Cjrocn 2warL- Jexels in het harL,
IVO ROL
De Waddenzee een wir-war van
stromingen
WRIGLEY
Elke land
een brillanf
Zinkstukken naar bedreigde punten
techniek
contra
waterwolf
liö; U'
Doorbraken veroorzaakten diepten tot meer dan
dertig meter
Loop. 9«sme"
IATERDAG 10 JULI 1954
68e JAARGANG No. 6851
TEXELSE^COURANT
Uitgave N.V. v.h. Langev®ld de Rooij
Boekhandel Drukkerij Bibliotheek
Den Burg - Texel - Postbus 11 -Tel. 11
Verschijnt Woensdags en Zaterdags.
Bank: R'damse Bank, Coöp. Boerenl.
Bank. Postgiro 652.-Abonn. pr. f 1,95 p.
kwart. -f~ 20 ct. incasso. Adv. 8 c. p.mm.
UllllllllllllllllllllllllllUUflllllllllllllllllllllllllHIMI
illlllllUllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllÏÏ!
Dc zee voelt niet voor „georganiseerd
overleg"
Daarom tracht men haar steeds een slag
voor te zijn
Rijshout uit de Biesbosch en zinksteen uit
België
Gedurende deze zomer worden aan 't Horntje veertien zinkstukken neergela
ten. Hierboven is het corps zinkers in volle actie.
DE BADGAST-AMATEUR-HENGELAAR heeft meer oog blijkbaar voor zijn
dobber, die driftig op en neer danst even buiten hel steigertje van 't Horntje,
dan voor die sleepboot daar, waarachter een vreemdsoortig monster is vastge
koppeld. Kinderen van de vissers van Texels Zuidoostpunt hebben ook al wei
nig belangstelling voor „de sleep", ze spelen krijgertje rond de vlet van Beum-
kes, Gielis en hoe de vissers daar meer mogen heten. Welnee, die sleep daar
honderd meter uit de wal kan hen niet boeien: ze hebben immers al zo dik
wijls zo'n gevaarte zien afvoeren en verdwijnen, grondig van het toneel ver
dwijnen en dat grondig" kan óók nog letterlijk worden bedoeld, want dat
vreemdsoortig monster is een zg. zinkstok, In de loop der jaren en van 1908 af
zijn daar al een paar honderd van die zinkstukken naar de bodem van de zee
gedirigeerd en het ziet er naar uit, dat de situatie daar nimmer aanleiding zal
geven tot georganiseerd overleg": de zee vindt het blijkbaar wel een aardig
spelletje, maar zij, die hier hun land moeten verdedigen het Nederlandse
volk duskunnen hier stellig geen spelletje in zien: een zinkstuk kost f40
per vierkante meter, d.w.z. als het goed en wel op de bodem rust, met alle bij
komende kosten incluis. Je hebt er zinkstukken bij van 120 meter lang en veel
meer dan 1000m2
De ploeg van ,,Wijnands en Cornet"
uit Werkendam heeft dit seizoen op én
aan ons eiland een behoorlijk klusje: er
moeten nl. 14 zinkstukken gemaakt en
gezonken worden en daar gaan heel wat
mansuren in zitten! De zinkstukken wor
den op Texel zelf gemaakt: het materi
aal wordt vanuit de Biesbos rijshout
aangevoerd en de zinkstenen ko
men helemaal uit België. Het zinkstuk
wordt op de slikgronden opgebouwd uit
een hecht roosterwerk van zg. wiepen
met daarover heen enige lagen rijshout
en vervolgens een bekleding van zwaar
riet, waarna dit weer door een boven-
rooster van wiepen wordt voltooid. Er
wordt daar op de drooggevallen gron
den vlak buiten de dijk hard gewerkt:
dc mannen lopen af en aan met materi
aal op de schouder: meterslange bundels
rijshout, dat in het buitendijkse polder-
tje in een indrukwekkende voorraad
bijeengebracht is- Als zo'n zinkstuk ge
reed is wordt er bij hoog water een
sleepboot voor gespannen om het naar
de plaats van bestemming, niet ver uit
de buurt, te slepen. „En dan maar plom
pen met die zware stenen tot ie weg
zakt!" Zo zou de leek mogelijk de slotac-
te zien, doch het gaat wel even anders
toe. Er komt veel kennis van de stro
mingen, veel vakmanschap en nauwge
zetheid aan te pas! Het zinkstuk kan je
daar maar niet ieder uur van de dag
naar de bodem van de zee brengen, ja,
dat kén wel, maar dan moet je je verder
ook geen zorgen maken over de vraag,
hóe het geval op de bodem terecht is
gekomen
Het moet horizontaal naar beneden -
dat beneden ligt soms 35 meter onder
de golven!! Wij vermoeden, dat de des
kundigen het ons wel haarfijn kunnen
uitleggen en dat willen zij ook wel, maar
wij vermoeden even sterk, dat ons „het
geleerde" terstond zou ontgaan: je moet
hier feitelijk van kindsbeen af in zitten.
