9
rocn wa
in het harL,
Liever met de Schans de lucht in
m
Uit het boek „Texel'
Frans officier gunde de Oranjegezinden
het fort niet
u
Jan P. Strijbos komt met
kleurenfilms
Trekvogels schuld aan
Mond- en Klauwzeer?
<Scu (Value eeniucjclccV-n
Uitslag aanbesteding
Stoffelijk overschot van
Ds. H. Janzen gevonden
Wat zegt de Wet?
WOENSDAG 20 AUGUSTUS 1952
TEXELSE
65e JAARGANG. No. 6658
COURANT
Uitgave N.V. v.h. Langeveld De Rooij
Boekhandel Drukkerij Bibliotheek
Den Burg - Texel - Postbus 11 - Tel. 11
Verschijnt Woensdags en Zaterdags.
Bank: R'damse Bank, Coöp. Boerenl.
Bank. Postgiro 652. - Aborm. pr. f 1,80 p.
kwart. -f- 15 ct. incasso. Adv. 8 c. p. mm.
Van het fort De Schans, gelegen bij de Waddenzeedijk ten Zuiden van de
Hoge Berg, zijn verschillende wallen ongerept gebleven. Dit fort werd in 1572
door Willem de Zwijger aangelegd, kort na de inneming van Den Briel.
Hierboven ziet u de ingang tot het kruitmagazijn, welke foto vorige maand is
genomen.
Ten Noorden van de Schans, aan de rand van Oude schild, lag nog een fort,
de Lunette geheten. Dat was in 1812 door Napoleon aangelegd evenals het
fort Redoute, dat enkele honderden meters ten zuiden van De Schans werd
aangelegd. Redoute en Lunette zijn omstreeks 1930 geheel afgegraven. De
grond is gebruikt ten behoeve van de verhoging van de Waddenzeedijk.
'T KAN ER ZO RUSTIG ZIJN, daar aan de Waddenzcedijk, als de zomerzon
boven het eiland staat, als het Texelstroom een spiegelglad water is, waarop de
boten en schuiten in kalme vaart voortglijden cn als aan de andere kant van
de hoge dijk de schapen zo vredig lopen te grazen op de groene wallen van
het voormalige fort De Schans, eens een strategisch belangrijk punt, vanwaar
de kustkanonniers zo'n keurig zicht op het Marsdiep hadden!
Hier beklimmen toeristen, die voor
hun rust naar het eiland zijn gekomen,
dijk en wallen, zij gaan door de smalle,
met zware muren geflankeerde toegang
tot het kruitmagazijn van het fort. In
dat magazijn heeft een veehouder een
voeropslagplaats gemaakt en als er een
flinke bui hem verrast kan de man daar
mooi schuilen.
Dat de kruitkamer hem nog tot schuil
plaats kan dienen heeft" hij niet te dan
ken aan wijlen de Franse officier Braun,
de plaatsmajoor, die voor Napoleon wil
de sterven, liever dan De Schans aan de
Oranjegezinden van het eiland over te
geven Hij besloot het fort in de lucht
te laten vliegen en gaf daarom order de
voorraad buskruit te verplaatsen. De
kustkanonniers waarschuwden echter
hun kapitein, die daarop de plaatsma
joor gevangen liet nemen.
Toen een onderzoek uitwees, dat in
derdaad het plan was gemaakt om De
Sdhans op te blazen, kwam de bevol
king van Oudeschild 's nachts in bewe
ging. De gewapende burgerwacht achtte
zich ontslagen van de capitulatiebepa
lingen en de Schans werd opgeëist, maar
nu op genade of ongenade en de bezet
ting werd dus geen aftocht met krijgs
manseer gegeven. De Franse bevelheb
ber, d' Ison, betuigde zijn leedwezen
over het gebeurde, gaf de Sohans over
en werd met de gehele bezetting krijgs
gevangen gemaakt. Hij zelf was altijd
gematigd opgetreden en daar men veel
met hem ophad, liet men hem op zijn
erewoord vrij. De overige Fransen bracht
men onder gewapend geleide over naar
.-Amsterdam. De kunstkanonniers zwoe-
1 ren allen de eed van trouw en traden in
I dienst van de Prins van Oranje Dit al-
lles leest ge in het boek „Texel, Land en
IVolk in de loop der eeuwen", door J. A.
