(jroen ^warL-Jexels in het harL,
m
Zuster na 17 jaar op
Texel terug
Schade Enquête Com
missie opent
Districtsbureauvoor Texel
Evacuatie-voorbereiding Watersnood
Texel's strijd tegen de Zee, de oude erfvijand,
in de loop der eeuwen
WOENSDAG 11 FEBRUARI 19S3
TEXELSE
66e JAARGANG. No. 6707
COURANT
Uitgave N.V. v.h. Langeveld De Rooij
Boekhandel Drukkerij Bibliotheek
Den Burg - Texel - Postbus 11 - Tel. 11
Verschijnt Woensdags en Zaterdags.
Bank: R'damse Bank, Coöp. Boerenl
Bank. Postgiro 652. -Abonn. pr. f 1,80 p.
kwart, -f 15 ct. incasso. Adv. 8 c. p. mm.
De 7de Februari was voor de bejaarde
mevrouw de wed. S. Gom es-Dijt, Den
Burg, een blijde dag: haar dochter Zus
ter Maria Theodora (Dora Goanes) was
na 17 jaar in Kenya (Midden-Afrika) te
hebben gewerkt, op Texel teruggekeerd
om haar moeder en andere familie te be
zoeken. Zaterdagavond bracht de boot
haar weer na al die jaren naar haar ge
boortegrond terug, Maandagmorgen
vroeg vertrok zij weer.
Reeds in haar prille jeugd rijpte in
haar het schone plan om te gaan arbei
den onder de heidenen. Zij verliet reeds
vroeg haar eiland om elders in ons land
diverse opleidingen te volgen en zo ver
trok zij dan 17 jaar geleden naar Afrika,
afgezonden door het klooster van de
Zusters Ursulinen te Bergen (N.-H.). In
haar Missiegebied mocht zij prachtig
werk doen onder de jonge vrouwen, zo
als Pater M. Witte en sinds kort ook onze
vroegere plaatsgenoot Pater C. Witte,
zich geheel aan dit menslievende opbou
wende werk geven. In Kenya heeft zus
ter Maria Dorothea Pater M. Witte enige
malen ontmoet.
Naar wij vernemen is zij om gezond
heidsredenen voor goed m ons land te
ruggekeerd: Kenya ligt pal onder de
evenaar.
De directeur van het Commissariaat
voor Oorlogsschade maakt bekend, dat
met ingang van 7 Februari een districts
bureau van de Schade-Enquêtecommis
sie is geopend voor het rayon Texel.
Dit is voorlopig gevestigd in het kan
toor van de SEC te Amsterdam, Keizers
gracht 143. Dit bureau zal overgaan tot
registratie van de tengevolge van de
watersnood geleden schade aan goederen
(gebouwen, huisraad, bedrijfsuitrusting
en voorraden, grond, gewassen, levende
have, landbouwwerktuigen e.d.).
VACANTIEFONDS VOOR DE
LANDBOUW
Verzilvering vacantiebonnen ten bate
van het Nationaal Rampenfonds
In aansluiting aan de oproep van de
Stichting voor de Landbouw deelt het
bestuur van het vacantiefonds voor de
Landbouw hierbij mede, dat van Woens
dag 11 Februari t.m. Woensdag 18 Febr.
1953 gelegenheid zal bestaan ten bate
van het Nationale Rampenfonds een aan
tal vacantiebonnen van het boekjaar
1952-1953 te verzilveren.
Overeenkomstig bovengenoemde op
roep wordt hierbij uitgegaan van een be
drag van f 10,-.
Arbeiders, die ziek zijn geweest en van
de Raden van Arbeid of van de Centra
le Onderlinge zgn. chèque-bonnen heb
ben ontvangen, kunnen deze tegelijk met
de gewone vacantiebonnen inleveren.
Het aanbieden van bonnen kan uitslui
tend geschieden bij een plaatselijke pen
ningmeester van één der navolgende
bonden:
Algemene Nederlandse Agrarische
Bedrijfsbond;
Nederlandse Christelijke Landarbei-
dersbond en
Nederl. Katholieke Landarbeidersbond
„St. Deus Dedit".
Voor overmaking van de tegenwaarde
der ingeleverde bonnen aan het Natio
nale Rampenfonds zal hierna worden
zorggedragen.
