Cjroen cZwarLr Jexeh in het hart
De Prins Hendrik Polder verbetert
mbijna negen kilometer hoofdwateringen
Verschillende duikers
moeten worden
vergroot
„De Groeneplaats" en „De Zes" gaven volop
water, maar boerderij „De Eierkoogschuur"
werd prooi van felle brand
Overblijfselen van berken in de bodem
van de P. H. Polder
Bos van Brakensteyn tot Alkmaar f
TATERDAG 7 JANUARI 1950
[TEXELSE
t
63e JAARGANG. No. 6389
COURANT
Iha Jicgave v.h. Fa Langeveld Sc De R007
Joekhande! Drukkerij - Bibliotheek
)en Burg - Texel - Postbus 11 - Tel 11
Verschijnt Woensdags en Zaterdags
Bankrek Rotterdamsche Bank en CoÖp. Boerenleenb.
Postgiro 65 2. Abonneir.enrsprijs f 2,45 per halfjaar
feu'
L a:
Belangrijk werk vordert
zi„Volgende week gaat de dragline naar Den Burg (voor het uitbaggeren van de
«tochtsloot, die achter de Elemert zijn loop begint). Dan zit het werk er hier
fop". Aldus vertelt men ons in de P. H. Polder, door de Texelaars kortweg „De
Prins" genoemd. Het werk, dat hier- wordt bedoeld, is de uitvoering van een
■bezeer belangrijk object, nl- 't verbeteren van de hoofdwateringen (sloten). Die
Fhoofdwateringen zijn verbreed en verdiept, opdat deze 486 h.a. grote polder,
1 jwaarin 21 boerderijen zijn gelegen, zijn overtollig water gemakkelijker kan
K lozen.
noch van dichtbij, noch van verre kun
nen wij die soorten uit elkaar houden.
Wij keerden weer, maar vóór wij af
daalden iangs de dijk bekeken wij de
landerijen van de Prins. Overal had de
dragline de blauw-grijee grond uit de
sloten op de wal gedeponeerd. Arbeiders
van Hoom en Burg' (voorheen Katwijk)
verspreidden de uitgebaggerde sloot
grond over het land.
„Het bjuiift toch
Katwijk* t ei-zeker
de ons de dijk
graaf. met Texel's
oog er: Texel's hart
(Maar is dit geen
miskenning van de
van de historie,
want vroeger lag
in deze buurt de
polder Hoorn en Burg en de naam Kat
wijk is veel minder oud, stellig nog geen
honderd jaar, want de P.-.'ns werd in
1846 en 1847 ingedijkt! Polder Hoorn en
Burg is in 1770 bedijkt. Deze polder
(wij citeren hier en later „Texel") be
sloeg een. belangrijk gedeeiïe van de te
genwoordige P.H. Polder en van de
reeds lang verloren gegane Buitenkuil.
Reeds na korte tijd sloegen er gaten in
de dijk van Hoorn en Burg. De schade
werd weliswaar hersteld, maar een groot
deel van het midden van de dijk moest
meer naar binnen gelegd worden.
In 1776 brak de dijk nog eens door
aan de zuidkant Weer volgde herstel,
maar toen de dijk in 1796 wéér door
brak, gaf men het op.
V Ten huize van de dijkgraaf, de heer J.
Bakker, „l)c Atlas", hebben wij uit-
1 ïerekend, dat die hoofdwateringen een
totale lengte van 8S00 m. vertegenwoor-
digen, dat is dus een afstand van Den
Hoorn tot De Waal! Bij de openbare
aanbesteding van't graafwerk kwamen 8
Insehrtjvlngsbiljetten ter tafel. De laag
ste Inschrijver, de fa. Mulder Zn, uit
,i Bergen, wilde bet werk opknappen voor
j 116,890,de hoogste inschrijver vroeg
41,623,de andere gegadigden no
leerden bedragen tussen de 19 en 24,000
gid. Later werd de uitvoering der kunst
werken aanbesteed (onderhands). Dit
betrof liet aanbrengen van verschillende
duikers, die groter waren en dieper la
gen dan de bestaande kunstwerken. Voor
dit werlc. dat eveneens een belangrijk
bedrag zou vergen, waren slechts twee
liefhebbers- Ook dit werk werd gegund
aan de fa. Mulder, die de fa. Oldenburg
k Wouda, eveneens te Bergen, de uit
voering ervan opdroeg.
