Italië gaf zich onmaan Van de Fronten in Oost en West. Neerlands eerste Oost-lndië-vaarders V WERELDNIEUWS Op iedere jas een vlinder maakt veler zorgen minder. 65e JAARGANG* No. 5788. ZATERDAG 11 SEPTEMBER 1943. TEXELSCHE COURANT BUITENLANDSCH WEEKOVERZICHT. 1—7 SEPTEMBER 1943. HET VIJFDE OORLOGSJAAR Het vijfde oorlogsjaar is begonnen. Duitschland heeft zich in de afgeloopen vier jaren, zoo verklaarde minister Goebbejs Tiaar aanleiding van dit feit, in het bezit kunnen stellen van alle po sities, welke het noodig heeft om deze oorlog te winnen; het kan voorloopig volstaan met datgene te beschermen, wat het tot dat eene, alles overheer- schende doel moet behouden. Over de Britsche landing op Calabrië, de teen van de Italiaansche laars, waren de feitelijke berichten bij het samenstel len van dit overzicht nog altijd' zeer schaarsch (Zie over de capitulatie elders in dit blad.) Nadat er in de Vereen. Staten reeds eerder verontruste stemmen waren ver nomen inzake de politiek, welke Enge land in de Middellandsche Zee voert, is het te Washington thans gekomen tot de oprichting van een Amerik.-Britsch-bol- sjewistische commissie „voor de behan deling van problemen, voortvloeiende uit de operaties in het Middellandsche Zee gebied". Deze commissie schijnt vnl. op gericht te zijn naar aanleiding van be richten, afkomstig uit Ankara, volgens welke Engeland het plan zou koesteren in de Middellandsche Zee over te gaan tot de vorming van een soort van afzon derlijke eilanden-unie, waarvan o. a. Malta, Sicilië, Korfoe en Lampedusa deel uit zouden maken. Wat de toestand in Italië zelf betreft, dient te worden opgemerkt, dat de arres taties van vooraanstaande fascistische fi guren, nadat men hen aanvankelijk met rust had gelaten, voortgang vindt. Ciano, wiens geheimzinige verdwijning enkele dagen lang tot allerlei combinaties aan leiding gegeven had, is thans gearres teerd. Het was bekend, dat hij bij ken nissen en vrienden verscheidene koffers met kostbaarheden in bewari)% had ge geven. Te Berlijn en te Ankara zijn nieuwe Italiaansche ambassadeurs be noemd. Uit de Italiaansche bladen blijkt overigens wel, dat de toestand nog steeds niet geheel overzichtelijk is. Zoo beste den b.v. verschillende Italiaansche cou ranten de laatste dagen, welke vooraf gingen aan de zeker met onverwacht ko mende aanval op Calabrië. meer aan dacht aan „onthullingen" over de amou reuze perikelen van Mussolini (wiens verblijfplaats nog steeds niet bekend is), dan aan de militaire vooruitzichten. DE BOLSJEWIEKEN BRENGEN ONTZETTENDE OFFERS. De aanval op 't Italiaansche vasteland is vooralsnog geen tweede front, waar aan Stalin zulk een behoefte heeft. Het andere surrogaat daarvoor, dat Londen en Washington Moskou trachten op te dringen, de terreur-aanvallen op Duit- sche steden, is dat al evenmin. Bei lijn was wederom het slachtoffer. De ver sterking van de Duitsche afweer bleek inmiddels duidelijk uit het feit, dat dit maal slechts vijf burgers werden ge dood, orrdanks de beweringen van de Britsche propaganda, welke het over 5U00 dooden had. Wellicht tracht men te Londen op deze wijze het verlies van 400-500 man vliegend personeel te recht vaardigen. Het schijnt in elk geval, dat Stalin zich voorloopig weer tevreden zal moe ten stellen met Churchill's belofte, uitge sproken in een rede aan het einde van zijn bezoek aan Quebec, dat „de dag niet ver meer is dat Amerikaansche en Brit sche soldaten het Kanaal zullen overste ken om in Frankrijk tegen de Duitschers tg vechten". Stalin's deelname aan de conferentie te Quebec