Cjrocn 2warLr-Jéxels in het
Buitenlands
Weekoverzicht
Pottenbakker werkt met materiaal uit
de Leemkuil
DAM PO
Prinses Irene elf jaar
Kunst in de huiskamer
Onder de pomp
Onrustig, gejaagd?
FILM NIEUWS
ZATERDAG 5 AUGUSTUS 1950
TEXELSE
63e JAARGANG. No. 6449
COURANT
Uitgave N.V- vh. Langeveld DeRooij
3oekhandel Drukkerij Bibliotheek
Den Burg - Texel - Postbus 11 - Tel 11
Verschijnt Woensdags en Zaterdags
Bankrek.: Rotterdamsche Bank en Coöp.
Boerenleenbank- Postgiro 652-
Abonnementsprijs f2,75 per half jaar.
HANS ANNO ROBERTI is naar Texel gekomen om er zich aan de potten
bakkerskunst te wijden. Hij heeft in de bekende „Leemkuil" bij Noordhaf fel
een onbeperkte hoeveelheid materiaal gevonden, waaruit hij de voorwerpen
formeert. Wij hebben hem opgezocht in zijn atelier aan het Schildereind en
werden getroffen door de eenvoud van deze mens èn door de eenvoud van
zijn werkwijze, een eeuwenoude werkwijze, die vreemd is aan de moderne
techniek- Hem staat slechts een draaischijf ten dienste, zeker, die wordt aan
gedreven door een moderne electro motor, maar dat is dan ook alles wat ons
aan de hedendaagse tijd doet herinneren!
Hier op Texel hebben wij schapen zien
scheren, garnalen zien vangen, toneel
zien spelen, landschappnen zien, schil
deren ja wat niet? Een potten
bakker hadden wij nog niet in ons mid
den! Gaat u dit aloude handwerk eens
bekijken. U zult hem bewonderen als
daar uit zo'n nuchter, vormloos brok klei
een sierlijke vaas geboren wordt. Uit 't
klei en uit de handen, die het de vorm
verlenen. En uit de geest, de idee van de
pottenbakker zelf.
Is de vorm gereed, gedraaid en-of ge
boetseerd, dan gaat deze na goed te zijn
gedroogd in een oven. Koud er in en
langzamerhand wordt de oven op zijn ho
ge temperatuur van 1050 gr. gebracht.
Dat duurt zo'n 8-9 uur. De voorwer
pen hebben een bijzondere kleur, welke
hen dadelijk van de fabrieksvoorwerpen.
van de spullen, gemaakt aan de lopen
de band, van het massa-product, onder
scheidt. Hoofdzakelijk roomwit, zodat 't
terra-cotta van de Texelse leem er door
heen schimmert. Ook zien wij hier veel
blauw.
Behalve bloemvazen, rozenbols, te
gels voor geboorten, verjaardag en hu
welijk, maakt hij ook tegels van de te
kens der sterrenbeelden. Bijzonder mooi
zijn de askronen.
Ieder voorwerp is voorzien van Ro
bertas merk „klavertje vier".
Binenkort zijn deze voorwerpen
strand Fries kunstaardewerk pracht
souvenirs, over heel Texel verkrijgbaar.
Roberti brengt de kunst in de huiska
mer, maar hij wil ze niet alleen in de
huiskamer brengen, ook daarbuiten: aan
de gevel. Hij wil de ouderwetse, zinne
beeldige gevelstenen terugbrengen. Veel
Texelse huizen komen, volgens hem, veel
beter tot hun recht als de muren wit ge
maakt worden. Hier kan veel worden
verfraaid.
Het is onwaar om met nieuwe machi
nes dingen te maken die eruit zien alsof
ze 500 jaar oud zijn, het is onwaar om
plastic te bedrukken alsof het geweven
stof zou zijn, het is onwaar om bv. ter
wille van de zgn. „schoonheidsidee",
consols te plaatsen onder een luifel, die
in de betonconstructie van het gebouw is
opgenomen. Werkwijze en materiaal
moeten eerlijk toegepast worden, ook en
juist in het huis. De leugen maakt on
rustig, onzeker, de waarheid maakt ons
vrij (dit doelt op een woord uit de Bij
bel). Het is ook onwaar om met de ma
chine aardewerk te maken dat er uit ziet
alsof het handwerk is, en andersom te
trachten voorwerpen uit de hand te ma
ken, die het karakter en de vorm hebben
van machinaai-massa-product.