De dijkgraaf was zo vriendelijk een
ritje met ons door de Prins te maken.
Eerst m de richting van riet -waterge-
maal, waar de heer Kloosterman al jaar
en dag voor de regelmatige lozing van
de nattigheid zorgt. Het watergemaal is
wèl op de juiste paats gebouwd, want
daar ter plaatse is de diepte der sloten
2,60 beneden A.P.. terwijl de diepte der
slclten tenlzuiden van de Afscheidings-
sloot. (dus in liet Z.W. deel van de pol
der) 1,50 beneden A.P. ligt. Er is dus
sprake van ruim 1 nieter verval over
een afs'and van 2700 meter.
Enkele tientallen meters voor het, ge-
I maal was men druk bezig bij een oude
J duiker, in de berm van li°t weggetje la-
gen de zoveel grotere ringen, waaruit
de nieuwe duiker moet worden opgo-
bouwd. Werklieden liepen af en aan mei
i haddings en ander zwaar materiaal,
j Hier was men bij het graven in een
I sloot op een laag veen gestoten en op 4
9 meter beneden het maaiveld had men in
I een kring van nauwelijks 3 meter vier
I boomstronken gevonden, tolaal vergane,
donkerbruin gekleurde resten van ber-
ken'bomen!
3 Wij vonden tussen het veen, dat op de
wal was geworpen, verschillende stukjes
van deze berken. Men vertelde ons, dat
de bomen eens deel uitmaakten van een
hos, dat zich van liet 'hartje van ons ei
land1 tot voorbij'Alkmaar u'lstrekte. (De
lezer begrijpt, dat wij dien avond het
boek „Texel", de Boekhandels Park
straat en Reij kunnen 11 r.og aan zo'n
prachtig boek helpen), ter had namen
en niet rustten voor wij meer omtrent
die bos-kwestie aan de weet waren ge
komen! In een elders afgedrukt artikel
vindt u daarover meerdere bijzonderhe
den, daar wij ons hier tot het onder
werp .verbetering ontwatering P.IT.
Polder" moeten bepalen).
Langs ,.De Zeester" kwamen wij vlak
onder de Waddemzeedijk, waarin hier 3
Sluizen zijn gebouwd: dc noordelijke ten
behoeve van het water, dat eertijds uit
de 30 polders vloeide sinds het ge
maal bij De Sohans is gaan draaien,
doet deae sluis geen dienst meer de
middelste sluis opent een weg voor liet
water, dat de Prins kwijt moet en de
zuidelijke sluis is er ten dienste van 't
Hoornder Nieuwiand en De Kuil.
De molenkolk is ruim 2 ha. groot. We
wandelden in de richting van het ter-
reintje, dat Natuurmonumenten hier
heeft los gekregen- Niet cat wij er al
kluten verwachten, wij wilden de nieu
we sluis bekijken, die in liet midden van
de zuidelijke kademuur is gemaakt. De
ze werd gebouwd na een overeenkomst
met de 30 Polders volgens welke de
Prins toestemming verkreeg om water
in het kanaal ie spuien wanneer men
last van dit water zou ondervinden bij
hoog tij.
Buiten de dijk.
Vervolgens beklommen wij de dijk.
Het water was zeer laag, ae mosse'.ban-
ken lagen droog en de gebr. C. en J.
Dogger vonden een schone kans om wat
schelpen voor hun privé-fietspaadje te
vissen! Op een paar honderd meter uit
de wal waren twee (Helderse) vissers
bezig met het vergaren van kokkels, die
Engeland graag schijnt af te nemen. Op
de achtergrond lag een botter of blazer,
Over de lange, rechte weg midden
door de polder kwamen wjj bij ,.De
Roef", een alleraardigst huisje, knal
groen met twe-e rijzige bomen er voor.
Dat „alleraardigst" is gezien door het
oog van epn schilder.
