i' iff ;;-
Kerstavond van de Vereniging van
Oud-leerlingen
r
Belangwekkend manuscript nadert
zijn voltooiing
„4- 'mm.
Onderhoud met de heer J. A. v. d, Vlis over:
„De histo-ie van Texel"
W-'(
WOENSDAG 29 DECEMBER 1948
62e JAARGANG. No. 0288
TEXELSCHE COURANT
OP Donderdag 23 December hield de
Vereniging van Oudleerlingen in de
Landbouwschool haar traditionele Kerst
avond tevens 4de Praatavond.
De Landbouwschool was weer geheel
bezet m. plm 60 bezoekers toen de voor
zitter de heer Joh. Roeper opende met
een woord van welkom, speciaal tot de
4 dames die mede aanwezig waren. Hij
hoopte dat binnen enkele jaren ook een
ver. van Oudleerlingen van de Land-
bouwhuishoudsohool op Texel zou be
staan en men gezamenlijk dergelijke
avonden zou beleggen.
„Dit jaar vieren we Kerstmis op een
bijzondere wijze omdat de boodschap
van vrede op aarde gepaard gaat met
gewelddadig ingrijpen in Indonesië.
Daarom heelt het Bestuur van de Ver.
besloten haar leden in Indonesië een
Kerstgroet te zenden" aldus besloot de
voorzitter zijn openingswoord.
Hij gaf hierna het woord aan de heer
C J. van Leeuwen die sprak over:
melkproductie ln-
„Factoren die op
vloed uitoefenen."
Deze factoren zijn te verdelen in erfelij
ke en niet erfelijke factoren.
Wat de erffactoren betreft hangt liet
m de eerste plaats er van af met welk
ras men werkt,
Het Simmenthaler ras heeft een so
bere melkgift doah is een goed arbeids-
dier in het Zwitserse Hoogland.
Aberdeen Angus en Shorthorn zijn
goede vleesrassen maar produceren
weinig melk in Engeland.
Ons veeras is in de gehele wereld als
melkras bekend. Het wordt verdeeld in
het Zwartbonte Fries Hollandse vee
slag dat naast melktijpe ook vleestype
eigenschappen heeft en het Zwartbiaar
Gronings veeslag dat vroeger vleestype
was doch nu steeds meer in de richting
van melkrijkiheid geselecteerd wordt.
Ook de leeftijd speelt een rol. De pro
ductie stijgt tot ongeveer 7 a 8 jarige
leeftijd. Daarna treedt weer een daling
op. Verder het verloop van de lactatie-
periode. Sommige koeien geven direct
veel. doch zakken spoedig. Andere heb
ben enige tijd nodig om op toeren te
komen, maar houden beter vol.
Van belang is vooral ook het gebruik
maken van goed stierenmateriaal. Hier
bij dient men naast, het dier zelf, te let
ten op goede productie afstamming.
Vooral in Friesland is geselecteerd
up vetgehalteverbetering, wat meer een
vleestype geeft. De tendens is tegen
woordig weer meer in de richting van
de melkrijkheid. aangezien er voor kaas
meer afzetmogelijkheid is op de wereld
markt dan voor boter en bijgevolg
van de melk in het verschiet ligt.
Goede stieren zijn echter duur, daar
om is het aan te bevelen gezamenlijk aan
te kopen. Dit kan door middel van de
K.I. of stierenvereuiging.
Behalve goed stierenmateriaal aanko
pen dient ook tl? productiecontrole van
eigen veestapel ter hand genomen te
worden, want fokken van vrouwelijk
vee uit eigen bedrijf is het beste. We
dienen hierbij vooral te letten op die
ren die onder sobere omstandigheden
een goede productie geven.
Tot de niet erfelijke factoren behoort
in de eerste plaats de voeding. Door
slechte voeding is soms geen volledige
productie mogelijk. 1-Iet omweidsysteem
van na een week ontweiden acht spre
ker het best. Ook goede watervoorzie
ning is van belang. Bij een waterlei
ding op Texel zouden vele veehouders
meer melken.