ZO GING DAN het zinkstuk naar de
plaats van bestemming, een honderd
meter uil de wal Het werd op alle hoe
ken verankerd en daarna rukte de sleep
boot met logge zolderbakken aan, zes
stuks, allen zwaar beladen met zg- hand
steen, stenen van 10-80 kg. bestemd om
het zinkstuk omlaag te brengen. Er ging
een loodpeil omlaag, 25 meter diep het
groene water in. De zee, de stroom, zoog
het mee, zodat de lijn tientallen graden
uit de voor het zinken gewenste stand
werd getrokken. De zinkers waren in
middels met een vlet naar hun werk
overgezet, en ieder nam zijn post in. De
voorbereidingen tot de strijd werden ge
maakt. Een ieder bouwde een zware
muur van brokken steen tot aan de rand
van de zolderbak. Straks zouden die ste
nen op het sein van uitvoerder Visser,
die hier „Wijnands en Cornet" vertegen
woordigt, op het zinkstuk worden losge
laten.
«yo
Het zinkstuk bestaat uit materiaal, dat lichter is dan water, waarom men er
zware stenen op stort om het naar de, soms wel dertig meter diepe, bodem van
de Waddenzee te dirigeren.
ZONDAGSDIENST DEN BURG
DOKTER SCHALKWIJK
BURGERLIJKE STAND VAN TEXEL
Van 2 tot en met 8 Juli 1954
Geboren: Mattheus Hendricus Jacobus
zv Bernardus H. Hoogenbosch en Theo
dora Bakker; Corry dv Jacob C. Dros en
Marretje Daalder; Hendrik Jozeph zv
Hendrik Barhorst en Elisabeth M. op
den Berg.
Ondertrouwd: G- van Oosterum en
Dirkje Ch. van der Slikke-
Getrouwd: Huibert de Ridder en Theo
dora J. M. van Heerwaarden; Johan W.
Schot en Saakje Schurer.
Overleden: Gene.
•tf
GEVONDEN VOORWERPEN
Regenjas; Nummerbord (NK 78-21)
INGEKOMEN PERSONEN
Harmina Grit van Assen, Witten 22a n
Molenstraat 65; Johannes J. de Beurs v
Den Helder. Middenweg n Binnenburg
6; Koop Knobbe v Grijpskerk, Stations-
we" 21 n S 22; Maria Th Blok v Didam,
C 2 n Molenstraat 32; Francisca H- J-
Prince ev Mantje v Amsterdam. Wodan-
straat 10 n Hogerstraat8; Janna J. Boon
v Rotterdam, van Somerenweg 16 n Bos
weg 23 Oosterend; Trijntje van Hoorn
ev Keijzer, van Indonesië n E 1 en ge
zin, Franciska A. M. v.d. Meer v Bol-
swaid. Nieuwmarkt 31a n Kogerstraat 38
.Tacobus Bink v Den Haag, v Bassenstr.
7 n Schilderend 76; Bob Bakker v Den
Haag, Malakkastr. 222 n Weverstr- 17-
DE WADDENZEE is een wir-war van
stromingen, een labyrint, waarin men
gemakkelijk met zijn schip verdwaalt!
