Cjroen ^ZwarL-Jexels in het harL, Hoe wordt een revolutie gemaakt? Texel, vroeger en nu Uit het boek „Texel" Moeilijk probleem voor de Texelse patriotten &en IvaC -J cfc3i Paniek in Den Burg Ringrijderij voor motoren Ds J. j. Buskes Jr: Zondag J.H.C. - Texel combinatie WOENSDAG 6 AUGUSTUS 1952 TEXELSE 65e JAARGANG. No. 6654 COURANT Uitgave N.V. v.h. Langeveld De Rooij Boekhandel Drukkerij Bibliotheek Den Burg - Texel - Postbus 11 - Tel. 11 Verschijnt Woensdags en Zaterdags. Bank: R'damse Bank, Coöp. Boerenl. Bank. Postgiro 652. - Abonn. pr. f 1,80 p. kwart. 15 ct. incasso. Adv. 8 c. p. mm. IN ons nummer van 2 Augustus jl. plaatsten wij een fragment uit het boek „Texel, Land en Volk in de loop der eeuwen" door J. A. van der Vlis. Het be schreef de activiteit van de prinsgezinden die in De Vergulde Kikkert dit zeer oude gebouw bestaat nog een tribunaal vormden dat de patriotten aan een kruisverhoor onderwierp. Maar het zou (wederom) verkeren: een jaar of acht nadat de prinsgezinden de macht in handen hadden genomen bracht de loodsschipper uit Den Helder, die wegens ijsgang meer dan tien dagen het eiland niet had kunnen bereiken, het bericht, dat de Fransen begin Januari de Repu bliek opnieuw waren binnengerukt. Heel Holland en Utrecht waren al bezet en in Nieuwediep lagen al zeven- of achthonderd Fransen. In genoemd boek lezen we dan verder: ,.A1 de volgende dag werd wat de eilanders voor de ergste wantoestanden op Texel hielden, bij plakkaat opgehe ven: voortaan, aldus dit manifest, mocht op het vrije Texel iedereen op zijn eigen land jagen en in eigen water vissen. Weg met het feodale jachtrecht! En weer een dag later, 27 Januari, na men de Texelse patriotten ook militair hun eigen lot in handen: zij legden be slag op de sleutels van het kot in de Schans en lieten de Franse officieren, die .daar als krijgsgevangenen 'n kaartje zaten te leggen, naar buiten. Aangezien de Oranjeklanten zich in de afgelopen jaren kalm hadden gehouden en de en kele patriotten, ook al waren zij in hun families wel als zwarte schapen be schouwd, van die rust dankbaar hadden geprofiteerd, besloten de patriotten de Omwenteling op Texel te bespreken tot het planten van enkele vrijheidsbomen. Zij plaatsten met veel élan op de Stenen plaats hun vrijheidsboom en dit heug lijk gebeuren werd op de andere dorpen weldra nagevolgd. Vlak bij zijn huis waar de boom stond hield Jan Ran een vur.ge patriottische redevoering, maar zó ernstig drong hij aan op het bewaren van rust en orde, dat geen Oranjeklant een haar werd gekrenkt. De magistraat vond dit een prachtig staaltje van zelf beheersing en prees in een klinkend manifest het „vredelievend en broeder lijk gedrag bij het bekend worden van de Omwenteling en het planten van de vrijheidsbomen als „de sterkste band om het geluk van de maatschappij te beves tigen". Boven het manifest schreven de patri otten de trotse nieuwe woorden: „Vrij heid, gelijkheid en broederschap", waar over men in de kranten reeds zoveel ra re dingen had gelezen. De Oranjegezin- den vonden dat de revolutie nogal mee gevallen was. Alle straffen door de „krijgsraad" in 1787 opgelegd, kwamen te vervallen, galg en rad, folterwerktuigen van een barbaars verleden werden offcieel afge schaft. (In 1800 was men klaarblijkelijk weer veel vergeten, toen een vrouw voor het Raadhuis op de Vismarkt wegens be delarij gegeseld werd!). Voor de patriotten, zo plotseling aan de macht gekomen, rees de moeilijke vraag, hoe een revolutie eigenlijk werd ge maakt. Men ging er over vergaderen in de herberg de Keizerskroon op de Grocneplaats. Men kwam tot het besluit om de bur