verklaarde de Brit sche premier „ondoelmatig" geacht te hebben, wel voelde hij voor een confe rentie van de ministers van buitenland- sche zaken van Engeland. Amerika en Sovjet-Rusland. De bespreking te Quebec zou voorts in de eerste piaats gewijd zijn aan de strijd in de Stille Oceaan. Churchill is vervolgens naar Washing ton vertrokken, voor «een bezoek aan Roosevelt. Dit bezoek zou „geen nieuw hoofdstuk inluiden, doch het in Canada WIE WAS PIETER VAN CUYCK? De schrijver van de „Brieven over Texel". De aandachtige lezer van ons blad zal hel opgevallen zijn, dat we voor diverse schetsen uit de historie van ons eiland niet zelden stof putten uit de „Brieven over Texel" van zekere Pieter van Cuyck I Wie is toch die Pieter van Cuck? werd ons onlangs gevraagd. Waar kwam hij van daan? Hier is het antwoord: Pieter van Cuyck werd in 1720 als zoon van Pieter van Cuyck Sr. te Den Haag geboren Hij was schilder, en voor al teekenaar van beroep. Van zijn hand zijn o.m .de platen van de „Lijkstaatsie van Willem IV", welke door Jan Punt werden gegraveerd: In 1780 gaf hij te Amsterdam een boekje uit, getiteld „Be schrijving van eenige oudheden, gevon den in een tumulus of begraafplaats op het eiland Texel"; de platen in dit boek je zijn naar zijn platen van Van Cuyck gegraveerd (1). Van Cuyck maakte ook teekeningen Van de dorpen op ons eiland; ze werden begonnen hoofdstuk afsluiten." Inmiddels wordt Stalin, de roode tsaar, gedwongen zijn offensief aan het oostelijk front, ondanks de ontzaggelijke offeis voort te -zetten, ondanks de vree- selijke offers aan bloed, welke deze aan val vergt. Eind vorige week is weer een nieuwe slag ontbrand en wel in de sec tor van de midden-Donetz. Het Duitsche front is thans bekort; van een doorbraak der „elastische verdediging" is nog steeds geen sprake. WAT DE GEALLIEERDEN VERLOREN. Volgens Duitsche berekeningen heeft 't Duitsche luchtvvapen in Augustus meer dan 3500 vliegtuigen vernield, waarvan 2602 aan het oostelijk front. De bolsje wisten verloren sinds 5 Juli, toen hun offensief werd ontketend, ongeveer 1750,000 man, waarbij hun verliezen, ge leden tijdens verschillende ontlastingsof fensieven, nog moeten worden opgeteld. Sinds het begin van de veldtocht hebben de verliezen aan bolsjewistische zijde thans dus de 20 millioen ver overschre den. Ook ter zee boekten de Duitsche wa penen nog altijd successen. In Augustus werd 377,000 brt. vijandelijke scheeps- ruimte tot zinken gebracht, alsmede vier transportzeilschepen. 580,000 brt. werd getroffen, zoo zwaar, dat een goed deel als verloren kan worden beschouwd. Voorts werden 2 kruisers, 6 torpedoboo- jagers, een duikboot, een mijnenveger en vijf motor-torpedobooten tot zinken ge bracht. Een slagschip en tien kruisers werden beschadigd. „NIET VREEZEN GROOT MOEDIG TE ZIJN". De wekelijksche kroniekschrijver wordt in deze oorlogsjaren het hart dik wijls zwaar, als hij telkenmale weer moet vaststellen, welke ontzaggelijke hoeveelheden materiaal, dat aangewend zou kunnen worden om der menschheid ten zegen te strekken, zijn vernietigd, omdat de oorlog het eischte. Dergelijke gedachten hebben ongetwijfeld ook Paus Pius XII door het hoofd gespeeld, toen hij voor de radio tot de wereld een woord sprak over de vrede. Hij richtte zich o.m tot allen, wier taak het is* om een initiatief te nemen tot het aangaan van een vredesaccoord. Een werkelijke macht moet niet vreezen grootmoedig te zijn, zoo sprak het hoofd van de katho lieke kerk, aangezien zulk een macht altijd de middelen bezit om zich te waar borgen tegen elke verkeerde