Cjrocn 'kwartsJexels in het harL,
ft
J
Marsdiep maakte de Texelaars
tot Eilandbewoners
In hoogseizoen bevolidng van
Texel ruim anderhalf maal
zo groot
De Texelse Rnndveefokkerij
gaat in de goede richting
V.
WOENSDAG 13 OCTOBER 1954
TEXELSE
69e JAARGANG No. 6878
COURANT
Uitgave N.V. v.h. Langev»ld de Rooij
Boekhandel Drukkerij Bibliotheek
Den Burg - Texel - Postbus 11 -Tel. 11
Verschijnt Woensdags en Zaterdags.
Bank: R'damse Bank, Coöp. Boeren].
Bank. Postgiro 652.-Abonn. pr. f 1,95 p.
kwart, -f- 20 ct. incasso. Adv. 8 c. p mm
««és-,
M
liet Marsdiep, gefotografeerd vanaf het uiterste puntje van de Hors, gelegen
ten Zuiden van de Mok. Aan de overzijde van het vrij smalle, maar op sommi
ge punten 40 meter diepe water zien wij o.a. de vuurtoren van Huisduinen.
Wij hebben een schipper uit De Cocks-
dorp eens de vraag gesteld of het mo
gelijk is van Texel naar Vlieland te
waden. Hij beweerde dat zulks inder
daad niet uitgesloten is, maar dan moet
je de route precies kennen en even pre
cies weten waar je je op bepaalde tijden
moet bevinden, wil je niet door het wa
ter worden verrast. Theoretisch achtte
hij het wandelen of juister waden naar
Vlieland dus mogelijk. Misschien dat er
iemand is, die deze veronderstelling
eens aan de practijk wil toetsen? Als je
een volgboot je kunt charteren is daar
toch weinig gevaar bij! Door de enorme
zandplaat, de Vliehors, lijkt Vlieland
veel verder van Texel dan Texel van
het Vasteland ligt, vooral als je vanaf
het uiterste puntje van ons eiland het
Marsdiep overziet. Dit water is bijzon
der diep - het moet op sommige punten
wel 40 meter diep zijn - en nergens zul
je er doorheen kunnen waden. De Hel-
derse zwemclub „De Robben" maakt
de traditie getrouw jaarlijks een zwem
tocht vanaf Den Helder naar Texel. Dat
is een hele prestatie. Heel vroeger was
het echter wèl mogelijk van Texel naar
het Vasteland bij Huisduinen te wande
len. De schrijver van het boek „Texel''
de heer Van der Vlis, vertelt ons als
zijn mening, dat het Marsdiep nl. ten
tijde van de Romeinen bestond, niet als
riviermond - zo meent hij - maar als
een inham, als een boezem. „Het Mars
diep moet ontstaan zijn tussen de Ro
meinse tijd en de negende eeuw, want
dan wordt voor het eerst de naam
Marsdiep („Mares deos") genoemd.
Tussen de eerste vermelding van de
naam Marsdiep en de grote overstro
mingen van de dertiende eeuw moet de
verbinding Oude Vlie-Marsdiep tot
stand gekomen zijn en pas toen zal
Texel van het zuidelijker gebied ge
heel gescheiden zijn, Allerminst, zo
merkt het boek „Texel" op, behoeft dit
te betekenen, dat Texel toen een eiland
werd, zoals men zich dat gewoonlijk
voorstelt, dus als een min of meer af
gerond gebied, dat aan alle zijden door
water is omgeven. Reeds eeuwen om
spoelde het zeewater geheel of gedeel
telijk de hogere gronden van het eiland
maar het veen, oostelijk van die hoge
gronden, was nog niet in die mate
aangetast als na de doorbraak van het
Marsdiep het geval was. De meeste
schrijvers over de geschiedenis van
Texel hebben uit de vermelding in de
lijst van kerkgoederen de voor de hand
liggende conclusie getrokken, dat het
tegenwoordige Texel omstreeks 800
reeds een eiland was. Zij zagen daarbij
echter over het hoofd, dat het eiland
van nu en het graafschap Texel van ge
heel verschillende vorm waren en dat
dus met het eiland uit de negende
eeuw gemakkelijk een eiland bedoeld
kon worden, welks zuidelijke grens
kilometers ten zuiden van Huisduinen
lag. Het is daarom onjuist uit het voor
gaande zonder meer te concluderen, dat
het Marsdiep in de 9de eeuw reeds als
scheiding tussen het eiland en het ge
bied van Huisduinen bestond''.