ger Jan Ran, die zo filnk had gesproken bij het oprichten van de vrijheidsboom en Sijbrand Keijser naar Den Haag te zenden voor het vragen van instructies. Men begreep wel, dat er zodoende de minste last zou ontstaan. Twee opposan ten stelden voor, dat het onderwijl ge formeerde voorlopige bestuur eerst de oude vroedschap zou afzetten, dat ge beurde immers bij élke revolutie. Maar de voorzitter antwoordde zijn tegenstre vende partijgenoten, dat zoiets slechts gebeuren kon met toestemming van de burgerij. De volgende dag circuleerden lijsten op het eiland van het voorlopige bestuur, waarop handtekeningen verzameld wer den van 686 burgers, die de nieuwe orde waren toegedaan of die deden alsof. Texel telde toen ruim 4000 zielen en het voorlopig bewind was van mening, dat de volkswil duidelijk een andere vroed schap wenste. Er werd een nieuwe ge meenteraad in de Keizerskroon gekozen, die als van ouds bestond uit vier burge meesters en zeven schepenen. Tezelfder tijd was de oude vroedschap op het Raadhuis in vergadering bijeen. De bur gemeesters Jacob Slot en Symon Boon stuurden hoffelijk een boodschap naar de Keizerskroon om mede te delen, dat zij gaarne een afvaardiging wilden ont vangen om in overleg de lopende zaken te regelen. Jan Ran toog met twee ande ren naar het oude gemeentehuis en ver nam daar, dat de oude vroedschap hun zetels ter beschikking stelden. Het werd een wedstrijd in beleefdheid: of de oude bewindhebbers als-het-u-belieft aan wil den blijven tot de nieuwe geïnstalleerd waren. Natuurlijk ging men hiermee ac- coord. Diep ernstig zeiden de oude he ren, dat allen slechts het eilandsbelang in het oog hielden en dat men te allen tijde bereid was rekening en verant woording af te leggen. Ook het oude be stuur van de polders bleef voorlopig op zijn post. Op 6 Februari beëdigde baljuw Th. Elout de nieuwe vroedschap en een commissie toog naar de dorpen om daar, zoals reeds in Den Burg was geschied, de dorpskassen en verdere bescheiden over te nemen. De bevrijde Franse officieren dronken met de nieuwe regeerders een stoop schuimend bier, de verstandhouding met hen liet niets te wensen over. Maar wat moest men nu aanvangen met de oude stadhouderlijke bezetting van het eiland, 72 huursoldaten, die hun kwartieren in de Schans hadden? De nieuwe vroed schap nam een kloek besluit en voteerde een bedrag van f 300 uit te betalen als voorschot op achterstallige soldij. Toen een week later de Franse generaal De Winter met 160 man op Texel aankwam, werd een deel van dit soldatenvolk broederlijk naast de oude huurlingen in de Sdhans gelegerd. De rest werd on dergebracht bij particulieren in De Koog en Den Burg. In een volgend nummer zal verhaald worden van de invasie op 27 Augustus 1799. Enkele vellen foliopapier, in een bruin omslag bijeengehouden onder de titel „Procesverbaal van hetgeene op Texel voorgevallen is zedert de invasie der Engelschen aan de haven op 27 Au gustus 1799 tot derzelver vertrek op 26 November daaraan" bewaren het nuchte re relaas. DC CC 14,1 DO] 'Cll Oosterend, 27 Juni 1902. In eene vergadering van den Raad der Brand spuit, waarbij in het incompleet bij de manschappen werd voorzien, kwam ter sprake de kleine hoeveelheid water die aan en bij dit dorp aanwezig is, wat ver schrikkelijke gevolgen zou kunnen heb ben, wanneer eens een brand van eenige beteekenis uitbrak. Wenschelijk werd het geacht zich in deze te richten tot eenige voorname brand-waarborgmaat- schappijen, die wellicht door het slaan van Nortonpompen of op andere wijze in dit gebrek zouden willen voorzien. Den Hoorn, 4 Juli 1902. Vermoede lijk door het wegwerpen