interpreta tie van haar wil tot vrede en tegen an dere mogelijke terugslagen. C. „Het sprekende licht". In Duitschland is een apparaat uitge vonden, met behulp waarvan het gespro ken woord in stralen kan worden omge zet. Deze stralen worden door een speci aal ontvangapparaat weer omgezet in geluid. De vijand kan op deze wijze uit gezonden berichten niet afluisteren Om het front te verkorten Stalino ontruimd. Naar het Duitsche weermachtsbericht Woensdag meldde, woedt de strijd in het Donetz-bekken nog met onvermin derde hevigheid. Om het front te verkor ten hebben de Duitsche troepen de stad Stalino ontruimd; maar tevoren hebber zij alle voor de oorlogvoering belangrij ke installaties aldaar vernield. Ook in het gebied van Charkof viel de vijand met sterke strijdkrachten aan, maar hij werd teruggeslagen en leed daarbij bloe dige verliezen. Dinsdag alleen verloor hij 106 pantserwagens en 77 vliegtuigen. DE ZON. Za. 11 Sept. op 8,07; onder 21,06 üE MAAN. Za. 11 Sept. op 19,55; onder 4,08 Volle Maan: 14 Sept. 6,40 HOOG WATER OP TEXELS REE Za 11 Sept. 7,29 en 20,04 Zo 12 Sept. 8,43 en 21,06 Ma. 13 Sept. 9,35 en 21,54 Di. 14 Sept. lJfc2J en 22,38 Springtij 15 September. door P. de Roode gegraveerd, in de jaren 1753-1778 te Delft uitgegeven, in 1930 en 1940 door de drukkerij van ons blad gereproduceerd. Op 28 Sept. 1787 is Pieter van Cuyck Jr. overleden. Na zijn dood, en wel in het jaar 1789, werden Pieter van Cuyck's „Brieven over Texel" te Delft uitgege ven door J. G. van Oldenbarnevelt, ge naamd Tullingh, oud-fiscaal van de Ge neraliteit. (2) .Van Cuyck was gehuwd met Catha- rina du Bois. Ook de vader van Van Cuyck was schilder, doch bovenal etser en graveur. Hij was een leerling van de bekende schilder Terwesten. Platen van Pieter van Cuyck Sr. kunt u vinden in de „Be schrijving van 's-Gravenhage" van De Riemer. Hij werd te Den Haag geboren in 1687; hij stamde uit 'n aanzienlijk ge slacht. In 1765 is hij overleden. (1-2) Beide hoekjes berusten in archief -Tex. Crt. Ze kunnen door onze lezers worden geraadpleegd, maar worden vanwege hun zeldzaamheid niet uit geleend. NEDERLANDSCHE VRIJWILLIGERS bij de Duitsche oorlogsmarine, 's Mid dags gaat men weer naar buiten voor de beoefening van spel en sport. Dat verkwikt en geeft aan het dienstplan de noodige afwisseling. Naast voetbal worden alle takken van sport be oefend. (Bildberichter Andres-Recla Pax c). Tegen de westkust van Europa. Engeland schijnt voorbereidingen te treffen voor een actie tegen de West kust van Europa: in het Z.O. van Enge land worden aanzienlijke troepencontin genten samengetrokken. Ook ligt in havens aan de Z.O-kust een landings- vloot gereed. De Duitsche weermacht is op alles voorbereid. Bommen op de Belgische hoofd stad en andere steden. Bij een Britsch-Amerikaansche bom aanval op Brussel werden 200 personen gedood, 500 gewond. Wel 186 huizen wer den totaal vernield, 1216 werden be schadigd. Het gemeentebestuur stelde 1 millioen fr. beschikbaar om de eerste nood te lenigen. Toen woonwijken van Kortrijk door bommen werden getroffen, kostte dat 50 burgers het leven Ook dicht bevolkte woonwijken/ van Gent werden met bommen bestookt; daar wer den 105 burgers gedood. Tot de ver woeste gebouwen behooren ook een kerk en een ziekenhuis. Vice-Adm. Helferich niet optimistisch. Volgens de BBC was vice-adnnraaV Helferich, opperbevelhebber van de Ne derlandsche strijdkrachten in het Verre Oosten, niet optimistisch tijdens de pers conferentie, die hij te Londen gedurende een bezoek aldaar heeft gegeven. Hij verklaarde, dat Japan