Een labyrint, dat óók van vele andere
zeeën, neem bv. de Noordzee, afwijkt
om zijn zeer ongelijkmatige diepte: bij
Ceres" kunt u uw kinderen met een
gerust hart laten pootjebaden, want men
vindt daar een nauwelijks glooiende bo
dem, zodat men vooral bij laag water
ver moet lopen om de knieën onder te
krijgen! Maar stuur ze niet naar het
Zuidoostpuntje van ons eiland, daar
waar ze momenteel bezig zijn met het
plaatsen van zinkstukken' Daar toch
I meet men diepten van 30-35 meter! En
daarvoor behoeft men geen kilometers
uit de wal te gaan. reeds onmiddellijk
voor de z.g stortberm treft ge daar al
zeer diep water aan en op 150 meter uit
de wal, ter hoogte van de polder „Het
Horntje", bevindt zich een kom, welks
diepste punt bijna 85 meter onder de
waterspiegel rust!
Men had daar dezer dagen dan ook
duikers nodig om vast te stellen, hoe de
zinkstukken zijn neergekomen! Maar
Heeft U geen regenjas bij U?" Was
ons gevraagd- Ja, het viel ons inderdaad
op, dat de mannen bij dit eendekukel-
tjesweer allemaal een regenjas .bij de
hand of reeds om het lijf hadden, maar
een paar uur later was ons dit geen be
vreemding meer.... Een paar uur, ja,
hier moet U nu niet op een uurtje kij
ken, U moet geduld kunnen koesteren
om dit zinken te kunnen volgen en wel
knikken maar prijzend! „Precies
raai" Ja, precies
in de
Natuurlijk komt de vraag, waarom de
ze kostbare werken hier worden uitge
voerd- Kan men niet volstaan met die
zware dijk? Maar dat is 't 'm juist: die
dijk is zo sterk als. de glooiing en die
glooiing bestaat bij de gratie van de on
licht komt. het daardoor, dat het zinken dergrond. Die ondergrond nu, wordt dag
nimmer veel toeschouwers trekt?! I aan dag door de zee, door de felle stro-
Inmiddels behoeft ge u hier nooit te
vervelen. Hier toch, op dit verre punt,
valt altijd wel iets bijzonders te aan
schouwen: vliegtuigen, die een bepaald
doel op de Zuid-hors moeten mitraille
ren, komen met geweldmakende moto
ren over brommen, een onderzeeër
kruist aan de oppervlakte, duikt, komt
weer boven. Bovenzeese oorlogsbodems
varen heen en weer, ranke vaartuigjes
en schepen, die honderden manschappen
behoeven- Men ziet er de Texelse boten
voorbij komen, vissersscheepjes en zeil
jachten. Af en toe komt een visser even
over de kruin van de dijk gluren. Ver
wacht hij nieuwe scholen tong? En dan,
inééns, komt er actie op de zolderschui
ten, de actie waar wij al zolang op wach
ten: ze gaan zinken. Het zinkstuk was
al eerder verzwaard, zodat in het mid
den een deuk was ontstaan, maar het
eigenlijke werk komt nu Een wenk van
de controleur bij het lood, een teken,
dat het tij nu het gunstigst is om over
te gaan tot „the big run" Uitvoerder
Visser overziet het strijdtoneel met de
blik van een maarschalk: ja, alles is ge
reed tot de aanval.
„Alleman bij de zinklijnen! roept hij
even later- Los overal!!"
.Gooien, jongens, jongens gooien!" De
bezoeker staat er van te kijken! „Het
moet zo vlug mogelijk én zo gelijkmatig
mogelijk gaan, als zo'n zinkstuk schuin
zou zakken zou al dit werk nagenoeg te
vergeefs zijn geweest!" Het leger zin
kers werpt zich vol vuur in de strijd en
de stenen plompen bij tientallen tegelijk
in het water, dat ineens zijn groene, ge
heimzinnige kleur verloren heeft en nu
geworden is tot één woeste, witte wa
termassa- Hoog spat het vocht op Intus
sen knippen wij een paar foto's. Zouden
ze geslaagd zijn, geen druppels op de
lens? Je kruipt maar in een .,lege hoek"
want niemand heeft nu gelegenheid om
beleefd tot passeren te verzoeken
Het zinkstuk komt al dieper te liggen,
wij zien het al niet meer, maar de lei
ding volgt het nog verder, aan de hand
van een wij zouden zeggen „wir-war"
van touwen en kabels. Nieuwe bevelen
klinken. Nee, het gaat de buitenstaan
der allemaal te vlug af. Intussen blijken
de zolderschuiten naar elkaar toegegle
den te zijn en nu gaat de bezinking in
wat rustiger tempo.
