(jroen cZwartsJexels in het hart-,
„Ik b
Siem de Waal was in Wenen
„Fotografeer hier maar niet, daar houden
de Russen niet van!
Vliegen is een normale bezigheid geworden
fjies naar Londen
en et nes
iveest"
WOENSDAG 10 JANUARI 1951
TEXELSE
64e JAARGANG. No. 6492
COURANT
Uitgave N.V v h. Langeveld DeRooij
Boekhandel Drukkerij Bibliotheek
Den Burg - Texel - Postbus 11 Tel 11
Verschijnt Woensdags en Zaterdags
Bcmkrek.: Rotterdamsche Bank en Coöp.
Boerenleenbank Postgiro 652
Abonnementsprijs f3,15 per half jaar.
Eerste Kerstdag 5 uur in de morgen,
bracht de trein me in Wenen. In de mot
regen en door stralen, goor van de
dooiende sneeuw, ging ik wandelend op
weg naar de Alserstrasse, het doel van
mijn reis. Ik wilde nl. eens weten, hoe
het eigenlijk met mijn vriend Max Frey
was gegaan, van wien ik nimmer meer
iets gehoord had.
Om half zeven kwam ik in hun woon
buurt aan. M'n hart klopte even in m'n
keel, toen ik zag hoe het gedeelte daar
door bommen geteisterd was. Links en
echts waren de gebouwen, grenzend aan
het pand van de familie Frey, wegge
bombardeerd. Ook aan de overkant.
Maar hun gebouw v/as er goed afgeko
men. Alleen de balkonnetjes lagen er ge
deeltelijk af.
.Stemming, vrolijkheid, open om zes
uur. Sluitingstijd onbepaald", stond op
de vensters. De familie bezit hier nl. een
iestaurant. „Elisabeth Frey" stond er op
de deur.
Ik belde voorzichtig. Het bleef stil.
Toen luider. Gestommel, licht en moeder
Frey vroeg wie er was. „Siem", zei ik
Het was 15 jaar geleden dat ik hier
geweest was. En in die tijd was er ont
zettend veel gebeurd. We hadden ver
schillende malen geschreven maar onze
brieven bereikten nimmer hun doel. Nu
was ik er zelf en lang hebben we in die
vroege morgen over alles en nog wat
gesproken. Max v/as gezond gevangen
genomen, dat wist men, maar na die tijd
verdwenen. Waarheen? En dat is. waar
moeder Frey al die jaren over gepiekerd
heeft, nog piekert en wie weet hoe lang
nog. Gezond gevangen genomen en
mets meer van gehoord. Dat was alles.
Wat denkt u, vroeg ik
Het antwoord was, wat ik later nog dik
wijls "in Wenen heb gehoord. Gewone
soldaten zijn tamelijk gauw terug geko
men, maar de intelligentie is het moei
lijker gemaakt En was Max Frey, die
op zeer jeugdige leeftijd reeds doctor in
de rechten was en daarnaast meer als
liefhebberij talen studeerde, waarvan hij
er reeds elf vloeiend sprak, geen intelli
gente boy? Allen die hem kenden ho
pen mc-t je mee, moeder Frey.
Een raadsel
Stil gezeten heeft ze inmiddels niet.
De van binnen beschadigde zaak werd
hersteld en na enige maanden liep het
bedrijf weer als vanouds. Ik ben een
week in Wenen geweest en vraag me
steeds af, waar toch al het geld vandaan
komt. Want alles is even duur en de lo
nen zijn naar vei houding niet ho
ger dan vijftien jaar geleden
Maai er zijn zo goed als geen
werklozen, in vergelijking met 15 jaar
geleden. Dat al die kroegjes toch avond
aan avond bezet zijn, bioscopen enz.
idem, is mij nog een raadsel. Ik vermoed
dat men de grens van noodzakelijke le
vensmiddelen. kleding en meubilering
lager stelt dan bij ons en dat men in het
immer vrolijke Wenen een Opera, een
avond uit, een zuippartijtje m Heurin-
gen en een slokkie na het werk even be
langrijk acht als in Holland een kleed
op de vloer of een bloem op de tafel. En
de Wener denkt blijkbaar, waar het ene
is, kan het andere niet zitten. We drin
ken maar, het eten is ook duur.