Omdat de pottenbakker werkt, met
een duizenden jaren oude traditie achter
zich en het materiaal waarmede hij be
zig is, in wezen onveranderd hetzelfde is
gebleven, nl. klei en vuur. is het wel
heel moeilijk op dit terrein zuiver en
eerlijk te blijven.
De draaischijf is ontstaan ongeveer
3000 jaar voor Christus, sinds overoude
tijden is door alle volken op de aarde
klei tot steen verwerkt, ook in Neder
land. Heel veel plezier beleven we thans
aan de mooie oude potten, kruiken, scha
len, vergieten, perenpannen, enz. die in
de 15e en löe eeuw gemaakt werden,
dus voor de tijd dat van ingevoerde wit
te Kleisoorten, het zgn. Blauw Delfts
werd gemaakt. In die tijd waren potten
bakkerijen in Gouda, Bergen op Zoom,
Tegelen, Makkum, Leiderdorp, Nijmegen,
enz. Al het gebruikswerk, ook het sani
tair, werd gemaakt uit de hand, van de
klei die langs de rivieren gevonden werd
en in overslaande vlamovens gebakken
die gestookt werden met turf en hout.
Vele voorwerpen, die we nu bewonde
ren in musea en die graag door de schil
ders gebruikt werden op hun stillevens,
ontstonden in die tijd. Er moet ongelofe
lijk veel gemaakt zijn, want het werk is
zeer bros en de bodem, iïi elk bevolkings
centrum, zit vol scherven. De reden dat
wij nu zo genieten kunnen van deze
voorwerpen (hetzelfde geldt voor oud-
Chinees tot aan de Ming-tijd, (14e eeuw),
als ook voor Japans tot de 18e eeuw,
Egyptisch, Perzisch, Kretens, Grieks en
Italiaans werk), is beslist deze, dat het
werk gemaakt werd met de mogelijkhe
den die men in die dagen had en die men
volkomen beheerste, bovendien dat de
bedoeling van dit werken alleen was,
doelmatig te zijn, vaardig gemaakt, zo
goed mogelijk, practisch in het gebruik,
zuiver en eerlijk van kleur.
Nu hebben we betere kansen dan toen,
er zijn laboratoria die researchwerk ver
richten, er zijn tunnelovens, electrische
ovens, gas-, kolen- en oliestookinrichtin
gen, zelfs bestralings-methoden om de
omzetting klei-tot-steen mogelijk te ma
ken. We kunnen werken zo, dat het risi
co tot een minimum beperkt wordt, ma
chines persen 1000 bekers per uur en
draaien 12000 borden per dag, bediend
door 1 of 2 mensen. Het lijkt technisch
mogelijk om Sans de Bouef, Clair de
Lune, Blanc de Chine, Celadon, enz., enz.
onbeperkt te maken, foutloos, zonder
enige risico van mislukking. Deze kleu
ren met wereldnaam, die bestaan in het
kostbaarste oud-Chinees werk, en die
toen slechts zo nu en dan werkelijk ge
slaagd uit de oven kwamen (dit zijn
juist de stukken, die nu in de musea
bewaard worden en die geconserveerd
werden, omdat ze bestemd werden voor
de Priesterdienst en Keizerlijke hofhou
ding en de graven der groten), deze
kleuren staan nu vast, chemisch en tech
nisch, elk voorwerp goed uit de oven.
Maar, en deze vraag is zeer begrijpelijk
en wordt eigenlijk door velen gesteld als
vraag en als critiek, waarom zijn er nu
nog mensen, die uit de hand draaien en
stoken met turf in ouderwetse ovens, is
het niet oneerlijk nu zo te blijven wer
ken, terwijl deze tijd heel andere nfSge-
lijkheden biedt?