De maand van afkalven is de volgen
de factor. Koeien, die afkalven in Juni,
Juli, geven lage jaar productie en die
in November, December afkalven een
hoge productie. De droogstal is zeer
belangrijk. Doorgaans wordt 8 weken
gegeven, doch een vaars doet er haar
voordeel mee als men haar 10 weken
geeft. Dan kan ze groeien. Ze is nog
niet volwassen.
Het weer drachtig worden moet men
niet te spoedig na het afkalven laten
geschieden. Een maand na afkalven
draöhig, geeft 20% verlies, twee maan
den na afkalven 8% verlies en 6 maan
den na afkalven 20% winst,
De voeding tijdens de droogstal moet
royal zijn, zodat het dier in goede con
ditie is bij het afkalven.
Wat stalinrichting en verpleging 1)3-
treft geldt, dat ruimte nodig is Dan is
er minder kans op speenbetrappen Een
goed strobed is van veel belang. Verder
geldt borstelen is voeren en omdat bor
stelen goed tot zijn redht te doen ko
men is opscheren nodig.
Nadelige factoren zijn ziekte, tochtig
heid en slecht weer. De beste tempera
tuur in de stal is 15C of 59 a 60 F. Bij
lager temperatuur wordt meer voeding
geëist voor verwarming der dieren. Bij
hoger temperatuur treedt verslapping
op die gepaard gaat met. minder melk.
Van zeer groot belang is het goed
melken. liet vetgehalte daalt bij sleoht
melken. Bij uieraanraking, gaat een
prikkel naar de hypophyse, een hersen-
klier die een hormoon afscheidt dat de
melkkanaaltjes verwijdt, waardoor de
melk goed toesohiet. Na 7 a 8 minuten
is de werking afgelopen en moet dus
de grootste hoeveelheid melk in de em
mer zijn
Bij schrik wordt een ander hormoon
afgescheiden, dat melkkanaaltjes dicht
knijpt, waardoor dus de melk niet
schieten wil. Zachte behandeling is dus
■altijd aan te bevelen.
Markten maakt de dieren geheel van
streek, vooral als men veel melk in de
uier wil demonstreren
Wintermeiken is aan te bevelen. Dan
moeten de dieren November of Decem
ber afkalven. Door de oorlog lieten de
meeste boeren hun koeien tegen het
oorjaar alfkalven, omdat ze zo goed als
geen krachtvoer hadden. Nu is het ech
ter op goed geleide bedrijven mogelijk
met klaver en lucernehooi en gepast
krachtvoer om met succes in de winter
te melken. De beste koeien moeten kal
ven in de voorwinter. We kunnen ze
echter niet altijd drachtig krijgen. Te
genwoordig kunnen we ze echter kunst
matig tochtig maken. Ook de oplettend
heid van de boer speelt hierbij een gro
te rol.
Vele vragen werden gesteld:
Hoe gaat kunstmatig tochtig maken?
Door inspuiting met- een hormoon.
Wat is de beste tijd van eerste af
kalven?
Op twee-en-een-half jarige leeftijd.
Gaan alle koeien op 7- a 8-jarige
leeftijd achteruit?
Neen, dit is een gemiddelde. Uitzon
deringen bevestigen de regel.
Is verpleging wel het juiste woord
voor gezonde dieren. Zouden we niet
liever over verzorging spreken en ver
pleging gebruiken bij zieke dieren?
In de winter is verpleging wel juist,
omdat men de dieren van alles moet
voorzien of ze gezond zijn oi ziek. In
de zomer is dat anders, dan redden ze
zichzelf.
Hoeveel Texelse boeren doen aan
melkcontrole?
75 zijn aangesloten bij de Fokvereni-
ging, 140 nemen zelf monsters die on
derzocht worden aan de Zuivelfabriek,
de vest (plm 135) doet nergens aan.
Welke melkgift en welk vetgehalte
zijn het best? -
Voor vaars 11 12 kg. gem. dagpro
ductie en 400 vetgrammen. Voor oude
koe 17 a 18 kg. gem. dagproductie en
560 vetgrammen. Dit komt neer op een
gemiddeld vetgehalte van 3,75 3,80.