door de verove ring van geweldige gebieden in staat is geweest yzekere veiligheidszones" in te richten, „waarin men zeer diep moet doordringen, alvorens een aanval op 't hart van Japan te kunnen doen." Admiraal Helferich voegde hieraan nog toe, dat het voorloopige verlies van de Nederlandsch-Indische dicht bevolkte gebieden het moeilijk maakte, Neder- landsche troepen in te zetten, en dat de Nederlandsche marine tengevolge van de geleden verliezen op een derde van haar oorspronkelijke sterkte was terugge bracht. Wat Egypte moet verduren. Egypte heeft van de geallieerde be zettingstroepen, waaronder negers uit allerlei landen, heel wat te lijden. Daar van heeft de nationalistische afgevaar digde Fikri Abaza in het Parlement een boekje open gedaan. Door militairen der bezettingstroepen werden tusschen 6 Aug. 1941 en 30 Jan. 1943 174 restaurants, café's, bars en lunchrooms geplunderd, de eigenaars werden mishandeld. Op de openbare weg werden 1025 vrouwen overvallen en misbruikt, 700 auto's meegenomen en honderden gevallen van roof gepleegd. Tijdens zijn interpellatie verhief Fikri Abaza zich driftig van zijn zetel en schreeuwde „Indien deze heeren ons, die hun bondgenooten zijn. zoo behandelen, wat' zullen ze dan doen met de bevolking vSn de landen, die zij overwinnen wil len!". Dc officieele Britsche berichtendienst heeft Woensdagavond uit het hoofdkwar tier van generaal Eisenhouwer bekend gemaakt, dat de Italiaansche regeering dc onvoorwaardelijke capitulatie van dc Italiaansche strijdkrachten heeft aange boden. Eisenhouwer heeft, volgens dit bericht.de capitulatie aanvaard en Italië een militaire wapenstilstand toegestaan, welke door zijn vertegenwoordiger en een lasthebber van maarschalk Badoglio is ondcrleekend. De wapenstilstand is met de onderteckcning terstond van kracht geworden. Intusschen heeft ook Badoglio terwijl de koning en hijzelf nog op 3 Sep tember iedere gedachte van die aard als laster van de hand gewezen hadden, in een communiqué voor dc Romeinsche omroep dc capitulatie bevestigd. Hij gaf toe, Eisenhouwer om wapenstilstand gevraagd te hebben. In feite heeft dc onderteekening reeds op 3 September plaats gevonden. De Italiaansche strijdkrachten moeten dienovereenkomstig aldus verklaarde hij iedere vijandelijke handeling tegen de Engelsch-Amerikaansche strijdkrachten staken. Sedert dc misdadige aanval op de Duce op 25 Juli en de met de Engelschen en Amerikanen voorbereide putsch ter verwijdering van de aan het bondgenoot schap trouwe fascistische regeering, was de Duitsche leiding voorbereid op dit openlijke verraad van de huidige Italiaansche regeering en zij heeft derhalve al le vereischte militaire maatregelen genomen. Dc verraderlijke aanslag op de ver dedigers van Europa zal tenslotte precies zoo mislukken als alle soortgelijke on dernemingen. De zomer loopt ten einde; de R kwam in de maand; het is herfst geworden. Nu komt de tijd, dat de Nederlandsche Volksdienst wéér aandacht vraagt voor zijn Winterhulp werk Er is weer werk aan de winkel! Hon derden volksgenooten zien met ongeduld naar hulp uit. Wie in de zomer maar nauwelijks kan rondkomen, raakt in de winter onherroepelijk achterop. Denk maar aan de uitgaven voor vuur en licht! Ook de middagpot kost in de winter maanden meer dan in de zomer, terwijl ook aan schoeisel en dekking meer geld zal moeten worden besteed. Om de zorgen van duizenden in den lande, die hulp diingend van noode heb ben, te verlichten, slaat Winterhulp Ne derland de handen opnieuw aan de ploeg. Van Zaterdag 2 t.m. Maandag 4 Oct. wordt door