Het gemoed van een pottenbakker in
hart en nieren, wordt door deze vraag
omgespit, en vooraf zegt hij, de bewijs
voering komt later wel, of misschien he
lemaal niet, ik kan niet anders, ik moet
zo werken, ik moet klei in mijn handen
hebben om karakter en het juiste tim
bre te geven aan een ding dat uit mijn
handen groeien zal, ik moet vuur zien,
laaiende vlammen, die door de oven
slaan en de gloed wit doen trillen, in dat
vuur zullen de potten gelouterd worden,
zoals een mens soms door God gelouterd
wordt, om eeuwig te kunnen zijn.
Klei is een materiaal, dat je ontroert
als je het in je hand hebt, het omvat de
hele schepping en alle tijden, het is met
gegroeid, zoals hout, het is niet ontstaan
zoals kolen en in alle lagen en op alle
plaatsen van aarde is de chemische sa
menstelling anders en met geheel te
analyseren.
Een voorwerp dat vakkundig uit de
hand gemaakt is, waar met liefde en ar
beidsvreugde aan is gewerkt, heeft een
sfeer die blij maakt, vooral als het een
dienende functie heeft, voor het gebruik,
om bloemen te dragen, of om het juiste
accent te geven in huis. Daarom zijn er
pottenbakkers, die zo blijven werken,
omdat ze iets te geven hebben in hun
eenvoudige werk, dit kan niet machinaal
gebeuren, het mist dan juist die uitstra
ling, welke nodig is om vreugde te ge
ven aan de uiteindelijke bezitter, die
hier gevoelig voor is en let op de dingen
die om hem heen zijn.
GESLAAGD.
Doortje Witte, Schildereinde, Lies
Witte, ..Voorzorg", Oosterend, Kees
Blokker, Oudeschild en S. J. Zijm, Hol-
lewalsweg, Den Burg, deden met goed
gevolg examen voor het middenstands
diploma. Zij werden opgeleid door de
heer P. B Riteco
„We krigge een prachtige naseumei!"
GESLAAGD.
Onze vroegere plaatsgenote Dim
Maarschalkerwaard, thans te Rijswijk,
slaagde dezer dagen voor lerares Engels
M.O.
ONBEMANDE JOL.
Een vaartuig van de marine ontdekte
in het Marsdiep een met zeildoek over
dekte jol, welke onbemand was Men
vermoedt, dat dit bootje van 'n plezier
jacht is losgeslagen.
HIJ WORDT GOED!
Of onze „Vereniging voor Volksfeesten
en Texelse Folklore" ook actief is: van
middag en vanavond groot feest in het
Park en in September 'n geheel nieuw
daverend programma: 5 September gra-
(Ingezon'den mededeling).
Mijnhardt's Zenu wtabletfen
sterken en kalmeren Uw zenuwen.
tis bioscoop, 6 September de gehele dag
kinder- en volksspelen, 7 September
concours en 's avonds vuurwerk. In de
week van 4 *ot 9 September zal tevens
een etalage-fout-wedstrijd worden ge
organiseerd!
van die akelige scherpe steentjes".
Een dramatische ontwikkeling heeft op
Dinsdag i Aug. een einde gemaakt aan
het koningschap van Leopold III van
België. Op 22 Juli was de koning na bij
na zes jaren ballingschap in het land
teruggekeerd, twee dagen nadat 't par
lement had verklaard, dat de onmoge
lijkheid om te regei en voor hem niet
meer bestond. De eerste dagen na zijn
terugkeer verliepen rustig, totdat in het
midden van de vorige week de socialis
ten hun dreigementen in daden gingen
omzetten. Op verscheidene spoorlijnen
ontploften bommen, demonstraties in de
hoofdstad leidden tot relletjes en steeds
meer arbeiders, hoofdzakelijk in Wallo
nië, legden uit protest tegen 's komngs
terugkeer het werk neer. Hun aantal
bedroeg tenslotte een half millioen. Voor
Dinsdag 1 Aug. werd een „mars naar
Brussel" van de Walen aangekondigd.
De hartstochten laaiden hoog op en
vooraanstaande socialisten, zoals Spaak
en Buset, de voorzitter van de partij, na
men zelfs het woord revolutie in de
mond.