In de buurt was de dragline onver
moeid bezig aarde uit een sloot te vis
sen. Hier passeerde de zgn. se,helsloot,
een lange brede sloot, waarin 't Hoorn
der Nieuwiand en De Kuil lozen. Die
polders meten samen 159 blinder- Voor
heen werd in deze scheisloot ook het
water van de gronden, die tot de Prins
behoorden en ten zuiden van deze sloot
liggen, afgevoerd, maar door de nieuw
ste werkzaamheden kan dit deel van de
Prins. 60 bunder omvattend, door het
gemaal worden ontwaterd. Het Ameri
kaanse windmoieutje, dat hier lange
tijd heeft gedraaid, zal worden ge
sloopt. Die 69 bunder land staan in con
tact met eien sloot, die bij de scheislont
aangekomen een duik neemt en in de
Prins weer „hoven water" komt.
Het werk is hoofdzakelijk aangepakt
ten gerieve van de landen ten zuiden
van de scheisloot. Het stemt de ingelan
den, aldaai geïnteresseerd, dus tot vol
doening, dat thans liun wensen in ver
vulling gaan, want door deze verbete
ring kan de grond met meer profijt wor
den bebouwd. Even zeer spreekt het
vanzelf, dat de verbeterde ontwatering
de hele polder ten goede komt. De pro
ducten (aardappelen, bieten, gerst, rog
ge en tarwe - om de voornaamste te noe
men) zullen beter groeien en van bete
re kwaliteit zijn. De welvaart zal worden
bevorderd. Daarom kan de uitvoering
van dit werk een belangrijk feit in de
geschiedenis van de P-H. Polder worden
genoemd
Omtrent de indijking van de P.H. Pol
der geeft het boek „Texel" ons nog de
volgende bijzonderheden:
P. Langeveld c.s. vroegen in 1846 con
cessie (en verkregen deze) om de oude
en verloren gegane polder Hoorn en
Burg met aangrenzende v.adgronden te
bedijken. Na overeenkomsten met I>.
Graaf, eigenaar van belendende gron
den bij het Horntje, het dijkcollege van
Texel en enkele andere besturen werd
een maatschappij met 60 aandelen op
gericht. waarvan Prins Alexander er in
1848 42 kocht- De overige kwamen toen
in handen van een groep, waarvoor Jhr
Reuchlïn uit Tiel optrad.
Begin 1847 werd met het leggen van
de dijk in eigen beheer begonnen. Jhr.
J. Ortt van Schonauwen voerde aanvan
kelijk de directie over de nieuwe pol
der. Hij belastte de bekwame water
bouwkundige P. van der Sterr met de
eigenlijke werkzaamheden. De vijzelwa
termolen, waarvan het karkas is blijven
staan, werd door Van der Sterr ont
worpen en gebouwd op 112 heipalen. De
polder is in 22 kavels van 20 ha- ver
deeld.
WEEKBERICHT DER P.T.V. TEXEL
Gedurende de week van 27-31 Deo '49
werden aangevoerd 58000 stuks kippen-
eieien. De prijs aan de pluimveehouders
bedroeg per kg netto f 2,30. Voor de
volgende week worden weer lagere prij
zen erwaeht met toenemende productie
VOOR DE POLITIERECHTER.
De visser A. T., te Den Hleder had te
Harlingon een aak gekocht, waarmee
hij naar Den Helder voor ia gezelschap
van L. V. Bij de Dove Balg, tussen Texel
en Wieringen, zagen ze een sloep drij
ven. Zij maakten deze aan de aak vast
en stelden een onderzoek in- Verschil
lende voorwerpen, zoals een stormlan
taarn, een kompas en scheepsbeschuit
werden in de sloep aangetroffen. Boven
dien vonden zij in een lege watertank
Sen partij nylonkousen. Deze goederen
w erden ten eigen hate aangewend. A. T„
die voor de politierechter in Allernaar te
rechtstond, werd veroordeeld tot f 100,
boete of 30 dagen hechtenis en 3 maan
den voorwaardelijk met 2 proefjaren. L.
V., die 02 paar kousen had ontvangen,
kreeg f 40 of 20 dagen-
BRIDGECLUB GROOT SLEM.
'De uitslag van de eers'e comp. avond
can de 2e helft is als volgt:
A-Lijn:
1. Dhr en nvw. Rab 38'/»
2. Wessels Idema 37
Dhr en mw. Wilkens 32'/«
Mw. de Graafraw. Kiljan 31
Dbi en mw. J. C. Bruin 29'/!
Schenner Keijeer 291'!
