AKKERTJE
ITWEEDE BLAD
Bij het 75-jarig bestaan
der Parochiekerk te
Den Burg
TEXELSCHE COURANT
iTexelsohe Berichten
Zaterdag 28 Jan. 1939
"k
[Neem dadelijk 'n
als Ge U grieperig voelt.
PERSONALIA.
Onze vroegere plaatsgenoot, de heer
Halbertsma, die le kaasmaker was aart
z Eendracht alhier, werd aan de Zui-
^Jelfabriek Koegras, gemeente Callants-
ig, bevorderd tot technisch bedrij fslei-
vas,Ier.
'nVJ1 UITVOERING „GEMENGD KOOR
EN DE TEXELAARTJES.
Woensdag 22 Februari zal het Ge-
newd Koor, in combinatie met het kin-
s, „ln
meer
>at is
ócht,
lerzangkoor „De Texelaartjes",
/cl: i i a» M.-
beide
juder "leiding van Toon dé Hoogh, in
en's Zaal een uitvoering geven.
rol OP DE WERELDMARKT.
Gerard Bekker, president van de Kaap-
iclie Wolproductenvereen., verklaarde, dat
e betalingsovereenkomst met Duitsch-
jand, volgens welke dit land verplicht
js. groote hoeveelheden Z.-Afrikaansche
kol te koopen, uitstekend is voor de
kolproduceerende landen in'het Britsche
■ijk en tevens een krachtig antwoord op
3e svnthetische wolbereiding in Duitsch-
iand. Deze toch wordt een ernstige mede
dinger voor de natuurlijke wol. Hij
peerit, dat zonder deze overeenkomst de
Z-Afrikaansche wolexport zou moeten
korden gesubsidieerd.
>01
best,
LLE
uinke
Zet
Lssch
aan
ïoua
uit
do
d v]
en]
QP
oud
toij
stap|
ch
jiteii
ha<
aai
Mai
er
eina
xandi
;k
ïtrofl
iteirfl
n.
r<t-l
be
looi
Ihuii
i on
lijkt
iwet
einig
Wacht niet totdat die besmetting de
overhand krijgt. Ga naar bed en neem
nog 'n "Akkertje". Die griep zet dan
niet door en morgen zijt g e weer „fit".
Per koker van 13 stuks -12 stuivers.
Per doos van 2 stuks - 2 stuivers
(Vervolg.)
DE GROOTE KERKSCHEURING
DER 16E EEUW.
Zoo was dus de godsdienstige toe
stand vanaf de 9e tot de helft der 16e
eeuw: heel de bevolking van Texel was
katholiek en behoorde tot de ééne moe
derkerk. leder dorp had zijn eigen kerk
gebouw en eigen pastoor. Allen deelden,
in de gezamenlijke vreugden en droefhe
den van dat groote Christengezin, het
welk men „kerk" noemt, waarvan Chris
tus het hoofd en wij allen ledematen zij u.
De eerste en laatste reis van iederei
Texelaar ging door dezelfde torenpoort
van. zijn dorp en allen zonder onderscheid
zaten aan dezelfde tafel en aten de-,
zelfde geestelijke spijs en dronken den
zelfden geestelijken drank. De kerk van
Den Burg was het hart van het eiland en
door de deur van St. Jan werden allen,
één van hart en één van ziel in Christus.
En in het dagelijksche leven zorgden de
gilden van St. Sixtus, Antonius en An-
dries, dat het economisch evenwicht be
waard bleef tusschen de patroons en,
handwerkslieden. Ook het Staatkundig be
stuur werd bezield van den Christelijken
geest van rechtvaardigheid en naasten
liefde.
Kunsten en wetenschap bloeiden, woeste
gronden w erden in vruchtbare akkers her
schapen, handel en nijverheid gingen een
veelbelovende toekomst tegemoet. Een
heid van geloof, eenheid van leven en
werken. Er bleef nog veel te doen over en
veel wat reeds gewonnen was ging wéér
verloren. Welk gezin kent niet zijn zor-
TWEEDE WINTERAVOND
VAN HET NUT.