In een toelichting, die de heer Van
der Vlis ons gaf, herinnerde hij er aan,
dat de tegenwoordige, noordelijke punt
van het Vasteland van Noord-Holland,
destijds uit verschillende eilandjes be
stond - zoals het tegenwoordige Texel
eens een conglomeraat van eilandjes
was. Huisduinen b.v. lag op een afzon
derlijk eilandje en ook dit zal behoord
hebben tot de ouwe gouw (pagas) of het
graafschap Texel. De woorden „insula
(eiland) Texla" in de giftbrief uit de
negende eeuw slaan op het graafschap
Texel en niet op het gebied, dat zo on
geveer door het tegenwoordige Texel
bestreken wordt. Het Marsdiep geleek
toen waarschijnlijk op een inham als de
tegenwoordige Slufter en het veen,
oostelijk van die inham, was nog goed
deels intact. Pas met de grote stormen,
gepaard gaande met hoge vloeden - men
denke aan de grote watersnood van het
vorige jaar - kwam de doorbraak van
de inham Marsdiep naar het Oude Vlie
tot stand en in feite is toen pas het
tegenwoordige Texel ontstaan - zij het
ook geheel anders van vorm dan thans.
Het is best mogelijk, dat men vóór de
dertiende eeuw soms door de inham van
het Marsdiep kon waden. Op die ma
nier kan men thans de Slufter over
steken!
OP DE BOOT OVERLEDEN
Zaterdagmorgen kreeg een 61-jarige
employé van de Caltex, die een bespre
king op Texel zou houden, op de Dok
ter Wagemaker, liggende te Den Helder,
een hartaanval waardoor de dood on
middellijk intrad.
Dit betreurenswaardige incident ver
oorzaakte grote consternatie. Nadat de
nodige formaliteiten vervuld waren kon
de boot vertrekken, uiteraard met gro
te vertraging.
TEXELSE MARKT
Aangevoerd 11 October, Den Burg:
7 Koeien 675—800; 4 Pinken 300400;
31 Graskalveren 250300; 11 Schapen
85100; 10 Lammeren 60—75; 22 Big
gen 47,5060; 5 Nuchtere kalveren 40
55.
RECENSIE:
„HOE KRIJG IK MIJN RIJBEWIJS?"
In samenwerking met de ANWB
werd destijds door de N.V. Uitgevers-
Mij „Kosmos", Amsterdam, een boekje
uitgegeven dat bovenstaande titel
draagt. Het is een handleiding voor het
afleggen van de rijvaardigheidsproef.
De heer H. J. Peppink, hoofdredacteur
van de „Autokampioen", heeft het ge
schreven. Ter gelegenheid van het
verschijnen van de 10de, geheel herzie
ne druk met 51 foto's en tekemngen
werd ons dit boekje, dat f 2,90 kost, ter
recensie toegezonden.
Bij het doorbladeren kwam van de
zijde Uwer recensent onwillekeurig de
lof: „Goed, dat ze dit boekje hebben ge
schreven en uitgegeven, want er stran
den nogal wat adspirant-automobilis-
ten! Wie het examen in één proefbeurt
haalt mag wel met de Texelse ere
penning worden beloond, of tot Ere-lid
van de Texelse motorclub worden ver
heven. Want dat valt lang niet mee!
Zeker, autorijden is geen grote kunst,
maar zo'n examen afleggen is dat juist
wel, omdat dit toch doorgaans geschiedt
door personen, die nog maar weinig
rijlessen genoten hebben. Je denkt zo
gauw „Ik kan het wel", stuurt je aan
vraag voor de rijvaardigheidsproef in
zee en.zit weldra voor 't feit. „Oef,
daar slaat de motor af!" „Wij stellen
bij het starten eerst de handrem buiten
werking" zegt de examinator laconiek.
Daar zult U even later een bocht eens
haarfijn nemen, maarU moest veel
eerder naar binnen zwenken en boven
dien stond Uw richtingaanwijzer nog
niet uit.
Na een dag of wat het bericht te
hebben afgewacht komt dan „eindelijk"
Tante Pos met de onheilstijding.
Nee, een rijbewijs halen valt niet
mee! En toch, toch geven wij die can-
didaat, die eerst op zijn gemak het hier
bedoelde boekje bestudeert, veel groter
kans van slagen dan degene, die meent
er ook buiten dat boekje wel te zullen
komen. De 10de druk, ja, heel veel ver
standige toekomstige autorijders hebben
zo'n boekje gekocht en wij raden een
ieder aan die zelfde goede stap te zet
ten. Als U de hoofdstukken „Hoe leer ik
autorijden?", „Hoe krijg ik mijn rijbe
wijs?", „De regels van de weg" en „Een
technisch praatje toe" doorgenomen
hebt, komt U goed beslagen ten ijs!
