Cjroen T'wa in het harL, Duitsers contra Russen in bloedige strijd V. Middelbare school maakt goede kans Hoort U die Paasklokken tuiden Proeft alles ZATERDAG 9 APRIL 1955 69e JAARGANG No. 6929 TEXELSE® COURANT Uitgave N.V. v.h. Langevald de Rooij Boekhandel Drukkerij Bibliotheek Den Burg - Texel - Postbus 11 -Tel. 11 Verschijnt Woensdags en Zaterdags. Bank: R'damse Bank, Coöp. Boeren]. Bank. Postgiro 652.-Abonn. pr. f 1,95 p. kwart. 4- 20 ct. incasso. Adv. 8 c, p.mm. Tien jaar geleden Donker van uiterlijk, stevig gebouwd, pienter van geest en een vastberaden wil. Dat waren de kenmerken van de Georgische student Konstantin Darzme- lidse die, toen hij in 1939 ter vervulling van de militaire dienstplicht, het zonni ge Tiflis in de Kaukasus verliet en naar het koude Leningrad ging, nauwelijks negentien jaar was. Zes jaar later zag hij er uit als een ziekelijke oude man. Z'n gezioht was van pijn vertrokken. De oorlog had hem geknakt, had z'n le venslust en jeugdige idealen vernietigd. Moreel kapot en lichamelijk de uitput ting nabij, zo lag Konstantin Darzme- lidse in 1945 gewond op een bed in een boerenschuur in de polder Waalenburg op Texel. Na allerlei ontberingen in Duitse gevangenenkampen te hebben doorstaan, was hij, om niet de honger dood te sterven, met 800 andere Geor- giërs bij het Duitse leger ingedeeld. Het Georgische Bataljon werd op Texel ge legerd. In April 1945 namen de Russen de wapens tegen de Duitsers, die ook hun vijanden waren, op. De „Russenoor log", zoals deze opstand in de annalen is opgetekend, brak uit. Gedurende onge veer 30 dagen van harde strijd verloren bijna 1500 mensen, onder wie ruim 100 Nederlanders, het leven; de schade aan gebouwen en eigendommen liep in de millioenen. De Russenoorlog is ongetwij feld één van de meest dramatische hoog tepunten uit de geschiedenis van het verzet gedurende de tweede wereldoor log. Het uit ruim 1200 man bestaande Ge orgische Infanterie bataljon - 800 Geor- giërs en 400 Duitsers - was pas sedert enkele maanden op Texel gelegerd. Het hoofdkwartier was ondergebracht in het bunkercomplex Texla ten Noordwesten van het dorp Den Burg. De Georgiërs waren op verschillende punten aan het Oostelijke front gevangen genomen. Na in verscheidene Duitse kampen allerlei entberingen te hebben doorstaan, werd hun gevraagd in Duitse dienst te treden om tezamen de strijd tegen de Bolsje wieken voort te zetten. De Duitsers spie gelden Georgië, dat destijds tegen de wil van het merendeel van de inwoners als zelfstandige republiek bij de Sowjet- Unie was ingelijfd, opnieuw onafhanke lijkheid voor. De Georgiërs aanvaardden het Duitse voorstel met tegenzin. Zij wisten maar al te goed dat weigering gelijk zou staan met het sterven van de hongerdood. Om het leven te redden stemden zij dus toe. Het Duitse uniform met het schild „Georgien" op de mouw, droegen zij evenwel met een bezwaard hart. Na enige tijd in Frankrijk te zijn ge weest, werden de Georgiërs in 1944 in Zandvoort gelegerd. Het contact, dat zij in Frankrijk reeds met de verzetsbewe ging, de Maquis, hadden gelegd, zetten zij in Nederland voort. Mijnenvelden werden geruimd om een eventuele ge allieerde landing te vergemakkelijken. De Binnenlandse strijdkrachten kregen geregeld wapens en munitie. Op 6 Fe bruari 1945 werd het Georgische Batal jon naar Texel overgeplaatst. Het ver blijf op het eiland