9
rocn wa
in het L,
mmm
Texel, eens de bron voor dorstig
scheepsvolk
Verzorg Uw huid!
4000 Man genoot van het Vuurwerk
Motorraces te Oosterend
Bekende cracks
de start!
aan
"Lu'wier 1 verfrissende
uw monden keel I
eionde
en
Opvarende van de Willem Barendsz had succes
met zijn films
WEK DE GAL
IN UW LEVER OP
ZATERDAG 9 AUGUSTUS 1952.
TEXELSE
65e JAARGANG. No. 6655
COURANT
Uitgave N.V. v.h. Langeveld De Rooij
Boekhandel Drukkerij Bibliotheek
Den Burg - Texel - Postbus 11 - Tel. 11
Verschijnt Woensdags en Zaterdags.
Bank: R'damse Bank, Coöp. Boerenl.
Bank. Postgiro 652. - Abonn. pr. f 1,80 p.
kwart. 15 ct. incasso. Adv. 8 c. p. mm.
.uit deze nog steeds bestaandetegenover Hoeve Brakenstein gelegen
put.
Rechts op de foto een boomgroep van de fraaie tuin van Brakenstein, op de
achtergrond het dorp Oude Schild.
DE TOENEMENDE SCHEEPVAART in het begin van de 17de eeuw deed
heel wat vreemdelingen naar Texel komen, die meenden van de opkomende
nering profijt te kunnen trekken. Het was gewoonte, dat de schepen op de rede
van Texel vers drinkwater innamen. De watervoorziening van de schepen was
vooral ook voor de Amsterdamse admiraliteit een aangelegenheid van groot be
lang. Men kon aan boord niet zonder zuiver drinkwater en bij Texel werden
dikwijls grote hoeveelheden geladen, aldus het werk „Texel, Land en Volk in de
loop der eeuwen" door J. A. van der Vlis. Drinkwatereen onderwerp,
waarover naar het zich laat aanzien, op ons waterleidingloze eiland nog wel
dikwijls zal worden gesproken
In 1635, zo vervolgt de schrijver, kreeg
Jacob van Neck van de admiraliteit op
dracht om te onderzoeken of een sloot,
die van een in 1628 gegraven waterput
naar de Oudeschilder zeedijk liep, dienst
baar kon worden gemaakt aan het ver
voer van drinkwater. (Deze welput moest
op ruim een kilometer van Oudesdhild
worden gegraven, daar de bodem dich
terbij het dorp en de zee brak water be
vat). In 1637 komt in de admiraliteit
een brief van de Texelse gemeente-se
cretaris Adnaen Gerbrandtsz ter sprake,
die Van Neck uit Texel heeft verzon
den. De secretaris vroeg in deze brief na
mens de „Heren Regeerders" in Den
Burg of de admiraliteit een verzoek
aan de Staten van Holland wilden
ondersteunen „om te mogen opmaken
zeker pad waarlangs het water van de
put wordt gehaald". Zij wilden dit pad
aanleggen mits hun vergunning werd
verleend om van elk okshoofd water een
kleine vracht te heffen.
Het is waarschijnlijk, dat de heren in
Den Burg octrooi ontvingen, want in
1648 exploiteerde het Weeshuis hier een
put. Het water uit deze nog bestaande
put (tegenover de hoeve Brakenstein) had
de naam langer goed te blijven dan water
dat elders werd ingenomen vermoede
lijk door het hoge ijzergehalte. Met een
houten pomp werden de vaten gevuld en
aanvankelijk rolde men deze over land
tot aan de dijk. Dit is een vrij grote af
stand en daar in Holland het vervoer te
water van ouds populair is, ging men
tot bevaarbaarmaking vap de Schild-
sloot over. Met windassen hees men de
vaten enz. over de dijk, waarna roei
bootjes ze naar de schepen op de rede
brachten. De waterleverantie werd door
het Weeshuis verpacht. In 1648 voor
f 317, in 1682 voor f 274, in 1692 voor
f 474 en in 1695 voor f 924. In de acht
tiende eeuw bedroeg de pacht soms ge
middeld f750 per jaar.
In 1783 nam het Weeshuis een nieu
we put in gebruik op een stuk land,
waar naderhand de nog bestaande We
zenplaats werd gebouwd.
Bij Den Hoorn.
