Cjroen T'wa
in het harL,
Duitsers contra Russen in bloedige strijd
V.
Middelbare school maakt goede kans
Hoort U die
Paasklokken tuiden
Proeft alles
ZATERDAG 9 APRIL 1955
69e JAARGANG No. 6929
TEXELSE® COURANT
Uitgave N.V. v.h. Langevald de Rooij
Boekhandel Drukkerij Bibliotheek
Den Burg - Texel - Postbus 11 -Tel. 11
Verschijnt Woensdags en Zaterdags.
Bank: R'damse Bank, Coöp. Boeren].
Bank. Postgiro 652.-Abonn. pr. f 1,95 p.
kwart. 4- 20 ct. incasso. Adv. 8 c, p.mm.
Tien jaar geleden
Donker van uiterlijk, stevig gebouwd,
pienter van geest en een vastberaden
wil. Dat waren de kenmerken van de
Georgische student Konstantin Darzme-
lidse die, toen hij in 1939 ter vervulling
van de militaire dienstplicht, het zonni
ge Tiflis in de Kaukasus verliet en naar
het koude Leningrad ging, nauwelijks
negentien jaar was. Zes jaar later zag
hij er uit als een ziekelijke oude man.
Z'n gezioht was van pijn vertrokken. De
oorlog had hem geknakt, had z'n le
venslust en jeugdige idealen vernietigd.
Moreel kapot en lichamelijk de uitput
ting nabij, zo lag Konstantin Darzme-
lidse in 1945 gewond op een bed in een
boerenschuur in de polder Waalenburg
op Texel. Na allerlei ontberingen in
Duitse gevangenenkampen te hebben
doorstaan, was hij, om niet de honger
dood te sterven, met 800 andere Geor-
giërs bij het Duitse leger ingedeeld. Het
Georgische Bataljon werd op Texel ge
legerd. In April 1945 namen de Russen
de wapens tegen de Duitsers, die ook
hun vijanden waren, op. De „Russenoor
log", zoals deze opstand in de annalen is
opgetekend, brak uit. Gedurende onge
veer 30 dagen van harde strijd verloren
bijna 1500 mensen, onder wie ruim 100
Nederlanders, het leven; de schade aan
gebouwen en eigendommen liep in de
millioenen. De Russenoorlog is ongetwij
feld één van de meest dramatische hoog
tepunten uit de geschiedenis van het
verzet gedurende de tweede wereldoor
log.
Het uit ruim 1200 man bestaande Ge
orgische Infanterie bataljon - 800 Geor-
giërs en 400 Duitsers - was pas sedert
enkele maanden op Texel gelegerd. Het
hoofdkwartier was ondergebracht in het
bunkercomplex Texla ten Noordwesten
van het dorp Den Burg. De Georgiërs
waren op verschillende punten aan het
Oostelijke front gevangen genomen. Na
in verscheidene Duitse kampen allerlei
entberingen te hebben doorstaan, werd
hun gevraagd in Duitse dienst te treden
om tezamen de strijd tegen de Bolsje
wieken voort te zetten. De Duitsers spie
gelden Georgië, dat destijds tegen de wil
van het merendeel van de inwoners als
zelfstandige republiek bij de Sowjet-
Unie was ingelijfd, opnieuw onafhanke
lijkheid voor. De Georgiërs aanvaardden
het Duitse voorstel met tegenzin. Zij
wisten maar al te goed dat weigering
gelijk zou staan met het sterven van de
hongerdood. Om het leven te redden
stemden zij dus toe. Het Duitse uniform
met het schild „Georgien" op de mouw,
droegen zij evenwel met een bezwaard
hart.
Na enige tijd in Frankrijk te zijn ge
weest, werden de Georgiërs in 1944 in
Zandvoort gelegerd. Het contact, dat zij
in Frankrijk reeds met de verzetsbewe
ging, de Maquis, hadden gelegd, zetten
zij in Nederland voort. Mijnenvelden
werden geruimd om een eventuele ge
allieerde landing te vergemakkelijken.