Ik was een week in deze grote stad
Wonderlijk en onbegrijpelijk op vele
punten. Een derde van het aantal Oos
tenrijkers woont in deze stad! Er is geen
achterland dat de:e stad haar geweldige
omvang rechtvaardigt. Een hoofd zonder
lichaam. Kan '.oiets in de toekomst, als
alles weer eens normaal gaat worden,
eigenlijk bestaan?
In het huidige Wenen merkt men daar
echter weinig van. De trams zijn vol. En
alles wat naar vérmaak zweemt is vol
En de mensen? Ik heb er dozijnen ge
sproken. De stad is door de Vier naties
bezet. De Russen hebben wel het meeste.
Het viel mij op hoe juist in het door hen
bezette gedeelte de meeste fabrieken
liggen De Russen <chijnen meesters in
het delen te zijn
„Lang niet safe"?
Men had mij verteld, dat het in Wenen
lang niet safe zou zijn. Maar niets is
minder waar dan dat. Of laat ik liever
zeggen, ik heb er niets van gemerkt. En
heb toch in die weck heel wat rond ge
tuind. De door Rusland bezette gedeel
ten trokken mij het meest Fotograferen
werd mij door een insider zeei afgera
den. Daar schijnen de Russen niet van te
houden.
Overal in het door hen bezette gebied
trof men reclameplaten aan over de
door de Amerikanen aangedane „gruwe
len" jegens de Koreaanse bevolking.
Enorme foto's van Ome Joe hier en daar
en ik heb sikkels ger.oeg gezien om al
het koren op ons gouden Boit.je in Aug.
te oogsten en genoeg hamers om alle
Oosterenders en Oosters van een exem
plaar te voorzien, teneinde er een com
plete keislag laag puin mee te slaan om
er de weg van Oost naar Oosterend mee
te bedekken al was het alleen maar
SIEM DE WAAL.
Vanmorgen om 7 uur is hij per vliegtuig
van Schiphol naar Zuid-Afrika terugge
keerd. Zaterdag is hij weer thuis.
om onze Thijs Reuvers er een plezier
mee te doen (wordt aan gewerkt. - Red.)
Russische soldaten heb ik nimmer te
voren meegemaakt maar als ze allemaal
zo praterig zijn als hier in Wenen, dan
is er niet veel gezelligs aan. Behalve bij
één officiële gelegenheid, heb ik hen
geen woord horen spieken. Dal was al zo
in de trein, toen onze paspoorten ge
controleerd werden. En Oostenrijkse be
ambten hobbelden voor hen uit en vroe
gen met hun spreekwoordelijke beleefd
heid om ons hun paspoort te tonen. De
Rus zelf nam het zwijgend aan en gaf 't
even zwijgend terug. Ik ben overtuigd,
dat hij geen Duits machtig was, maar is
het zo moeilijk om een paar woorden of
net maai dankie te zeggen? Ik heb er in
de stad verschillende aangesproken,
maar geen woord komt er uit. De weg
naar zo en zg? Schouders ophalen en
doorlopen. En toen voelde ik even hoe
anders de Russische mentaliteit is dan
de onze. En misschien begrijp ik nu iets
van het feit dat velen van hun krijgsge
vangenen niet schrijven mogen en waar
om ze op internationale bijeenkomsten
zo anders zijn dan onze vertegenwoordi
gers daar. Maar .preken kunnen ze. Er
was nl. in Neuburg een Kerstfeestvie
ring voor de Weense Kameraden, aange
boden door de Russische weermacht. Ik
had geen toegangskaart, maar met de
vuist omhoog (denk er nm, de linker, had
Thijs Tiessen gezegd) ging ik naar bin
nen Er stond een enorme kerstboom
Stalin als Kerstkindje
Een Russische officier sprak ons in zijn
laai met een prachtige stem toe. In ge
brekkig Duits werd het vertaald. Toen
zouden er kerstliederen gezongen wor
den. Ik was benieuwd welke. De enige
bekende was „O Denncboom" En daar
bleef het bij!