Een andere put bij Den Hoorn was al
eerder in exploitatie gekomen. Hieruit
bediende men de schepen, die bij de
Hors voor anker lagën. Wagenaars
brachten met paard en wagen daar de
tonnen op het strand. Deze put was zo
voordelig, dat ze sommige jaren bijna
een paoht van f 4000 per jaar opbracht.
In 1778 was oostelijk van Oudeschild
een haven gegraven. Talloze klachten
waren door kaagschippers en loodsen
geuit over de onveilige ree. Om ook de
schepen in de haven te kunnen leveren,
liet het weeshuis in 1794 een sloot gra
ven onder de dijk langs van de zgn. Je-
neverbuurt waar de windassen ston
den naar de haven. De sloot liep tus
sen de huizen en de dijk. Vóór de huizen
waren houten bruggetjes, waarover men
de dijk bereikte.
Kapers op de kust.
In 1796 was Texel niet weinig veront
rust door een bericht, dat men in Den
Helder trachtte de watervoorziening in
handen te krijgen. De gemeenteraad
protesteerde toen met succes bij het
landsbestuur en voorlopig was het gevaar
van de baan.
Midden in de Franse Tijd zijn ondanks
de verminderde scheepvaart nog acht
vast waterhalers en vier vaste noodhul
pen aan het bedrijf verbonden. Met vier
pramen voeren zij regelmatig door de
Sohilsloot naar het kantoortje aan de
dijk, waar de boekhouder de administra
tie voerde. Men zal in die tijd hoofdza
kelijk water aan de oorlogsmaripe heb
ben geleverd en men kan aannemen, dat
het aantal werkkrachten en pramen ge
durende de bloeitijd van de handel aan
merkelijk hoger was.
De dreiging van het opkomende Den
Helder bleef echter bestaan. Na 1815
krijgen alle oorlogsschepen hun water
van deze plaats, in 1835 begunstigt men
weer voor korte tijd het weeshuis. Bij
het tot stand komen van het Noordhol
lands Kanaal in 1825 was de gouden tijd
echter voorgoed voorbij. Zelden lagen er
nog grote schepen op de rede, liever
koos men ligplaats in de ruime en veili
ge haven van Nieuwediep.
Van oudsher maakte vooral in droge
zomers ook de bevolking gebruik van het
water uit de wezenputten. In 1826 moest
men daarvoor nog een kleinigheid beta
len en de opbrengst had dan ook niet
veel te beteikeen. In 1862 verleent de Di
recteur-Commandant van de Marine te
Willemsoord nog voor drie achtereenvol
gende jaren voor de watervoorziening 'n
subsidie van f 200, maar tegelijkertijd
berichtte hij, dat dit subsidie in geen ge
val verleend zal worden „met het oog op
de bestaande duinwaterleiding".
Wij leven driekwart eeuw later, nog
VRIJSTELLING VAN DIENST
De Burgemeester der gemeente Texel
brengt ter algemene kennis, dat de mi
nister van Oorlog bij zijn beslissing van
28 Juli 1952, nr. 742698, met ingang van
29 Juli 1952 voor één jaar vrijstelling
van dienst heeft verleend aan Kees Koet
sier, wonende Weverstraat 2 te Den
Burg op Texel, als gewoon dienstplichti
ge wegens kostwinnerschap.
Tegen deze uitspraak kan iedere be
langhebbende in beroep komen, uiter
lijk de tiende dag na dagtekening van
deze bekendmaking.
Het verzoekschrift, waarbij het beroep
wordt ingesteld, moet met redenen zijn
omkleed en worden ingediend bij de Bur
gemeester, ter secretarie dezer gemeente.
Het behoeft niet te worden gesteld op
gezegeld papier. De Burgemeester zorgt
voor de doorzending van het verzoek
schrift aan de Koningin, die op het be
roep beslist, na advies van de Raad van
State, afdeling voor de geschillen van
bestuur.
Texel, 5 Augustus 1952
De Burgemeester van Texel,
Th. R. Hin loco-burgemeester
BURGERLIJKE STAND VAN TEXEL
van 1 t.m. 7 Augustus 1952
Geboren: Arnold Jöhan Homme, zv.
