Cjroen e/warL-Jexels in het hart,.
Hij zag het verkeer te Oudescliid
sinds 1939 sterk toenemen!
De Hervormde gemeente De Waal herdacht
haar driehonderd-jarig bestaan
mm
Havenmeester Jb. de Graaf naar Lelystad
WOENSDAG 25 AUGUSTUS 1954
TEXELSE
68e JAARGANG No. 6864
COURANT
Uitgave N.V. v.h. Langevald de Rooij
Boekhandel Drukkerij Bibliotheek
Den Burg - Texel - Postbus 11 -Tel. 11
Verschijnt Woensdags en Zaterdags.
Bank: R'damse Bank, Coöp. Boerenl.
Bank. Postgiro 652.-Abonn. pr. f 1,95 p.
kwart. 20 ct. incasso. Adv. 8 c. p.mm.
De Waalder Kerk omstreeks 1760
Zo heeft het dorp De Waal het feit herdacht, dat daar driehonderd jaar gele
den een Hervormde Gemeente werd gesticht. De tegenwoordige voorganger, Ds
C. J. J. Janse, heeft op de bijzondere Gemeenteavond, welke Zaterdag in de Pas
torie werd gehouden, aan het archief van de Hervormde Gemeente diverse inte
ressante punten ontleend. Op de Herdenkingsdienst in de Kerk, Zondagavond
gehouden, werd het accent meer gelegd op het geestelijk leven der Hervormde
Gemeente, in verleden, heden en toekomst, terwijl Maandagavond weer een
geheel ander facet werd belicht nl- de lofprijzing in zang en muziek.
Toen de Hervormde Gemeente van De
Waal op 16 Augustus 1654 haar eerste
predikant benoemde - ds Harmen Jans-
zoon Craag - telde zij 40 lidmaten. Van
af genoemd jaartal tot 1666 was De
Waal gecombineerd met de Hervormde
Gemeente van Oosterend. Ds Craag
werd bevestigd door ds Nancius Butce-
rus, predikant te Den Hoorn. Oosterend
bezat voordien geen eigen predikant. In
1666 was zij echter krachtig genoeg om
zelf een predikant te benoemen en in
dat jaar werd dan ook de combinatie
met De Waal ontbonden. Inmiddels was
ook de gemeente van De Waal dermate
uitgebreid, dat ook zij in staat was tot
het benoemen van een eigen voorganger.
In het archief lezen wij over de beves
tiging van Ds Van Ruhert te Oosterend
door Ds Craag. Stellig is Ds Van Ruhert
de eerste predikant van Hervormd Oos
terend geweest- De Koog had reeds van
af 1632 een eigen predikant. Min of meer
onder pressie van de Overheid, die
vroeger ook heel wat in kerkelijke aan
gelegenheden te zeggen had, is in 1810
De Waal en De Koog gecombineerd. De
Koog had in die tijd of al eerder zijn
grote bloei, welke zij aan de visserij te
danken had gehad, verloren en mede
daardoor zal men de combinatie zijn
aangegaan. Telde De Waal in 1704 33
lidmaten, in 1831 waren 59 Waalders lid
van de Hervormde kerk, terwijl De Koog
toen slechts 22 lidmaten telde. De Waal
der gemeente breidde zich daarna al
lengs uit en heeft thans over de 90 lid
maten. De Koog, uitgebreid door het
vreemdelingenverkeer, telt momenteel
niet minder dan 120 lidmaten!
Op de oudste lijst van lidmaten, die
werden gerangschikt naar de buurt
schappen waar zij woonden, komen wij
al de namen tegen als Molenbuurt,
Spang, Dijkmanshuizen, Berningen (Bar-
ningen, Bargen). Ook vinden wij de
naam Eijs. Waar die buurt lag is niet
bekend, doch tegenwoordig kennen wij
nog de IJsdijk ergens bij Dijkmanshui
zen.