Hoewel Oostenrijk ei toch ook nog an
dere op na houdt, schenen die er niet
voor in aanmerking te komen
Nog een toespraak, waarbij Stalin de
plaats van het Kerstkindje innam en
toen volgde een traktatie.
Verder merkt men van de Russen heel
weinig. Als ze patrouilleren maken ze
al heel weinig drukte en de manier
waarop ze door de stad lopen, daar zou
een Hollandse soldaat jaloers op zijn als
hij het ook zo lekker gemakkelijk doen
mocht. Toch voelt men hier de druk van
de bezetting. Het niet vrij zijn. En dat
komt af en toe tot een voorzichtige ui
ting. Bv. in de Staatsopera waar ik twee
maal was. Ik zag ei Duizend en een
Nacht en Die Fledermaus. Het was si
De muziek, de zang de aankleding van
het toneel Ik heb me ogen uitgekeken.
Humor en bezetting
Maar zoals ik zei, hier en daar sprankel
de de Wccnse humor en de bezetting er
prachtig gecombineerd doorheen. Als in
de Fledermaus de nooit nuchtere portier
moet antwoorden waarom hij toch altijd
zo dronken is zegt hij: ,,Ja, zie je, Bier
van de Amerikanen, wiskey van de En
gelsen, cognac van de Fransen en Wod
ka van de Russen. Dat kan mijn maag al
lemaal niet verdragen. Als hij voor de
lege provisiekast staal zegt hij: „De gas
ten hebben alles meegenomen' En als
de lamp slecht brandt zucht hij: „Arme
Oostenrijkse lamp, de olie is bijna op."
Overal in de stad zie je nog de oor
logsverwoesting. Geheel gebombardeer
de gebouwen waar nog mets van opge
ruimd is Wat zijn we dan in Holland
veel verder gekomen!
Verder zag ik nog nimmer een zo
verwaarloosde stad als Wenen. Ik heb
niet één gebouw gezien waar de laatste
10 jaar een verfkwast op geweest is.
Maar er wordt zeer weinig gekankerd.
Ik sprak met mensen, die in de Ameri
kaanse zóne wonen en in de Russische
werken. En omgekeerd. De lonen zijn
hetzelfde. En de mensen zijn niet onte-
DIE HARL1NGERS TOCH!
Het wrak van de Hoydal, het Noorse
houtbbotje, dat tijdens een November
storm in 1928 ten Noorden van De Koog
strandde, wordt ieder jaar door de bad
gasten met grote belangstelling beke
ken. Ja, een tocht naar de resten van de
Hoydal betekent een attractie. Komt
men er echter 'oij hoog water, dan is er
van het wrak weinig te zien! Bij eb kan
men er evenwel omheen wandelen, dan
ligt het rondom in het zand.
De Terschellingers boden hun gasten
blijkbaar een soortgelijke attractie in
een trip naar een daar vastgelopen lan
dingsvaartuig, maar dat geval is onlangs
door de Harlinger's in de wacht gesleept.
Aldus concluderen wij uit een bericht,
dat wij dezer dagen in de Harlinger Cou
rant lazen. In het artikel „De belang
rijkste feiten in 1950 voor Terschelling"
stond nl. het volgende:
„De vreemdelingen zullen in de ko
mende zomer echter vei stoken zijn van
een trip naar het landingsvaartuig op de
Bosplaat. De Harlingers hebben het nl.
de Terschellingers afgekaapt"
Millioen maal.
Zaterdag heeft in tal van dagbladen
dikwijls op de voorpagina een foto
gestaan van het wrak van de „Hoydal".
Naar schatting is .le foto in meer dan
een millioen kranten afgedrukt!
Prachtige reclame voor Texel als va-
cantie-oord
ONGELUK.