Johannes A. Vervoort en Juliana C. Fa-
ber. Paula, dv Evert Breen en Trijntje
van der Knoop. Arie Jacobus, zv Corné-
lis de Kort en Wilhelmina Stokdijk. Mar-
garetha Sibbeltje Emma, dv Frans R.
Haarsma en Geertruida P. Witte.
Ondertrouwd: Frederik Kuilman en Ve
ronica C. Barhorst.
Getrouwd: Gene.
Overleden: Heintje Borgman, 76 jaar,
wed. van Hendricus J. de Jong.
Gevonden voorwerpen.
1 capuchon; 1 verrelkijker; 1 gr. shawl;
1 portemonnaie; 1 badpak; 1 vulpen; 1
sportkous; 1 ceintuur v. regenjas; 1 foto
toestel; 1 bal; 1 windjack; 1 tas; 2 bad
pakken met handdoeken.
INGEKOMEN PERSONEN
Albert Buist, v Onstwedde, Mussel Zand-
tangerweg 7 n E 132; Cornelis de Ridder
van Hoorn, It. Zeedijk 68 n E 129.
VERTROKKEN PERSONEN
Barbara Miahels v De Koog 25a naar
Egmond aan Zee, Koloniehuis Kerdijk.
Gerardus B. Jaspers, v E 76a naar Oude
Niedorp Zijdewind 163. Marijtje C. Lam
fers, van Warmoesstraat 20 naar Alphen
aan de Rijn, Rozenstraat 5. Willemina M.
Vlaming, van O 118 naar Enkhuizen,
Vijzelstraat 24, Johan L. Vermeulen, van
B 57 naar Haarlemmermeer. Hoofddorp.
HALVE EEUW GELEDEN
Oudeschild, 5 Augustus 1902 - Een der
grootste pakhuizen op het haventerrein,
indertijd voor den Heer P. C. Koning
gebouwd, wordt thans gesloopt. Op de
plek zal weldra een nog grooter en veel
steviger gebouw verrijzen, bestemd voor
den graanhandel van den heer C. R.
Keijser.
Tegen zonnebrand, stuklopen, doorzitten,
smetten en ter verbetering der huid: Pu rol.
DE NUTSSPAARBANK IN JULI
BIJKANTOOR DEN BURG
In de maand Juli werd ingelegd
f 19,306,(f 494,58) en terugbetaald
f 12,600,41 (f506.30). Het aantal posten
van inleg bedroeg 41 (19) en dat van te
rugbetaling 29 (13). In Juli werden 10
(5) nieuwe boekjes uitgegeven.
IT. DIU WATER AAN ÖC SCHEPEN VERSCHAFT OF TKXK1
HKT SCI! II OÏN'T VEKSCIIICr.
steeds zijn heel wat bewoners van Ou
deschild voor wie hun eigen putjes met
plecht water achter de dijk een voortdu
rende ellende betekenen, genoodzaakt
drinkwater van onder de Hoge Berg aan
te voeren. Watermonsters van dit dorp
zijn voor de consumptie hier herhaalde
lijk afgekeurd en terecht is men van me
ning, dat eindelijk op het eiland een wa
terleiding dient te komen.
Deze foto is een reproductie
van een tekening van Pieter van
Cuyck, een Haagse kunstschil
der, die ongeveer twee eeuwen
geleden Texel bezocht. De put,
waaruit het water voor de sche
pen werd gehaald, is er nog,
doch de pomp is weg, evenals
het houten hekwerk en het
groepje bomen, dat u eveneens
op de foto hiernaast afgebeeld,
ziet. We zien hierop ook de gro
te vaten, waarin het water naar
de schepen werd vervoerd, het
geen in pramen gebeurde en
waarvan er een op de voor
grond te laden ligt, terwijl een
tweede in zicht komt. Op de
achtergrond het dorp Oude
schild. De Schilsloot is er ook
nog.
Het door de Vereniging voor Volks
feesten en Texelse Folklore Dinsdag
avond ontstoken vuurwerk op een ter
rein naar „Huize Irene" trok 4000 man.
Voor de Vereniging was het wel jammer,
dat de helft van de belangstellenden niet
via de kassa en officiële entree naar het
feestterrein stroomde, doch het vuur
werk vanaf terreinen en wegen rond het
terrein gratis mee-genoot. Op de Wes-
terweg bv. was het reeds een kwartier
te voren zwart van het volk en we tel
den zo'n 30 auto's.