Ivan der Vlis. En deze, hierboven ver-
Imelde geschiedenis speelde zich af op
de verjaardag van Sinterklaas in het
Haar 1813, het jaar dus, dat voor Napo
leon zo funest was geweest. Op 10 No
vember 1813 waren de Franse soldaten,
Bertig man sterk, vertrokken, alleen de
Hollandse soldaten in Franse dienst
Varen overgebleven. Zoals in 1795
pachtte Texel op berichten over een
nwenteling op de vaste wal. Die be-
Ichten kwamen op 17 November 1813.
len paar reizigers, met de beurtman ge-
pmen, verhaalden dat Amsterdam „om"
JOG WATER TER REDE VAN TEXE1
20 Aug. 9,35 en 9,39. 21 Aug. 10,11 en
109. 22 Aug. 10,44 en 10,39.
Aan het strand is het ongeveer een uur
mer hoog water.
was. Onmiddellijk liet burgemeester
Reinbaoh het gemeentebestuur bijeen
komen, waarna de burgemeester zich in
een publicatie tot het volk richtte. De
Texelaars dienden zich kalm te houden
en te bedenken welke ontzettende ge
volgen onverwijlde besluiten konden
hebben. Voorzichtig, voorzichtig!
Toch waaide de volgende morgen de
vaderlandse driekleur van de toren van
Oosterend en werden in de nacht van
18 op 19 November te Oude Schild de
wapenborden van het posthuis, het bu
reau van de douane en het huis van de
debitant van tabak afgerukt cn bescha
digd. En ieder liep met oranje!
Op 19 November 1813 zond admiraal
Ver Huell, die in Den Helder het bevel
voerde over een groot garnizoen en
waar enkele oorlogsschepen lagen, aan
de Texelse burgemeester en de plaatse
lijke commandant een ernstige waar
schuwing, dat oproerige bewegingen on
derdrukt moesten worden. De korvet
Venus en 12 kanonneerboten namen
voor Oude en Nieuwe Schild ligplaats op
de rede. De maire vroeg de vlag in Oos
terend neer te halen, wat geschiedde.
Maar de Oosterenders hesen de volgen
de dag de vlag opnieuw en tooiden zich
precies als in Oude Schild met oranje.
Driemaal zond Den Burg een man te
Hedenavond geeft Jan P. Strijbos de
première van zijn nieuwe kleurenfilms.
Hij heeft een „kampeer-zwerftocht"
door Zuid-Frankrijk, de Pyreneeën en
het dwergstaatje Andorra gemaakt. De
films, die buitengewoon goed geslaagd
zijn en waarvoor zeker grote belangstel
ling zal bestaan, worden in „Casino" ge
draaid. Gaarne wekken wij op, deze
avond te bezoeken en de hotel- en pen
sionhouders raden wij aan hun gasten
op deze filmavond attent te maken, waar
de heer Strijbos als knap cineast en ge
boren verteller een volle zaal verdient.
TEXELSE BOTTER LIEP VAST
Vrijdagmorgen kwam de Texelse bot
ter TX 85 van de heer K. Tuinder te
Oudeschild vast te zitten op een pier
nabij Kaap Hoofd te Huisduinen aan de
ingang van het Marsdiep.
De botter voer dicht onder de kust
toen op een gegeven ogenblik de motor
afsloeg. Het houten scheepje werd een
prooi van de stromingen en belandde op
een pier. De motorreddingboot „Prins
Hendrik" trok naderhand de TX 85 in
diep water. Op eigen kracht voer het
scheepje terug naar Oudeschild. Wel
moesten de opvarenden flink pompen
om het schip drijvende te houden. De
romp was na de ontmoeting met de ste
nen pier namelijk niet meer waterdicht.
.van de toren van Oosterend....
paard naar Oosterend om te waarschu
wen. Maar ondanks alle moeite van het
gemeenteraadslid Pieter Bremer, wei
gerden de Oosterenders aan het bevel
uit Den Burg gevolg te geven. De bur
gemeester besloot daarop een officier
met enkele kustkanonniers naar Ooster
end te sturen, om de vlag neer te halen.
Dat gebeurde. Ook op de andere dorpen
verdwenen de vlaggen. Zelfs de wapen
borden werden opnieuw aangebracht en
in de kerk van Oude Schild onderhield
de maire de bewoners over hun schan
delijk gedrag
HET bleef op Texel rustig tot 4 No
vember op 30 November was onder
tussen de Prins van Oranje al in Sche-
veningen geland. Toen maakte ijsgang
het vertrek van de oorlogsschepen op
de rede noodzakelijk. Direct kwam in
Nieuwe Schild en Oosterend een troep
gewapenden bijeen. De Texelaars hesen
opnieuw de vlaggen en marcheerden
daarna naar Oude Schild. Ook daar
verscheen de vlag weer op de toren..