's-Gravenhage, 6 Februari 1953.
De verzilvering der bonnen zal in deze
gemeente geschieden op Zaterdag 14 Fe
bruari van 3-6 bij Joh. Gielis, Schoon-
oordweg 2, Den Burg,Texel.
GIFTEN AFD. TEXEL VAN
..HET WITTE KRUIS"
Den Burg: H.B. f2,50; fam. B. f2,50;
J. S. f 0,50; W. de G. f 1,-, L. M. K. f2,50
K. V. f2,50; J. v. H. f 1,-; J. A. H. f2,50;
G. V. f2,50; J. Z. f 1,-; B. f 0,50.
De Koog: B. K. f 1,—.
Oudeschild: A. H. fl.-; J. V. f2,50; H.
v. D.-B. f2,50; Wed D. f 2,50; A. H.
f 2,50.
Den Hoorn: S. T. f2,50; J. R. f2,50.
De Waal: M. B. f2,50
Eierland: H. L. f2,50.
De Cocksdorp: fam. R. f 2,50.
Oosterend: A. B. f2,-; J. B. f5,-; W.
v.d. S. f 1-; P. D. f5,—.
G.D.S.-nieuws.
Daar meester v.d. Hulst weer uit het
ziekenhuis is teruggekeerd, kunnen we
Zaterdagavond weer trainen. Komt zo
veel mogelijk, vooral nu weer, na zo'n
lange rustperiode is het weer terdege no-
dig! Tot Zaterdagavond 7 uur!
BOOG WATER TER REDE VAN TEXEL
11 Febr. 6,41 en 7,22; 12 Febr. 7,47 en
8,24; 13 Febr. 8,43 en 9,19.
Aan het strand is het ongeveer een uur
eerder hoog wat*r.
De Burgemeester van Texel maakt, na
overleg met het bestuur van het Water
schap de Dertig Gemeenschappelijke
Polders op Texel, het volgende bekend.
Hoewel van een acuut gevaar voor
nieuwe dijkdoorbraken momenteel geen
sprake is, is toch anderzijds de toestand
van de dijken nabij Oosterend en in Het
Noorden zó, dat bij ongunstige weersge
steldheid met de mogelijkheid van ver
dere overstromingen rekening moet wor
den gehouden. In verband hiermede is
een globaal evacuatie-schema ontworpen
dat uitgaat van de veronderstelling, dat,
in geval van dijkbreuk nabij Oosterend,
het inundatie-gebied door het treffen van
enkele maatregelen zal kunnen worden
beperkt tot de gronden omsloten door de
lijn Redoute, Kadijkje, Hogeberg, Den
Burg, Waalderweg, De Waal, Polderweg,
Noorderdijk van het waterschap de der
tig gemeenschappelijke polders, terwijl
een doorbraak in 't Noorden, bij tijdige
sluiting van een coupure in de
Noorderdijk, beperkt zal blijven tot de
polder 't Noorden.
Deze gebieden worden ingedeeld in
gevarenzone I en II, zoals op bijgaand
kaartje is aangegeven. Gevarenzone I
omvat in de polder 't Noorden de perce
len O 137 t.m 156 en elders de percelen
O no's 41 t.m. 62, W no's 21, 24 en 24a, B
no. 21, S no's 7, 16b t.m. 22 en 30 t.m. 39
en Oudeschild no's 25 t. m. 39 en 374
t.m. 394. Gevarenzone II omvat het ove
rige gedeelte van de gebieden die moge
lijk overstroomd kunnen worden.
Als de weersomstandigheden daartoe
aanleiding geven zullen de bewoners van
gevarenzone I en tevens het vee uit deze
zóne, na een zo tijdig mogelijk te geven
mondelinge of telefonische waarschu
wing (eerste waarschuwing), worden ge-
evacueerd. Deze waarschuwing is voor
de bewoners van de gehele polder 't
Noorden (dus ook van het gedeelte gele
gen in gevarenzone II) het sein het vee
naar elders over te brengen.
De personen, die in gevarenzone II
verblijven, kunnen, ook in geval van
dijkdoorbraak, het best thuis bescher
ming zoeken. De betrokken percelen lig
gen met zo ongunstig dat wegspoelen re
delijkerwijs behoeft te worden gevreesd.