eener lucifer geraakte hedenmiddag een gedeelte der binnennggel der duinen in brand en liet het zich ernstig aanzien. Aangezien er niet veel mannen bij de hand waren, togen ook vrouwen gewapend met een graaf op weg om te trachten den brand, die allengs verder trok, door het wer pen van zand te stuiten, hetwelk dan ook met vereende krachten na een paar uur van zware arbeid mocht geluikken. Adv. in de Tesselaar van Donderdag 17 Juli 1902. De ondergeteekende be richt dat hij vanaf Zondag 20 Juli en verder het geheele zomerseizoen op het strand achter De Koog zal staan met bier en ververschingen. J. van der Wal. Den Hoorn, 16 Juli 1902. Begunstigd door goed weder had alhier de gewone jaarlijksche proeftocht plaats met de al hier gestationneerde reddingsvlet. Naar het scheen was alles in goede staat, wen schelijk ware het dat de gewone proef tocht wat vroeger of later kon geschie den aangezien de vaste manschappen dan beter present konden zijn. De Koog, 18 Juli 1902. 't Is zeker jammer voor de bezoekers van De Koog en het strand, dat het Paviljoen van de duinen is verdwenen, want menig aange naam uurtje is daarin doorgebracht. Om dit eemgszins te vergoeden is door Jan v.d. Wal c.s. een tent op het strand aan gebracht, waarin de bezoekers ruim schoots hunnen dorst kunnen lesschen aan bier en andere verfrisschende dran ken. Bovendien bestaat er gelegenheid voor de baders om zich op het strand te kunnen ontkleden en na het baden we der op te knappen. Mogen vele bezoekers hiervan gebruik maken! BERGING BETONNINGSVOORYVERPEN De Burgemeester der gemeente Texel maakt bekend, dat lichtboeien en ton nen, welke in de Waddenzee en het IJs- selmeer losslaan en wegdrijven niet door vissers meer behoeven te worden gebor gen, daar hiervoor geen beloningen meer zullen worden gegeven. Wel verdient het aanbeveling, dat, in dien degene, die opmerkt, dat een licht boei of ton verdreven of verdwenen is, hiervan zo spoedig mogelijk per telegram of telefoon kennis geeft aan de Directeur van het Loodswezen enz. te Harlingen (telefoon 623 of 832). Voor een spoedige berichtgeving is de Minister van Marine bereid een beloning toe te kennen, waarvan het bedrag ver band houdt met de moeite, die men ge had heeft om het bericht over te bren gen en met de spoed, die daarbij be tracht is. Texel, 4 Augustus 1952. De Burgemeester van Texel, TH. R. HIN, Loco-Burgemeester. Toen een vrachtrijder Maandag een koe op het drukke marktplein te Den Burg zou afleveren, ging het dier ineens aan de haal. Het holde dwars door een groep vrouwen en kinderen die rond een kraam stonden geschaard. Verscheidene personen werden omver gelopen, een dame brak enige ribben. De koe zette zijn wilde tocht voort en vernielde een ruit van een aan het plein staande woning. De honderden badgasten, die het dier passeerde of te gemoet rende, vlogen alle kanten heen, en sprongen als hordelopers over lage muurtjes. Na aan het Noordeinde van het dorp nog 'n heining te hebben verwoest, be reikte het een weide, waar het zich ge makkelijk liet vangen. Motorclub Texel organiseert Zaterdag avond aan Den Hoorn een ringrijderij voor motoren, alsmede een langzaam- aanwedstrijd. De deelname is alleen opengesteld voor gecostumeerden. Het feest begint precies om 8 uur. Vertrek van Den Burg om half acht. De organisatie verwacht een mooie en spannende strijd. En wie twijfelt daar aan?! Vooral de langzaamaanwedstrijd zal het uiterste van de deelnemers ver gen, dunkt ons, want het „Draai 'm vol gas" zit de meeste motorrijders sterk gemengd in het bloed. Groter is echter de kunst langzaarh te rijden. En dan is de kans ook veel