zou evenwel niet van lange duur zijn, tenminste de Duitse le gerleiding had andere plannen. Het be vel van de Duitsers het eiland te verla ten, betekende begin April het sein tot de opstand. De Georgiërs vreesden, dat zij, als laatste wanhopige krachtsinspan ning van de reeds rammelende Duitse oorlogsmachine, aan het Oostelijke front zouden worden ingezet. Onder geen be ding wensten zij daarom Texel te ver laten. De Georgische officieren overleg den met hun manschappen. De Russen waren eenstemmig van mening dat het ogenblik was aangebroken om de wa pens tegen hun vijand op te nemen, om zich te ontdoen van het juk dat zij ge dwongen waren te dragen. Zij wilden zich rehabiliteren. Op 5 April 1945 maakten de Duitsers hun besluit bekend: de volgende dag zou het Georgische Infanterie Bataljon per Aan het bord van de A.N.W.B. werd op 6 April een Rus opgehangen. In zijn zak zouden de Duitsers een scheermes heb ben gevonden, waarmee hij tegenstan ders van 't leven zou hebben beroofd. Als afschrikwekkend voorbeeld werd hij op deze wijze ter dood gebracht. i(foto J. de Waal) Kees Noordewier schreef in De Haagsche Courant bijgaand artikel naar aanleiding van het feit, dat op ons eiland tien jaar geleden de z.g. Russenoorlog uit brak. schip vertrekken De tijd was kort en in allerijl werden de voorbereidingen voor de opstand getroffen. Toen de klok van de Grote Kerk in Den Burg op 6 April het eerste uur van de nieuwe dag aan kondigde, brak de opstand in alle hevig heid uit. Het eiland lag in diepe slaap verzbnken; Duitsers en Nederlanders waren zich van geen kwaad bewust. Het geratel van mitrailleurs en ander oor logstuig, wekte ieder uit de slaap. De Duitsers werden totaal verrast. Toen de eerste zonnestralen de natuur tot ont waken hadden gedwongen, was het gros van de Duitsers reeds op lugubere wijze om het leven gebracht; de Georgiërs tel den slechts - vier gewonden. De opstand leek een succes te worden en men hoop te, dat de Engelse parachutisten spoedig hulp zouden komen verlenen. Hier en daar wapperde reeds het nationale dun doek. De leiders van de opstandelingen Alleen de kelder van deze hoeve bleef tijdens het oorlogsgeweld, dat Texel in April 1945 teisterde, gespaard. In deze kelder had de Russische commandant, kapitein Loladse, zich verborgen. t(foto J. de Waal) hadden echter in de overhaasting bij de voorbereidingen van de opstand twee belangrijke factoren uit het oog verlo ren. In de eerste plaats richtten zij hun aanval niet onmiddellijk op de kanon nen van de twee grootste batterijen, die het eiland bestreken, maar op de kwar tieren van de Duitsers, die in koelen bloede werden vermoord. In de tweede plaats bleek dat de Duitsers via een voor de Georgiërs onbekende telefooncentrale van de Marine (de andere telefoonpos ten waren door de opstandelingen Ver nield) het vasteland hadden gealar meerd. Uit Den Helder waren reeds ver sterkingen onderweg. Om tien uur in de ochtend van de zes de April openden de Duitse batterijen hun moordend vuur op het hoofdkwar tier van de Georgiërs in het bunkercom plex Texla. Ook andere steunpunten, die waren bezet door Russen en 200 onder grondse strijders, moesten het ontgelden. Pas toen zagen de opstandelingen in dat zij een fout hadden gemaakt. De ver nietigende kracht van de kanonpen had den zij onderschat. 