Hierdoor bemoedigd en steeds groeiend
in aantal trokken de demonstranten
naar de wachten bij de Lunette en eis
ten boudweg Napoleons schans op. Nau
welijks was dit gebeurd of de sergeant
van de kustkanonniers, die over de Lu-
nette het bevel voerde, kwam met 27
man naar buiten. Onder het roepen
van „Oranje Boven" en onder het af
schieten van hun geweren, sloten zij
zich bij de eilanders aan. Ondanks deze
aanzienlijke versterking betwijfelde de
leiding of ze wel volk genoeg had om de
Schans te overmeesteren. Daarna mar
cheerden de eilanders naar Den Burg.
Ook hier sloot de bevolking zich aan en
waaide spoedig de vlag van de toren.
Texel bracht de dag verder in blijdschap
door. Een enkeling die zich verzette,
werd ontwapend en onder het toedienen
van vuistslagen naar het Raadhuis ge
bracht.
Op de morgen na die feestdag ver
enigden allen zich op de Hoge Berg. De
troep was nu ongeveer 800 man sterk,
behoorlijk ingedeeld en aangevoerd,
voorzien van snaphanen, donderbussen,
pistolen, sabels, pieken en rieken. En zo
ging het nu naar de Schans, waar de
commandant d' Ison en de plaatsmajoor
Braun nog 160 kanonniers en ca. 25
Fransen onder hun bevel hadden. Het
bleek, dat d' Ison niet van plan was het
fort als een soort egelstelling te verdedi
gen in een land dat buiten Texel al
meer dan 14 dagen openlijk voor Oranje
was. Hij zond de sergeant-majoor Alting
naar de gemeenteraad, die op het Raad
huis vergaderde en liet mededelen, dat
Oranjegezinden de Schans opeisten. Hij
verzocht de burgemeester, de commissa
ris van politie en de Vrederechter naar
hem te willen komen om te spreken
over de capitulatie. Met vier afgevaar
digden van de burgerwacht gingen de
onderhandelaars naar de Schans. Zij
deelden daar mee, dat de burgerij tot het
uiterste bereid, was, noemden bloedver
gieten nutteloos en boden aftocht met
volle krijgseer naar Den Helder aan.
Daarop werd het verdrag van capitulatie,
tussen d' Ison en de hoofden van de bur
gerwacht gesloten.
Dat de plaatsmajoor met deze gang
van zaken geen genoegen nam en Van
Spijk een tweede Braun had willen la
ten worden, meldden we reeds in de
aanvang van dit artikel.
ZO WAS TEXEL in handen van de ge
wapende burgerwacht gekomen. Posten
werden uitgezet tegen een mogelijke
overrompeling en de herberg Het Mori-
aanshoofd van Willem Koolbergen te
Oude Schild werd wachtlokaal. Uit de
rekeningen, die Koolbergen heeft inge
diend voor logies en leeftocht, blijkt, dat
de oorlam niet vergeten werd
VRIJSTELLING VAN DIENST
De Burgemeester der gemeente Texel
brengt ter algemene kennis, dat de mi
nister van Oorlog bij zijn beslissing van
13 Augustus 1952, no. 748637, aan Hen
drik Jacobus Comelis Roeper, wonende
te Texel, B 139, voor één jaar vrijstel
ling van dienst als gewoon dienstplichti
ge wegens persoonlijke onmisbaarheid
heeft verleend;
bij zijn beslissing van 14 Augustus
1952, no. 749035, heeft afgewezen een ten
aanzien van Gerardus Johannes Schraag,
wonende te Texel, B 76, gedane aanvraag
om vrijstelling van dienst als gewoon
dienstplichtige wegens persoonlijke on
misbaarheid.
Tegen deze beslissingen kan iedere be
langhebbende, uiterlijk de tiende dag,
waarop de thans genomen beslissingen
ter algemene kennis zijn gebracht, in be
roep komen.
De verzoekschriften, waarbij beroep
wordt ingesteld moeten met redenen zijn
omkleed en worden ingediend bij de Bur
gemeester, ter secretarie van deze ge
meente. Zij behoeven niet op gezegeld
papier te worden gesteld. De Burge
meester zorgt voor doorzending van de
verzoekschriften aan de Koningin, die
op de beroepen beslist, na advies van de
Raad van State, afdeling voor de ge
schillen van bestuur.