kleiner dat men nog eens door de ziekenauto langzaamaan wordt weggehaald. Beter langzaam op de motor dan langzaam in de ziekenauto zo meenden wij. (Zie verder óók de adv.) ONDERHANDS VERKOCHT De heer W. Slort heeft zijn woning „Trio", staande aan de Minister Ruisweg te De Koog, onderhands verkocht aan de heer H Wuis, „Op Duin". Ik zit weer op mijn onvolprezen eiland. Als ik ooit in de adelstand verheven word, wil ik „heer van Texel" genoemd worden. Dat is tenminste wat. Ik herin ner mij uit m'n gymnasiumtijd, hoe me neer Plette, onze aardrijkskundeleraar, eens een leerling die zich met een geaf fecteerd stemmetje bekendmaakte als „jonkheer Van Voorst tot Voorst", ont nuchterde met de ontdekkende reactie: „da's ook een verdomd klein eindje". „Heer van Texel" is heel wat anders. Een heel eiland, 30 km. lang en 15 km. breed, 7 dorpen, weilanden, korenvel den, bossen en duinen. Bovendien een wereldje op zich zelf. Het is nu eenmaal een eiland. Aldus schrijft Ds J. J. Bus kes Jr., in „Tijd en Taak", onafhankelijk weekblad voor evangelie en socialisme. Maar nu ontvangt de „heer van Texel" van onze altijd ijverige redactie secretaris de mededeling dat ik hem in de vacantie niet in de steek mag laten. Gezag is gezag, zeg ik met Trouw, en dus schrijf ik een artikel voor Tijd en Taak,.al loop je hier, op een laag duin zittend, of door de Geul dwalende, groot gevaar, tijd en taak te vergeten. Ik houd van Texel en van de Texe laars. Overigens hebben ook die mij nog aan het werk gezet. Aan twee maal preken in mijn eerste gemeente ontkwam ik niet. En de P. v.d. A. die wat laat na de ver kiezingen een feestvergaaering organi seerde, had mij ook al ontdekt en dus moest ik op een snikhete zomeravond in het „Casino" over de doorbraak spreken. De „heer van Texel" werd gedegradeerd of gepromoveerd, al naar u het bekijken wilt, tot propagandist van de P. v.d. A. Op de lammerenmarkt kwam een va- cantieganger op mij af. Hij had mij de vorige dag horen preken en nu wilde hij mij even vertellen, dat het hem reus achtig meegevallen was. Hij kwam uit Winschoten en leefde in de veronderstel ling, dat ik des Zondags mijn teksten uit „Op weg naar de Vrijheid" koos en over Vorrink preekte, zodat hij er nu van overtuigd was, dat je als dominee aan de politiek kan doen zonder te verpolitie ken. In zo'n ontmoeting zit stof voor me ditatie over de wonderlijke opvattingen, die nog altijd in ons christelijk vader land gekoesterd worden. Bovendien le verde die ontmoeting mij een kop koffie op. Ik houd van Texel, al hebben zich op het eiland in enkele tientallen jaren ver anderingen voltrokken, die ik maar moeilijk verwerken kan. Toen ik er als jong candidaat dominee werd, kwamen er per jaar 500 vacantie- gangers. Nu is hun aantal groter dan dat van de bewoners van het eiland, veel meer dan 10.000. Jacob Thijsse heeft met zijn Verkade-album Texel tot een toens- oord gemaakt. Voor Texel een financieel voordeel, maar dat is dan ook het enige voordeel. De Koog heeft zijn karakter al voor een groot deel verloren en het hele eiland is aangetast door de begeerte, om Het kampioenselftal van JHC, een le klasser!, komt dit weekend naar De Cocksdorp om tegen de Texelse handbal- sters een propagandavvedstrijd te spelen. Op uitnodiging van het bestuur van S. V.C. komen de Julianadorper dames Za- COCKSDORPER MET PENSIOEN De Cocksdorp. Onze plaatsgenoot de heer C. Kalis Jaczn., die de laatste 15 jaar in vaste dienst was bij de Polder Eierland, is per 1 Augustus eervol ont slag verleend wegens het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. Moge de heer Kalis nog een lange reeks