De Binnenlandse strijdkrachten kregen
geregeld wapens en munitie. Op 6 Fe
bruari 1945 werd het Georgische Batal
jon naar Texel overgeplaatst. Het ver
blijf op het eiland zou evenwel niet van
lange duur zijn, tenminste de Duitse le
gerleiding had andere plannen. Het be
vel van de Duitsers het eiland te verla
ten, betekende begin April het sein tot
de opstand. De Georgiërs vreesden, dat
zij, als laatste wanhopige krachtsinspan
ning van de reeds rammelende Duitse
oorlogsmachine, aan het Oostelijke front
zouden worden ingezet. Onder geen be
ding wensten zij daarom Texel te ver
laten. De Georgische officieren overleg
den met hun manschappen. De Russen
waren eenstemmig van mening dat het
ogenblik was aangebroken om de wa
pens tegen hun vijand op te nemen, om
zich te ontdoen van het juk dat zij ge
dwongen waren te dragen. Zij wilden
zich rehabiliteren.
Op 5 April 1945 maakten de Duitsers
hun besluit bekend: de volgende dag zou
het Georgische Infanterie Bataljon per
Aan het bord van de A.N.W.B. werd op
6 April een Rus opgehangen. In zijn zak
zouden de Duitsers een scheermes heb
ben gevonden, waarmee hij tegenstan
ders van 't leven zou hebben beroofd. Als
afschrikwekkend voorbeeld werd hij op
deze wijze ter dood gebracht.
i(foto J. de Waal)
Kees Noordewier schreef in
De Haagsche Courant bijgaand
artikel naar aanleiding van het
feit, dat op ons eiland tien jaar
geleden de z.g. Russenoorlog uit
brak.
schip vertrekken De tijd was kort en in
allerijl werden de voorbereidingen voor
de opstand getroffen. Toen de klok van
de Grote Kerk in Den Burg op 6 April
het eerste uur van de nieuwe dag aan
kondigde, brak de opstand in alle hevig
heid uit. Het eiland lag in diepe slaap
verzbnken; Duitsers en Nederlanders
waren zich van geen kwaad bewust. Het
geratel van mitrailleurs en ander oor
logstuig, wekte ieder uit de slaap. De
Duitsers werden totaal verrast. Toen de
eerste zonnestralen de natuur tot ont
waken hadden gedwongen, was het gros
van de Duitsers reeds op lugubere wijze
om het leven gebracht; de Georgiërs tel
den slechts - vier gewonden. De opstand
leek een succes te worden en men hoop
te, dat de Engelse parachutisten spoedig
hulp zouden komen verlenen. Hier en
daar wapperde reeds het nationale dun
doek. De leiders van de opstandelingen
Alleen de kelder van deze hoeve bleef
tijdens het oorlogsgeweld, dat Texel in
April 1945 teisterde, gespaard. In deze
kelder had de Russische commandant,
kapitein Loladse, zich verborgen.
t(foto J. de Waal)
hadden echter in de overhaasting bij de
voorbereidingen van de opstand twee
belangrijke factoren uit het oog verlo
ren. In de eerste plaats richtten zij hun
aanval niet onmiddellijk op de kanon
nen van de twee grootste batterijen, die
het eiland bestreken, maar op de kwar
tieren van de Duitsers, die in koelen
bloede werden vermoord. In de tweede
plaats bleek dat de Duitsers via een voor
de Georgiërs onbekende telefooncentrale
van de Marine (de andere telefoonpos
ten waren door de opstandelingen Ver
nield) het vasteland hadden gealar
meerd. Uit Den Helder waren reeds ver
sterkingen onderweg.
Om tien uur in de ochtend van de zes
de April openden de Duitse batterijen
hun moordend vuur op het hoofdkwar
tier van de Georgiërs in het bunkercom
plex Texla. Ook andere steunpunten, die
waren bezet door Russen en 200 onder
grondse strijders, moesten het ontgelden.
Pas toen zagen de opstandelingen in dat
zij een fout hadden gemaakt. De ver
nietigende kracht van de kanonpen had
den zij onderschat.
's Ochtends om kwart voor elf arri
veerden de eerste Duitse versterkingen.
Zij waren uit Den Helder met de „Voor
waarts", een schip van „Texels Eigen
Stoomboot Onderneming" aangevoerd.