het heele land een groote collecte gehouden. Wie steunt, ontvangt een vlinder. „Op iedere jas een vlinder, maakt ve ler zorgen minder". Dit zal de leus zijn, waaronder de nieuwe vreedzame strijd voor misdeelde Nederlanders zal worden aangebonden. Aan politiek doet Winter hulp niet; met religie houdt ze evenmin rekening! Ze steekt de reddende hand uit waar hulp noodig is. Haar nobele werk- staat niet naast of boven ons volk; neen, het wordt gedragen door allen, wie het lot van behoeftige volksgenooten ter har te gaat. En daarom: allen meegeholpen om reeds de eerste collecte van W.H.N. lot een daverend succes te maken' Wie als collectant(e) behulpzaam wil zijn, meldde zich op het Raadhuis, op het Bureau van het Buurtschapshoofd. De capitulatie geen verrassing voor Berlijn. Het verzoek om wapenstilstand voor Italië is voor Duitschland geen verras sing geweest, zoo verklaarde Dr. Rau, de hoofdredacteur van het Deutsche Nach- richten Bureau (DNB) Dat was, zoo vervolgde hij, sedert Mussolini 25 Juni ten val werd gebracht, maar een kwestie van tijd.. Niet een concentratie van strijdkrachten was het doel van die „Putsch", maar verbreking van het bondgenootschap met de Asgenooten, Duitschland en Japan. De Italiaansche pers en de Omroep stuurden daar de laatste weken op aan; zij solliciteerden naar gunstige vredesvoorwaarden. De re- geering-Badoglio heeft nu de waanzinni ge daad van de Duitsche regeering in 1918 herhaald De eigen leiding moest ze prijs geven; een bewijs van haar zwak heid. Op genade of ongenade heeft ze zich, door haar onvoorwaardelijke capi tulatie, -overgegeven aan de tegenstan der, die het op politieke en militaire ver nietiging van Italië voorzien heeft. Het nieuwe Italiaansche regime zette de poorten open voor de ondermijningsele menten in het eigen volk Het verklaar de zich bij voorbaat accoord met de voor waarden, welke de geallieerden aan Ita lië zullen opleggen. Het is te voorzien, dat dit land het lot van de overwonnene op de meest meedoogenlooze wijze zal ondergaan. Wat Duitschland aangaat, zoo besloot Dr. Rau, zal wel niemand aannemen, dat de militaire afweerkracht van Duitsch land door het uittreden van Italië uit de oorlog op eenige wijze wordt benadeeld. Duitschland zal vastberaden doorvechten tot de overwinning is behaald. Zijn mili taire plannen ondergaan door de gebeur tenissen op het Apennijiisch schiereiland niet de geringste verandering. De mensch, die zich weet te beheer- schen, is een mensch van karakter. (Prof. Bolland.) De dood van Cornelis Houtman. Van de tweede reis, welke Cornelis de Houtman naar de Oost ondernam, is hij niet teruggekomen. Sept. 1599 werd hij in de kajuit van zijn eigen schip op de reede van Oleh-leh voor de kust van Atjeh, door inboorlingen vergiftigd en daarna „gekrist"; Portugeezen zouden daarin de hand hebben gehad (3). Verdere lotgevallen van Frederik de Houtman. Frederik deelde de lotgevallen van zijn broer tot 1599, toen hij bij de over val onder de kust van Atjeh in gevan geschap raakte. Meer dan drie jaar duur de het, eer hij naar het vaderland kon terugkeeren. Maar Dec. 1603 vertrok hij opnieuw naar Indië, nu als opper-kom- mies op de vloot van Van der Haegen. Van 1605-1611 was hij er gouverneur van-Ambon, van 1616-1625 Raad van In dië en gouverneur van de Molukken. Toen nam hij voor goed afscheid van de Oost, in Alkmaar sleet hij zijn laatste le vensdagen. Hij werd er schepen en raad van de stad; grondeigenaar en hoofd ingeland in de Wieringerwaard. Zij stoffelijk overschot rust in de Groote Kerk te Alkmaar; 21 Oct. 1627 was zijn sterfdag. In het doodboek der kerk lezen we o.m.: „Frederick Houtman. Scheepen en Cap. 3 pos. f 13,(d.w.z.: drie poozen de klok geluid voor f 13, Op de zerk zien we het wapen van Frederik de Houtman; het vertoont een pronkende pauw. Verder het huismerk van Frederik en het stadswapen van Gouda (4), de geboorteplaats van de "bei de broers, waar het dankbaar nageslacht in 1880 te hunner eer een gedenkteeken oprichtte. (3) Prof. Blok en „Winkler Prins" noe men 1 Sept., deel VII Linsch.