Het verdient aanbeveling dat zij die
thuis blijven, vooraf rustig overwegen
welke plaats in huis of schuur het vei
ligst is. Op deze plaats kunnen dan tijdig
de nodige bedden, een hoeveelheid niet
aan bederf onderhevig voedsel en vol
doende drinkwater worden gereed gezet.
Ingeval van werkelijke doorbraak zul
len de in de huizen verblijvende perso
nen vanzelfsprekend per bootje worden
overgebracht naar andere plaatsen op
het eiland.
De veehouders in gevarenzone II doen,
als gevarenzone I evacueert, verstandig
voor zichzelf te overwegen in hoeverre
voor hen een overbrenging van het vee
nodig is. Vele boerderijen in zóne II zijn
namelijk zo hoog gelegen dat in meer
dere gevallen met het afvoeren van
schapen en varkens volstaan zal kunnen
worden. Men dient zelf acht te slaan op
de evacuatie van zóne I en reeds vooraf
te overwegen of men het vee al dan niet
wenst over te brengen en, zo ja, op welke
wijze men de overbrenging wenst te re
gelen.
Als daadwerkelijk gevaar voor spoedi
ge dijkdoorbraak dreigt zullen seinen
worden gegeven (tweede waarschuwing)
Vanaf do molen in het Noorden (dit al
len voor de polder 't Noorden), vanaf de
kerktoren te Oosterend, de schoorsteen
van de voormalige zuivelfabriek te De
Waal, van het gemaal te Dijkmanshuizen
en van de molen van Oudeschild.
De seinen zullen bestaan:
a. overdag uit het hijsen van een blau
we vlag;
b. 'snachts uit het ontsteken van 2 ro
de lichten boven elkaar.
Een ieder wordt aangeraden om, in ge
val de bedoelde signalen gegeven zijn,
zich niet meer op de wegen te begeven.
Ook veeauto's en wagens dienen buiten
het bedreigde gebied te blijven. De door
braak in de polder De Eendracht heeft
geleerd hoe gevaarlijk dit is.
Personen in gevarenzone I die on
danks de eerste waarschuwing thuis ge
bleven zijn doen verstandig het huis niet
na het hijsen van de seinen (tweede
waarschuwing) te verlaten. Zij moeten
aannemen dat zij het gunstige tijdstip
voor vertrek dan hebben laten voorbij
gaan.
Tenslotte deel ik mede, dat wethouder
S. de Waard zich op mijn verzoek speci
aal heeft belast met de zorg voor de eva
cuatie van personen en wethouder Th. R.
Hin met de zorg voor de evacuatie van
vee.
Een ieder wordt in zijn eigen belang
aangeraden van het bovenstaande nauw
keurig kennis te nemen.
Texel, 9 Februari 1953.
De Burgemeester voornoemd,
C. DE KONING.
NOG STEEDS OP DE VLIEHORS
Het Zweedse stoomschip „Virgo", dat
vorige week ter hoogte van het red
dingshuisje op de Vliehors strandde, zit
daar nog steeds hoog en droog.
Burgemeester J. v.d. Bent is aan boord
geweest evenals de heer Doeksen van
Terschelling. Laatstgenoemde acht de
mogelijkheid tot berging aanwezig, doch
het zal wel geruime tijd vorderen voor
het zover is. De „Virgo is afkomstig van
Stockholm en werd in 1946 gebouwd.
Haar bestemming was Frans Marokko;
het schip is leeg en heeft practisch geen
schade opgelopen; er is slechts één
olietank gescheurd. De bemanning be
staat uit 28 koppen, van een 6-tal natio
naliteiten. Onder hen is één vrouw (mar-
coniste).
KATHOLIEKE KERKLIJST
Parochie van St. Joannes de Doper mei
de bijkerken Den Hoorn en Oosterend
Zondag 15 Febr. Quinquagesima. Stille
Mis om 7,30 en gez. om 10 u. in Den
Burg en Den Hoorn en gez. om 10 uur in
Oosterend. Communie en biechtgel. als
op Zondag. Om 7 u. lof v.d. Zondag, w.o.
roz. voor verkrijging v.d. christelijke
geest dn onze gezinnen en het algemene
gebed tot de Martelaren v. Gorkum. Er
voor Mariacongr. v.d. meisjes. Maandag
16 Febr. Mis om 7, 8 en 9 u. Dinsdag 17
Febr. 18-j. cursus. Woensdag 18 Febr. As-
Woensdag, geboden vasten en onthou
dingsdag Mis in Den Hoorn om 7,30 met
biechth. 4e klas. Om 7 u. Josephlof met
roz. en gebeden van de 7 Woensdagen.
