL-TUIN. Illlll
lllllfiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiriiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiillllll
HIJ KIJKT OF HIJ HET IN KEU
LEN HOORT DONDEREN. .Dit wil zeg
gen: Hij is stom verbaasd. Vroeger meen
de men deze zegswijze zoo te moeten
verklaren: In Keulen zijn zooveel kerken,
dat er bijna steeds klokken aan het lui
den zijn, zoodat het haast onmogelijk
is, daar de donder te hooren, Giebeuit
dit toch, dan moet men wel verbaasd
staan. De tegenwoordige opvatting over
het ontstaan is deze: Keulen en Rome-
werden in de Middeleeuwen in het alge
meen gebruikt om een zeer groote af
stand aan te duiden. Hoort men het nu
van zoo ver weg donderen, dan is men
natuurlijk ten zeerste verwonderd.
Van welk spreekwoord zoudt U,
lezer, een verklaring gegeven willen zien?'
PASTOORS DER MIDDELEEUWEN.
Pastoor Bruno Jansz. behartigde niel
slechts de geestelijke belangen zijner pa
rochianen in Den Burg en De Koog, maar
zijn priesterlijke ijver strekte zich ook,
uit tot het „Buitenveld" (thans Eierland
sche polder) en tot VLIELAND. In dé
middeleeuwen bezat Vlieland een kapel,,
aan St. Nicolaas gewijd, welke onder de
bescherming stond van een tweeden pa
troon, den H. Willibrordus. Uit de jaren
15041566 zijn ons de namen bekent)
van zes priesters, die aan deze kapel
verbonden waren.
OOSTEREND.
Een tweede parochiekerk lag a.d. ooste
lijken kant van het eiland in het met hoo
rnen omgeven dorp Oosterend, ook Oost
en Oostereynde genoemd, waartoe in het
begin der löeeeuw omtrent 250 commu
nicanten gerekend werden. De kerk was
aan St. Maarten gewijd, de populaire
volksheilige, die evenals de andere „hei -
tige te paard", Sint-Nicolaas, een groote
vereering genoot. De Sunderklaasfeesten
en de St. Maartensvuren en -optochten
getuigen thans nog van die buitengewone
volksvereering. Hun voorbeeld van Chris
telijke en edelmoedige naastenliefde had
den op de vrome volksverbeelding een
stimuleerenden invloed; ofschoon die
twee bisschoppen nimmer hier geleefd rn
gewerkt hadden.
Behalve deze monumentale kerk uit de
13e eeuw (1206), welke eertijds tevens:
diende als een baken in zee voor de sche i
pelingen, bezat Oosterend ook een vica-
rie van O.L. Vrouw ter begeving van c'en>
Graaf van Holland.
'De kerk ligt op- een verhevenheid in
het midden van "de buurtschap en ver
toont in haar bouwvormen aan den
noordkant den romaanschen trant. Het
schip der kerk werd aan den zuidkant
HET MEMELGEBIED.
Zal hel Memelland, waarin zoo iiu.-i
verkiezingen zijn gehouden, die een groon
meerderheid vooi de Duitsche eenheids
partij opleverden, zich bij het Kijk aan
sluiten? Velen nemen dn aan, hoewel van
Duitsche zijde langs diploniatieken weg toi
oog toe niets anders is gedaan, dan een
wakend oog te houden op de toepassing
van het z.g. Memel-statuut, dat den Memel
landers indertijd zelfbestuur schonk in hei
kader van het Lilhausche staatsgezag En
TINGEN
MEME*1
CAVULEN
'psdnols L t r A U E. N
SCHMcff
JAKUtEN
'j^H^QEMUO
inderdaad schijnt op het oogenbllk wel de
lijd te zijn aangebroken voor de definitive
oplossing van een kwestie, die in Oost-
Europa steeds een steen des aanstoots is
geweest, sinds Lithauen in 1923 het Memel -
land bezette, bij welke bezetting de Ge-
zantenraad der geallieerden zich een
maand later neerlegde, zij het ook ondei
toekenning van autonomie aan de Memel-
landers. De betrekkingen tusschen Berlijn
en Kowno zijn op het oogenblik niet slecht
en in beide hoofdsteden schijnt men toi
onderling overleg bereid. Indien er dus
opnieuw een „Anschluss" zou plaats vin
den, zal deze toch naar alle waarschijn
lijkheid geen dramatisch verloop hebben
Het MemeJgebied, dat 2659 vierkanti
kilometer groot is en 140.000 Inwoner
heeft, is voor Lithauen vooral van belang
als verbinding met de zee. Dat de Duit
schers echter bereid zijn rekening te -hou
den met de behoeften van het Lithauschi
transitoverkeer staat wel vast. Verder be
zit het gebied een vrij belangrijke hout-
■n papierindustrie, die echter ook than-
iiingewezen is op de Duitsche markt. Hei
oelangrijkst is overigens de landbouw, du
-ier hoog ontwikkeld is
HIIII+ Het beste in ons dooft uit, als
IIHII+ het niet wordt aangewakkerd,
llllll^ Er is een tondel in ons, die op
llllll^ vonken wacht.
bepleisterd en van hedendaagsche vensters
vóórzien. In den kruisbeuk hebben de-
vensters hun traceeringen verloren. De
kerk heeft houten gewelven, het priester-,
koor werd afgebroken en afgestoten door,
een rechten muur. Het westelijk gedeelte,
der kerk wordf ontsierd door verschil
lende vertrekken. Aan den westkant staat,
de zware vierkante toren met een zadel
dak. In 't begin der vorige eeuw wendt
de toren vernieuwd. Bijna iedere eeuw-
heeft op deze kerk haar min of minden
fraaie sporen nagelaten.
In het begin der 17e ieeuw, in 1606, de
den de burgemeesteren, schepenen en re
geerders van het eiland Texel bij de
btaten van Holland en Westfriesland
klachten hooren over den schromelijken
staat van verval, waarin het kerkgiebouwi
verkeerde. Daarom verleenden de Staten
bij wijze van subsidie een octrooi „om
ses stuivers te heffen op eiken tonne
swaar bier dewelke bij de tappers en-
herbergiers on den eylande ingeleid suW
ien worden".
Van 14451551 zijn ons de namen en;
jaartallen bekend van 13 pastoors, die
aan het hoofd der kerk van Oosterend
gestaan hebben.
Na de kerkscheuring werd omtrent het
jaar 1785 door de mildheid van Trijntje
Jans Reij, wed. Jan Otto Bultman te
Oost ere-id een bijkerk gesticht,' welke
door de priesters van Den Burg bediend
werd.
Over het ruïneuze vandalisme aan het
koorhek, preekstoel, de prachtige luchter
van Michiel de Ruyter, de koorbanken,
graven en grafsteenen in de oude kerk
gepleegd, zwijgen we maar liever, gelijk
de zware toren der St. Martinuskerk zijn
schaduw spreidt over het pittoreske dorpv
waar nog iets hangt van de geheimzinnige
charme van voorbije eeuwen van roman
tiek. Want de St. Maartenskerk van;
Oosterend is een der oudste kerken van
Nederland, op wier muren de historie ge-
teekend staat van lijden en strijden, maai?
ook van standhouden gedurende meer dan;
700 jaren.
Pastoor J. P. A. BRINKMAN. -