Manschappen en licht geschut. Met de
regelmaat van een klok arriveerden
daarna nieuwe troepen en materieel. Het
dorp Den Burg kwam pas goed in rep
en roer, toen een bevel tot overgave
door de Georgische leider, kapitein Lo
ladse Schwalda, was afgeslagen. De Duit
sers reageerden prompt
's Middags kort na half vier, werd Den
Burg door de batterijen onder vuur ge
nomen. Twintig minuten lang deden de
kanonnen hun moordend werk. Acht
tienhonderd granaten werden afgevuurd
en veroorzaakten in het dorp behalve
reusachtig veel leed, een enorme ravage.
Vijftig woningen werden onherstelbaar,
negentig zwaar en meer dan honderd
licht beschadigd. Ook de fraaie Grote
Kerk werd practisch geheel verwoest.
Het aantal doden onder de bevolking be
droeg 38 en het aantal gewonden een
veelvoud daarvan. De Russen trokken
zich terug en voor het invallen van de
avond was Den Burg weer door de
Duitsers bezet. Ook het hoofdkwartier
van de opstandelingen viel in Duitse
handen. De opzet van het plan der op
standelingen - de Duitsers van het ei
land te verdrijven - was mislukt. Dat
was na één dag reeds duidelijk. Hoewel
in het defensief gedrongen, waren de
Georgiërs evenwel geenszins verslagen.
Zij trokken zich terug in de duinen en
beperkten zich tot het voeren van een
guerilla-oorlog, die de Duitsers nog veel
hoofdbrekens bezorgde. Overal, in Oude-
BURGERLIJKE STAND VAN TEXEL
van 1 tot en met 7 April 1955
Geboren: Marie Elizabeth, dv Klaas
de Porto en Guurtje Dros; Laurens je
Marijke, dv Gerrit C. Halsema en Lau
rens je Nuijs; Cornelia Emma, dv Petrus
J. Bakker en Martha J. Veeger.
Ondertrouwd: Cornelis Smit en Elisa
beth Leijen; Willem Bakker en Johanna
P. Munnik.
Overleden: Auke Kooiman, oud 83
jaren.
Gevonden voorwerpen:
2 Wanten, portemonnaie.
INGEKOMEN PERSONEN
Jan C. Pelgrim van Alkmaar, Houtha
venstraat 42 naar Ada - van Hollandstr.
20, met gezin; Imechien ten Brink, van
Assen, Ternaardseweg 14 naar E 25, met
kinderen; Jan F. H. Schellinger, van
Amsterdam, Domselaerstraat 31 naar
Oudeschild 380; Pieter Arensman, van
Haarlemmermeer, Venneperweg 454 nr.
Schilderend 46; Abraham W. van der
Lem, van Den Helder, Buitenhaven 5
naar H 131; Cornelis Groeneveld, van
Rotterdam, Azaleastraat 26b naar H 35;
Rein T. Haarsma, van Wieringermeer,
Zuiderdijkweg 17 naar E 101; Pieter van
Vondel, van Andijk, Krimpen 420 naar
S 11, met gezin.
VERTROKKEN PERSONEN
Tjeerd van der Lei, van De Koog 179
naar Haarlem, Kruisweg 57, met gezin;
Eduard van Beek, van E 116 naar Den
Helder, Polderweg 49; Dirk van der
Vliet, van B 160 naar West-Terschelling
Buiten de kom 2, met gezin.
ZONDAGSDIENST DEN BURG
Eerste en tweede Paasdag
DOKTER VAN LOON
(Ingaande Zaterdagavond 6 uur)
CONSULTATIE-BUREAU
RHEUMA-BESTRIJDING
Daar het bericht aangaande het uit
stellen van het Bureau in verband met
Goede Vrijdag door een misverstand
niet is geplaatst, delen wij de belang
hebbenden mede, dat dit nu Vrijdag 15
April zal worden gehouden.
MOEDERS OPGELETI
CONSULTATIEBUREAU VOOR
ZUIGELINGEN
Woensdag 13 April Consultatiebureau
In verband met de veranderde dienst
regeling van de boot worden de taxi's en
moeders van buiten Den Burg verwacht
van 34 uur. Moeders van Den Burg
van 45 uur.