Er na Mariagarde vxL jongens. Donderd.
19 Febr. Mis in Oosterend om 8 u. met
biechth. 4e klas. Vrijdag 20 Febr. biecht
horen 4e klas Josephschool. Zaterdag 21
Febr. biechth. van 4-8 op hele uren. Om
6 u. roz. in de kerk. Mis in de kapel.
Zondag 22 Febr. 2 Missen in Oosterend
om 7,30 en 10 uur. Den Hoorn om 10 uur.
TEXELAARS BEDIJKTEN „DE
EENDRACHT"
Volgens het boek „Texel" is de polder
de „Eendracht" in 1846 bedijkt door de
Texelaars S. Keijser en P. Kuijper, in
samenwerking met P. den Bleijker.
Hierdoor werd 240 ha. land gewonnen.
De hiervoor benodigde wadgrond was
aangekooht van de Sociëteit van Eigen
dom van Eierland. Paulus Langeveld be
dijkte in hetzelfde jaar het poldertje de
Volharding", noordwestelijk van De
Cocksdorp. In 1926 bezweek de zeedijk
van de „Volharding", dat sedertdien niet
meer verdedigd werd en thans geheel
verzwolgen is.
Nogmaals verzoeken Burgemeester en
Wethouders van Texel opgave van
degenen, die in verband met de wa
tersnood vorderingen gedaan hebben, in
het bijzonder van degenen die zakken
hebben gehaald uit het pakhuis van
Keijser Co. te De Waal.
Texel, 3 Februari 1953.
Burgemeester en Wethouders van Texel
C. DE KONING, Burgemeester.
P. BEEMSTERBOER, Secretaris.
FEESTAVOND M. C. TEXEL
De feestavond welke gehouden zou
worden op 14 Februari is tot nader te
bepalen datum uitgesteld.
DAMCLUB TEXEL
A.: G. Dros-S. Ros 0-2; P. W. Kooij—
S. v. Heerwaarden 0-2; S. Bakker-C. van
Heerwaarden 0-2; C. v.d. Werf-J. Vinke
0-2.
B.: J. N. Rijk-J. P. Stam 1-1; N. de
Graaf-C. P. Burger 1-1; J. HooijbergJ.
Kikkert 2-0; W. A. v. Zeijlen-A. v.d. Slik-
ke 2-0.
C.: Joh. Schoo-Jb. Koorn 2-0.
D F. Schuit-Joh. v.d. Vijver 2-0; Joh.
v.d. Vijver-F. Schuit 2-0.
Het eerste 10-tal besloot de competitie
met een ontmoeting tegen Andijk I:
C. Dijker A. Grooteman 11
S. v. Heerwaarden P. Zwier 20
S. Ros B. Vriend 11
C. v. Heerwaarden W. Klinger 02
G. Dros Jn. Groot 20
J. Vinke C. Boef 2—0
C. v.d. Werf T. Mantel 02
P. Jansen W. Zwier 02
P. Kooij Jn. de Hartog 20
J. Hooijberg H. Klinger 02
Eindstand 10-10.
De eerste wedstrijd van ons 2e tiental
aan de overkant heeft niet gebracht wat
wij er ons van hadden voorgesteld.
Daarvoor was de tegenstand te gering.
Texel IIAndijk II: Eindstand 17-3.
N. de Graaf Th. Vriend 02
W. A. v. Zeijlen Jn. Bakker 20
Jn. Kikkert Jb. Bootsman 20
A. Vinke Jn. Koster .20
C. P. Burger Jb. Hooiveld 11
W. J. Boon Jn. Jonker 20
Jn N Rijk W. J. Mantel 2—0
D. v.d. Werf Th. Zee 20
Joh. v. Heerwaarden N.N. 20
S. v. Heerw. Johzn. Onbekend 20
DAMCLUB TEXEL
A.: S. Bakker-C. Dijker 1-1; S. Ros
P. W. Kooij 2-0; G. Dros-J. Vinke 1-1.
B.: A. v.d. Slikke-C. P. Burger 1-1; J.