Zondagavond vielen bij Luik de eerste
doden. Drie stakers kwamen om het le
ven, toen de gendarmerie bij een poging
om een meeting op te breken, van de
vuurwapenen gebruik maakte.
Voortdurend vergaderde het kabinet.
De toestand werd onhoudbaar. Het Na
tionaal Verbond van Politieke Gevange
nen nam het initiatief tot een verzoe
ningspoging, die tot resultaat had, dat
men Maandagmorgen elk ogenblik een
(Ingezonden mededeling).
I Beproefde hulp bij
verkoudheid voor Va
der, Moeder en kind.
mededeling verwachtte, dat de koning
zijn bevoegdheden zou overdragen. Het
duurde evenwel tot Dinsdagmorgen ze
ven uur voor bekend werd, dat de rege
ring en de koning in feite gecapituleerd
hebben voor de actie van de socialisten.
De koning zal tijdelijk zijn bevoegdhe
den overdragen aan kroonprins Boude-
wijn, waarna hij op 7 September 1951,
de dag waarop Boudewijn 21 jaar wordt,
definitief afstand van de troon zal doen.
Deze oplossing gaat verder dan de
boodschap van de koning van 15 April,
toen hij slechts een tijdelijke overdracht
van zijn bevoegdheden op het oog had,
een boodschap overigens, waar hij later
niet op terug is gekomen en die toenter
tijd op bezwaren stuitte van de socialis
ten, die op afstand bleven aansturen en
van de katholieken, die deze grote con
cessie eigenlijk moeilijk tegenover hun
aanhang konden rechtvaardigen.
Zoals men zich zal herinneren, is in
'n later stadium het parlement ontbon
den. Bij de nieuwe verkiezingen, die in
Juni zijn gehouden, verkreeg de katho
lieke partij de absolute meerderheid, zo
wel in de Kamer als in de Senaat. De
uitsluitend katholieke regering van Pu-
vieusart, die daarna gevormd werd, had
als eerste punt op haar programma de
koning weer in het land terug te bren
gen, waarin zij door het besluit van het
parlement van 20 Juli geslaagd is.
Uit parlementair-democratisch oog
punt was tegen deze uitspraak van de
volksvertegenwoordiging niets in te
brengen. Het feit, dat de oppositie, de
minderheid dus, zich met buiten-parle
mentaire middelen als politieke staking
en dreiging met opstand, verzet heeft
tegen dit meerderheidsbesluit is een
bedenkelijk teken voor democratie. De
vraag, of hier het recht tot opstand aan
wezig was, moet o.i. ontkennend worden
beantwoord. Een schending van de
grondwet, een aantasting van geschre
ven en menselijke rechten heeft door het
besluit van het parlement om de koning
in staat te stellen terug te komen, niet
(Foto Mevr. E. Penning.)
plaats gehad. Het feit, dat de meerder
heid voor de koning, zowel in het parle
ment als bij de volksraadpleging klein,
te klein was, verandert daar mets aan.
Een andere vraag is evenwel of de
houding van de koning na de volksraad
pleging wel juist is geweest. Hij had
slechts 57 pet. van het aantal stemmen
behaald, waarbij zijn aanhang duidelijk
uit één partij, de katholieke, en één
landstreek, Vlaanderen, afkomstig was.
Gezien het feit, dat een koning als sym
bool van de nationale eenheid boven
partijen en verdeeldheid moet blijven
staan, had de koning moeten inzien, dat
zijn persoon de verdeeldheid in het land
slechts zou vergroten. De mogelijkheid
om deze consequentie stond nog open op
de dag van zijn terugkeer, 22 Juli. Hij
was teruggekeerd, zijn eerherstel was zo
niet volkomen, dan toch voldoende en op
dat moment had hij het verzoeningsge
zind gebaar kunnen maken van de over
dracht van zijn bevoegdheden, waar
door de eerste stap naar de bij legging
van de twist mogelijk was geweest. Hij
heeft dit niet gedaan, tien dagen later
werd hij er toe gedwongen.