Onderwijl is een controleploeg met
een vletje hier en daar aan het peilen,
een touw, dat in het water reikt wordt
door een eenvoudig, maar zeer practisch
mechaniekje trillend-strak gespannen
en met een waterpas meet men de stand.
„Hij ligt prachtig, zó mooi krijg je hem
nooit meer!" wordt er gezegd en wij
mingen hier, belaagd, ondermijnd. Een
enkele maal met resultaat: een oeverval,
zoals wij hier in de afgelopen winter
hebben gezien. Deze zinkstukken moe
ten het uitschuren van de zeebodem zo
veel mogelijk belemmeren. Of ze dan
niet door de krachtige stroom worden
weggezogen? Nee, men weet ze met vele
tonnen stenen op hun plaats te houden:
één ton zinksteen op iedere vierkante
meter- Hoe die stenen terecht komen
en niet allemaal op een hoop? Dat toont
men ons even later in het laboratorium'
binnendijks, waar u een en ander goed
kunt volgen aan de hand van een minia
tuur zinkdemonstratie. De zaak is com
pleet: een zinkstuk, dat het echte na
tuurgetrouw is nagebootst, zolderschui
ten op schaal, steentjes op schaal en
touwen op schaal.
Daarna beklimt ge weer de dijk. Dit is
dus polder 't Horntje. Een leuk polder-
tje en het graan en de andere gewassen
groeien er goed, terwijl een kudde scha
pen er ook wel de buik vol krijgt op en
langs die dijk, maar. is dit kleine ge
bied nu werkelijk al die duizenden gul
dens waard? Die tienduizenden??
Ook die vraag rijst in u op, een vraag
die vlug beantwoord kan worden: ,.Het
Hointje is het bastion voor heel Texel,
je zou eens zien hoe gauw de golven
door de Prins liepen als wij de dijk van
polder 't Horntje aan zijn lot overlie
ten". Dit wordt ons later ten burele nog
eens te duidelijker gedemonstreerd aan
de hand van een kaart, die een brok ge
schiedenis in beeld brengt, een brok
bewogen geschiedenis, daar aan Texels
weinige bekende Zuidoostkust. Dat
werd zelfs een apart interview en voor
alle Texelaars stellig de moeite waard
ook daar kennis van te nemen (Zie el
ders.)
De technische zijde van dat zinken
Een vraag: „Waarom worden daar niet
de practische onderliggers ingeschakeld?
Hoeveel tijd zou dat niet sparen? Die
werden toch ook bij de dijkdichtingen
in de Zeeuwse wateren gebruikt?!! Ant
woord: Betere manier van zinken dan
door gooien met de hand is nog niet uit
gevonden. Op deze wijze wordt namelijk
voorkomen, dat op de zinkstukken rug
gen ontstaan, nu wordt het gestorte ge
lijkmatig verdeeld
,.Wij durfden hem die dag geen nieu
we vragen meer te stellen", waar de leek
in ons in stille eerbied boog voor het
vakmanschap, voor de wetenschap, voor
de ervaring ook vooral. Ja, Texelaars,
wij kunnen de werkzaamheden daar aan
't Horntje rustig toevertrouwen aan de
ingeschakelde instanties!
houdt U frij en monter.
goed
y"°r 'osden.
niet alleen bij 't Horntje, ook voor het
dorp Oudeschild en wel ter hoogte van
de R.K. Pastorie, is de Waddenzee op
een bepaald punt peilloos diep: men
moet er zo'n dertig meter duiken om
contact met de zeebodem te krijgen. Dat
punt ligt echter wel een kilometertje
uit de wal. Gaan wij de Noordzee bekij
ken, dan moeten wij we>l 20 kilometer
Westwaarts om in 30 meter diep water
te komen. Nog weer dieper water vin
den wij pal onder de Huisduiner vuur
toren bij Kaaphoofd, waar de zee 60 me
ter diep is. Dat is dus het Marsdiep.