Enfin, wij. hopen (vurig) dat de Ver
eniging geen nadelig saldo heeft te slik
ken, want het bestuur heeft de functies
destijds louter en alleen op zich geno
men om wat meer schot te kunnen bren
gen in de Texelse' Volksfeesten en de
Folklore de steun te kunnen geven waar
zij recht op heeft. Het vuurwerk was pri
ma. Alle stukken deden het goed. Voor
al het slottableau met het transparant
„Leve Prinses Irene" was schitterend
mooi. Een spontaan applaus kwam dan
ook -los, toen de laatste patroon was af
gevuurd.
Een prachtig vuurwerk, maar wél
valt het ons altijd en bij ieder vuur
werk, waar ook in het land op, dat er
nooit iets nieuws onder de zon (i.e. de
gedeeltelijk verduisterde maan) wordt
geboden. Wij veronderstellen, dat er
toch wel meer variaties mogelijk zijn.
Men weet nu al precies wat er komt.
HINDERWET
Burgemeester en Wethouders van
de gemeente Texel maken bekend, dat
het verzoek van de Shell Nederland N.V.,
Wassenaarseweg 80 te 's-Gravenhage om
op perceel, kadastraal bekend gemeente
Texel sectie A, nr 2922, een opslagter
rein voor vaten met een totale inhoud
van 10.000 1. dienende tot het bewaren
van aardolieproducten, waaronder vlieg-
tuigbenzine, te mogen oprichten door
hen is ingewilligd.
Texel, 23 Juli 1952
Burgemeester en Wethouders van Texel,
Th. R. HIN, loco-burgemeester
P. BEEMSTERBOER, Secretaris
Het feest werd opgelusterd door mu
ziek van het draaiorgel. Het weer was
zeldzaam gunstig voor vuurwerk: het
was bladstil. Uit de grote belangstelling
voor dit vuurwerk is gebleken, dat de
activiteit van de genoemde vereniging
zeer wordt gewaardeerd en wij hopen
dan ook, dat zij op deze wijze zal willen
voortgaan.
i
Na Helsinki vraagt nu Oosterend uw
aandacht! De aangekondigde motorraces
die voor de derde maal worden verreden
staan in het teken van de belangstelling.
Vooral nu de bekende cracks op dit ge
bied, Koopman, v. Liere e.a., him krach
ten zullen meten. Ja het belooft span
nend te worden, daar de wisselbekers
taai verdedigd zullen worden.
De commissie van SV Oosterend heeft
volop werk om deze dag te doen slagen,
mits het weer mee werkt. Deze gebeur
tenis is uniek voor Texel. Het voorlopige
progamma is als volgt: Grasbaanrace
voor zware en lichte motoren. Demon
straties Gym. afdeling Texel. Hardlopen,
Dames 100 m. Heren 3 km. Iedereen kan
aan deze nummers deelnemen. Verder
kruiwagenrace voor koppels. Fraaie me
dailles zijn voor al deze nummers be
schikbaar gesteld.
's Avonds het bekende Texelse Volks
spel: strijd om de vrouw en de man, met
medewerking van VIOS. Nadere mede
delingen volgen in de krant van Woens
dag.
„HET WOORD"
Op uitnodiging van de N.H. Gemeen
ten van Texel zal het Nederlands Volks
toneel op Donderdag 11 September in
„De Oranjeboom" een opvoering geven
van het dramatische stuk „Het Woord",
dat geschreven werd door de Deense ver
zetsstrijder Kaj Munk.
Jeèchtekouu'go"'
DE N.V. BOUWKAS IN 1951
In het Jaarverslag over 1951 van de N.
V. Bouwkas Noord-Nederlandse gemeen
ten lezen wij, dat in dat jaar via de
Bouwkas 168 woningen zijn gebouwd;
dat 86 gemeenten zich in 1951 bij deze
Bouwkas hebben aangesloten; dat er zich
1159 nieuwe spaarders aanmeldden en
dat het totaal aantal spaarders eind 1951
rond 47,000 bedroeg.
Zoals bekend is voorjaar 1952 de ge
meente Texel ook tot de Bouwkas toe
getreden en zijn reeds verscheidene ei
landgenoten lid geworden. (Inlichtingen
zijn ten Raadhuize verkrijgbaar).