CONSULTATIEBUREAU VOOR
ZUIGELINGEN
Woensdag 13 October Consultatiebureau
Taxi's niet voor 3 uur komen; Moe
ders van Den Burg van 4-5 uur.
KANTOORHOUDER VAN OUDESCHID
OVERGEPLAATST
De heer P. Hemelrijk, postkantoor-
houder te Oudeschild is met ingang van
11 October overgeplaatst naar de Rijp.
Hemelrijk is 22 jaar lang te Oudeschild
werkzaam geweest: 7 jaar als besteller,
4 jaar als stationhouder en daarna nog
11 jaar als kantoorhouder.
Hij heeft zich in die jaren altijd be
reid getoond om de mensen terwille te
zijn en velen zullen hem dan ook node
zien vertrekken. Wij wensen de heer
Hemelrijk in zijn meuwe werkkring al
le goeds toe en twijfelen er niet aan of
hij zal spoedig ook met de bewoners
van de Rijp op goede voet staan.
Een opvolger voor de heer Hemelrijk
is nog niet benoemd. Tot zo lang wordt
de dienst waargenomen door mej. A.
Riteco. Het is de bedoeling het postkan
toor om te zetten in een poststation met
slechts enkele uren openstelling, wat
voor Oudeschild dus geen verbetering
is.
DAMCLUB TEXEL
A.-klasse:
J. VinkeS. Bakker
C. DijkerW. A. van Zeijlen
G. DrosS. Ros
N. de GraafS. v. Heerwaarden
Het vreemdelingenverkeer op Texel leidt ertoe, dat gedurende de zes weken
hoogseizoen de „bevolking" van het eiland ruim anderhalf maal zo groot is als
normaal. Over een periode van een jaar gerekend draagt de aanwezigheid van
de vacantiegangers in de maanden Mei tot en met September ertoe bij, dat de
bevolking van het eiland daardoor gemiddeld 1000 zielen (lOpct) meer telt dan
zonder het vreemdelingenverkeer. Door deze extra-bevolking, die, doordat zij
op Texel met vacantie is, een hogere koopkracht vertoont t.a.v. bepaalde goede
ren en diensten voor het dagelijks onderhoud, dan de werkelijke bewoners van
Texel, is de invloed daarvan op bepaalde takken van bedrijf onmisbaar.
2—0
2—0
0—2
0—2
C. v. HeerwaardenJoh. D. Bakker 2-0
B.-klasse:
A. VinkeJn. Stam 02
Jb. KoornJ. Hooijberg 11
D. v.d. WerfP. Kooi 11
C. v.d. WerfC. P. Burger 11
C.-klasse:
F. van SambeekJ. A. van Enst 02
J. HillenJn. Barhorst 20
C VinkeK. Medendorp 11
J. A. van EnstA. de Vries 02
A. de VriesJn. Barhorst 02
Ons eerste tiental haalde voorts een
krappe zege op HDC 2. Veel gave par
tijen waren er niet te bewonderen.
De volledige uitslag:
C. DijkerJ. Bijl 20
S. van HeerwaardenW. Wieren 20
S. RosP. Oost 20
C. van HeerwaardenP. v. Veen 11
S. BakkerM. Kwast 11
Joh. D. BakkerA. Bekebrede 11
N. de GraafJ. Bouwman 02
G. DrosH. Kraan 20
C. v.d WerfP. Kwast 02
J. HooijbergJ. P. Bommezijn 02
Totaal 119
Aldus de heer drs S. Schreur van de
Economisch Technologische Dienst in
zijn rapport over het Vreemdelingen
verkeer op Texel.
Nader onderzoek van de onlangs door
het C.B S. gepubliceerde uitkomsten van
de Bedrijfstelling 1950 laten echter geen
relatief groter aantal winkels zien dan
andere gemeenten tellen. De betrekke
lijk grote spreiding van de bevolking
over het oppervlak van de gemeente,
alsmede de eilandpositie waardoor
de bevolking meer op het plaatselijke
winkelapparaat is aangewezen dan in
andere omstandigheden wel het geval
zou zijn zijn hier trouwens ook van
invloed. Alleen op grond daarvan zou
het dus moeilijk vallen de invloed van
het vreemdelingenverkeer op het aantal
en de omvang van de verzorgende han
delsbedrijven in cijfers uit te drukken.