P. Stam-W. A. v. Zeijlen 1-1; J. Hooij-
berg-N. de Graaf 0-2; J. Kikkert-W. J.
Boon 1-1; P. Bakker-Jb. Koom 0-2; Joh.
Schoo-Joh v. Heerwaarden 2-0.
OMSTREEKS vier duizend jaar geleden waren er reeds mensen op Texel. Of
zij er een woonplaats hadden dan wel toevallige bezoekers zijn geweest, is niet
bekend, aldus het boek „Texel", dat wij dezer dagen hebben doorgebladerd in
verband met de bijzonder zware aanvallen, welke de zee, de oude erfvijand, op
de dijken van ons Gouden Bolt je heeft ondernomen. De zee wist bij de Een-
drachtpolder door te breken, maar dat is dan ook zijn enige werkelijke zege ge
weest: de andere dijken hebben het gehouden, ofschoon de verwondingen
zwaar zijn.
Hoe dikwijls heeft de zee beproefd ons eiland weg te vagen! Hieronder ziet
u een beeld van de dijkbreuk bij Oost (de Douk) op 15 November 1775. Men
snelt te hulp met zeilen om het gat te dichten, wild slaat het water over de
dijk, die lang zo hoog en breed niet was als nu. Wolvee rent angstig rond. Sche
pen zijn van hun ankers geslagen. Een hevige worsteling met de zee. Een der
vele worstelingen met de zee. Nooit gaf men het op.
Dijkbreuk bij Oost (de Douk) op 15 November 1775. Een grotere afbeelding
vindt u op de secretarie van ons Raadhuis.
Texel heeft op de tegenwoordige
kaarten de vorm van een ei, vroeger was
de vorm heel anders, hij wisselde steeds.
Zo weten wij bv., dat omstreeks het jaar
1300 waarschijnlijk echter reeds eer
der de zee onbelemmerd gestroomd
zal hebben van De Hemmer door diverse
lage slenken in de richting van Gerrits-
land en het hoge land van Den Burg en
van De Koog door Waalenburg naar de
Waddenzee, d.w.z. als de Waaldam voor
de laatste stroom geen beletsel is ge
weest.Het Eierlandse Gat was toen reeds
ontstaan en oostelijk van de tegenwoor
dige eilanden Texel en Vlieland was
een enorm landverlies geleden. Het dorp
De Koog is eens helemaal weggespoeld:
het eerste dorp De Koog lag zuidelijker
dan het tegenwoordige!
Wij weten uit de jongste geschiedenis,
hoeveel duin bij de vuurtoren is wegge
slagen, welnu, aan de Zuidoostzijde van
ons eiland is de afslag in vroeger jaren
ook bar geweest: omstreeks 1750 strek-
ten de duinen zich daar ongeveer 600
meter oostelijk van het tegenwoordige
Horntje uit. Ter bescherming van die
i' duinen en dus van heel zuidoostelijk
Texel, was daar een groot verdedigings-
j werk tegen de zee gebouwd in de vorm
van een driehoek, waarvan de top in het
j Marsdiep stak. De zijden van deze drie
hoek hadden een lengte van 110 meter,
bovendien waren er aan de oostzijde nog
1 enkele hoofden. Ter beveiliging van de
onderzeese oever werd in de jaren 1762-
i 1792 niet minder dan 50,000 ton Noorse
steen en 9000 ton puin voor dit belang-
rijke waterstaatkundige werk gebruikt.
Reeds in 1792 bleek dat zelfs dit werk
i tegen de knagende stroom onvoldoende
was want tijdens een lage eb verzonk
het oostelijke deel in zee. Op advies van
deskundigen werd toen besloten de ver
dediging van dit punt op te geven, om
dat men van mening was, dat zelfs met
de grootste kosten hier geen kans op
behoud was.