Texel kan nog wel wat in de vetriehting
fokken. Friesland is reeds overvoerd in
de vetriehting, N.-Holland wil meer een
melkrijko koe.
Moeten we op Texel zware of lichte
beesten kopen?
De middelmatige ziin hier het best.
Na de beer van Leeuwen hield dhr
Witte Johzn. een humoristische le
zing over Het verkeer langs de weg.
Deze lezing was vooy iedereen en had
Ion doel een beter inzicht te geven van
de verkeersregels voor weggebruikers.
De eerste regel is rechts houden, an
ders kom je in conflict met tegenlig
gers. De rechterhoekt moet krap geno
men worden en de linkerbocht ruim.
Bij passeren, dat links moet geschie
den, moet" de linker richtingaanwijzer
uitgestoken worden. Snijden, dit is pas
seren terwijl op korte afstand een te
genligger aankomt, is zeer gevaarlijk.
Een hoofdweg heeft voorrang op een
zijweg, verkeer van rechts op dat van
links en een verharde weg op een zand
weg. Ook de verlichting moet in orde
ziin Bü een tractor met aanhangwagen
is doorgaans de traetor wel goed ver
licht maar de aanhangwagen dient ach
teraan een rode lantaarn te heibben. Te
genover dieren behoort men beleefd te
zijn. Dus geen honden, katten of kippen
doodrijden. Een tram moet men rechts
passeren, alleen als de tramhaan geheel
rechts van de weg ligt, links. De ver
keerslichten zijn rood, geel en groen.
Rood is stoppen, groen doorrijden en
geel het overgangsteken. Bij onbewaak-
tp overwegen staan knipperlichten. Wit
is veilig, dat knippert langzaam, rood is
onveilig, er nadert een trein, dat knip
pert vlug, oranje betekent rest is defect,
zoek het, zelf maar uit. dat knippert niet.
Spreker juicht het toe, dat op de lage
re scholen cursussen in veilig verkeer
worden gegeven en hoopt dat in de toe
komst ook op de landbouwschool eens
zo'n cursus gegeven zal worden.
Ook hier verschillende vragen:
Mag je een stilstaande tram passeren?
Als er een vludhthevel aanwezig is.
Moet een autobestuurder dimmen als
er een fietspad naast de hoofdweg ligt?
Hij is verplicht dit te doen.
Is verlichting aan de zijde nodig van
lange aanhangwagens? Neen, er
wordt wel lichtgevende verf gebruikt,
doch verplicht is het niet.
Hoe meet men een brug passeren?
Let op de iwit-blauwe borden. Hierop
staan wilte en rode pijlen. Is wit aan on
ze kant, dan hebben we voorrang. Bij
rood de overkant.
Hoe moet het verkeer opstellen bij
stoplichten? In tweeën langzaam ver
keer rechts, snelverkeer links hiernaast
of in drieën rechts voor verkeer naar
rechts midden voor doorgaand verkeer,
links voor verkeer naar links steeds op
de rechter helft van de weg.
Wanneer moet de lengte op een aan
hangwagen aangegeven worden? Als
deze langer is dan 10 M
Hierna brak de pauze aan, waarin
chocolademelk met kerstkransjes en
speculaas w-erd rondgedeeld door de
aanwezige dames. Dhr Roeper deelde
mede, dat de kaarten voor de Revue op
8 Jan. uitverkooht waren en wekte de
leden df 18 Jan. a.s. vrij tc houden
voor bijwoning van de lezing van Ir. L.
de Vries in Hotel „Texel" over gere
gistreerde schapenfokkerij, waarbij te
vens de nieuwe film „Het Texelse
Schaap" zal worden vertoond.
Toen werden de kaarsen ontstoken en
de Kerstman verscheen. Deze huldigde
de 5 oudieerlingen, die de Piet Hein op
Ouwe Sundehklaas hadden voortbewo
gen en zich dus ingspannen hadden,
zonder iets te zien van de rest, die op
straat aanwezig was. Verder reikte hij
de medaille van Ouwe Sunderlclaas voor
de tweede keer uit en zei, dat de Ver.
een volgend jaar maar weer trachten
moest de beker te winnen
De voorz. ontving uit zijn handen een
fraaie voorzittershamer, waarbij hij d»
tinnnermanshamer, die tot nog toe ge
bruikt was, terugvorderde
Nadat hij de dames een cadeautje had
gegeven, deelde hij aan allen een appel
uit.