's Ochtends om kwart voor elf arri veerden de eerste Duitse versterkingen. Zij waren uit Den Helder met de „Voor waarts", een schip van „Texels Eigen Stoomboot Onderneming" aangevoerd. Manschappen en licht geschut. Met de regelmaat van een klok arriveerden daarna nieuwe troepen en materieel. Het dorp Den Burg kwam pas goed in rep en roer, toen een bevel tot overgave door de Georgische leider, kapitein Lo ladse Schwalda, was afgeslagen. De Duit sers reageerden prompt 's Middags kort na half vier, werd Den Burg door de batterijen onder vuur ge nomen. Twintig minuten lang deden de kanonnen hun moordend werk. Acht tienhonderd granaten werden afgevuurd en veroorzaakten in het dorp behalve reusachtig veel leed, een enorme ravage. Vijftig woningen werden onherstelbaar, negentig zwaar en meer dan honderd licht beschadigd. Ook de fraaie Grote Kerk werd practisch geheel verwoest. Het aantal doden onder de bevolking be droeg 38 en het aantal gewonden een veelvoud daarvan. De Russen trokken zich terug en voor het invallen van de avond was Den Burg weer door de Duitsers bezet. Ook het hoofdkwartier van de opstandelingen viel in Duitse handen. De opzet van het plan der op standelingen - de Duitsers van het ei land te verdrijven - was mislukt. Dat was na één dag reeds duidelijk. Hoewel in het defensief gedrongen, waren de Georgiërs evenwel geenszins verslagen. Zij trokken zich terug in de duinen en beperkten zich tot het voeren van een guerilla-oorlog, die de Duitsers nog veel hoofdbrekens bezorgde. Overal, in Oude- BURGERLIJKE STAND VAN TEXEL van 1 tot en met 7 April 1955 Geboren: Marie Elizabeth, dv Klaas de Porto en Guurtje Dros; Laurens je Marijke, dv Gerrit C. Halsema en Lau rens je Nuijs; Cornelia Emma, dv Petrus J. Bakker en Martha J. Veeger. Ondertrouwd: Cornelis Smit en Elisa beth Leijen; Willem Bakker en Johanna P. Munnik. Overleden: Auke Kooiman, oud 83 jaren. Gevonden voorwerpen: 2 Wanten, portemonnaie. INGEKOMEN PERSONEN Jan C. Pelgrim van Alkmaar, Houtha venstraat 42 naar Ada - van Hollandstr. 20, met gezin; Imechien ten Brink, van Assen, Ternaardseweg 14 naar E 25, met kinderen; Jan F. H. Schellinger, van Amsterdam, Domselaerstraat 31 naar Oudeschild 380; Pieter Arensman, van Haarlemmermeer, Venneperweg 454 nr. Schilderend 46; Abraham W. van der Lem, van Den Helder, Buitenhaven 5 naar H 131; Cornelis Groeneveld, van Rotterdam, Azaleastraat 26b naar H 35; Rein T. Haarsma, van Wieringermeer, Zuiderdijkweg 17 naar E 101; Pieter van Vondel, van Andijk, Krimpen 420 naar S 11, met gezin. VERTROKKEN PERSONEN Tjeerd van der Lei, van De Koog 179 naar Haarlem, Kruisweg 57, met gezin; Eduard van Beek, van E 116 naar Den Helder, Polderweg 49; Dirk van der Vliet, van B 160 naar West-Terschelling Buiten de kom 2, met gezin. ZONDAGSDIENST DEN BURG Eerste en tweede Paasdag DOKTER VAN LOON (Ingaande Zaterdagavond 6 uur) CONSULTATIE-BUREAU RHEUMA-BESTRIJDING Daar het bericht aangaande het uit stellen van het Bureau in verband met Goede Vrijdag door een misverstand niet is geplaatst, delen wij de belang hebbenden mede, dat dit nu Vrijdag 15 April zal worden gehouden. MOEDERS OPGELETI CONSULTATIEBUREAU VOOR ZUIGELINGEN Woensdag 13 April Consultatiebureau In verband met de veranderde dienst regeling van de boot worden de taxi's en moeders van buiten Den Burg verwacht van 34 uur. Moeders van Den Burg van 45 uur. PUBLICATIE VAN DE CULTURELE RAAD Zaterdag 9 