JAN P. STRIJBOS BRENGT
KLEURENFILMS
Jan P. Strijbos zal op Woensdag 20
Augustus een kleurenfilmavond geven in
„Casino". Ook deze film - opgenomen
tijdens zijn jongste reis door Z-Frankrijk
(Pireneeën) en Spanje is een juweel
tje geworden.
BAZAR IN SEPTEMBER
De Bazar ten bate van de Ned. Herv.
Gemeente te Den Burg hoopte men te
openen op 15 Augustus, doch deze moet
worden uitgesteld tot September.
VOOR de vertoning van de films door
de heer D. Vonk uit Wormerveer over de
walvisvaart bestond flinke belangstel
ling. Zijn vrije 'tijd, aan boord van de
„Willem Barendsz", heeft hij goed weten
te benutten, ja, deze amateur-filmer
heeft kans gezien een heel aardig beeld
te geven van het leven aan boord van
zo'n grote, moderne walvisvaarder, hoe
de catchers - dat zijn de kleinere, snelle
vaartuigen die de walvissen aan de haak
(harpoen) moeten slaan - opereerden en
van het gebied, waar zij zovele maan
denlang rondvoeren. Zeven maanden
duurt de reis uit en thuis. Indrukwek
kende cijfers gaf hij in zijn toelichting
voor de film ging draaien, van de ravi
taillering. Per jaar mogen door de lan
den, die op walvissen jagen gezamenlijk
„slechts" 16.000 van deze dieren worden
geschoten teneinde uitroeiing te voor
komen De Willem Barendsz maakte er
de laatste tocht zo'n 1500 buit. Het
slachten van de vissen is een enorm
werk. Weer of geen weer, de vangst gaat
door en zo zagen wij de mannen arbei
den temidden van een behoorlijke
sneeuwstorm. Zo'n schip is één enorm
abattoir, maar op de terugtocht wordt
schoon schip gemaakt en als hernieuwd
keert de schuit terug. Heel aardig wa
ren ook de opnamen van het Neptunus-
feest. Uit het spontane applaus bleek
wel, dat de aanwezigen zeer hadden ge
noten.
DE ZAAL was voornamelijk bezet
door badgasten, Texelaars moest je met
een lantaarntje zoeken, de eilanders in
teresseren zich misschien niet meer zo
zeer voor de walvisvaart. Toch zijn er
Texelaars geweest, die het tot „comman
deur ter walvisvangst" hebben gebracht,
maar dat is al zolang geleden: het wa
ren Simon Martensz. Walig van Den
Hoorn en Klaas Drijver, eveneens van
Texel.
Onder Walig's leiding werden in de
jaren 1754-1771 ongeveer 68 walvissen
buitgemaakt. Deze Texelaars voeren niet
voor eigen rekening, maar waren in
dienst van de reders Claas Taan en Zo
nen te Zaandam.
De aanwezigheid van enkele walvis
kaken op ons eiland men kan er nog
een paar vinden als hekpalen aan de
weg van Den Burg naar Oosterend en
voor het Texelse Museum wordt door
het bovenstaande dus verklaard.
U zult 's morgen» „kiplekker"
uit bed springen.
Elke dag moet Uw lever een liter gal ln uw Inge
wanden doen stromen, anders verteert uw voedsel
niet, het bederft. U raakt verstopt, wordt humeurig
en loom. Neem de plantaardige CARTER'S LE
VER PILLETJES om die liter gal op te wekken en
uw spijsvertering en stoelgang op natuurlijke wijze te
regelen.Een plantaardig zacht middel, onovertroffen
om de gal te doen stromen.ElstCarter'sLeverpllletJee
ZON, MAAN EN HOOG WATER
De zon komt 9 Aug. op om 5,15, onder
om 8,15. Maan: 12 Aug. L.K., 20 Aug.
N.M. Hoog water ter rede van Texel: 9
Aug. en 0,02 10 Aug 0,07 en 0,46.
11 Aug. 0,51 en 1,25. 12 Aug. 4,34 en
2,14. 13 Aug. 2,23 en 3,06. 14 Aug. 3,14
en 4,03. 15 Aug. 4,24 en 5,26.
Aan het strand is het ongeveer een.
uur eerder hoog water.