-Vereen blz. 328, ook het register, 11 Sept. als de sterfdag. (4) Gedenkwaardigheden Kerken N.- Holl. door Bloys van Treslong en Belon- je, no. 226. DUITSCHE MAATREGELEN IN ITALIË. Berlijn, 9 Sept. (DNB). Dc Duitsche maatregelen in Italic, waarmede onmid dellijk na het bekend worden der capitu latie van Badoglio een begin werd ge maakt, worden overal volgens de plan nen uitgevoerd. De Italiaansche formaties hebben over het algemeen zonder ernstige incidenten de wapenen neergelegd, voor zoover zij zich niet bereid verklaarden onder Duitsch commando te blijven vechten. Plaatselijk verzet werd snel gebroken. De toestand wordt nog steeds geken merkt door het feit, dat de belangrijke verkceislijnen in volle omvang kunnen worden gebruikt. Hoe Japan er over denkt. Ook Japan is door de loop der gebeur tenissen in Italië niet verrast. Het be treurt liet verraad van de regeering Ba doglio ten" zeerste; in het driemogendhe- denpact staat immers nadrukkelijk ver meld, dat geen der drie partijen een af zonderlijke vrede zal sluiten. Japan heeft intusschen de noodige tegenmaatregelen genqmen en verzekert, dat de overgave van Italië op d.e totale oorlogstoestand geen beslissende invloed zal hebben. Meer dan ooit, zoo besluit het bericht uit Tokio, gelooft Japan in de definitieve overwinning. FLINKE KERELS MELDEN ZICII NU VOOR DE WAFFEN-SS EN DE LANDWACHT. Het SS-Ersatz-kommando deelt mede: Iedere gezonde Nederlander op de leef tijd van 17-45 "jaar kan zich vrijwillig bij de hieronder vermelde adressen ver voegen, ten einde gekeurd te worden voor de Waffen SS of de Landwacht. Tijdens de keuringen worden alle in lichtingen verstrekt met betrekking tot de verzorging van familieleden, duur der opleiding, extra levensmiddelen, etc. Vrijwilligers, die om bepaalde redenen in Nederland moeten blijven, kunnen dienst nernen bij de Landwacht of bij het SS-Wachtbataillon in Amersfoort. Ook vrijwilligers voor de Duitsche Kriegsmarine kunnen zich aanmelden. Zij, die tot de Gérmaansche SS in Neder land willen toetreden, kunnen zich even eens aanmelden. Personen tusschen 18-30 jaar, die aan- mcldingsplichtig zijn voor de tewerk stelling, kunnen zich eveneens aanmel den en wordep gedurende hun verbinte nis van de tewerkstelling vrijgesteld. 16.9.43 9-14 uur Rotterdam, Deutsches Haus, Westzeedijk; 17 9.43 9-12 uur, Bre da, Rest. Modern, Markt; 17.9.43 15-18 u. Den Bosch, Hotel Noord-Brabant, Markt 45; 18.9.43 9,12 uur Venlo, Deutsches Haus, Egmondstraat 16; 18,9.43 15<-18 uur Arnhem, Café Royal. 19 9 43 9-12 uur Hengelo, Café Modern, Spoorstraat 18; 19.9.43 15-18 uur Zwolle, Hotel Gijtenbeek; 20.9.43 9-12 uur Assen, Concerthuis; 20.9.43 15-18 Groningen Concerthuis-Poelestraat; 21.9.43 9-12 uur Leeuwarden, Huize Schaaf, Breedstraat 22.9.43 9-14 uur Amsterdam, Dam 4. 23 9 43 9-13 uur Utrecht, N V. Huis, Oude Gracht 245; 24.9.43 9-14 uur A- mersfoort, Pol. Durchgangslager, Leus- derweg; 25.9.43 9-14 uur Den Haag, Café Den Hout, Bezuidenhout 11-13.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Texelsche Courant | 1943 | | pagina 1