Zoals uit een elders in dit blad ge
kaatst artikel bhjkt is men momenteel
bezig met het vervaardigen en neerlaten
van z.g- zinkstukken. Dan vraagt men
zich af, hoe die enorme diepten daar
toch zijn ontstaan. Welnu, wij hebben
daar te maken met doorbraken: bij de
laatste grote doorbraak ging daar in
1792 een groot gebied verloren: de zee
^'.oKte een complete rij duinen mitsga
ders polderland op Nooit heeft men dit
terrein heroverd.
Bezien wij een kaart uit vroeger
eeuwen, dan blijkt, dat er aan Texels
Zuidoortkust nogal zo het een en ander
loos is geweest! Daar is strijd gevoerd
tegen de zee, die het nimmer opgaf, de
zelfde zee, die ons nog altijd dwingt tot
grote paraatheid! Waar nu de Prins
Hendrikpolder ligt, lag voorheen de
Kattenpolder, die in 1776 werd ingedijkt.
Lang bestond die Kattenpolder echter
niet: in 1780 werd zij overstroomd. De
polder was groter dan de tegenwoordige:
zij strekte zich zeker nog een kilometer
verder Oostwaarts uit. Maar de men
sen gaven zich niet gewonnen: de ver
loren gronden moesten en zouden her
overd worden. Polder Hoorn en Burg
ontstond en wel in 1786. Men deed de
zee echter enige consessies: die polder
was een halve kilometer smaller dan de
Kattenpolder. De zee nam daar echter
geen genoegen mee en forceerde in 1796
een goed geslaagd tegenoffensief met een
meesterlijke doorbraak. Opnieuw vat
ten de mensen moed en weer werd een
dijk gelegd, de tegenwoordige Prins
Hendrikpolder werd in 1847 bedijkt. De
ze polder is nimmermeer overstroomd
geworden. Wel heeft de zee het herhaal
de malen geprobeerd, doch zware be
schadigingen van de dijk waren haar
povere successen- De Kattenpolder
strekte zich uit tot plm. 700 meter voor
bij de Schanssluis.
Wij noemden het wegslaan van de
duinenrij en de polder bij 't Horntje.
Daar is echter meer verloren gegaan
dan zand alleen. Eens toch stond daar
het huis van de Oude Jan Platvoet en
de geschiedenis vermeldt niet of deze
boer er in geslaagd is zijn have en goed
te redden.Maar een feit is, dat daar
700 meter ver in zee eens een oeverwerk
lag: twee rijsdammen, gelegd in 1749,
maar reeds in 1760 weggeslagen. Ook
lag daar eens een stukje dijk tot steun
van de plm. 900 meter lange duingordel.
VERTROKKEN PERSONEN
Mini Boss v Waalderstraat 20 n Zwolle,
Th a Kempisstr. 69; Cornelis Roeper v
C 52 n Amsterdam, Singel 233 II.
VROLIJKE ZATERDAGAVOND AAN
DE COCKSDORP
Evenals het vorige jaar wordt Zater
dagavond weer op ,.Durp" een vrolijke
avond verzorgd en wel door de Sportver.
SVC Er zal gestreden worden om de
vrouw. Kinderwagenrace enz
Was een en ander vorig jaar wat los
jes in elkaar gezet, nu zal getracht wor
den er meer lijn in te 'brengen- Het feest
wordt weer gehouden op het land van de
heer Reuvers. Er zullen verschillende
cirkels worden getrokken, zodat de da
mes en heren op een behoorlijke afstand
van elkaar zullen lopen; voor de controle
is een stel stevige mannen aangezocht,
uitgedost met een wel zeer grote stro
hoed! Verder wordt een goede verlich
ting aangelegd om als de duisternis valt,
het geheel een feestelijk tintje te geven.
Er wordt om 8 uur begonnen- Ingang op
dezelfde plaats als vorig jaar. Het Be
stuur doet een dringend beroep: NIET
over de weide te lopen, anders zal dit
terrein voor ons verloren gaan. Dan zou
ons nog slechts één plaats resten: het
voetbalveld, maar dit ligt nu eenmaal
voor dit doel te ver af.
Laten wij ons daarvoor hoeden. Met
aller medewerking zal dit toch wel kun
nen. niet waar??