7. K. Mantje Venema 28
8. M. Bos .7. Ran 26
B-Lijn:
1. Joh. D. Bakker B- Stolk 40
2 Dhr en mw. Slort 35Vs
3. D. en W. v-d Werf 33'/*
4. v. Zente v. Lente SO1/!
5. Ten Cate Koningsveld 26V2
6. J. Bruin J. Brinkerhof '26
7V2. Mej. Toren J. v. Lente 24
7V2. Dhr en mw. Beemsterboer 24
De volgende avond is op 17 Januari
a-s., de zgn. vrije avond in Hotel De
G raaf.
4.
5V2,
5'/!-
Het vee werd gered
Het nieuwe jaar is voor de familie S.
Rijk slecht begonnen: bij de felle brand,
dlc de boerderij van dhr P- Keljser Dzn.,
gelegen aan de Westerweg te Den Burg,
Woensdagavond grotendeels In as legde
kon weliswaar een groot deel van de in
boedel worden gered, maar Rijk was
laag verzekerd. Voor de woningcommis
sie een puzzle, waar de van huis en
haard beroofde familie onderdak kan
worden verschaft! Ook voor de eigenaar
een strop; bij had er 10 runderen ge
stald (alle koeien, w.o. 3 stuks jong vee,
konden worden gered). In de schuur lag
20-25600 kg hooi. 0000 kg voerbieten, er
slond een hooimachlne, een bietenmaehi-
ne. Deze oogst en de genoemde werktui
gen gingen verloren.
De heer Kejjser vertelde ons, dat hij
vorige week metselaar W J- B0011 had
verzocht het dak van de boerderij aan
de straatkant op te knappen! „Overi
gens was bet een sterk gebouw", aldus
de eigenaar, die de boerderij verzekerd
had bij „De Grote Bossche van 1838",
agent de heer Eg. Lap; de landbouwin-
ventaris bij Koning Boeke, agent dhr
J. Bruin. De familie Rijk was verzekerd
bij „De Nederlanden van 1845", agent de
lieer O. Goënga.
De brand is .ontstaan doordat een
vlam uit een in lichterlaaie geraakt pe
troleumstel langs een kier in een houten
schot contaot kreeg met liet hooivak.
Jammer genoog had men niet direct
door, dat het hooi in brand was geraakt,
anders was liet vuur vvelii-ht in de kiem
gesmoord. Immers een zoontje van de
lam. Rijk, die deze boerderij bewoonde,
ontdekte een paar minuten over vijven,
dat een in de keuken staand petroleum
stel 111 brand was geraakt. Er stond een
leii met water in de buurt en het kostte
dan ook weinig moeite om het vuur, dat
Bij gravingswerkzaamheden ten be
hoeve van een zgn. schermwal, die ge
bouwd moest worden in een sloot, gele
gen op enkele tientallen meters ten W.
van het Watergemaal van dc P.H. Pol
der, stuitte men op een laag veen. In
dit veen trof men op 4 m. beneden het
maaiveld vier wortels en andere resten
van berkenbomen aan en wel binnen een
straal van anderhalve meter- De resten
(donker bruin van kleur) van deze bo
men waren geheel vergaan, men kon ze
tussen dc vingers fijn wrijven. Hier
heeft dus heel, heel lang geleden bos
gelegen.
De opmerking van een der werklie
den, als zouden deze berkebomen eens
deel hebben uitgemaakt van een bos, dat
bij Brakensteyn begon 011 zich tot Alk
maar uitstrekte, zal stellig geen „eigen
vondst" ziin geweest! lüt de gegevens,
die wij in het boek ..Texel" omtrent
vroeger bestaand bos lazen, blijkt dat er
honderden jaren geleden inderdaad zulk
een groot bos is geweest. Maar niet is
uitgemaakt of de bomen van Alkmaar
tot Texel als één groot bos opgroeiden
of dat er van diolit bij elkaar staande
kleine bosjes sprake was.
„Oostelijk van het tegenwoordige
Texel lag tot aan de hoge zandgronden
van Friesland een uitgestrekt veenge
bied. aldus het boek „Texel". Nog in de
8e eeuw moet dit moerassige veengebied
met poelc-n en plassen voor een groot
deel hebben bestaan. Toen de Wierin-
germeer was drooggelegd en de archae-
oloog Braat daar een ond"rzoek instel
de, bleek hem, dat zich ook in dit gebied
oen veenlaag bevonden had. Talrijke
dorpsnamen in N.-Holland eindigend op
woud (Sehellingwoude, enz- enz.), schij
nen er op te wijzen, dat bossen of bosjes
op het veen groeiden.