van jaren van zijn pensioen kunnen genieten! S. V. Texel. Al zitten we midden in de vacantie, toch wordt er elke Woensdagavond ge traind. Dat het noodzakelijk is zal straks wel blijken, als straks de competitie weer de volle honderd prooent van elke spe ler zal vragen. Als er onder onze leden zijn die de vacantie op ons eiland doorbrengen, zal niets hen behoeven te weerhouden om ter training te gaan en met volle teugen de genoegens van onze sport te genieten. Ook de jongens moeten zich klaar ma ken om een zo goed mogelijke plaats te bemachtigen. Vanavond dus allemaal weer present. Dat spreekt toch vanzelf niet waar? Adspiranten: Wij trainen nog steeds op Vrijdagavond om half zeven met de jongens vanaf 12 jaar. Texelse Boysnieuws. Boys 1 speelt Vrijdagavond om half 8 tegen een kampelftal uit Bosch en Zee. Dit is een zeer sterk elftal, ongeveer le klas NHVB. Wij spelen met hetzelfde elftal dat de laatste seriedag aan De Cocksdorp speelde, dus iedere speler is om 7,15 uur op het Boysveld aanwezig. Laat dit een sportieve maar vooral een goede oefenwedstrijd voor ons zijn voor de komende competitie. terdag al op Texel. Er wordt dan 's avonds een wed strijd gespeeld tegen de SVC-dames. Zondagmiddag wordt gespeeld JHC 1- Texels elftal. Dit elftal zal bestaan uit de beste handbalsters van de Texelse clubs. Hiervoor zijn de nodige stappen reeds gedaan Maandagavond werd op het terrein van de Texelse Boys reeds 'n proefwedstrijd gespeeld tussen 2 ver tegenwoordigende elftallen van Texel. Daaruit zal in de loop van de week een elftal gekozen worden dat Zondag JHC partij zal geven. Dit zal voor onze dames wel een zware strijd worden. Wij komen hier Zaterdag op terug. TEXELSE MARKT Den Burg, 4 Aug. 1952. Aangevoerd: 50 lammeren f 58-f 70. 70 schapen f 80- f 110. 5 koeien f 700-f 900. 9 kalveren f 150-f 200; 8 biggen f 50—f 65; 6 n. kalve ren f 45^f 60. VISAFSLAG OUDESCHILD. Aangevoerd van 28 Juli t.m. 2 Aug. '52 266 kg schol; 62 kg tong; 1 kg tarbot; 63 kg schar; 13 kg bot; 1544 kg garna len; 565 kg kruikels; 3120 kg kokhanen; 3te kg zalm; 15 kg geep; 195 kg makreel. HANDELSREGISTER Onder nieuwe inschrijvingen van za ken lezen wij: „Parnassia", Texel, De Koog, Kamerweg 15B. Pensionbedrijf: Eigenaar de heer J. Bruin. En onder wijzigingen: D. de Jong, Texel, Den Burg, Kogerstraat 44. Brood bakkers- en banketverkopersbedrijf. Uit tredend eigenaar de heer D. de Jong. Nieuwe eigenaar de heer R. Beuving, on der eigen naam. HOOG WATER TER REDE VAN TEXEL 6 Aug. 9,42 en 9,53. 7 Aug. 10,33 en 10,39. 8 Aug. 11,20 en 11,23. Aan het strand is het ongeveer een uur eerder hoog water. uit de vacantiegangers te halen wat er uit te halen is. Texel was een dertig jaar geleden nog in alle opzichten een wereldje op zich zelf. Het lag buiten het verkeer. Als je in Oudeschild met de Ada van Holland of De Dageraad arriveerde en je moest naar Oosterend of Den Hoorn, dan was een boerenkarretje het enige vervoer middel. Een auto was een uitzondering en een autobus was nog onbekend. Er was geen enkele radio. De Zondag en de kerk waren naast de toneelgezelschappen en de afdelingen van de Maatschappij tot Nut van het Algemeen de saambindende krachten. De radio betekende op Texel zonder dat de Texelaars het merkten, een revolutie. Zij kwamen opeens met de cul tuur van het vasteland in aanraking en wat voor een cultuur. Zij gingen die cul tuur als je ware beschouwen en kregen minderwaardigheidsgevoelens ten op zichte van hun eigen Texelse cultuur. En zo is het leven op Texel in betrekkelijk korte tijd hopeloos vervlakt. Al staan er nog altijd de mooie kerkjes Een beetje verscholen op