Texel, 18 Augustus 1952.
De Burgemeester van Texel,
C. DE KONING.
In een verklaring van het Engelse Mi
nisterie van Landbouw wordt het over
brengen van het mond- en klauwzeer
naar Engeland voornamelijk geweten
aan trekvogels. Uit een van regeringswe
ge ingesteld onderzoek is gebleken, dal
de twee grote epidemieën in 1937 en
1951 zijn samengevallen met epidemieën
op het vasteland, met name in Neder
land en België en tevens met de trek van
verschillende soorten vogels uit hun zo-
merverblijfplaatsen in de Oostzeelanden
en Midden-Europa naar winterverblijven
in Engeland.
Geconstateerd werd verder, dat het
uitbreken van mond- en klauwzeer in
Engeland in het voorjaar is samenge
vallen met een besmetting in het noord
westelijk kustgebied van Frankrijk.
Vooral spreeuwen worden verdacht van
het overbrengen en verspreiden van
ziektekiemen. Andere mogelijke bacil
lendragers zijn volgens het Engelse on
derzoek roeken, kauwen, veldleeuweri
ken, wilde eenden, ganzen en meeuwen.
Texel, 20 Augustus 1902. Alhier
werd aanbesteed de riolering van den
Burgwal. De raming was f 4850,-. Laag
ste inschrijver (er waren geen Texelse
inschrijvers) A. Krijnen, Den Helder
Voor Hollandse buizen f5247, voor En
gelse buizen f 5347.
In het Raadsverslag van 23 Aug. 1902
lezen we: Beslissing inzake gunning rio-
leermg Burgwal. Dit punt gaf nog al
eenige aanleiding tot discussie. Men
bleek er algemeen weinig lust voor te
hebben meer te betalen dan strikt noo-
dig was en sommige leden gaven vrij
duidelijk te kennen dat blijkbaar de
aannemingssommen omstreeks f 400 te
hoog waren genomen. De vrees echter
dat bij een volgende aanbesteding, in
dien nu het werk niet gegund werd, dat
bedrag nog wel zou kunnen worden ver
hoogd en niet minder de lust om nu ein
delijk de burgwalkwestie eens ten einde
te brengen, deed ten slotte besluiten het
werk te gunnen.
Naar uit de discussie bleek was onder
de begrooting niet opgenomen een som
die moest worden gesteld voor gemaak
te onkosten en was feitelijk de begroo
ting maar overschreden bij levering van
Hollandse buizen met f 163,95 en bij le
vering van Engelse buizen met f 263,95.
Door een der leden werd ook nog ge
wezen op eene inschrijving te laat inge
komen en ongezegeld van f 4800, die met
in aanmerking kwam. Tegen de gunning
stemden de heren Lap en Keesom. Om
trent de te bezigen buizen werd beslo
ten, dat dit zouden moeten zijn Engelse
buizen. Tegen stemden de heeren Lap.
Mets, Keesom en Zijm.
Oosterend, 15 Augustus 1902. Al
hier vergaderden de visschers die tot het
oprichten eener Handelsvereeniging tot
het verzenden van visch, inzonderheid
van gekookte garnalen, wilden mede
werken. De contributie wordt vastge
steld op 75 cents per jaar. Tot leden van
het bestuur werden gekozen de heeren J.
Burger Pzn., voorzitter, M. Timmer, se
cretaris en C. Slik, penningmeester en
tot commissarissen de heeren S. Plaats
man en J. J. Daalder. Bij het stemmen
over een directeur werden uitgebracht
op den heer W. A. Möller 16 en op den
heer S. Roosendaal 3 stemmen. Het le
dental bedraagt thans 24.
Door B en W werd Maandag ten Ge
meentehuize openbaar aanbesteed de uit
breiding van de R.K. School aan de
Hollewalsweg te Den Burg. De uitslag
was:
Timmerwerk: Fa. Bot f11,820; Veul, 't
Zand f 11,500; Bakker en Koorn f 13,635.
Metselwerk: Fa. Bot f 11,640; G. J.
Witte f 10,535; Fa. Wed. I. Voigt f 10,100;
Gebr. Bruin f 10,925; D. Trap f9100;
W. J. Boon f 10,700; Veul, 't Zand
f 10,600.
Timmer- en metselwerk: Fa. Bot
f23,460; J. de Jong f21,880.
Loodgieterswerk: J Agter f 1538; J.
Oele f 1480.
