(jïoen c/wartsjexels in het harL,
Daar deed hij inkopen bij de
Texelse Middenstanders
De landbouwhuishoudschool, die gisteren
feestelijk geopend is
Sinterklaas voer met een botter naar
ons eiland
Een levendige historie mengde FeJtel
in duizend en een zaken
Ziekte in 't gezin
TEXELSE
Jugave v h Fa Langeveld Sc De Roojr
loekhandel - Drukkerij - Bibliotheek
)er> Burg - Texel - Postbus 1 1 - Tel. 11
VOENSDAG 30 NOVEMBER 1949
63e JAARGANG. No. 6378
COURANT
Verschijnt Woensdags en Zaterdags
Bankrek Rotterdamsche Bank en Coöp. Boerenleenb.
Postgiro 65 2 Abonnementsprijs f 2,45 per halfjaar
i;n
j -li
„Hé, kerel, hoe maak je het?" riep
'Sinterklaas me al van verre toe, gister-
njvond, toen hij me druk zwaaiend op de
eiger van Oudeschild's havenmond zag
aan. Een en al enthousiasme was ik
n dat zal ik blijven, als het heerlijk
vondje van Sinterklaas weer is aange-
foken, want ook ons, (groot geworden)
et gaat heel erg kloppen van de
ooggespannen verwachting rond dit
rote feest-
„Best, Sinterklaas!" riep ik terug, ,,en
„Alles kits!"
I-k zal dit moment mijn ieven lang
iet meer vergeten: Sinterklaas, Zwarte
iet 6n de schimmel waren ditmaal per
otter uit Den Helder vertrokken- Sin-
irklaas had destijds gelezen, dat er nog
3 weinig botters meer over zijn en dat
raks de laatste botter met de laatste
■hapenboet in het museum worden on-
ergebracht. En daarom zei hij: ,,Piet,
e pikken een botter, er staat een leuk
jetje en zo'n evenement maak je niet
"(lie dagen mee!"
,Nou, in de Golf van Biscaje heb ik
aders, mijn portie al gehad!" zei Piet,
e al wit om zijn neus werd, toen-ie
eer golven zag rollen. Maar de zee
as niet al te ruw, want er stond slechts
ui zwakke zuidwester. De schimmel
innikte van leedvermaak, toen Piet
iet zichtbare tegenzin een grote zak,
ie op Texel gevuld zou worden, in het
noronder borg. Piet was liever met de
ilite passagiersboot gegaan Doch hij
as nu eenmaal als knecht geboren en
on maar doen wat de Sint hem beval
Zo waren ze naar Texel gezeild. „We
unnen toch ook wel meteen op dat zui-
lijke puntje aanvaren?" zei Piet te-
n de schipper, een ras-echte Ouwe-
Brhilder, die zeer vereerd bleek te zijn,
at de Sint juist hèm had uitverkoren
ior deze trip. Maar de man van het
eemans-)vak antwoordde: „Man as jee
et beter weet, hier, neem jee dan maar
et roer, dan zitten we mltien an de
rond. ten zuie van Texel leit een
ors en als je d»erop vastloopt, ben je
ag niet jarig!"
„Toch ben ik volgende week jarig,
at er ook gebeurt", zei Sinterklaas, die
et dispuut tussen zijn knecht en de
.hipper maar meteen onder een grapje
egroef.
Zonder incidenten waren ze voor Ou-
esehild gekomen. Daar waren ze dus!
De botter gleed met revende zeilen de
aven binnen, 't Was tamelijk duister,
laar de havenmeester had extra ver-
chting laten aanbrengen.
Het vaartuigje meerde, maar vóór de
Amwen om de walpalen waren gesla-
en was de schimmel al uit zichzelf van
oord gesprongen: hij had al in geen
agen een vers grassprietje geproefd en
an de Waddenzeedijk scheen hij iets
an zijn gading te hebben ontdekt.
Piet vergaapte zich aan de molen,
elks wieken nu en dan siihouetteerden
egen een lichte achtergrond, wan
eer het wassende maantje het geheel
ven opluisterde. Met een zwak scliijn-
el tussen twee wolken, die elkaar dioht
p de hielen zaten, nu de wind ineens
egon aan te wakkeren.
„Voort maken, Piet!" ver-zocht de
int vriendelijk, maar beslist, Piet ken
end als je die niet achter de broek
at zou er van de cadeautjesinrzameling
'einig terecht komen. Men vergete niet,
at er met de tijd moest worden ge-
oekerd, want je hebt op Texel immers
-gio prachtige winkels en overal wilde
e Sint een geschenk kopen! Alle ze
en dorpen wilde hij bezoeken en omdat
>en Burg verreweg de meeste winkel-
aken telt besloot hij eerst dit dorp af te
issen, dan had-ie tenminste het zwaar
te karwei het eerst achter z'n oude.
laar in weerwil van zijn hoge leeftijd,
,og kaarsrechte rug.