Af en toe komen nog boomstammen,
vermoedelijk uit het vroegere veenge
bied, te voorschijn. I11 de Texelse Crt
van 20 Nov- 1888 lazen wij het volgende
bericht: „Op den bodem van Texel-
stroom, waar hier en daar meer dan 300
dm. water staat, schijnen nog talrijke
boomstronken uit den grijzen oertijd te
liggen. Dezer dagen droef een visser
met een nieuw net aan zulk een oude
boom vast. Het voorwerp werd tol aan
den zeespiegel omhooggetrokken. Toen
bleek het, dat de hoom biina twee voet
in diameter was".
Dergelijke berichtjes komen nog eni
ge malen voor. Visserlui van Oudeschild
hebben verzekerd, dat ook wel buiten de
gevallen in de Texelse Courant genoemd
dergelijke boomstammen werden opge
vist
Hiermede in overeenstemming is een
notarieel vastgelegde en door getuigen
bevestigde verklaring, ten vei-zoeke van
Paludanus uit 1776, 111e; ue zinsnede:
„Liggende een Bos in 't Oost-Zuid-Oost
van 't oude schilt op Texel, 11a gis ruim
een half mijl vandaar
Merkwaardig in overeenstemming met
liet voorgaande is een mededeling van
I'. van der Sterr uit 1854. HU was als
opzichter belast met de uitvoering van
werkzaamheden hij de drooglegging van
de P.H. Polder. Bij liet leggen can de
zeedijk wei-den resten van een oude dijk
gevonden. Van der Sterr schrijft: „Bij
liet maken van de dijk vond men in het
kanaal benoorden de sluis omtrent an
derhalf el onder het terrein of 2,50 el
onder volzee enige zware wortels van
bomen, met vele nederwaarts gebogen
vertakkingen, van ongeveer een geza
menlijke omtrek van 10 ellen, waaruil
men opmaakt, dat dezelve niet van el-
dors aangespoeld, maar ca:ir ter plaatse
voor onheugelijke jaren gegroeid zijn".
Volgens de heer Kloosterman, machi
nist van het gemaal in de P H Polder,
werd eens in de nabijheid van de oude
molen bij het verrichten van graafwerk
op anderhalve meter diepte op een dik
ke veenlaag gestoten, die daar plaatse
lijk klaarblijkelijk niet was weggespoeld
Op sommige oude kaarten, o.a. een zeer
fraaie van 157.3 wordt de uitgestrekte
ondiepte ten Z.O. van Vlieland „Die
Moer Wardt' genoemd. Naar alle waar
schijnlijkheid waren toen ook daar nog
resten van het veen aanwezig.
INDIENEN VAN REKENINGEN.
Ter bespoediging van de afwikkeling
van rekeningen ten laste van de gemeen
te Texel over het dienstjaar 1949, ver
zoeken Burgemeester en Wethouders
deze rekeningen in Ie dienen vóór 16
Februari a.s.
Bij het indienen van rekeningen dient
de volgende regeling in acht te worden
genomen:
1. Alle rekeningen dienen I11 DUPLO
Ie worden ingediend.
2- Uit de rekening 1110e! duidelijk Blij
ken ten behoeve van welk object werd
gewerkt of geleverd.
3. Vmr elk abject moet een APARTE
rekening worden ingediend.
4. De rekeningen dienen volledig ge
specificeerd te zjin. Met betrekking tot
werkzaamheden moet het aantal uren en
het uurloon worden vermeld; Bij leve
ring de eenheidsprijs. De rekeningen
zjin ZEGEDVRIJ.
Texel, 7 Januari 1950.