PUBLICATIE VAN DE
CULTURELE RAAD
Zaterdag 9 April
Midden-Eierland, o.l. school, toneeluit
voering „De rauwe grond".
Woensdag 13 April
Den Burg, „De Zwaan", Kath. Arb.
Vrouwen ver., filmavond verzorgd door
de heer Laan.
Donderdag 14 April
Den Burg, De Zwaan, Jaarvergadering
R.K. Ontwikkelingsclub.
Den Burg, „De Zwaan", R.K. Vrouwen
vereniging „Gilde". Spreker Pater Witte
Vrijdag 15 April
Den Burg, Casino, 20,30 uur Algemene
Vergadering Aandeelhouders N.V. TESO
Zaterdag 16 April
Den Burg, Hotel „Texel", Jaarvergade
ring Motorclub „Texel".
ZON, MAAN EN HOOG WATER
De zon komt 10 April op om 5,56 uur
en gaat onder om 7,28 uur.
Maan: 15 April L.K.; 22 April N.M.
Hoog water ter rede van Oudeschild:
9 April 9,45 en 21,45; 10 April 10,15 en
22,20; 11 April 10,40 en 22,55; 12 April
11,05 en 23,25; 13- April 11,35 en
14 April en 12,00; 15 April 0,35 en
12,35; 16 April 1,30 en 13,40.
schild, Ongeren, in Eierland, De Koog en
„De Vlijt", hadden de Georgiërs weer
stand geboden, hadden zij de Duitsers
verrast, doch ook daar bleek de over
macht tenslotte te groot. Op het hele
eiland werd de strijd tot 5 Mei 1945
voortgezet; het betrof dan meestal scher
mutselingen, die ontstonden, wanneer
Duitsers verscholen Georgiërs hadden
ontdekt. De Texelaars verborgen de
overgebleven Georgiërs in schuren, hut
ten en hooibergen, totdat het eiland door
de Canadezen werd bevrijd. Die bevrij
ding liet tot 20 Mei 1945 op zich wach
ten. Toen kon de balans van een maand
strijd worden opgemaakt. Het bleek dat
de Russen een zware tol voor hun vrij
heid hadden betaald. Het aantal doden
was groot: 117 Nederlanders, 565 Geor
giërs en ongeveer 800 Duitsers. De Duit
sers hadden bovendien naar schatting
500 a 600 gewonden. De Georgische ge
wonden werden bijna allemaal door de
Duitsers gefusilleerd.
Op 26 Mei 1945 werden op de Zuide
lijke helling van de Hoge Berg de ge
sneuvelde Georgiërs in een massagraf
begraven. Afzonderlijk, zoals tijdens de
opstand aan het hoofd van zijn troepen,
lag hun aanvoerder, kapitein Loladse
Schwalda. In lange rijen rusten de ge
vallenen hier zij aan zij. Behalve het
kerkhof herinnert een eenvoudig houten
monument aan de dappere Georgiërs, die
van 6 April tot 4 Mei 1945 tot de laatste
adem op het eiland Texel voor hun vrij
heid tegen de Duitsers vochten. De
Texelaars gedenken hen met ere.
KEES NOORDEWIER.
De tijd waarin wij (op Texel) leven
kenmerkt zich wél door een reeks van
activiteiten: waterleiding in aanleg, ruil
verkavelingswerkzaamheden, moderne
scholen, een hyper-moderne boot-op-sta
pel enz. Activiteiten als gevolg - onte
genzeggelijk - van de welvaart, waarin
ook ons eiland zijn aandeel mag hebben.
Want al ligt Texel als eiland enigermate
geïsoleerd, bij crises óf gouden tijden
blijkt het onlosmakelijk met het geheel
verbonden. Wij zijn afhankelijk, wat des
te duidelijker in het oog springt en het
accent dus legt, door een intiem naam
pje a]s „Texels Eigen Stoomboot Onder
neming". En ook de Slufter mogen wij
„van Texel" noemen, alsmede ons dia
lect en de Ouwe Sunderklaas. Ziet, van
het practische tot de folklore als „eigen
dom".
Wij kwamen onwillekeurig tot deze
inleiding bij het nader beschouwen van
het voor Texel zo belangrijke plan - al
thans een wens - tot de stichting van
een Rijks H.B.S. op ons eiland. „Ik moet
het nog zien", zo heeft een onderwijs
man verklaard en wellicht zal zijn scep
ticisme door velen worden gedeeld, maar
het zal er heus wel van kunnen
komen.