Piet legde een driepersoons zadel op
e lange rug van de schimmel- Hij hielp
e Sint opstijgen, vervolgens sprong ik
p het paard en Piet kwam er onmid-
'ellyk met een reuze sprong aohteraan.
„Vort!" en daar galoppeerde de trou-
e viervoeter over de Söhilderwveg. Het
as een leuk gebaar van Piet om onder-
eg af en toe een handvol pepermoppen
i een schoorsteen te gooien, ook de
'chapen werden niet vergeten. „Kracht-
roer!" lachte Piet, die wel eens zo'n
erm scheen te hebben gehoord.
„Eerst maar een „Gouden Boltje" of
en „Kees Boontje" door het keelgat,
reende de Sint, maar ik maakte hem
uideljjk, dat dal het exclusieve recept
an het „Loodsmanwelvaren" was en
lus dedo.r. wij het in het centrum van
Jen Burg met een eenvoudig glaasje
lols.
Daar kom je echt van bij!" zei ie-
aand van ons. De kellner groeide zin-
Ierogen van de eer, die hem in deze
Zo als ieder jaar gaat Sinter
klaas een dag oi wat voor zijn
verjaardag ons eiland rond om
cadeautjes te kopen. Heel toe
vallig was een onzer verslagge
vers aan Oudeschild, toen de
Goed-Heilig Man op een botter
de haven van Texel binnenvoer.
Brutaal als reporters nu eenmaal
(moeten) zijn heeft hij Sinterklaas
zijn diensten aangeboden als
gids en, maar enfin, in bijgaand
verhaal kunt u alles lezen.
lofprijzing gewerd.
„Een goed begin is het halve werk,"
zei de Sint, „laten wij wat suikergoed
kopen bij deze firma". Het was de zaak
van mw- de wed. Neijens. Piet hield
handig de zak open, ja, daar kon in
derdaad de hele wereld wel in. In het
belendende perceel lagen rollades voor
de ramen. Slager Visser, die in een
inspiratierijk ogenblik had geschilderd:
„Van onze ham en worst, smult ieder als
een vorst!" Zo'n rollade er natuurlijk
bij. De schimmel hoefde maar een enke
le slap te doen om zijn berijders op
nieuw in extase te brengen: horloger
R. Bakker had daar een regiment wek
kers staan „Zomerdag heb je op Texel
geen wekker nodig", spelde ik de Sint
op de mouw, „want dan maakt een vo
gelkoor jc wakker. Maar nu kan zo'n
apparaat nuttig werk doen, want als die
stormwind op de duinen staat en het 's
morgans tc zeven uur nog roetdonker
is, brrrr., dan wil niemand nog van de
wereld iets weten! Dus een wekker er
bij. Bij Fup Zegel plofte een fietstas in
de zak, mitsgaders een autoped en bij
diens overbuur, de heer Vlas, een siga
rettenaansteker net nodig op deze
hoek, want er kwam een Oosterse
windvlaag door d? Parkstraat- En ter
stond floepte de laatste lucifer, merk
„Hispanje" uit,
„Uge, uge!" hoestte,Piet. Vóór die er
eig in had, had de Sint- hem een shawl
om zjjn hals gedraaid, die hij uit de eta
lage van de Fa. Moerbeek had geplukt.
„En nog eentje er bij voor je meisje!"
Toen Piet zo verlangend naar een sino-
kinghemd keek, kocht de Sint er maar
een. „Was ik straks in het voorjaar nog
maar op Texel, dan kon ik ,11 zo'11 hemd
naar de gala-feestavond van SV Texel,
die dan naar promotie naar da 3e klasse
viert!" zei de zwarte knecht, die de
„Texelaar" in Spanje trouw leest en
blijkbaar rotsvast gelooft, dat „Texel"
kampioen wordt.
In Boekhandel Parkstraat lagen de
boeken te kust en te keur. Alsmede vul
pennen, lux» dozen post, enfin, alles wat
je in een boekwinkel verwacht te zullen
vinden, was er weer! Veel succes had
den wij ook bij A. v-d. Slikke, die hier
niet meer vandaan te slaan zou zjjn ge
weest als hij geen Pieter maar Petronel-
la zou zijn gedoopt. Franse parfums in
alle pryzen. I11 de etalage van Lemstra
stond een Zwarte Piet, die ons uitno
digde even in de winkel te komen. Daar
voegden wij een pyama aan onze col
lectie loe. „Gelukkig is alles eindtlijk
weer zonder punten!" merkte de winke
lier tevreden op.