Men kan dus slechts stellen, dat, wan
neer de stroom van vreemdelingen, die
jaarlijks naar Texel komt, plotseling op
zou drogen, een groot aantal verzorgen
de handels- en tot op zekere hoogte ook
ambachtsbedrijven daarvan de nadelige
gevolgen zou ondervinden.
Over de uitgaven van de extra-be
volking zijn bij de enquete enkele gege
vens verzameld, die enig inzicht geven
in het bedrag, dat de vacantiegangers
in 1950 op Texel besteedden.
Bij de enquête werd gevraagd: „Hoe
groot wa,s het bedrag, dat gemiddeld
door ieder lid van uw gezelschap (gezin
enz.) op het eiland besteed werd aan:
a. logies en maaltijden
b. alle overige uitgaven.
Teneinde enige vergelijkingen te kun
nen trekken, werden alle <419) verkre
gen opgaven van bestede bedragen om
gerekend tot uitgaven per dag per per-
soon. Het volgende samenvattende over
zicht kan daarvan gegeven worden:
Gemiddeld bedrag besteed per per
soon per dag aan logies en maaltijden,
plus alle overige uitgaven als gast van:
Hotel 10,75; Pension 8,15; G-emeub. huis
4,12; Geruild huis 3,45; Fam. of kennis
sen 3,75; Kamphuis 6,15; Tenten 3.
Kamppeerschuur 3,63; NJHC 5,85. Ge
middeld dus f 5,43.
Uit dit overzicht blijkt, dat bij de tra
ditionele vormen van vacantieverblij-
ven (hotel, pension, gemeubileerd huis)
bij het dalen van het bedrag besteed
aan logies en maaltijden, het bedrag be
steed aan overige uitgaven relatief toe
neemt.
Het absoluut en relatief vrij grote be
drag, dat door bezoekers van kamphui
zen aan „alle overige uitgaven" besteed
wordt, kan verklaard worden uit de
omstandigheid, dat deze categorie voor
een niet onbelangrijk deel uit jonge on
gehuwde mensen van 18 tot 30 jaar be
staat. Deze jongeren kunnen zich in het
algemeen grotere uitgaven veroorloven
dan diegenen die in gezinsverband hun
vacanties b.v. in een pension door
brengen. En, zo de bezoekers van kamp
huizen naar financiële draagkracht al
aan de pensiongasten gelijk te stellen
zouden zijn, kunnen eerstgenoemden
door lagere pensionprijs, die in 'n kamp
huis wordt gevraagd naar verhouding
meer (als de pensiongasten) aan „overi
ge" uitgaven besteden.
Het gemiddelde bedrag aan logies en
maaltijden door bezoekers van kamp
huizen besteed is betrekkelijk laag. De
indruk bestaat, dat een aantal bericht
gevers ten onrechte opgaf zijn vacantie
doorgebracht te hebben in een kamphuis
inplaats van in een kampeerboerderij.
Het aantal geënquêteerden onder de
bezoekers van de jeugdherberg van de
NJHC is te klein om deze gegevens nog
enigermate als representatief voor de
gehele categorie trekkers, die op Texel
in de jeugdherberg verbleef, te kunnen
beschouwen. (Wordt vervolgd.-
Door de rundveefokvereniging en de
K I.-vereniging samen is een fokveedag
georganiseerd, welke op 21 September
11. te Den Burg is gehouden. Gelukkig
was het weer goed, wel koude wind,
maar droog en zo nu en dan vrolijkte
het zonnetje de strijd, die er gevoerd
werd in de verschillende ringen, op.
Een samen organiseren van een der
gelijke dag is op Texel mogelijk, ligt er
zeer voor de hand, omdat beide vereni
gingen het gehele eiland tot werkgebied
door
Ir. I.. de Vries
hebben. Dit ligt op de vaste wal anders,
daar omvatten de meeste K.I.-vereni-
gingen het werkgebied van een groot
aantal fokverenigingen. Het meer of
minder ernstig beoefenen van de gere
gistreerde fokkerij is op Texel nog be
trekkelijk van jonge datum. Vóór 1940
was de rundveehouderij er niet van zo'n
grote betekenis, wel is tussen 1930 en
1940 de uitbreiding gegaan ten koste
van de schapenfokkerij, maar na 1945 in
versterkte mate.
Er zijn nu vele oorspronkelijke eenzij
dige schapenfokbedrijven, waarvan de
betekenis der rundveefokkerij groter is
dan die van de schapenfokkerij. Voor
heen hadden vele rundveehouders de
gewoonte veel jongvee, pas afgekalfde
of dikke jonge koeien af te zetten, zo
wel van eigen aanfok als van aankoop.