De kerk
In Mei 1952 werd de tegenwoordige
kerk van De Waal in gebruik genomen-
Zij verrees op de plaats waar de vorige
kerk stond, die echter tijdens de Rus
senoorlog in 1945 geheel verwoest werd.
Eens stond in De Waal een Romaans
kerkje. Volgens sommigen was het toe
gewijd aan St. Odulphus, volgens ande
ren aan St. Bonifacius. Eens - aldus het
boek „Texel" - lag De Waal aan zee en
toen na een herdijking van Waalenburg
de inwoners een nieuwe kerk wilden
bouwen, richtte men zich tot het Hof
van Holland. De toestemming voor de
bouw werd echter geweigerd en voor
lopig moest men zich met het oude tuf
stenen kerkje tevreden stellen. Op het
primitief schilderij van een zekere Alt
man, thans in de kerkeraadskamer van
de Doopsgezinde Kerk te Den Burg, ziet
men het tufstenen kerkje met een spitse
toren- Dit schilderij is vermoedelijk
vroeg achttiende eeuws. Op een latere
afbeelding van Van Cuyck heeft de kerk
een andere toren, vermoedelijk heeft dus
omstreeks 1750 een verbouwing plaats
gevonden. Het in 1945 verwoeste gebouw
stamde uit de tweede helft van de vori
ge eeuw.
Voorgangers jubileum
Wist U, dat Ds Janse de 25ste predi
kant van De Waal is? Men zou dus kun
nen zeggen, dat de Waalder predikant
zijn gemeente gemiddeld 12 jaar trouw
blijft, maar er kunnen ook perioden van
vacatures zijn geweest! Ds Cornelis Sas
heeft hier het langst gestaan, nl. van
1762 tot 1805 of 43 jaar!
Het H. Avondmaal werd 4 maal per
jaar gevierd: op Pasen, Pinksteren,
Kerstmis en daartussen in September of
October. In 1709 kon een H. Avondmaal
niet doorgaan wegens.verkoop van
lammeren! „Een krachtige reden!" Al
dus noteerde de toenmalige predikant
dit merkwaardige motief tot verzuim.
Een hevige brand
Schokkende gebeurtenissen hebben
zich in vroegertijd binnen de kring van
Hervormd De Waal niet voorgedaan-
Wei lezen wij van een grote brand: „Op
den 31 en Augustus is alhier vanwege de
gevaarlijke brant van de verleden nagt,
waardoor vier huijzen in de as sijn ge-
leijt, alsmede om dat de kerk vol goet
was, met goetvinden van de Eerw. ker-
keraad, niet gepredikt, waarna den 3en
September, sijnde des Woensdaags, naar
tijt en gelegentheijt op het voor gaande
ongeluk slaande, voor een grote menig
te van mensen door mij werd behandelt
Amos IV:H"
Manusje van Alles
Bepaalt de onderwijzer zich tegen
woordig (hoofdzakelijk) tot het lesgeven
aan de leerlingen van de school, waar
aan hij verbonden is, voorheen was hij
feitelijk de man van de twaalf ambach
ten en dertien ongelukken. Neem b.v.
die Aris Abrahamsz. Magirus uit De
Koog, die op 11 September 1695 beroe
pen werd tot koster en schoolmeester te
De Waal. Onder de conditiën lezen wij,
dat hij de school dient aan te vangen
tussen 's morgens 7 en 9 uur „en eindi
gende met de klokke 11 uur, en na de
middag weder te beginnen tussen 12 en
1 uur, om weder te eindigen tegen 4 uur"
De school moest al door gaan bij een
minimum aantal leerlingen van drie
„maar zal in de hooitijd drie weken tot
zijn vacantie hebben".
BINNENKORT NAAR HET GOUD?