Vrijdag is de heer J. Jongedijk, slager
in de Noodslachtplaats met zijn rechter
hand tussen de beenöermolen geraakt,
waarbij hem een vinger van de rechter
hand werd afgeknepen.
WEEKBERICHT DER P.T.V. TEXEL.
In de week van 1-6 Jan. werden aan
gevoerd 62845 stuks eieren. De kg-prijs
aan de pluimveehouders bedraagt f 2,14.
Vorig jaar werden in dezelfde periode
aangevoerd 56,136 stuks eieren. De prijs
per kg bedroeg foen f 2.Door de win
ter liep de productie enigszins terug.
BAZAR NED. HERV. KERK TE DEN
HOORN.
De Ned. Herv kerk le Den Hoorn is
nó die van Den Burg aan de beurt voor
de zo nodige restauratie Aangezien dit
mooie oude kerkgebouw voorkomt op de
lijst van monumenten, vallend onder
Monumentenzorg, za! voor deze restau
ratie subsidie ontvangen worden. De
kerkelijk gemeente moet echter zelf een
behoorlijk percentage van het benodig
de geld bijeenbrengen Reeds sinds de
oorlog bestaat er daarom een Restaura
tiefonds, dat langzaam maar zeker
groeit. De Zusterknng en de Jeugdver
enigingen hebben nu op Donderdag 11
en Vrijdag 12 Januari (dus morgen en
overmorgen) in „Ons Huis" te Den
Hoorn een bazar georganiseerd ter ver
sterking van dit fonds (Zie verder adv
in dit blad).
Simon du Porto zou zeggen
K. van der Kooi sprak voor j
de R.K. Ontwikkelingsclub
Op uitnodiging van de R K. Ontwikke-
hngsclub hield onze oud-eilandgenoot,
de heer K. v.d. Kooi, Donderdagavond
in Hotel De Zwaan een causerie over de
K.L.M. De bijeenkomst werd door de
voorzitter, de heer Merkx, met de Chr.
groet geopend Spreker deelde hierna
mede, dat de volgende bijeenkomst ge
houden wordt op Donderdag 11 Januari,
dus morgen, dit is een vraag- en ant
woord avond, waarop ook de diverse ver
slagen zullen worden voorgelezen.
Voorts wordt dan medegedeeld, welke
avonden het tweede deel van het winter-
programma vermeldt
De heer Van der Kooi, die voorheen
havenmeester op het Texelse vliegveld
is geweest en thans op Schiphol werk
zaam is, viel de eer te beurt, de tweede
helft van het winterseizoen voor de
Ontwikkelingsclub te mogen openen.
De heer K v. d. Kooi sprak over de
K. L. M.
De luchtvaart is eigenlijk nog heel
jong, wie een halve eeuw geleden met
een vliegtuigje de lucht inging werd
voor gek verklaard. Maar de pioniers
zetten door en nu is het vliegen hele
maal geen bijzonderheid meer. Als je nu
een grote afstand moet afleggen, zeg
gen ze: „Je gaat toch zeker met de K.L.
M.?" Ja, in de ontwikkeling van de lucht
vaart heeft behoorlijk schot gezeten! De
ouderen onder ons weten er nog best
van, dat op Texel het eerste vliegtuigje
vreden. Alleen als ik dan hen, die bij de
Russen werken, vraag, of het hun iets
uitmaakt wie of in oe toekomst Oosten
rijk moet regeren, is hun antwoord:
„Nimmer de dictatuur!"
En al is er dan nog heel veel met onze
democratie verkeerd, het is toch hoop
vol om dat te horen. De communistische
aanhang is niet noemenswaardig. Dat
heb ik overal duidelijk vernomen Mo
gen de Oostenrijkers spoedig een vrij
volk zijn. Ze verdienen het. En mag de
dronken portier oij de volgende opvoe
ring van de Fledermaus zeggen. „De
kast staat weer vol met alleen maai
Weense wijn, de gasten zijn vertrokken
en de lamp is weer vol olie"
SIEM DE WAAL.