Deze afzet als jonge ongeregistreerde
dieren heeft de smaak van vele Texel
se boeren beinvloed in de richting van
het melk-vleestype, waarbij dus vaak
meer op bevleescLheid dan op melktekens
werd gelet. Dit verandert nu wel gelei
delijk, men ziet nu wel in, dat wanneer
men productieve dieren bezit, dat het
voordeliger is deze zolang mogelijk aan
te houden. Gevolg van een en ander is,
dat men op Texel nogal van een forse
goed behangen koe houdt. De keurings
uitslag van de jury's, bestaande uit Nh.
fokkers van de vaste wal, heeft de
Texelse fokkers wel doen zien, dat zij
over het gewenste type even anders
denken. Onderscheidene Texelse boeren
zullen het dan ook met de uitslag lang
niet altijd eens zijn geweest.
Behalve de 5 en 6 jarige dieren waren
alle jongere grotendeels afkomstig van
K.I. stieren.
Voor de K.I. bestond, waren op Texel
enkele particulieren stierenhouders en
ook een stierenvereniging, zodat een
deel der veehouders reeds jaren van
goedsoortige stamboekstieren gebruik
heeft gemaakt. Er waren dan ook wel
bedrijven met een redelijk goede stam
boekveestapel. Na de oorlog en vooral
na de oprichting van de K I.-vereniging
heeft de fokkerij een grote vlucht geno
men en behoort de fokvereniging met
ruim 900 koeien, tot de groep der gro
tere verenigingen in Noordholland.
De gemiddelde productie van vet-
grammen per dag bedroeg in 1952-'53
van 63 fokverenigingen 527 gram, Texel
had 552 gram, staat dus boven het ge
middelde. Wat de bodem betreft, be
hoort het tot de lichte grond. De meeste
fokkers op de lichte grond in Nh. staan
lager dan Texel.
Bij bestudering van de catalogus
bleek ook wel, dat er op Texel beste
gebruikskoeien zijn met een best gehal
te. Het exterieur en het type alsmede
de uniformiteit kan nog aanmerkelijke
verbetering ondergaan. Vrijwel alle ru
brieken vertoonden te weinig uniformi
teit, terwijl het aantal dieren van het
tegenwoordig gewenste tfpe nog te ge
ring is. Toch is er reeds een aanmerke
lijke verbetering vergeleken bij de
laatst gehouden fokveedag. De invloed
van de K.I. stieren op de uniformiteit
wordt merkbaar.
Deze toename van uniformiteit staat
en valt met de uniformiteit van de K.I.
stieren en hierin was ook op de keuring
nog al wat verschil te constateren, zowel
bij de keuring der individuele rubrie
ken, maar vooral toen de groepen doch
ters van Melle en Leopold van Blok
land aan de jury werden gepresenteerd.
Melle, thans verdwenen, was wat vle
zig en heeft dit ook vererfd. De pro
ductie schoot te kort, wel hoog vetge
halte. Leopold daarentegen, zelf ook
iets groot, geeft zeer productieve die
ren, dieren met mooie uiers, natuurlijk
zijn er ook bemerkingen als de kop, de
sterkte en stand achterbenen.
Zeer duidelijk is hier gedemonstreerd
van hoe grote betekenis de aankoop van
een K.I. stier is, hoe verantwoordelijk
dit werk is. Moeder en de beide groot
moeders van de aan te schaffen stier
moeten beste melkkoeien zijn, met
fraaie uiers en zich gemakkelijk laten
melken. Dit zijn zulke uitermate be
langrijke eigenschappen, belangrijker
dan vele andere onderdelen van het ex
terieur.
De catalogus gaf 243 nummers aan,
zodat de deelname meer dan bevredi
gend is geweest. Het oordeel van de
jury werd gevraagd over een 4-tal stie
ren. Allereerst de nieuwkoop van de K.
I. vereniging, Amarilla Roelof, fokker
R. K. Veldstra te Marsum Frl., bekend
fokbedrijf. Deze stier kreeg de 2de prijs
toegewezen, imponeert door zijn gewel
dige rompdiepte, maar is niet onberis
pelijk in zijn kruis en lenden, hij heeft
een zeldzaam fraaie kop en horens en
dat is toch een belangrijke eigenschap.
Leopold van Blokland, thans 6 jaar
oud, is een goed type stier, bewaart zich
goed, iets aan de lange en iets aan de
grote kant, is in de voorhand niet vast,
vererft deze bemerking ook. Bekroond
(Zie vervolg pagina 4)