De installatie, welke straks op het
„goudschip" Renate Leonardt, sinds 1917
gelegen tussen Texel en Den Helder, zal
worden geplaatst en welke gedeeltelijk
te IJmuiden en Zaandam wordt ge
bouwd, is bijna voltooid. Het bovenstuk,
dat te IJmuiden wordt vervaardigd en
dertig ton weegt, hoopt men deze
week per dekschuit naar Zaandam te
vervoeren om het aan het onderste ge
deelte van de werkput te lassen. Daarna
is men gereed om de aanval op het goud
te beginnen.
VAN TEXEL PROCENTUEEL DE
MEESTE EMIGRATIE
De journalist W- J. M. Stam, Haarlem,
vernam van de zijde van het Centraal
Bureau voor de Statistiek te Den Haag,
dat Texel behoort tot de gebieden van
Nederland van waaruit het meest, uiter-
aard procentueel gezien, wordt geëmi-
greerd. Vanaf 1947 tot heden vestigden
zich 383 Texelaars zich in een nieuw
vaderland. 177 Hunner vertrokken naar
Australië, 131 naar Canada, 42 naar
Nieuw-Zeeland, 23 naar Zuid-Afrika en
10 naar Rhodesia. Voor de volgende
maand staan nog geboekt voor Australië
8 personen, voor Canada 2 en voor
Nieuw-Zeeland 1.
Voorts was de brave man ca
techisatie-meester, klokkenist,
doodgraver en administrateur
der diaconale jaarboeken. Als
schoolmeester verdiende hij
65 gld per jaar, als koster 50
en als admin. 10 gld.
De hierboven 'vermelde bij
zonderheden hebben wij, zo
als opgemerkt, ontleend aan
hetgeen Ds Janse uit het ker
kelijk archief had geput.
Hierna werd op de gemeen
teavond nog even het woord
gevoerd door de oud-predi
kant Ds Van der Waa (1910-
1918 te De Waal), die hier
destijds een zangvereniging
oprichtte en deze zelf leidde.
Zijn vrouw leidde regelmatig
„het avondje van mevrouw",
waarop gezongen, gelezen en
gehandwerkt werd. Ook han
denarbeid, zoals het vervaar
digen van pitrieten mandjes.
„Geen schokkende gebeurte
nissen verder". De Zondags
school bestond al lang. Die
was nl- opgericht door Ds de
Mazure, die hier van 1879 tot
1897 stond.
Ds Pijnacker Hordijk, die
hier van 1918 tot 1920 predi
kant was, zeide bijzonder
prettige herinneringen be heb
ben aan De Waal, zijn eerste
gemeente.
„Nooit heb ik meer zulke aardige cate
chisanten gehad!" Spreker schetste de
positie van de pas afgestudeerde predi
kant van voorheen en thans. De tegen
woordige predikanten komen beter voor
bereid in hun gemeente. Voorheen werd
men maar meteen van de studie te mid
den der gemeenteleden geplaatst, wat
verre van eenvoudig was!
Ook is er op deze avond nog gevorst
naar de historie der oude, maar nog
steeds in gebruik zijnde pastorie. Heel
dikwijls was de pastoor tevens boer.
Mogelijk dus, dat de pastorie eens een
boerderij was De typische stalraampjes
in de gang ondersteunen die veronder
stelling-
GELUKKIG NIET OP TEXEL!
Acht schaapherders zijn omgekomen
en acht ernstig gewond bij een gevecht
over weiderechten, dat zich heeft voor
gedaan in de buurt van Kaedi, in Frans
West-Afrika.
De gewonden werden per militair
vliegtuig overgebracht naar een zieken
huis in Dakar. Maar onderweg begonnen
zij bijna opnieuw té vechten.
TEXELSE MARKT
Aangevoerd 23 Augustus 1954:
2 koeien 700850; 13 graskalveren 225
325; 54 schapen 85110; 80 lammeren
5565; 50 biggen 5570; 4 nuchtere
kalveren 4050.
DE KOOG GEDEELTELIJK ZONDER
LICHT
Tengevolge van overbelasting van 't
lichtnet is een gedeelte van De Koog
Zaterdag- en Zondagavond meer dan
een uur verstoken gebleven van elec-
trisch licht.