Wien, Dec. 1950.
Een waterkist van De Mok maakte eens
een noodlandinq in de P.H. Polder.
verscheen. Iedereen liep uit om die
waaghalzerij bij te wonen, om mee te
huiveren! Wij menen te weten, dat die
demonstratie want dat was het
niet meer om het lijf had dan een vlieg
tocht van enkele honderden meters. Men
keek intussen zijn ogen uit. Zo'n vlieg
machine was toch nog weer iets anders
dan een ballon! De ballonvaart was een
halve eeuw geleden al geen nieuwtje
meer: in het midden van de 18de eeuw
kozen de ballonvaardcrs reeds het lucht
ruim.
Vliegen. Dat zit dc mensen wel in
hel bloed! Reeds in het grijs verleden
60 jaar voor Christus probeerde
een zekere Simon de Magiër een vlucht
te maken. Hij sprong met aan zijn li
chaam bevestigde vleugels van een hoog
gebouw af, te Rome was dat, maar het
experiment moest hij mei de dood be
kopen. Icarus een figuur uit de
Griekse mythologie probeerde met
vleugels van Kreta te ontsnappen, hij
was daar gevangen gezet Dat ging
prachtig, maar op eenmaal beving de
trots hem: hij wilde naar de zon vliegen
en toen hij te hoog kwam smolt do was.
waarmede zijn vleugels aan zijn lichaam
verbonden zaten, zodat de arme Icarus
te pletter viel.
De gebroeders Wright zijn zeer be
kend om hun pionierswerk, zij slaagden
er in de eerste echle, van een motor
voorziene vliegmachine in de lucht te
krijgen, het was weliswaar een korte
tocht, maar ze waren toch los geweest
en hadden dus 'net bewijs geleverd, dat
het kón. Dat was m 1903, dus nog geen
50 jaar geleden. Hun vlucht had 12 se
conden geduurd en ze hadden 50 meter
afgelegd, dus 15 km. per uur. In 1909
werpen Jan Olieslagers en Bleriot zich
als aviateurs op. Bleriot vliegt zowaar
over het Kanaal In 1911 verscheen Fok
ker met zijn „Spin" op de markt. In de
eerste wereldoorlog heeft de luchtvaart
zich behoorlijk ontwikkeld. Fokker,
die in Holland geen kans kreeg om zich
te ontplooien, vertrok naar Duitsland,
bouwde er fabrieken in Schwerin en
keerde na enkele jaren als een welge
steld man naar ons land terug. Hij had
de Duitsers o.m. net foefje geleerd om
mitrailleurkogels tussen de draaiende
propeller door te jagen!....
In 1918 vinden wij in ons land twee
(militaire) vliegkampen en wel Soester-
berg en De Mok maar al spoedig wordt
het vliegtuig ook voor de burgerlucht
vaart gebruikt. De ELTA, eerste lucht
vaarttentoonstelling Amsterdam, had
een groot succes, trok 500,000 bezoekers.
De K.L.M. werd al spoedig opgericht en
in October 1920 maakte zij de eerste
vlucht naar Londen. Simon du Porto
zou zeggen: „Ik ben effies naar Londen
weest" dat zei hij toen we hem niet.
zo lang geleden op Schiphol legen diens
brede lijf liepen, maar in 1920 was dat
een geweldig feit.. Je had toen met de
comfortabele toestellen zoals tegenwoor
dig: de twee passagiers moesten plaats
MOND- EN KLAUWZEER.
De Burgemeester van Texel brengl in
herinnering, dat, volgens artikel 17 der
veewet, indien vee verschijnselen van
een besmettelijke ziekte vertoont, de
eigenaar, houder of hoeder hiervan ter
stond kennis moet geven aan de burge
meester der gemeente, waar het vee
zich bevindt.