De komngkwestie op zich zelf achten
wij van minder belang dan de splitsing
in het land, die zich naar aanleiding
daarvan geopenbaard heeft. De oude te
genstelling tussen Vlaanderen en Wal
lonië is feller opgelaaid dan ooit tevoren,
socialisten en katholieken staan vijandi
ger tegenover elkaar dan in enig ander
land en het zal veel tijd, geduld en wijs
beleid van de jonge kroonprins en van
de leiders der partijen kosten om de
schade, die in dit opzicht aan het land is
toegebracht, weer enigermate te herstel
len.
Rusland weer in de Veiligheidsraad
Ook op het gebied van de wereldpoli
tiek is een nieuwe ontwikkeling te mel
den. Rusland, dat deze maand volgens
toerbeurt het voorzitterschap van de
Veiligheidsraad zou waarnemen, kon
digde eind vorige week plotseling aan,
dat het zijn zetel in de Veiligheidsraad
die het nu ai 7 maanden geboycot had
wegens de aanwezigheid van de nationa
listische Chinees, weer zou innemen.
Vele gissmgen over de bedoelingen van
de Russen doen de ronde, waarvan de
meeste een kern van waarschijnlijkheid
bezitten. In de eerste plaats schijnt het
de Russen er om te doen te zijn de na
tionalistische Chinees zijn zetel te ont
nemen, doch Dinsdagavond is een eer
ste poging hiertoe mislukt. Met alle ge
weld wil de Sowjet Unie ook de Chine
se kwestie voorrang verlenen boven 'n
bespreking van het geschil in Korea,
doch terecht verzetten de Ver. Staten en
de meerderheid van de Veiligheidsraad
zich hiertegen. Waarschijnlijk is ook,
dat de Russen zich als vredesapostelen
zullen ontpoppen door bijlegging van 't
geschil in Korea, d.w.z. een bijlegging,
waarbij de troepen van de Ver. Staten
en Ver Naties hun „agressie" zullen sta
ken, zonder dat de Noord-Koreanen een
voetbreed zullen wijken .Dat dit bedoeld
is om er propagandistische munt in Azië
uit te slaan, is duidelijk, evenals, dat "de
Amerikanen er op zullen blijven staan,
dat de Noord-Koreanen zich achter de
38ste breedtegraad terug zullen trekken
Men mag wel aannemen, dat de Rus
sen ingezien hebben, dat zij een grove
fout begaan hebben door in Januari niet
meer deel te nemen aan het werk der
Ver. Naties, waar belangrijke beslissin
gen zijn gevallen zonder dat zij hun ve
to uit konden spreken. Dit zal zich ver
moedelijk niet herhalen.
Het beeld van de strijd in Korea is
hetzelfde als in de voorgaande weken.
Hevige Noordkoreaanse aanvallen drin
gen de numeriek veel zwakkere Ameri
kanen langzaam maar zeker naar de
Zuid-Oostelijke punt van het schier
eiland. Nieuwe Amerikaanse troepen
zijn aan land gezet en de enige hoop is
voorlopig, dat zij zich lang genoeg op dit
kleine bruggehoofd staande zullen kun
nen houden om een tegenoffensief in te
zetten, wanneer de tijd daarvoor rijp is.
Vandaag viert H.K.H. Prinses Irene
haar elfde verjaardag. Vandaag is het
feest op Paleis Soestdijk Vandaag
viert het Nederlandse volk eveneens
feest, een volk, dat zich hecht verbon
den gevoelt met het Huis van Oranje.
In voor- en tegenspoed.
Hoe goed herinneren wij ons nog de
dag, waarop de geboorte van het kleine
Prinsesje Irene den volke kond gedaan
werd! Alom vierde ons eiland feest, Den
Hoorn, Oosterend, Den Burg, De Koog.
De toenmalige loco-burgemeester, dhr
K. Vlaming, sprak voor de Radio-Cen
trale Den Burg een feestrede uit,Texels
Fanfare maakte een taptoe door Den
Burg, „waarbij een grote menigte, jong
en oud, zich hossena en juichend achter
de muziek aanslootOok werd dien
dag een aubade gehouden: „Na een op
tocht door heel Den Burg, van school
kinderen, die vlaggen meedroegen en
met oranje getooid waren, werd een
aubade gehouden op de Groenepaats
De kinderen zongen, begeleid door
Texelsch Fanfare, dat aan de stoet
vooraf was gegaan, twee coupletten
van het Wilhelmus. Daarbij hadden de
heer en wethouders K. Vlaming, loco
burgemeester en J. C. Kager, alsmede
de heer W. N. Kelder, als waarnemend
gemeente-secretaris op het balcon van
„De Lindeboom" plaats genomen".