i Steeds weer spreekt het boek „Texel"
van overstromingen. In November 1559
was het eiland bij een zware storm weer
eens overstroomd, de dijken aan de
zuid- en oostzijde hadden zoveel gaten
en waren zo gehavend dat een geheel
nieuwe zeedijk moest opgeworpen wor-
i den. Veel schapen waren verdronken of
van honger omgekomen en omdat het
meeste hooi verloren ging, moest men
dit heel in Friesland gaan halen. Men
was op Teexel wat gewend, maar zo
hoog als in 1559 had het water nog nooit
gestaan. De schout c.s. richtten zich tot
de Staten van Holland om vermindering
of kwijtschelding van hun omslag, de
beden en andere lasten. Het werd ook de
Staten langzamerhand duidelijk, dat in
grijpen dn het dijksbestuur noodzakelijk
was. Nadat meer doorbraken in later
jaren plaats vonden, werden eindelijk in
1595 uitvoerige ordonnantiën, keuren en
statuten van kracht. Hierbij werd o.m.
bepaald, dat de dijkgraaf een beëdigde
klerk als secretaris aan moest stellen,
wiens taak het was om het zgn dijkboek
bij te houden.
Nieuwe dijkbreuken hadden plaats op
1 October 1C97 en 25 December 1717.
Achterstand in het onderhoud van de
dijken als gevolg van herhaalde mutaties
in het eilandsbestuur en de kibbelarijen
tussen patriotten en prinsgezind en leid
de er toe, dat in 1784 terecht van een
wantoestand werd gesproken en in 1789
werd zelfs het woord noodtoestand ge
bruikt. Naar het oordeel van Gecommit
teerde Raden kon het gevaar van nieu
we dijkbreuken slechts gekeerd worden
door de dijken van steengloodngen te
voorzien en door het verbeteren van en
kele stukken waar reeds zo'n glooiing
was. Het eiland kon de lasten daaraan
verbonden onmogelijk dragen en in 1798
pamen de Staten dan ook het besluit om
gedurende tien jaren een jaarlijkse sub
sidie voor een verbetering van de dij
ken op Texel te verlenen. Per jaar was
een bedrag nodig van f 38,446,-, een be
drag van f 18,446,- moest door de inge
landen per jaar worden opgebracht.
DE TALRIJKE doorbraken van de
Texelse dijken, die onherroepelijk ern
stige gevolgen hadden, vooral omdat te
vroeg veel oude binnendijken waren af
gegraven, hebben overal hun sporen
achtergelaten. Vlak bij het dorp Den
Burg is een alleraardigst meertje, de
Weegeswaal, ontstaan na een doorbraak
van de dijk, die eens het Burger Nieuw-
land beschermde. Van deze dijk zijn nog
stukken aanwezig, die het landschap een
buitengewoon bekoorlijk aanzien geven.
De walen zeer vele zijn erin de oude
westelijke dijk van Waalenburg en de
schaarse nog overgebleven binnendijken
vertellen de geschiedenis van ons ei
land en het is dan ook te hopen, dat
geen verdere afgravingen meer zullen
plaats hebben. Deze plaatsen toch her
inneren aan de tijden, die een ver voor
geslacht der tegenwoordige bevolking
kreeg te doorstaan als de zeedijk be
zweek, ze getuigen ook van de trots als
men bij stormweer een bedreigde dijk
met inspanning van alle krachten had
weten te behouden. Na een dijkbreuk
werd een nieuw stuk dijk om het wiel
heengelegd, men heeft hieruit wel de ve
le kronkels in de dijken willen verkla
ren, maar de schrijver van het boek
„Texel" meent, dat de meeste bochten
op een andere manier zijn ontstaan, nl.
reeds bij het aanleggen van de dijken.
Als men weet, dat de Texelse bodem
zeer ongelijk van hoogte is, wordt het
duidelijk, dat ook de vloedlijn een gril
lige vorm moet hebben. Welnu, langs de
vloedlijn, die zichtbaar is door allerlei
aanspoelsels, wierp men de dijk op. Van
daar ook dat de Texelse dijken meer
kronkels hebben dan die langs een kust,
waar de bodem overal van ongeveer
gelijke hoogte is.
De meeste wegen zijn ontstaan op de
kruinen van de destijds nog lage dijkjes.
Vooral de Hoomderweg is hiervan een
sprekend voorbeeld. Dat men dwars door
de Hemmer in de loop der eeuwen geen
andere weg aanlegde vond zijn oorzaak
in de gewoonlijk hoge waterstand van
dit poldertje.