„Onze marsepain is van voor-oorlogse
kwaliteit!" lazen we in de etalage van de
fa. Moojen. waar de Sint b.-s'ag legde op
een reuze worst, waar naar diens schat
ting 60 plakjes uit konden.
„Het bier is weer best!" zei Piet, die
schuin tegenover die reuze worst een
reuze glas bier aan een gevel ontdekte,
en de rakker wilde meteen maar naar
binnen, maar de Sint beloofde hem:
„Straks, als we klaar zijn!"
Kees Mets had leuk gerijmd: „Als de
stormwind buiten loeit, en de kaoliel
binnen gloeit, voelt men zich op zijn
gemak met een fijne pijp tabak"- Daar
een pakje shag. In de'Toko domineer
den flesjes eau de cologne en leuke
colliers, in de bloemenzaak van de fa.
Kortenhoeven troonde 'n azalia te mid
den van een prachtige sortering andere
planten. Schattige kindertasjes lagen in
de etalage van Alex Koning, waar ook
(Zie vervolg op pagina 4).
HET RAPPORT VAN DE WOL
STUDIEGROEP
vermeldt enkele interessante gegevens-
De wereldwolproductie stijgt een wei
nig: ze bedroeg nl. 3844 mill, lbs tegen
3758 in het voorafgaande jaar, terwijl
gedurende de jaren 1934-'S9 de produc
tie gem. 3788 was.
De voornaamste exporterende landen
hebben 3 pet. meer geëxporteerd. Voor
al de stijging van de crossbred viel op,
nl. 10 pot. meer, van merino daalde de
export evenwel met S pet-
De wolkledinigindusti'i» heeft vorig
jaar 94 pet, van de productie opgeno
men. De prijzen bewegen z.ch. ook op
laatste veilingen, nog op hoog peil.
TEXELSE MARKT
Den Burg, 28 Nov. 1949. Aangevoerd:
6 koeien f550f725. 3 pinken f325
f375. 4 graskalveren f180f225- 31
biggen f 40f 65. 4 lammeren f 35-f 50.
10 n. kalveren.
PeMkv... 1
.Texel, land en volk in de loop der tijden"
In dit boek gaat de oude
geschiedenis weer leven
Verscheidene eilandgenoten, die het
boek „Texel", land en volk in de loop
der tijden, reeds gelezen hebben, hebben
wij hun mening gevraagd omtrent de
kwaliteit van dit boek- Allen waren
vol lof, waarbij zij vooral gewaagden van
hun respect voor de moeite, die de
schrijver zich heeft getroost 0111 een der
gelijk uitstekend gedocumenteerd werk
te kunnen leveren. „Uit de vele noten,
blijkt hoe talrijk de bronnen zijn, die de
heer Van der Vlis heeft aangeboord"
„Ik vind het een schitterend werk!" „Ik
durf het een roman te noemen, omdat
hierin d» gehele geschiedenis gaat le
ven''. Terwijl ik zo door de historie
ging, dacht ik telkens weer: wat weten
wij er zelf toch weinig vah. En daarme
de bedoel ik heus niet alleen de oude ge
schiedenis, maar ook de jongste, neem
bv. de Franse tijd!" „Ik heb altijd
belangstelling voor de geschiedenis van
ons eiland gehad, maar zelfs van hei
wel en wee van Texel in de Franse tijd.
bleek ik nog slechts weinig te weten!"
Een Texelaar, die vooral bekend is in
polderaangelegenheden had dit boek
eveneens met veel plezier gelezen en hij
zei dan ook, dat wij het genist bij een
ieder konden aanbevelen.
En zo heeft de schrijver, of juister,
de geschiedenis elkeen tevreden willen
stellen, want van eenzijdigheid is b>-
slist geen sprake: juist door zijn merk
waardige positie, de eeuwen door, werd
Texel in duizend en een zaken betrok
ken en gemengd.
Dat houdt dit boek springlevend.