De heer J. Hartman over „Boe
ken en Schrijvers".
De tweede winteravond van het Nut
was een literaire avond, welke verzorgd
werd door de heer J. Hartman. Jammer,
dat slechts weinigen zich geroepen voel
den hun kennis over boeken te verrijken.
De belangstelling had zeker grooter kun
nen zijn, had ook grooter moeten zijn,
want er zijn toch zeker veel meer dan
zestig boekenvrienden op ons eiland.
In zijn openingswoord wees de voorz.,i
de heer H. Kraai er op, dat het dikwijls»
moeilijk is een winterprogramma sameni
te stellen. Het bestuur kan natuurlijk wel
drie lichte, ontspanningsavonden organ i<
seeren, maar er moet ook rekening wor
den gehouden met de beginselen van het)
Nut. Een hiervan is, dat medegewerkt
moet worden om de ontwikkeling der le-.
den te bevorderen. Hierom heeft het be
stuur de heer Hartman verzocht te ko
men spreken over „Boeken en Schrij
vers".
Alvorens hij tot eigenlijke boekbespre
king overging, zette de heer Hartman'
het doel van de avond uiteen: belang
stelling te wekken voor goede boeken,.
Boeken lezen beteekent ontspanning, al
dus spr., maar het beteekent ook meer:'
ontwikkeling, bezinning, inzicht, het zoe
ken van wijsheid en schoonheid, enz:
Dit houdt in, dat men alleen boeken moet
lezen waardoor men wordt geboeid. Men'
moet nimmer boeken met tegenzin lezen.'
Spr. maakte de woorden van Jan Gres-i
hof tot de zijne, welke luidden: „Men
leest, omdat men er plezier in heeft".
Hierna besprak de heer Hartman eerst
het boek „Piet Hein", van Willem de'
Geus. Deze schrijver debuteerde met de
roman Wilde Vaart, die door een Nederl.
jury uitverkoren werd om mee te dingen
in een internationale prijsvraag, waarin
deze roman een derde prijs behaalde.
Willem de Geus aldus spr. wil de
positieve waarden van de menschen naar
voren brengen. Deze grondslag vindt men
ook terug in „Piet Hein". Eigenlijk haatte
de schrijver Piet Hein, die hij alleen ais
ZEVEN MANNEN VOOR EEN MEEUW.
Honderden Nieuw-Zeelanders hebben
een uur lang door teekemen van bijval
zeven sterke mannen aangemoedigd, die
bezig waren een Zeemeeuw te redden, die
in de telefoondraden verward was ge
raakt in de buurt van de haven van Auck
land.
Die zeven mannen bestonden uit: twee
politic-agenten, twee monteurs van de te
legraaf en drie leden van de bemanning
van een stoompont.
Het bleek, dat de een of andere laffe
„grappenmaker" een stuk brood met een
touw aan een poot van de meeuw had
vastgemaakt en het touw had zich om een
telefoondraad geslingerd. Het arme dier
hing een uur lang aan één poot en flad
derde al die tijd wanhopig om los te ko
men. Toen kwamen de zeven mannen in
actie, die de meeuw uit zijn benarde po
sitie redden.
genkinderen, die dwars tegen de keer in
gaan en de orde van het huisgezin ver
breken? Welke gemeente of vereeniging
kent niet haar tijden van inzinking en
depressie? Volgt niet gewoonlijk na een
tijd van hoogconjunctuur een tijd van da
ling en decadentie? Zoo ook in de kerk.
Naast vele voortreffelijke bisschoppen,
geleerde priesters, uitmuntende kloosters
en godvruchtige leeken waren er ook vele
misbruiken en wantoestanden.