Vervolgens was het woord aan dhr
Laan, die het kerstverhaal „Brinkie"
voorlas, dat de aanwezigen een klein
uur in spanning hielden de Kerstbood
schap zo mooi weergaf. C. van Heer
waarden speelde hierna op het orgel
Stille nacht, heilige nacht.
De voorz. bracht aan het eind van de
avond dank aan allen, die meegewerkt
hadden om deze bijeenkomst te doen
slagen.
AAN ONZE VRIJGEZELLEN.
Een Weense advocaat wil een
partij stichten, die vrijgezellen
tussen de 30 en 65 jaar wil dwin
gen te trouwen.
Oi ze daar in Wenen wenen
Om die advocatenslreek.
Kan ik eerlijk niet vertellen
Dienaangaande ben 'k een leek.
Maar als 't vnjgezellenvraagstuk
Op deez' wijz' moet opgelost.
Vrees ik, dat 't de vrijgezellen
Menig zweetdruppeltje kost.
Stel dat u een vrijgezel is
En men zegt van hogerhand:
„Hier is 'n vrouw en als de drommel
Naar de Burgerlijke Stand.
Nou, dat kan een vreugde worden.
Kom je thuis van het stadhuis,
En moet je maar avonturen
OI je munt hebt ofwel kruis.
'k Zie de Ooster vrijgezellen,
(Want daar trel je ze nog aan),
Reeds als half verkochte schapen
Willoos naar het raadhuis gaan.
Niks hoor, Texels vrijgezellen.
Blijven vooralsnog ontjukt,
Hoogstens worden ze door fiscus
Als een kip zo kaal geplukt.
Maar dat mag de pret niet drukken,
Hoofdzaak is: ze blijven vrijl
Want een Nederlander houdt nu
Eenmaal niet van dwinglandij.
Wij, die tachtig jaren vochten
Voor de vrijheid van de Staat
Laten deze niet ontroven
Door die Weense advocaat.
'k Gun de vele vrijgezellen
Op ons eiland graag een vrouw,
Maar. vrijwillig, anders volgt er
Op dat houwen gauw berouw.
HUIB DE RlfMELAAR.
Toen de heer J. v. d. Vlis enkele jaren
geleden Texel bezocht werd hij aan een
andere vriend van ons eiland voor
gesteld als „de beste kenner van het
Gouden Boltje."! Nu, wij, die dezer da
gen een blik mochten werpen in zijn bij
na voltooid manuscript over de historie
van ons eiland, wij zijn ervan overtuigd,
dat die hulde geenszins overdreven is
geweest. Temeer toen-ie vorige week zo
langs zijn neus vroeg: „Wist je, dat
Texel vroeger niet aan het vasteland
heeft gezeten, maar dat het omstreeks
1300 bestond uii een verzameling van
eilandjes, waartussen het water stroom
de?!" „Maar," zo wilden wij tegenwer
pen, „het is toch bekend, dat
„Je bént er beslist naast, ik vertel je
dit dan ook, omdat de ontdekking die ik
in de archieven deed, geheel in tegen
stelling is tot de algemene opvatting!"
Wist ;e, dat er in 1349 zes boerde
rijen bij Den Burg werden verpacht teger
een totaal bedrag van 17 stuivers?
dat Texel door talloze overstromin
gen is geteisterd en dat er op een keer vier
duizend schapen verdronken?
dat Te.:el minstens tweemaal zo groot
geweest is7 En dat het meeste land in de
13e eeuw door de zee werd verzwolgen?
Tal van dorpen zijn door overstromingen
verloren gegaan
dat het dorp De Westen het udste
dorp van Texel was en dat daar eerst de
moederkerk van het eiland stond?
dat vóór de huidige, in restauratie
zijnde kerk te Den Burg daar een kerk stond,
gebouwd uit tufsteen, en dat daarvan niets
is' overgebleven?!