ONDERHANDS VERKOCHT
Het woonhuis met opstal van de heer
A. de Ridder te De Koog is onderhands
verkocht aan de heer C. V. Zutphen te
De Koog
„U is altijd baas van de haven geble
ven, zelfs gedurende de bezetting, maar
ondanks of beter juist daardoor is de
verhouding uitstekend geweest. De pro
blemen werden steeds in prettig overleg
op uitnemende wijze opgelost'' Aldus de
heer J. C. Rab, die samen met de chef
van zijn bedrijf, de heer M. Bruin, Za
terdagmiddag even bij de heer Jb- de
Graaf, havenmeester te Oudeschild, aan
was gewipt, om een woord tot afscheid
tot hem te kunnen richten. De heer Rab
vergeleek daarbij ter loops de drukte in
de haven, vroeger en nu en haalde en
passant ook enige beelden uit het grijs
verleden aan. Maar wat er ook veran
derde, de heer De Graaf, die Texel we
gens overplaatsing - een promotie - naar
Lelystad gaat verlaten, deze rustige fi
guur is altijd dezelfde voorbeeldige
ambenaar geweest, die een zeer goede
opvatting van de hem opgedragen taak
had. Iedereen heeft als ambtenaar zijn
taak, zeker, maar het scheelt veel hoe
men die uitvoert. De wijze waarop de
heer De Graaf zijn werk hier heeft ver
richt, heeft ongetwijfeld mogen leiden
tot het feit, dat hij uit niet minder dan
80 sollicitanenten te Lelystad werd be
noemd, waarmee wij hem gelukwensen,
mede namens zijn uitgebreide relaties op
nautisch terrein.
Op 18 Februari 1931 trad de heer De
Graaf als sluisknecht-vakman (de heer
De Graaf is timmerman geweest), in
dienst van de Rijkswaterstaat, die hem
te Den Oever een functie toebedeelde
uit niet minder dan 110 sollicitanten.
Op 1 October 1939 werd hij te Oude
schild benoemd en wel als opvolger van
de nu 80-jarige heer S. Hemelrijk.
Het is de taak van de havenmeester
alle ontvangers op de juiste tijd een goe
de plaats te verschaffen- Dat is hier
steeds op voorbeeldige wijze geschied.
Iedereen weet,dat de haven van Oude
schild sinds jaar en dag te klein is voor
het zich steeds uitbreidende verkeer te
water. Hoeveel dagen was het haventje
niet het beeld van een blokkendoos. Dan
is het een hele kunst om iedereen tevre
den te stellen Dat zo'n legpuzzle de heer
De Graaf wel eens zorgen heeft gegeven,
ligt voor de hand, te meer waar hij
nauwgezette plichtsbetrachting aan een
gezond inzicht, ook t.a.v. de economische
bedrijfsvoering, paarde.
Toen hij hier zijn functie begon, had
de scheepsvaart op en van ons eiland
nog lang niet zo'n vlucht genomen als
thans- Zeker is de drukte nu tweemaal
zo hoog, wat vooral geldt voor het ver
voer van stro, granen, suikerbieten en
de aanvoer van kunstmest. Het scheuren
van vele bunders grasland is daaraan
niet vreemd. Bovendien komen daar de
aanvoeren bij tep behoeve van de uit
voering der ruilverkaveling. Voor de
wegen in dit kader zal al zo'n 70.000 ton
materiaal moeten worden aangevoerd.
Intussen heeft de haven zelf nimmer
enige uitbreiding ondergaan. Daar komt
nog bij, dat de kottervloot, die al 15
schepen telt, gestaag toeneemt. In dit op
zicht dus een meevaller voor de haven
meester, dat de vloot kleine scheepjes,
de waddenzeeschuiten dus, is geslon
ken.... Maar wist U. tussen haakjes,
dat de kottervloot in 1939 toch ook al
elf schepen telde, terwijl omstreeks 1931
de eerste Texelse kotter hier binnenliep?