Het staat er zelfs goed mee voor: tijdens
de beschouwingen, welke onze Vroede
Vaderen Maandagmiddag aan dit onder
werp wijdden bleek de goeie kans, die
Texel momenteel maakt. Het grote be
lang, dat de stichting van een H.B.S. op
Iiïgezonden mededeling.
Het is een uitnodiging voor het
bijwonen van de diensten op
Zondag le Paasdag
v.m, 10 uur m.m.v. kerkkoor
Maandag 2e Paasdag
v.m. 10 uur kinderzang en
opvoering lekenspel
„Herrijzenis"
Herv. Jeugdcommissie
Den Burg
UITBREIDINGSPLAN
MIDDEN-EIERLAND
Het hoofd van het gemeentebestuur
van TEXEL brengt ter openbare kennis,
dat het door de Raad dier gemeente op
4 April 1955 vastgestelde uitbreidings-
plan-in-onderdelen voor „Midden-Eier
land" ter gemeente-secretarie van 12
April 1955 af gedurende veertien dagen
v.oor een ieder ter inzage ligt.
De bij het uitbreidingsplan-in-onder-
delen behorende bebouwingsvoorschrif
ten liggen mede ter inzage.
Binnen zes weken, na afloop van de
termijn van tervisielegging, kunnen de
belanghebbenden, die zich met bezwaren
tot de Raad hebben gewend bij Gedepu
teerde Staten bezwaren tegen het plan
indienen.
Texel, 6 April 1955.
Het Hoofd van het gemeentebestuur
voornoemd, C. DE KONING
Ingezonden mededeling.
wat U maar wilt. Proeft ook
King-pepermunt. En op hetzelfde
moment weet U het. King blinkt
uit in zuiverheid, in smaak, in
geneeskracht.
King-pepermunt is het beste
dagelijkse middel ter opwekking
v en verkwikking.
BOUWVERGUNNINGEN
Waterschap De Prins Hendrikpolder
verandering van sluiswachterswoning;
de heer N. J. Kikkert, Den Hoorn 52,
bouw van een boerderij met woonhuis
aan de Rommelpotsweg; Prov. Water
leiding Bedrijf in Noordholland, bouw
van een dienstgebouw en drie dienst
woningen aan de Hollewalsweg; Prov.
Waterleiding Bedrijf in Noordholland,
bouw secondair pompstation bij de Mok-
sloot; de heer II. Bas, B 107, bouw van
kippenhok; de heer P. Kunst, Kogerweg
12, uitbreiding kippenhok; de heer J.
Dogger, Schilderend 52, verandering ge
vel woonhuis; de heer K. Zuidewind, B
33, bouw machineloods.
VIS AFSLAG OUDESCHILD
Aangevoerd van 28 Maart t.m. 2 April
84 kg schar; 474 kg bot; 3015 kg Ex
portgarnalen; 188 kg krukels; 22 kg ka
beljauw.
Texel betekenen zal, behoeft stellig
geen nadere omschrijving. Wij kennen
jongens en meisjes, die reeds om zeven
uur op de fiets zitten om te Den Helder
op tijd voor de eerste les te kunnen zjjn.
's Avonds om half zeven zijn ze weer
thuis.
Welk een enorme voorsprong hebben
dus de leerlingen van Den Helder zelf op
die van „het eiland". Is het dus een won
der, dat zeer vele ouders zeggen: „Ga
maar naar de ULO en daarna kunnen
wij wel verder zien". Dat daarna blijkt
in vele gevallen niet te resulteren in
voortgezette studie.
Wie de HBS te Den Helder bezoeken,,
moeten eerst nog een kilometer of vier
I afleggen eer zij vanaf de aanlegsteiger
te Den Helder de school bereikt hebben
en in de naaste toekomst zullen ook de
andere middelbare scholen in Den Hel-
der's toekomstige centrum worden ge
bouwd.