De Renaissance en haar overdrijving,
het Humanisme, brachten ©en al te groote
vereering van de heidensche cultuur; ze
sleepten de geesten mede op een weg, die
naar het heidendom terugvoerde.
De Vorsten oefenden een rampzaligen,
invloed uit op 't bestuur der kerk en wisten;
onwaardige personen tot hooge kerkelijke
ambten te brengen, terwijl zij anderszijds,
begeerige blikken wierpen naar de bezit
tingen van kerken en kloosters. De in
vloed en het gezag der kerk en de ach
ting voor haar bedienaren ging langza
merhand verloren en hun stem werd niet
meer gehoord. Het rationalisme ver
wierp de waarheden des geloofs als open
baringen van God en maakte de mensche-
lijken geest tot hoogsten norm van de
waarheid. De kerkelijke tucht verslapte en
het misbruik van het gezag boezemden
het volk afkeer in. welke niet zelden
oversloeg in haat tegen de kerk. Aller-
wege werd de behoefte gevoeld aan een,
doortastende hervorming der kerkelijke,
tucht in hoofd en leden. Niet naar her
vorming in de ïeer ties geloofs, welk%
nimmer verandert, maar naar hervorming
in de kerkelijke tucht en de beleving van
Christus' leer.
Ook op Texel deed het verval van het
godsdienstig leven onder alle kringen zich
in de 16e eeuw op jammerlijke wijze ge
voelen. De Wijbisschop Nicolaas van
S;ieuwland licht er ons over in. Zelf was
lij in Sept. 1564 het Marsdiep over
gestoken; hij vond er corruptie en af-
overwinna'ar van de Zilvervloot kende.
Doch het bleek hem, dat Piet Hein meer
heeft gedaan dan Spaansche matten ver
overen. Willem de Geus ontdekte, dat-
de figuur Piet Hein voor ons land en
ons volk van groote beteekenis is ge-:
woest en dit bracht hij in zijn boek tot'
uiting. Spr. las enkele fragmenten voor,
waaruit de stoere verteltrant van dé
schrijver sprak. In de epiloog schreef De1
Geus, dat hij zich tot taak had gestelde
de overeenkomst tusschen de tijd van Pief
Hein en de onze aan te toonen en te-
laten zien, dat de krachten, die toen to
ons volk scholen er ook thans nog in
leven.
Als tweede boek besprak de heer Hart
man „Madame Curie", geschreven door,
haar dochter Eve Curie, vertaald door»
Willv Corsari. Spr. zei de overtuiging!
te hebben, dat men systematisch het peil
van het boekenlezend publiek onderschat.
Dit is andermaal bevrezen door de groote
aandacht, die aan „Madame Curie" wordt
besteed. Een criticus schreef van dit
boek: „Niet het boek is het meesterwerk,
doch het leven zelf". Door een aaneen
schakeling van fragmenten bracht spr,
de figuur van Madame Curie tot leven.
Dit boek moet ieder niensch lezen,
vooral jonge menschen moet het in han
den worden gegeven. De betoonde be
langstelling is in zekere vorm een hel-
denvereering, maar dan een voor een
groot en edel karakter, lkwenschhet in
duizenden handen, aldus besloot spr. zijn
verhandeling over „Madame Curie".
Ten slotte droeg spr. nog een frag
ment voor uit „Flipje" en uit „Het meis
je met het Blauwe Hoedie", beide van'
Johan Fabricius, Duidelijk kwam tot
uiting het humoristisch talent van deze
meester-verteller. De heer Hartman merk
te nog op met betrekking tot het laatste
boek, dat men, als men de gelijknamige»
film gezien heeft, niet moeit ineenen het
boek te kennen; de film heieft de beste
kwaliteiten van het boek ongebruikt ge
laten.
De heer Kraai zei in zijn slotwoord er
van overtuigd te zijn, dat niemand spijt
had te zijn gekomen.