Ook „De Speelwagen", geïllustreerd
Maandblad in het bijzonder gewijd aan
de historische schoonheid, folklore en
geschiedenis in N.-Holland boven het
IJ, officieel orgaan van de Historische
Genootschappen in Hollands Noorder
kwartier, gewaagt met lof van het boek
„Texel" door J. A. v. d. Vlis- Het
schreef:
„Hoeveel boeiende, stimulerende détails
de regionale geschiedschrijving kan op
leveren voor een goede, ouderwetse ver
telkunst, toonde de Amsterdamse oud-
onderwijsman J. A. v.d. Vlis met zijn
kloeke boek over „Texel". Met een uit
stekend geïnformeerde gids dwalen wij
naar Galgenveld en Hoge Berg, merk
waardig uit een oogpunt \an romanti
sche folklore, die er evenals bij een
Paasberg of een Hemelse berg, een
„doolhof", een plaats van zonnever-
ering uit de Bronstijd, tracht te vinden,
terwijl de historicus dichter by huis
blijft en vertelt van de lugubere herin
neringen, die -hier nog hangen uit de
bloeitijd au onze handels- en oorlogs
marine, toen muitende schepelingen er
werden terechtgesteld of gebrandmerkt.
Overal vinden we de kleurige inslag-
draden op de schering van onze grole
maritieme geschiedenis. We zien De
Ruyter op zijn geliefkoosde hoeve „Bra-
kensteijn". Oude Schild wordt ons ge
tekend als een „stichting" uit de Gou
den Eeuw; het groeide om de „Admira
liteitshuizen" (met echt Amsterdamse
Renaissance-trapgevels), waar de grote
heren als de Indië-vaarder Jacob van
Neck, bij iedere schooljongen bekend,
tijdens een ambtelijk verbtyf op Texel
hun pied-a-tsrre vonden. De story, bel
verhaaltje, dat met lichte toets de ge
schiedenis doet leven.
Dat de historie van alle kanten is be
licht en blootgelegd, bewijst bv het over-
ziebt der 16 hoofdstukken. We zullen ze
ter oriëntering even noemen:
1. Het ontstaan van het eiiand; 2- Het
resultaat van enig? opgravingen; 3.
Landverlies en iandaanwas; 4. Staat
kundige geschiedenis 5. Recht en wet
tot de Franse tijd; 6. Kaarten en inpol
deringen; 7. Kloosters, kerken en ar-
menkamers; 8. De 16e eeuw; 9. Het ver
loop der Hervorming; 10- De scheep
vaart; 11. Wa:terleveranties12. Het
Loodswezen; 13. Scheepsstrandingen en
ledd'ingsvezen; 14. Brakeslein, Rozen-
hout, hef. llierlandse Huis en een be
langrijke postverbinding; 15 De Franse
tijd 16. Uit het leven der bevolking; 17
Schoolmeesters en chirurgijns; 18- De
19e eeuw; 19. De bootv-eribinding met de
vaste wal
Texel, land en \olk in de loop der tij
den.... Texel, dat kleine eilandje bo
ven 't Marsdiep, ontvangt iedere zomer
tienduizenden toeristen. Zij genieten
reeds van te voren als de boten van
TESO hen over de Texelstroom bren
gen. Van verre zien zij het eiland met
zijn heuvels, zijn kerktorentjes, zijn
huisjes langs de dijk. Comfortabele bo
ten' brengen hen naar een wondermooi
eiland. „De verwende toeris;, die te
genwoordig per auto in enkele uren
over een spiegelgladde weg van Den
Haag of Amsterdam naar Den Helder
rijdt, zal er wel nooit aan denken hoe
veel tijd, geld en moeite zo'n reisje in
vroeger eeuwen koekte." zo zegt de
schrijver van het boek. Uit de 14e
eeuwse rekeningen weten wij, hoe de
grafelijke rentmeester Jan van der
Goude eens naar zijn Heer op het kas
teel in Schoonhoven reisde met een paar
vaten gezou'ien zeehondenspek- Het me-
nue was daar nogal eentonig en de rent
meester begreep, dat fiij met zijn ge
schenk een goede beurt zou maken. Men
stelle zioli zijn reis eens voor, over de
mulle wegen, door moerassen en bossen!
in een onbeholpen wagen zonder veren!
Hij reisde iets minder comfortabel dan
de verwende 20e eeuvver, dit al moppert,
als hij in Den Helder een half uurtje op
de boot moet wachten!"
Dan vertelt men ons hos de Haagse
kunstschilder Pieler van Cuyck, die om
streeks 1780 Texel bezocht, de overtocht
maakte. „Alle dagen, wanneer het vaar
baar weder is, vaart va.i het Nieuwe
Diep eene postschuit, welke de brieven
en reizigers naar en van Texel brengt.
Ik stapte in eene loodsschuit, welke
naar het Eiland moest en zeilde met een
zuidwester luchtje in vijf kwartier uurs
lot aan 's J„amls trap aan de Texelschen
dijk".