Zo enthousiast kwamen die vragen er
echter elkaar uit en vol élan kroop hij ach
ter zijn bureau om nog meer te gaan ver
tellen. om hier en daar iets te gaan voor
lezen uit zijn manuscript,
Waar heeft hij zijn gegevens vandaan
gehaald?
welke onderzoekingen hij pok prachtig illus
tratiemateriaal bemachtigd heeft.
Historie van de Romeinse tijd tot
aan het einde van de negentiende
eeuw.
Zeer uitvoerig wordt geschreven over de
middeleeuwen (van de 13e tot de 17e
eeuw). Het laatste hoofdstuk behandelt de
strijd van TESO tegen )maar dat weet
iedereen!!!) De schrijver betreurt het, dat
er zoveel archieven op Texel zelf verloren
zijn gegaan
Zo is het zeer belangrijke archief van de
30 Polders verdwenen Het heeft de grootste
Loeite gekost, de geschiedenis van dit Wa
terschap te reconstrueren Zij is zeer in
teressant: je voer van De Koog langs De
Waal naaOosterend (Laag Waal is b v
vrij laat ingedijkt)
UITGA VK
v.h Fa LANGEVELD DE ROOIJ
Boekhandel - Drukkerij en Bibl.
Den Burg Texel Postbus 11
TeJsfoonnr 11 Postgiro 652
Bankrekening Rotterd Bankver
en Coop. Eoerenleenbank.
Verschijnt Woensdags en Zaterdags
Postabonnementen f 2,25 p. half j.
VRIJDAG KOMT „DE TEXELAAR".
In verband met Nieuwjaarsdag ver
schijnt ons volgend nummer Vrijdag 31
Dee. in plaats van Zaterdag a.s.
Gaarne zagen wij advertenties voor
dit nr. vandaag nog tegemoet.
Nieuw jaarsaunonces tegen uniform
tarief kunnen wij tot hedenmorgen 12
uur in ontvangst nemen.
ABONNEMENTSPRIJS GIREREN.
Deze maand kunt u nog het abonne
mentsgeld over het eerste halfjaar 1Ö4D
ten bedrage van f 2,45 per giro (nr. 652)
overmaken. U voorkomt hierdoor incas
sokosten. Let wel op de juiste prijs, ©en
abonnementsprijsverhoging wordt na
melijk bij alle plaatselijke bladen met
ingang van het nieuwe jaar toegepast.
DE ADMINISTRATIE.
VERBLIJF VAN VREEMDELINGEN.
De Burgemeester der gemeente Texel
vestigt de aandacht op art. 27 van het
„Vreemdelingenreglement 1918", waar
bij is bepaald, dat ieder, die aan een
vreemdeling nachtverblijf verschaft,
verplicht is daarvan, hetzij mondeling
hetzij schriftelijk, binnen 24 uur
kennis te geven aan de politie, ter
wijl oveitreding van dit voorschrift ge
straft woidt met hechtenis of geldboete.
Texel, 22 December 1948.
De burgemeester voornoemd,
Mr. G. D. REHORST.
Uitvoerig is ook het hoofdstuk over het
leven der eilanders, hun gewoonten bij le
ven en sterven. Hoe zij hun dorpen bouw
den. Oudeschild is in de 17e eeuw ontstaan,
Den Hoorn herbouwd, nadat de Oude
Hoorn was verwoest. (Door de Watergeu
zen. zeg ik wijsgerig, mis komt het ant
woord!). De eerste bedijking vond plaats
bij De Koog. waar je zulks nooit zou heb
ben verwacht Everstekoog had de oudste
dijk!
Den Burg is ontstaan als een Saksische
nederzetting. De plek waarop Den Burg
staat, is sedert de Romeinse Tijd bewoond
geweest
Uitvoerig wordt ook verteld van het
loodswezen, dat voor Texel een grote rol
heeft gespeeld. Nieuwe Schild was eens een
belangrijk dorp. dat door Loodsen werd be
woond. Het moest daar gebouwd worden,
doordat er in Oudeschild zelf geen plaats
meer was. In 1780 was Oudeschild belang
rijker dan Den Burg De wegen van het
een uitvoerig hoofdstuk over de
scheepvaart.