Zoo kwam aan deze welgeslaagde Nuts-
avond een einde. H.
VLIELAND.
LOOP DER BEVOLKING IN 1938.
475 personen waren er 31 Dec. 1937.
12 m. en 8 vr. ingekomen.
5 m. en 2 vr. geboren.
27 personen ingeschreven.
15 m. en 6 vr. vertrokken.
4 m. en 2 vr. overleden.
27 personen afgeschreven.
475 personen waren er 31 Dec. 1938.
11+ Om iemand goed te loeren kennen,
11+ moet men niet alleen zijn gezicht
11+ maar ook zijn stem bestudeeren.
Medcdcclingcn
van Texels Bioscoop-Theater
VIVERE.
Het lijkt alsof de gevierde zanger Tito
di Lauro (Tito Schipa) niets dan geluk
en voorspoed kent. Aanvankelijk is dit
ook wel zoo. Hij is veertig jaar, dus in
de kracht van zijn leven; hij is beroemd,
heeft vele vrienden en is de vader van
een lieve, 18-jarige dochter, Paolo, die
sedert de dood van haar moeder in een
pensionnaat wordt opgevoed. Paolo vormt
het middelpunt van zijn bestaan, hij ver
afgoodt haar. De tijd komt, dat Paolo
meerderjarig wordt en het pensionnaat
verlaat om in de maatschappij haar in
trede te doen. Di Lauro begrijpt, dat hij
niet zijn vrooliike leventje voort kan zet
ten en tegelijkertijd zijn streijg opge
voede dochter in huis nemen. Daarom
komt Paolo hij een zuster van zijn oude
leermeester Bardella. Zoo vaak hij kan,
zoekt Di Lauro haar op. Het geval wil,
dat Tito's beste en onafscheidelijke
vriend Mario Dei, directeur van een groo
te muziekuitgeverij, ecu ongetrouwde ele
gante man van de wereld, liefde opvat
voor de knappe Paolo. Als Mario hem dit
vertelt, lacht Tito er eerst om. Hij heeft
reeds zooveel liefdesavonturen van zijn
vriend meegemaakt, Maar als het ernst
blijkt, verzet hij zich, en als Paolo en
Mario hun wil doorzetten, verbreekt hij
alle banden met hen. Hij vangt een
wereldtournee aan, welke een groot suc
ces wordt. Maar de ware vreugde ont
breekt hem. Er moet nog veel gebeuren,
voordat vader en dochter door een toeval
elkaar weer vinden. En in die tijd heb
ben de toeschouwers van veel fraaie zang
kunnen genieten. Een treffende film, vlot
gespeeld en uitmuntend verzorgd.
Al ET GEHEIM VAN DE
KERMISWAGEN.
Als Gene Autry na vijf jaar in zijn,
geboortestreek terugkeert als lid van een
reizend kermisgezelschap, treft hjj in een
schuur zijn oude vriend Harry Brooks
zwaar gewond aan. Het blijkt, dat Harry
verdacht wordt Gene's vader te hebben
vermoord. Gene kan dit niet gelooven,
verbergt Harry voor de politie en trekt
er op uit, om de moordenaar van zijn
vader te vinden. Niet dan na vele span
nende avonturen, waarin de kansen wis
selend zijn, slaagt hij hierin. Liefhebbers
van eow-boy-films kunnen génieten.
bij Hoofdpijn, Kiespijn, Gevatte Koude, Griep, Spit, enz.
De pijn- en kouverdrijver bij uitnemendheid.
1 „Mijnhordtjo" 5 ct. 12 stuks 50 cl. Bij Apothekers en Drogisten.
dwaling. Al zijn pogingen om dit te ver
beteren stuitten af op beslisten onwil.