April Midden-Eierland, o.l. school, toneeluit voering „De rauwe grond". Woensdag 13 April Den Burg, „De Zwaan", Kath. Arb. Vrouwen ver., filmavond verzorgd door de heer Laan. Donderdag 14 April Den Burg, De Zwaan, Jaarvergadering R.K. Ontwikkelingsclub. Den Burg, „De Zwaan", R.K. Vrouwen vereniging „Gilde". Spreker Pater Witte Vrijdag 15 April Den Burg, Casino, 20,30 uur Algemene Vergadering Aandeelhouders N.V. TESO Zaterdag 16 April Den Burg, Hotel „Texel", Jaarvergade ring Motorclub „Texel". ZON, MAAN EN HOOG WATER De zon komt 10 April op om 5,56 uur en gaat onder om 7,28 uur. Maan: 15 April L.K.; 22 April N.M. Hoog water ter rede van Oudeschild: 9 April 9,45 en 21,45; 10 April 10,15 en 22,20; 11 April 10,40 en 22,55; 12 April 11,05 en 23,25; 13- April 11,35 en 14 April en 12,00; 15 April 0,35 en 12,35; 16 April 1,30 en 13,40. schild, Ongeren, in Eierland, De Koog en „De Vlijt", hadden de Georgiërs weer stand geboden, hadden zij de Duitsers verrast, doch ook daar bleek de over macht tenslotte te groot. Op het hele eiland werd de strijd tot 5 Mei 1945 voortgezet; het betrof dan meestal scher mutselingen, die ontstonden, wanneer Duitsers verscholen Georgiërs hadden ontdekt. De Texelaars verborgen de overgebleven Georgiërs in schuren, hut ten en hooibergen, totdat het eiland door de Canadezen werd bevrijd. Die bevrij ding liet tot 20 Mei 1945 op zich wach ten. Toen kon de balans van een maand strijd worden opgemaakt. Het bleek dat de Russen een zware tol voor hun vrij heid hadden betaald. Het aantal doden was groot: 117 Nederlanders, 565 Geor giërs en ongeveer 800 Duitsers. De Duit sers hadden bovendien naar schatting 500 a 600 gewonden. De Georgische ge wonden werden bijna allemaal door de Duitsers gefusilleerd. Op 26 Mei 1945 werden op de Zuide lijke helling van de Hoge Berg de ge sneuvelde Georgiërs in een massagraf begraven. Afzonderlijk, zoals tijdens de opstand aan het hoofd van zijn troepen, lag hun aanvoerder, kapitein Loladse Schwalda. In lange rijen rusten de ge vallenen hier zij aan zij. Behalve het kerkhof herinnert een eenvoudig houten monument aan de dappere Georgiërs, die van 6 April tot 4 Mei 1945 tot de laatste adem op het eiland Texel voor hun vrij heid tegen de Duitsers vochten. De Texelaars gedenken hen met ere. KEES NOORDEWIER. De tijd waarin wij (op Texel) leven kenmerkt zich wél door een reeks van activiteiten: waterleiding in aanleg, ruil verkavelingswerkzaamheden, moderne scholen, een hyper-moderne boot-op-sta pel enz. Activiteiten als gevolg - onte genzeggelijk - van de welvaart, waarin ook ons eiland zijn aandeel mag hebben. Want al ligt Texel als eiland enigermate geïsoleerd, bij crises óf gouden tijden blijkt het onlosmakelijk met het geheel verbonden. Wij zijn afhankelijk, wat des te duidelijker in het oog springt en het accent dus legt, door een intiem naam pje a]s „Texels Eigen Stoomboot Onder neming". En ook de Slufter mogen wij „van Texel" noemen, alsmede ons dia lect en de Ouwe Sunderklaas. Ziet, van het practische tot de folklore als „eigen dom". Wij kwamen onwillekeurig tot deze inleiding bij het nader beschouwen van het voor Texel zo belangrijke plan - al thans een wens - tot de stichting van een Rijks H.B.S. op ons eiland. „Ik moet het nog zien", zo heeft een onderwijs man verklaard en wellicht zal zijn scep ticisme door velen worden gedeeld, maar het