Bij Koninklijk besluit van 23 Februari
1922 (Staatsblad nr. 80) is bepaald, dat
de burgemeester, ter voorkoming van
verspreiding van smetstof, indien hij
verneemt, dat in zijn gemeente vee ver
schijnselen van een besmettelijke vee
ziekte vertoont, 'oij mond- en klauw
zeer de volgende voorlopige maatrege
len neemt'
le. het de eigenaar, houder of hoeder
gelasten, het verdachte vee af te zonde
ren, totdat daaromtrent door de burge-
meesier een nadere beslissing is geno
men;
2e. het door het plaatsen van kenteke
nen van besmetting verdacht verklaren
van het gebouw of terrein, waar het
verdachte vee zich bevindt of bevonden
heeft.
Het is verboden ziek of verdacht vee
te vervoeren, behoudens ontheffing door
de burgemeester.
Texel, 5 Januari 1951.
De Burgemeester voornoemd
DE KONING.
nemen in een oude legerkist, er was
geen stewardess om hun van tijd tot tijd
op een lekker hapje of lekker slokje te
onthalen of hun het laatste nieuws te
vertellen, de bemanning bestond enkel
uit de piloot en u begrijpt, dat die ge
noeg had aan het besturen van het toe
stel zelf. Er werd in die tijd wel eens
een noodlanding gemaakt, maar door
gaans kwam men met de schrik vrij.
De eerste vlucht, die de KLM naar In-
cië maakte, duurde z.cs weken. Dat
deed men met een klein toestel, zoals er
ook hier in het begin op Texel gevlogen
hebben Sneller :n sneller ging het en
de vliegtuigen werden al beter. Snelheid
en comfort gingen hand in hand.
Spreker releveert tal van belangrijke
feiten uit de geschiedenis van de KLM.
De tocht van de Pelikaan in 1933,
de Uivervlucht, welk een spanning, toen
de bemanning de koers even kwijtraak
te en landen moest op een door autolanv
pen verlichte renbaan!
De KLM is de oudste luchtvaartmaat
schappij ter wereld, de eerste Mij die
overging van wat ?i gekoelde op luchtge-
koelde motoren, de eerste Mij., die van
houten naar metalen propellers over
ging en de eersle Mij., die stewards en
stewardessen in dienst nam.
In 1940 moest de KLM haar bedrijf
sluiten Bij de overval in Mei 1940 wer
den 17 van haar toestellen vernield, elf
vliegtuigen werden door de Duitsers
.veroverd" Parmcnticr wist echter met
de „ïïuizerd" tc ontsnappen en naar
Londen uil ie wijken Viruly wist via
Zweden naar Engeiand te ontkomen en
toen hebben zij een stevige dienst on
derhouden van Engeland op Portugal.
Onze oud-plaatsgenoot Simon du Porto,
heeft ook heel wal vluchten cp Portugal
(Lissabon) ondernomen en het geluk is
steeds met hem geweest de Duitse
jachtvliegtuigen loeiden natuurlijk op
deze toestellen, waarmede dikwijls hoge
autoriteiten vervoerd werden!
De heer Van der Kooi nam ons in ge
dachten mee naar Schiphol en liet ons
heel wat soorten vliegtuigen zien: Con
stellations, die 450 km per uur vliegt,
48 ton weegt, 10 ton betalende lading
kan vervoeren (passagiers, bagage, post).
Er kunnen ook 12 koeien in! Zo'n groot
vliegtuig start met 16000 tot 18000 liter
benzine als het de grote sprong over de
Atlantische Oceaan gaat maken, het ver
bruikt 900 liter benzine per uur. Na de
oorlog heeft de KLM reeds 1110 vluch
ten naar New Vork gemaakt. Iedere
week steekt de KLM 20 maal de Oceaan
over. De motoren van een groot vliegtuig
zijn samen 10 000 p.k sterk, de Dokter
Wagcmaker 200 p k
Hierna vertelde de heer Van der Kooi
hoe de vliegtuigen bestuurd worden, hoe
de luchtveiligheidsdienst werkt bv
hoe de vliegtuigen worden binnenge
loodst
Het was een interessante avond'
Uit het verleden: vliegtuig op „Vlijt".