enkele dorpen de doopsgezinde kerk. De Vermaning noemen ze die op het eiland. De genoeg lijke en in het landschap zo prachtig passende kerkjes van De Koog en Den Hoorn. De massieve hervormde kerken in Oosterend en Den Burg. Die van Den Burg, voor een groot deel verwoest in de Russenoorlog, wordt voortreffelijk ge restaureerd, al kost die restauratie nu reeds meer dan drie ton. In De Waal bleef er van het kerkje mets over. Het werd met de grond gelijk gemaakt. Nu staat er een nieuw kerkje, modern gebouwd, met twee goede vier kante ramen met gewoon vensterglas, met uitzicht op het blauw van de hemel en het groen van de bomen. Geen afge sloten heiligdom, maar een kerk met uit zicht op de wereld en met veel licht. Voor de preekstoel de Avondmaalstafel van massief hout en een doopvont van graniet. Een model van een kerkje. Het vrij overbodige klankbord zit alleen veel te hoog en is eigenlijk meer een balda kijn, meer geschikt voor prins Bern- hard dan voor een Verbi Divini Minister. Het kerkelijke leven op Texel is voor uitgegaan. De opkomst is overal veel be ter dan in vroeger jaren. Al blijft ook het kerkelijke Texel Texel. Toch nog al tijd typisoh Noord-Holland boven het IJ. „Wij huldigen het goede" stond er jaren lang in de kop van de „Texelse Cou rant". Niet eenvoudig, om aan mensen, die het goede huldigen, het evangelie te prediken. „Dominee", zei een rasechte Texelse vrouw eens tegen mij, „u gelooft toch niet, dat u en ik zondaren zijn? Ik zonde doen? Ik ben 75, heb jicht en kom nooit buiten". Het Leger des Heils heeft het op Texel geprobeerd, maar het werd een mislukking. De zondaarsbank past beter in Amsterdam dan op het Wadden eiland. In geestelijk opzicht is de grond hard en droog, zoals op het ogenblik het Texelse land hard en droog is. Dat komt het eiland dit jaar op een schade van minstens twee millioen te staan. Texel heeft regen nodig. Niet een enkel buitje, maar een overvloedige en milde regen. Intussen tooit God het eiland ieder jaar weer met een ongekende pracht. Op de Schorren zitten tienduizenden sterntjes, scholeksters en meeuwen. U vindt er hele kolonies lepelaars en aal scholvers en er stapt zowaar op z'n eentje een flamingo rond. Het lamsoor maakt hele stukken van de Schorren tot een paars tapijt. In de Muyen en in de Geul, die de meeste vacantiegangers he laas niet zien, is een bloemen- en voge- lenpradht, zoals u die vrijwel nergens in Nederland vindt. En nu heb ik nog maar de rijkdom van enkele Texel-frag- menten genoemd. Boven bos en duin, weiland en koren veld de hemel! Hier kun je tenminste zingen, dat het ruime hemelrond met blijde mond Gods eer en heerlijkheid verkondigt. Natuurlijk geloven de Texelaars, dat er een God is. Ik spreek er geen kwaad van, maar het is mij een beetje al te natuurlijk. God is voor hen meer een het dan een Hij, meer een iets dan een Iemand: „Na tuurlijk moet er wel iets bestaan". En voor zover zij wezenlijk geloven, draagt hun geloof een moraliserend karakter. „De dominees moesten wat minder uit de bijbel en wat meer uit het leven pre ken", zei een Texelaar ter verklaring van het feit, dat hij nooit in de kerk komt. Toch houd ik van de Texelaars en van Texel. Elk jaar neem ik mij voor, niet meer naar Texel te gaan, maar als het zo ver is, zit ik weer op Texel. Het eiland trekt onweerstaanbaar. Ja als ik ooit in de adelstand verheven word, dan moet het toch maar worden: „heer van Texel". En intussen heeft Bomhoff zijn artikel. Och, op Texel moet het steeds weer worden: Tijd en Taak! J. J. BUSKES Jr

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Texelsche Courant | 1952 | | pagina 1