Electra: J. Agter f1112; M. Bakker
f 1048.
Schilderwerk: J J. Vonk f 1375; D.
Roeper f 1539; Fa. Graaf f 1485.
Laagste inschrijvers derhalve:: Veul,
't Zand, timmerwerk; D. Trap, Ooster
end, metselwerk; J. J. Vonk, schilder
werk; M. Bakker, electra en J. Oele
loodgieterswerk.
Totaal bedrag der inschrijving f 24503,
de begroting was f 27,785.
De Oostenrijkse berggids Ossi Schmid-
huber heeft Vrijdagmiddag het stoffelijk
overschot van de sinds 7 Augustus ver
miste ds H. J. Janzen uit Tubbergen op
een berg, ten noorden van Innsbrück,
gevonden.
Het slachtoffer was van 1924-1928 pre
dikant te Oosterend.
Het lijk lag aan de voet van een 300
meter hoge rots. Gebleken is dat de pre
dikant van deze rots omlaag is gestort.
Hij moet op slag dood zijn geweest.
Ds Janzen was 7 Augustus zonder uit
rusting of stok en op lage schoenen
voor een bergtocht vertrokken. Hij had
geen acht geslagen op de waarschuwing
van de Tyroolse familie, waarbij hij ver
bleef, dat het gevaarlijk was, zo'n berg
tocht te maken.
Een reddingploeg heeft het stoffelijk
overschot van de predikant geborgen.
TEXELSE MARKT
Den Burg, 18 Aug. 1952. Aangevoerd:
35 schapen f 90-f 115; 50 lammeren
f 70—f 85; 5 koeien f750-f 850; 13 kalve
ren f 150-4 250; 40 biggen f 50-f 70.
BOS-, HEIDE- EN VEENBRANDEN.
Het is verboden op of binnen 100 me
ter van bos-, heide- of veengrond en op
daardoor lopende wegen een open vuur
of vlam te hebben, brandende of smeu
lende zaken te laten vallen, weg te wer
pen of daarmee onvoorzichtig om te
gaan, buiten of in licht brandbare bouw
sels zonder schriftelijke vergunning van
de gebruiker daarvan vuur aan te ma
ken, een toegestaan vuur onbewaakt te
laten of tussen 1 Maart en 1 October te
roken, behalve op openbare kunstwegen
van tenminste vier meter breedte. Een
vergunning is niet nodig voor onderge
schikten van de gebruiker of overheid
(in hun werk) of voor jachtgerechtigden.
De vergunning mag alleen worden afge
geven in gevallen, dat geen gevaar is te
duchten. Overtredingen zijn strafbaar
met 14 dagen hechtenis of f 150 boete,
bij herhaling binnen 2 jaar na een vori
ge veroordeling en wanneer brand is
veroorzaakt met 3 maanden hechtenis of
f 1000 boete. Besluit 12-6-1941 S 304.
Uit: Van der Koogh „Wat zegt de
Wet?", rechtskundige encyclopaedie voor
iedereen (ter perse).
S. V. Texel.
A.s. Zondag beginnen we met ons
oefenprogramma, dan komt „Assendelft"
op bezoek. We hopen dat de elftalcom
missie voor niet al te lastige problemen
wordt gesteld, maar ook, en dat is het
belangrijkste, dat de beschikbare spe
lers zich geheel zullen geven en daar
door eventueel technische tekortkomin
gen zullen aanvullen.
Woensdagavond dus in groten getale
ter training voor alle senioren, het is
nodig en de tijd is kort. Komt vooral
vroeg.
Het was maar weer een drukte Zater
dagmiddag om te helpen bij het opknap
pen van het terrein.
Denkelijk komt deze week de indeling
voor Texel 3 en adspiranten af.
Zondagmorgen speelden 2 welpen
combinaties. „Wit won van Groen Zwart.
Jammer, dat bij groen zwart 3 spelers
wegbleven, waardoor dit eltal te veel in
de minderheid kwam.
A.s. Zaterdag gaat welpen A denke
lijk naar HRC welpen A Houdt het
kastje maar goed in de gaten, jongens!
Vrijdagavond: Oefenwedstrijd van 2
adspirant combinaties. (Zie kastje).
ESPERANTO BIJ DE AMERIKAANSE
MARINE
Het bureau van de Amerikaans- Mari
ne te Washington gebruikt geregeld Es
peranto als één van de talen van de zgn.
„Bottle Paper", die men in een fles doet,
welke men in de oceaan werpt om de
richting van de stroom te bepalen.