zal er heus wel van kunnen komen. Het staat er zelfs goed mee voor: tijdens de beschouwingen, welke onze Vroede Vaderen Maandagmiddag aan dit onder werp wijdden bleek de goeie kans, die Texel momenteel maakt. Het grote be lang, dat de stichting van een H.B.S. op Iiïgezonden mededeling. Het is een uitnodiging voor het bijwonen van de diensten op Zondag le Paasdag v.m, 10 uur m.m.v. kerkkoor Maandag 2e Paasdag v.m. 10 uur kinderzang en opvoering lekenspel „Herrijzenis" Herv. Jeugdcommissie Den Burg UITBREIDINGSPLAN MIDDEN-EIERLAND Het hoofd van het gemeentebestuur van TEXEL brengt ter openbare kennis, dat het door de Raad dier gemeente op 4 April 1955 vastgestelde uitbreidings- plan-in-onderdelen voor „Midden-Eier land" ter gemeente-secretarie van 12 April 1955 af gedurende veertien dagen v.oor een ieder ter inzage ligt. De bij het uitbreidingsplan-in-onder- delen behorende bebouwingsvoorschrif ten liggen mede ter inzage. Binnen zes weken, na afloop van de termijn van tervisielegging, kunnen de belanghebbenden, die zich met bezwaren tot de Raad hebben gewend bij Gedepu teerde Staten bezwaren tegen het plan indienen. Texel, 6 April 1955. Het Hoofd van het gemeentebestuur voornoemd, C. DE KONING Ingezonden mededeling. wat U maar wilt. Proeft ook King-pepermunt. En op hetzelfde moment weet U het. King blinkt uit in zuiverheid, in smaak, in geneeskracht. King-pepermunt is het beste dagelijkse middel ter opwekking v en verkwikking. BOUWVERGUNNINGEN Waterschap De Prins Hendrikpolder verandering van sluiswachterswoning; de heer N. J. Kikkert, Den Hoorn 52, bouw van een boerderij met woonhuis aan de Rommelpotsweg; Prov. Water leiding Bedrijf in Noordholland, bouw van een dienstgebouw en drie dienst woningen aan de Hollewalsweg; Prov. Waterleiding Bedrijf in Noordholland, bouw secondair pompstation bij de Mok- sloot; de heer II. Bas, B 107, bouw van kippenhok; de heer P. Kunst, Kogerweg 12, uitbreiding kippenhok; de heer J. Dogger, Schilderend 52, verandering ge vel woonhuis; de heer K. Zuidewind, B 33, bouw machineloods. VIS AFSLAG OUDESCHILD Aangevoerd van 28 Maart t.m. 2 April 84 kg schar; 474 kg bot; 3015 kg Ex portgarnalen; 188 kg krukels; 22 kg ka beljauw. Texel betekenen zal, behoeft stellig geen nadere omschrijving. Wij kennen jongens en meisjes, die reeds om zeven uur op de fiets zitten om te Den Helder op tijd voor de eerste les te kunnen zjjn. 's Avonds om half zeven zijn ze weer thuis. Welk een enorme voorsprong hebben dus de leerlingen van Den Helder zelf op die van „het eiland". Is het dus een won der, dat zeer vele ouders zeggen: „Ga maar naar de ULO en daarna kunnen wij wel verder zien". Dat daarna blijkt in vele gevallen niet te resulteren in voortgezette studie. Wie de HBS te Den Helder bezoeken,, moeten eerst nog een kilometer of vier I afleggen eer zij vanaf de aanlegsteiger te Den Helder de school bereikt hebben en in de naaste toekomst zullen ook de andere middelbare scholen in Den Hel- der's toekomstige centrum worden ge bouwd. Het Dagelijks Bestuur onzer Gemeen te blijkt open oog te hebben voor de handicap door het ontbreken van een „eigen" H.B.S. Er is reeds contact opge nomen met de betrokken autoriteiten en de voortekenen rechtvaardigen optimis me. De omstandigheden zijn zeer gun stig, wat uit het volgende geconcludeerd, mag worden: momenteel bezoeken 44 Texelse leerlingen