Huib Fenijn dichtte toen:
Wij bidden voor het Huis Oranje,
Voor land en volk, van groot tot klein.
Dat ook de weg van dit Prinsesje
Steeds rijk gezegend moge zijn.
En dat uit 't donker dezer dagen (1)
De zon weer eenmaal op zal gaan.
En onze Vaderlandsche driekleur,
De storm der eeuwen mag doorstaan
(1) Augustus 1939
Nog geen jaar later moest de Ko
ninklijke Familie naar het buitenland
uitwijken, vluchten voor het tot de tan
den gewapende leger van Hitier. Het
kleine Prinsesje Irene zal er niets van
hebben begrepen, maar allen die ver
knocht waren aan het Huis van Oranje
waren met smart en diepe ontroering
vervuld toen dit alles zich zo plotseling
voltrok.
Vijf jaren van bezetting volgden. Hoe
traag schoven ze voorbij! Zoals iedere
pijnlijke ervaring ons veel en veel te
lang duurt! Het volk moest buigen,
naar het is nimmer gebroken: hoog
laaide de vreugae Dp toen ons vader
land van de onderdrukker werd bevrijd.
Erepoorten werden opgericht, weer uit
te men zijn vreugde in zang en dans.
Zoals in 1939, toen Prinses Irene werd
geboren.
Prinses Irene: Hartelijk gefeliciteerd1
„HET AVONTUUR BEGON IN
BOMBAY".
En wat voor een avontuur! Een gent
leman en een lady stelen een parel
snoer, maar zij hebben weinig plezier
van hun snode daad. De gentleman is
niemand minder dan Clark Gable, de
vermaarde man van het witte doek, die
zo'n succesvolle loopbaan gemaakt heeft
en nog iedere dag ontelbaren in vervoe
ring weet te brengen Hij .werd 1 Febr.
1901 te Cadiz geboren. Voor hij in 1930
naar Hollywood kwam, oogstte hij reeds
successen op het toneel. Won in 1934
Academy Award met „It happened one
night". Was piloot tijdens de oorlog. Be
kendste film: „Heil divers", „China
Seas", „Muiterij op de Bounty", „Gone
with the wind", „Missie naar China",
„Vreemde lading" en „Het avontuur be
gon in Bombay".
Een andere, grote rol vervult in deze
film Rosalind Russell. Zij is de dochter
van een advocaat, studeerde letterkunde
en theologie. Is voorzitster van Acade
my of Motion Picture Arts ant Sciences.
Eerste film „Talent". Daarna o.a. „What
a Woman", „Sister Kenny" en „Het
avontuur begon in Bombay".
En voorts speelt in dit avontuur mee
de ook zeer populaire Peter Lorre. Uit
zijn biographie stippen we aan: geboren
te Rozenberg, Hongarije, op 26 Juni 1904.
j Liep op 17-j. leeftijd van huis weg en
i begon 'n theatertje. Was bankbediende,
J filmde in Berlijn, Warschau, Parijs, En-
geland en Amerika. Vooral bekend uit
de Mr. Moto-serie.
I Het is duidelijk, dat dit drietal ons dit
I weekend een aangename avond zullen
bezorgen!
I Ook draait dit weekend de film
„VOOR NU EN ALTIJD".
i
Wie nog nooit met Jimmy Durante
j heeft kennis gemaakt, moet de gelegen
heid daartoe niet verzuimen. Hij is te
I zien in de vlotte comedie „Voor nu en
altijd". Behalve Durante zijn er water-
ballets te bewonderen, waarin de knap
pe en beroemde Esther Williams „op
haar best" is. Naast dit tweetal en een
aantal andere vooraanstaande acteurs
en actrices staan Xavier Cugat en zijn
band op het witte doek. Een „luchtige"
film, vol geest en humor.