Sinds 28 October 1559 was Frans Ari-
aensz door het kapittel van St. Marie
onder bepaalde verplichtingen tot viee-
cureyt van Den Burg aangesteld. Doch in
de jaren 15681572 was deze in leer en
levensgedrag zoo veranderd, dat een ver
nieuwde aanstelling door het kapittel niet
verwacht kon worden. Op de Synode van
Alkmaar den llen April 1575 liet hij zich
reformeeren en later komt hij voor als
secretaris der stede ende eylande van.
Texel. Intusschen waren ook de roofzuch
tige watergeuzen op Texel geland. Zjj
beeldstormden den 26en Maart 1571 de
kerk van Den Burg en verbrandden het
huis van den Schout.
Doch ofschoon het geloof verzwakt en
de tucht ondermijnd was, uitgeroeid werd
de kerk niet. Al spoedig kwamen naar
Texel voortreffelijke priesters, om de ver
weesde katholieken in hun nood terzijde
te staan en door woord en voorbeeld het
zinkende te redden en het verlorene te
herwinnen. Hoewel hun de kerk was ont
nomen en de eigendommen waren ge
roofd, bleef een groot getal Texelaren,
moedig en trouw aan de aloude moeder
kerk. Zij trachtten in het geheim hun gods
dienstig leven te bewaren en uit te oefe
nen.
Op de Synode van Edam in 1604 werd
er reeds over geklaagd, dat zij op Texel
veel „conventiculen" (bijeenkomsten) hou
den ende ondersïaen m scholen en wees
huizen haar in te dringen tot nadeel van
de jonge jeugd". (Reitsma-Archief van
Utrecht.
En bij hen, die in de conventiculen te
zamen kwamen, heerschte inderdaad een
geest van grooten geloofsijver en een
merkwaardige standvastigheid.
Kenmerkend is, wat de baljuw schrijft
in een brief van 1616 aan het Hof van
Holland en de Gecommiteerde Raden van
het Noorderkwartier:
„Het wasbekend", zoo schrijft hij,
„hoe tyrannelijck de papisten mijn swa-
ger hebben getracteerdj hem slaende bloe-
digh en blaau; denselven stootende met
geweld uyt de vergaderinghe, daer hij
aireede binnen was. Van gelijcken heb
ben se mij op deese toetste vergaderinghe
- zonder regard te neernen op mijn ou
derdom met voreken uyt heure ver
gaderinghe feitelijk geweert, jae de wij
ven hebben mij willen in een deecken
naijen Zijn dit niet saeken van seer
quader consequentiën En meriteeren die
niet exemplare straffe
Zooveel echter hebben de katholieken,
met hun standvastigheid verworven, dat
enkele jaren later oogluikend werd toe
gestaan met „alle stillichheyt" hun gods
dienstige oefeningen te houden. Dit ge
schiedde waarschijnlijk in een boet of
schuur, welke genoemd werd de Eier-
koogschuur. Deze schuilkerk stond aan 't
begin van den Westerweg tegenover "het
tegenwoordige gesticht van Weldadigheid
Den 15en Februari 1623, dus na vjjftig
jaren onderdrukking, kon zich wederom
als vaste pastoor op het eiland vestigen
Joannes van der M ij (e), die voor
de zoogenaamde godsdienstvrijheid aan
den baljuw jaarlijks de som van vier
honderd gulden moest betalen. Hij stierf
29 Juni 1633. Na hem werd als „insulae
ordinarius" gezonden Pieter Koets.
Deze begon al spoedig middelen te bera
men om tot een bedehuis te geraken, wjjl
bij zijn voorganger de „conventiculen" in
zijn eigen woning werden gehouden. Pa
stoor Koets overleed reeds den 9en Maart
1635. Van 1623 af tot heden bezitten wij
weer een aaneengesloten lijst van pa
stoors met naam en datum, die de kerk;
aan de Molenstraat hebben bediend. Voor
zoover van belang, zullen wij ze in de vol
gende artikelen vermelden.
Pastoor J. P. A. BRINKMAN.