Hij heeft zijn indrukken opgedaan op de
Texelse tuinwallen. temidden van de wie
gende grasklokjes, hij heeft onvermoeid ge
speurd in tal van archieven. Daarvan noe
men wij: de Rijksarchieven te Den Haag,
Haarlem, Utrecht, enkele gegevens heeft
hij geput uit Texelse archieven (Gemeente
huis en Weeshuis), het oud-archief van de
gemeente Amsterdam en Enkhuizen, bij
Op de achtergrond „Brakensteljn"; waar De Ruyter meermalen vertoefd©.
Ineens zegt de heer Van der Vlis ach
hij moet voor dit korte interview wel van
de hak op de tak springen „wist je dat
er in de He eeuw op Texel neg 60 bun
zingen werden gevangen! Dat er door de
eeuwen heen steeds grote export is geweest
van konijnen? Ik vond een bericht van „een
wive te Weale. die conijnennetten brijdde
voor de rentmeester, waarvoor ze een duit
kreeg (1370!).'
Zeer uitvoeilg wordt geschreven ook
over de scheepvaart, vooral in de Gouden
Eeuw. Over strandingen, de geschiedenis
van Rozenhout, Brakenstcijn, en het Eier-
landse Huis, dat door de Ruyter en andere
hoge personages werd bezocht, cok Napo
leon Bonaparte is hier geweest Over de
jacht op konijnen! Men heeft gepoogd de
konijnen kwijt te raken door fretten, met
pijl en boog, met netten, stikgas, naderhand
met carbid-gas.
Het boek gewaagt straks van de onder
wijstoestand door de eeuwen heen en over
de geneeskundige verzorging.
Vele Texelaars zwierven ook vroeger de
wereld rond. In de 17e eeuw trokken ze a)
naar IJsland, talloze Texelaars zijn door
Duinkerker kapers gevangen genomen en
naar Afrika in slavernij weggevoerd
De schrijver toont ons authentieke brie
ven in 1667 door zekere IJsbrand Roest van
Den Burg op Texel geschreven. Men voer
van IJsland naar Bordeaux. IJsbrand s schip
werd door de Duinkerkers gekaapt en de
gehele bemanning werd gevankelijk wegge
voerd naar Algiers, in Noord-Afrika Hij
schrijft „aan zijn beminde huisvrouw Antje
Cornelisse en vraagt of zij pogingen in het
werk wil stellen om hem vrij tc kopen. Dan
wordt er op Texel een collecte gehouden
en wel in alle kerken
dorp waren er al bestraat, terwijl ze m Den
Burg nog van zand waren. De mooiste win
kels had je in Oudeschild. In de Franse
Tijd ging het dorp achteruit- door het Con
tinentaal Stelsel (dat de handel verlamde)
en het graven van het Noord-Hollands Ka
naal verloor de rede van Texel haar be
tekenis.
Reeds meer dan eens hebben wij onze
spijt erover te kennen gegeven, dat de lite
ratuur over ons eiland zo schaars is en vaak
van zo weinig waarde bovendien. Sommi
gen hebben meer over het eiland geschre
ven in de lust de pen te hanteren en te
fantaseren, dan in ernstige wil. iets te bren
gen, dat voor ons en het nageslacht van
blijvende betekenis geacht mag worden.
Waar moeilijkheden rezen en men het fijne
met zo gauw te pakken kon krijgen, werd
de pen maar al te spoedig door 's schrijvers
eigen invallen gedreven en misleid.
Wij prijzen ons gelukkig, dat de heer
Van der Vlis zich er met geen Jantje
van Leiden afmaakt, doch een werk
gaat leveren, dat getuigen mag van ern
stige studie en onverzettelijke wil tot
slagen. Dat zijn grote belangstelling, ja
zijn liefde voor het eiland en zijn bewo
ners, hem daarbij een stuwende kracht
heeft gegeven, is buiten twijfel. Daarom
hopen wij zeer, dat de persen van de
uitgeverij, die de historie van ons eiland,
de vele grote geheimen tevens, aan de
vergetelheid zullen helpen ontfutselen,
spoedig op gang gebracht zullen wor
den.