Ja, de overtocht duurde, als wind en
getij niet al te ongunstig waren, één a
twee uur, maar dikwijls ging het min
der vlug. Schipper Mets vertelde in
1830 aan een passagier, dal hij wel eens
tien uur onderweg was geweest, des
ondanks kostte een retourtje ook dan
maar 16 stuivers.
In de jaren voor 1852 werd de dienst
op Den Helder onderhouder, met twee
scheepjes, van het schokkertype, het
waren de Bello en de Sjeecje, die een
keer per dag voeren, het ene schip naar
en het andere van Nieuwediep, De ver
slagen van de gemeenteraad uit 1855 en
de daarop volgende jaren noemen de
dienst „uiterst gebrekkig en zeer onre
gelmatig",
Teiuiis Mets, wiens zoon Willem Mels
als schrijver van Texelse novellen een
zekere bekendheid heeft gekregen,voer
jarenlang als schipper op de scheepjes.
In 1852 begonnen de Amsterdammer
Paul van Vlissingen en de Texelse can-
didaat-nótaris W. H. Bruno Bok eén
stoomibootdienst tussen Nieuwediep,
Texel en Harlingen met de Ada van
Holland, -een houten raderboot, die in
1849 in Engeland was gebouwd. Eens
per week moest de ketel van dit. schip
worden uitgebikt, omdat men zout wa
ter gebruikte, de genoemde schokker-
tjes deden dan dienst. Zij waren volko
men van het gelii en de wind afhanke
lijk en oude Texelaars vertellen nog
de Ada heeft jaren en jaren dienst ge
daan dat de Bello en de Sjeesjes
reeds 's nachts de haven van Oudeschild
verlieten 0111 maar op tijd by het Horn-
tje aan de zuidooSlzyde van het eiland
te kunnen ankeren, 's Morgens vroeg
werden daar de passagiers en de post
ingenomen.
De houten Ada had '11 machine met 'n
vermogen van 35 pkhet schip sohijnt
nogal wat bezwaren opgeleverd te heb
ben. Het bad geen stuurrad, juist als bij
de -meeste zeilschepen stuurde men met
een helmstok. Ais de wind gunstig was,
werd aan de mast een fok gehesen,. Het
personenvervoer had niet veel te bete
kenen, want men was mejr hokvast dan
tegenwooidiig. De meeste eilanders en
zeer zeker bun vrouwen gingen hoogst
zelden od reis. Behoort hu tegenwoor
dig tot de uitzonderingen als een Texe-
De toren van het dorp De Westen
in 1859 was deze toren al geheel ver
vallen en toen werd tot afbraak over
gegaan.
laar nooit in Amsterdam is geweest, in
deze jaren waren er genoeg, die het
eiland nog nooit verlaten hadden. Bram
de Ruyter en Maarten Kalis, de regel
matig de veemarkt in Schagen bezoch
ten, behoorden tot de vast» passagiers.
I11 het bekende hotel De Zeven Provin
ciën wachtte men het vertrek van de
„postboot" af.
In 1877 besloten de reders een beter
schip in de vaart te brengen, dat werd
gebouwd op de werf De Nachtigaal van
W. II. Meursing. De ketel en de ma-
Dam po-vcr koud h e id sb alsem beproefde
hulp bij een gevatte koude voor Vader,
Moeder en kind. Prijzen f. 1.25, 90 en 7 5 c.
chine van de ?Vda verkeerden in uitste
kende staat, zij werden daarom in het
nieuwe schip overgenomen De Ada II,
weer een raderboot, maar r.u van ijzer,
kwary or,der veel belangstelling op 25
Juli 1878 in de haven van Oudeschild
aan.
Mei ingang van 1 Jan. 1882 ging de
stoomibootdienst over in handen van O.
Bosman in Alkmaar, die meer dergelij
ke ondernemingen exploiteerde. Als re-
servestoomiboot voer toen al' en toe het
sehroefsltoomschip Flevo, een typisch
voorbeeld van een schip met onvoldoen
de krachtige machines, waarbij de zei
len nog een belangrijke rol speelden.
Waaide er een harde Zuidwesten wind,
dan zag men de Flevo or,der vol zeil
naar Den Helder laveren. Enkele jaren
later bracht Bosman als tweede schip
de raderstoomboot Kampioen in de
vaart. Hét. is dit schip, dat de Texelaars
heel wat ergernis bezorgd heeft en dat
iedere keer opnieuw genoemd zou wor
den in de onderhandelingen met Bos
man"
Fietst niet In rijen naast elkaar,
U brengt Uzelf in groot gevaar!
VEILIG VERKEER.