Burgem. en Wethouders voornoemd
Mr. G. D. REHORST, Burgemeester
P. BEEMSTERBOER, Secretary
Links de boerderij, die verbrandde,
rechts dc woning van de familie Van der
Bij, die dank zij de windstilte gespaard
bleef.
liet houten schot achter liet petroleum
stel had geblakerd, te blussen. Men
meende toen, dat er verder niets loos
was en beschouwde het gevaar dus als
beiaworen, maar zeer spoedig daarna
ontdekte men, dat 't achter het houten
schot, waarin kieren zaten, niet pluis
w as- Toen men constateerde, dat 't hooi-
vaik brandde, werd meteen groot alarm
gemaakt. Dhr P. Zijm waarschuwde de
bode van het Raadhuis (dhr A. Poel),
die onverwijld de sirene in werking
stelde. De klok wees toen vijf uur en 10
min. Op dat ogenblik waren de buren en
andere toegeschoten voorbijgangers
druk bezig met het in veiligheid bren
gen van de inboedel, terwijl anderen het
vee van de touwen bevrijdden en naar
buiten dreven- Inmiddels kwam een
dikke rookontwikkeling uit de nok van
de boerderij. Zes minuten nadat de sire
ne had gealarmeerd verscheen de brand
spuit niet manschappenwagen. Inmid
dels werden vanaf de nortonipomp op de
Groeneplaats, een afstand van 280 111.
slangen uitgelegd.
Precies 0111 20 min. over vijf kon de
1 eerste straal op het vuur worden ge-
j richt. De boerderij brandde toen als een
fakkel, hetgeen niet te verwonderen
j valt, daar een grote hoeveelheid hooi in
de schuur was opgetast, terwijl 'n deel
van liet- dak, gelegen aan de kant van
I bhet belendende perceel, bewoond door
j de familie Van der Bijmet riet was ge-
j dekt! Dc brandspuit werd naar de Dr.
I Jac. P- Thijssestraat gedirigeerd en wel
dra kon vanuit De Zes eveneens de strijd
legen liet vuur worden begonnen. (Het
aan de Di. Jac. P. Thijssestraat gelegen
deel van De Zes is van de zomer tij
dens de grote droogte uitgediept
Daar was dus volop water. Het is de be
doeling om De Zes ook aa i de Vogelen
zang uit te diepen zodat men dan minder
slangen rodig heeft voor het bestrijden
van een brand in de omgeving van de
Gasthuisstraat).
Het belendende perceel liep geen ge-
vaal', dank zij de nauwelijks merkbare
wind. Dit perceel behoefde dus niet te
worden bespoten, zodat daar. gelukkig
geen waterschade wérd aangericht
De felheid van de brand kon vooral
worden ontdekt, toen de brandweer de
wagendeuren opende! De spuitgasten
moesten een paar passen terugwijken
wegens de plots uitslaande vlammen.
Het publiek, dat rijkelijk vertegenwoor
digd was ruim 1000 rnan bleef
droog, doordat de spuitgasten de straal
in de lucht richtten...
De gehele nacht, ja, tot acht uur in de
morgen, bleef de brandweer, die met 2
ploegen werkte, in touw. Nu en dan
moest, liet hooi worden bespoten.
„DE ZOON VAN DE BERKENHOF".
Eind Januari zal door de toneelgroep
uit Zuid-Eierland het stuk „De zoon
Van de Berkenhof" te Den Burg opge
voerd worden ten bate van liet gebouw
Iïtoen Haëzer.
DE WAIKIKI HAWAIANS.
Dit. vermaarde radio-ensemble geeft
Zaterdag 7 en Zondag 8 Jan., 0111 8 uur
twee vrolijke bonte avonden in Casino.
Zij brengen een schitterende show, en
zingen en spelen alle grote radio succes
sen, terwijl de jodelzanger Cor Nielsson
voor een prettige afwisseling zorgt! Te
vens is er een uitgebreid bijprogramma,
met leuke revueschetsen, de komische
gooohelaai Davola en de clown Crazy
en Crazy Deze brengen iets geheel
nieuws, waarbij men zal lachen als nooit
te voren! Een gezellig bal. meLmede-
werking der Waikiki Hawaians, zal deze
voorstelling besluiten.
Kinderfeest-
Zondagmiddag 3 uur wordt in Casino
een groot, kinderfeest gegeven! Een leu
ke goochelaar, de sprekende pop Mickey
Mouse, twee clowns die de kinderen zul
len laten sohateren en de Waikiki Ha-
waians met eten speciaal jeugdrepertoire
Een jeugdprogramma a.s nog nimmer
werd vertoond!