Bijzondere voorvallen? Nee, alles „rus
tig" verlopen, als wij tenminste de uit
zonderlijke toestand door de oorlog bui
ten beschouwing laten: tijdens de Rus
senoorlog werd immers een sleepscheep-
je van 400 ton in de grond geschoten en
de Marsdiep, die eveneens in Oudeschild
lag, ging toen ook kapseizen, evenals 'n
paar schuiten. In het begin van de
oorlog had een vliegeraanval plaats op
de Dokter Wagemaker, waarbij de heer
Th. Boon omkwam.
Gelukkig keerde de vrede weer en
werd Texel weer het toeristeneiland bij
uitstek. Wist U, dat heel wat varende
vacantiegangers de haven van Oude
schild opzoeken? Sommige jachten blij
ven er tal van dagen, soms weken lig
gen. Gedurende de zomermaanden laten
zeker zo'n 180 jachten in de haven van
Oudeschild het anker vallen. Jachten uit
eigen land, maar ook uit Engeland,
Duitsland en België. Deze zomer koer
sten minder pleziervaartuigen naar
Texel: de haven is er te klein geworden.
In Lelystad volgt de heer De Graaf
geen voorganger op: hij gaat daar als
eerste havenmeester pioniersarbeid ver
richten in het jongste landbouwgebied
van ons land. Lelystad wordt thans nog
gevormd door een aantal noodwoningen,
die voornamelijk worden bewoond door
arbeidskrachten, die hier zijn ingescha
keld ten behoeve van de inpolderings
werkzaamheden van de nieuwe Zuid-
Oost Polder- In 1981 hoopt men de
nieuwste polders in het voormalige Zui
derzeegebied gereed te hebben .Dus ook
de Zuid-West Polder en de Noord-West
Polder. Lelystad zal allengs en snel
groeien tot, naar men aanneemt, een
stad van 40.000 inwoners. De haven is in
ieder geval al behoorlijk groot, zij heeft
een lengte van 2,5 kilometer, dus van
Oudeschild tot aan de Keet. In de lijn
Amsterdam-Kampen zal Lelystad dus 'n
belangrijke plaats worden. Thans is het
nog geheel door water rondom geïso
leerd, maar over 6-7 weken is de dijk
ook daar dicht en zal een busdienst naar
Harderwijk, 22 kilometer verderop, wor
den ingelegd. Thans leeft men daar nog
op zichzelf. Aan ontspanning ontbreekt
het er de arbeiders gelukkig niet- „Er is
zelfs meer te beleven dan aan Oude
schild".
Zo gaat de familie De Graaf ons eiland
dezer dagen verlaten. Het zilveren
ambtsjubileum, dat anderhalf jaar na de
Texelse periode zal aanbreken, wordt
dus buiten ons eiland gevierd, maar in
ieder geval zal zij niet zonder een sou
venir van Texel vertrekken: namens het
personeel van de Rijkswaterstaat is de
familie De Graaf begin vorige week een
fraaie aquarel, vervaardigd door de heer
Van der Heiden, De Westen, aangeboden
Wij besluiten gaarne met de wens, dat
de heer De Graaf ook in Lelystad zijn
werkzaamheden met dezelfde lust en
voldoening zal kunnen voortzetten.
Reeds in het jaar 1937 werd door de KLM deze luchtfoto van de Oudeschilder haven en omgeving gemaakt en sinds
dien lijkt er niet zoveel veranderd in het landschap. Zelfs is er niets veranderd - tóch: het verkeer in de haven! Zowel
in de binnen- als buitenhaven zien wij verscheidene kleine Waddenzeevaartuigen liggen en dat aantal is sterk geslonken.
En verder is er nogal wat ruimte in de buitenhaven: de drukte nam nadien echter sterk toe. Wie thans het havenplein
opkomt valt dat dadelijk op!