Het Dagelijks Bestuur onzer Gemeen
te blijkt open oog te hebben voor de
handicap door het ontbreken van een
„eigen" H.B.S. Er is reeds contact opge
nomen met de betrokken autoriteiten en
de voortekenen rechtvaardigen optimis
me. De omstandigheden zijn zeer gun
stig, wat uit het volgende geconcludeerd,
mag worden: momenteel bezoeken 44
Texelse leerlingen middelbare scholen
aan de Vastewal. Onze ULO dient door
de grote toevloed van leerlingen weer
te worden uitgebreid.
Burgemeester De Koning deelde ons
volgende alleszeggende cijfers mee: van
i de Texelse bevolkingsgroep van 12-20
J jaar werd in 1953 door 3,2 procent een
middelbare school bezocht. In Noord-
holland bedroeg het percentage 10,1.
Hieruit blijkt dus de zeer grote achter--
stand tot het bezoek aan middelbare
scholen door Texelse leerlingen, wat
dient te worden toegeschreven aan de
j betrekkelijk geïsoleerde ligging van
Texel. Voor de maand Januari van dit
jaar bedroeg het percentage voor ge
noemde categorie voor Texel 3,4 pet,
het landsgemiddelde was 6,6 en het pro
vinciaal gemiddelde 9,5 pet. In vergelij
king met de provincie is dus de achter
stand zelfs bijzonder groot.
Dat de Texelse jeugd even geschikt
is als in enig ander deel van ons land
om middelbaar onderwijs te volgen blij-
ke uit de intelligentietest die de mili
tairen ondergaan: het intelligentie
niveau staat namelijk gelijk aan dat van
ons land in zijn geheel. Dit blijkt overi
gens ook uit het feit, dat het pet. ulo
scholieren, dat met gunstig gevolg eind
examen doet, enige malen honderd ge
weest is en buitengewoon hoog ligt. Een
en ander heeft B. en W. dan ook aan
leiding gegeven onze regering voor te.
stellen een HBS voor Texel op de begro
ting 1956 te willen plaatsen.
Burgemeester De Koning kon ons per
tinent verzekeren, dat voor het bestaan
of de bloei van onze ULO door de
stichting van een middelbare school
geen gevaar aanwezig is.
De Texelse HBS zal oorspronkelijk
van bescheiden omvang moeten zijn.
Toch zal bij de aanvang reeds een aan
tal leerlingen van 90-100 mogelijk zijn.
In de naaste toekomst zullen wij de
H.A.V.O. krijgen, school voor Hoger Al
gemeen Vormend Onderwijs, waarbij de
combinatiemogelijkheden groter zullen
worden. Wie het beroep van onderwijzer
(es) kiezen zullen de eerste jaren aan
een school voor H.A.V.O. kunnen stude-
VOOR EEN VACANTIE-OORD
In Mei zal de Nederlandse Blinden
hand zijn 60-jarig bestaan vieren. In dit
tijdperk heeft men veel voor de verbe
tering van het lot der Nederlandse
blinden kunnen doen.
Een lang gekoesterde wens van de le
den van de Blindenbond is helaas nog
steeds onvervuld gebleven, nl. het tot
standkomen van een eigen rust- en va-
cantieoord. Men verlangt er naar eens
enige vacantiedagen in een eigen om
geving te midden van bevriende lotge
noten te kunnen doorbrengen, en een
eigen oord te hebben voor vergaderingen
en lezingen.
Het is de Blindenbond ondanks alle
activiteit niet gelukt voldoende gelden
bijeen te brengen, zodat men naar aller
lei andere middelen - buiten de eigen
kring - heeft moeten omzien.
Men zou wel heel graag bij de jubi
leumviering zeggen: we zijn er! En nog
maar korte tijd is daarvoor over.
Ook op mij is daar een beroep gedaan
en ik prijs mij gelukkig, dat ik door de
mij toegezegde hulp van de Vrouwen
verenigingen in staat ben mee te wer
ken voor dit sympathieke doel.
Ik, van mijn zijde, doe een beroep op
alle bewoners van Texel om aan het
slagen van de collecte te willen bijdra
gen. Stelt U de dames van de Vrouwen
verenigingen, die in de week van 12-16
April (de week na Pasen) met een col
lectebus rondgaan, niet teleur! Helpt
allen!
DE KONING, -Burgemeester