middelbare scholen aan de Vastewal. Onze ULO dient door de grote toevloed van leerlingen weer te worden uitgebreid. Burgemeester De Koning deelde ons volgende alleszeggende cijfers mee: van i de Texelse bevolkingsgroep van 12-20 J jaar werd in 1953 door 3,2 procent een middelbare school bezocht. In Noord- holland bedroeg het percentage 10,1. Hieruit blijkt dus de zeer grote achter-- stand tot het bezoek aan middelbare scholen door Texelse leerlingen, wat dient te worden toegeschreven aan de j betrekkelijk geïsoleerde ligging van Texel. Voor de maand Januari van dit jaar bedroeg het percentage voor ge noemde categorie voor Texel 3,4 pet, het landsgemiddelde was 6,6 en het pro vinciaal gemiddelde 9,5 pet. In vergelij king met de provincie is dus de achter stand zelfs bijzonder groot. Dat de Texelse jeugd even geschikt is als in enig ander deel van ons land om middelbaar onderwijs te volgen blij- ke uit de intelligentietest die de mili tairen ondergaan: het intelligentie niveau staat namelijk gelijk aan dat van ons land in zijn geheel. Dit blijkt overi gens ook uit het feit, dat het pet. ulo scholieren, dat met gunstig gevolg eind examen doet, enige malen honderd ge weest is en buitengewoon hoog ligt. Een en ander heeft B. en W. dan ook aan leiding gegeven onze regering voor te. stellen een HBS voor Texel op de begro ting 1956 te willen plaatsen. Burgemeester De Koning kon ons per tinent verzekeren, dat voor het bestaan of de bloei van onze ULO door de stichting van een middelbare school geen gevaar aanwezig is. De Texelse HBS zal oorspronkelijk van bescheiden omvang moeten zijn. Toch zal bij de aanvang reeds een aan tal leerlingen van 90-100 mogelijk zijn. In de naaste toekomst zullen wij de H.A.V.O. krijgen, school voor Hoger Al gemeen Vormend Onderwijs, waarbij de combinatiemogelijkheden groter zullen worden. Wie het beroep van onderwijzer (es) kiezen zullen de eerste jaren aan een school voor H.A.V.O. kunnen stude- VOOR EEN VACANTIE-OORD In Mei zal de Nederlandse Blinden hand zijn 60-jarig bestaan vieren. In dit tijdperk heeft men veel voor de verbe tering van het lot der Nederlandse blinden kunnen doen. Een lang gekoesterde wens van de le den van de Blindenbond is helaas nog steeds onvervuld gebleven, nl. het tot standkomen van een eigen rust- en va- cantieoord. Men verlangt er naar eens enige vacantiedagen in een eigen om geving te midden van bevriende lotge noten te kunnen doorbrengen, en een eigen oord te hebben voor vergaderingen en lezingen. Het is de Blindenbond ondanks alle activiteit niet gelukt voldoende gelden bijeen te brengen, zodat men naar aller lei andere middelen - buiten de eigen kring - heeft moeten omzien. Men zou wel heel graag bij de jubi leumviering zeggen: we zijn er! En nog maar korte tijd is daarvoor over. Ook op mij is daar een beroep gedaan en ik prijs mij gelukkig, dat ik door de mij toegezegde hulp van de Vrouwen verenigingen in staat ben mee te wer ken voor dit sympathieke doel. Ik, van mijn zijde, doe een beroep op alle bewoners van Texel om aan het slagen van de collecte te willen bijdra gen. Stelt U de dames van de Vrouwen verenigingen, die in de week van 12-16 April (de week na Pasen) met een col lectebus rondgaan, niet teleur! Helpt allen! DE KONING, -Burgemeester

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Texelsche Courant | 1955 | | pagina 1