Cjrocn 'ZwarL-JexeU in het harL,
Kerk en Monument
Vereniging
Veilig Verkeer
„Texei"
Onze Molens
«WOENSDAG 23 MEI 1956
TEXELSE
70« JAAHGANG No. 7046
COURANT
Uitgave N.V. v.h. Langeveld <S de Rooij
Boekhandel Drukkerij Bibliotheek
Den Burg - Texel - Postbus 11 - Tel- II
Verschijnt woensdags en zaterdags.
Bank: R damse Bank, Coöp. Boerenl-
Bank- Postgiro 652- - Abonn. pr. f 1,95 p
kwart, -f 20 ct incasso. Adv- 8 ct p- mm.
Dinsdag 15 mei j.l. heeft de commissa
ris van de Koningin in Noord-Holland,
dr. M. J. Prinsen, in de frontmuur van
de Hervormde kerk van Den Hoorn een
.teen, een z.g. kloostermop, ingemetseld.
Deze steen is een symbool van de finan
ciële steun, welke bij de restauratie van
dit monumentale gebouw ondervonden
h en nog dagelijks ondervonden wordt
van de zijde der „Vrienden van Texel",
woonachtig aan het vasteland. Op deze
ileen staat gebeiteld „Vrienden van
Texel'Ja, ook van de overzijde van het
Marsdiep wordt met de daad getoond,
dat men de restauratie van dit zwaar
door de tand des tijds aangetaste bouw
werk belangrijk en urgent acht. Hoe
dringend deze kerk aan het herstel toe
was hebben wij al uitvoerig beschreven
en dinsdag toonde ds. C. H. van Rhijn
:er illustratie een steen, afkomstig uit
ien der muren, welke in ruïneuze staat
was komen te verkeren.
De restauratiewerkzaamheden vorde
ren intussen flink: het dak is reeds van
nieuwe leien voorzien en zo zijn er meer
dere belangrijke werkzaamheden reeds
uitgevoerd. Nog ruim een jaar en de fa.
De Graaf en Boon uit Enkhuizen zal het
werk kunnen opleveren.
De vlag, die hoog op de toren wapper
de vertolkte dus dubbele vreugde, want
zij gold èn het bezoek van de commissa
ris der Koningin aan ons eiland èn de
dijdschap om het feit, dat zovele niet-
Texelaars reeds een bijdrage hebben ge-
everd. In totaal is van de zijde der
.Vrienden van Texel" reeds f 5300,
mtvangen, Den Hoorn zelf bracht reeds
29.000,bijeen, wat neerkomt op
250,per gezin.
De steenlegging werd bijgewoond door
levr. Prinsen, burgemeester C. de Ko
ting. voorzitter van de restauratiecom-
issie, mevrouw De Koning, de wethou-
ers S. de Waard en Th. R. Hin, leden
het comité Vrienden van Texel, le
ien van de Restauratiecommissie, de
len van de Kerkeraad, de heer C. W.
looyaards, de architect, de heren aan-
ïemers, de leden van de propaganda-
commissie e.a.
Het was precies kwart voor twaalf
loen het gezelschap bij de kerk arriveer
de. De 5-jarige Arina Lap Sd. bood me
vrouw Prinsen een boeket bloemen aan.
Onder een fraaie erepoort schreed men
taar het front van de kerk, waar Ds
'an Rhijn de aanwezigen aan de com
missaris van de Koningin voorstelde.
Als eerste spreker voerde burgemees-
er De Koning het woord. Spreker ver-
tmtschuldigde zich tegenover de commis-
•aris van de Koningin, dat hij het wel-
tomstwoord tot hem, zijn vrouw en de
verige aanwezigen richtte. Maar dit
vas op verzoek van Ds. Van Rhijn, die
hem ook voorzitter van de commissie
[.Vrienden van Texel" heeft gemaakt.
Hij herinnerde eraan, dat enerzijds in
ten Hoorn de bewoners zelf veel offers
lebben gebracht, om geld bij elkaar te
ainnen krijgen, maar dat anderzijds ook
rele vrienden zijn gemaakt, die spontaan
het hunne hebben bijgedragen, om een
"esfauratie-som te kunnen vormen.
Hierna werd het woord gevoerd door
!e Commissaris der Koningin.
..Dat ik met bijzonder groot genoegen
e uitnodiging heb aanvaard om door het
anbrengen van een oude Kloostermop
7mbolisch uitdrukking te geven aan al
latgene wat speciaal door de vrienden
an Texel, ten behoeve van de restaura-
te van deze kerk is verricht, hoop ik U
net een enkel woord toe te lichten.
Dit kerkje heeft reeds een eerbied-
aardige geschiedenis achter de rug en
en belangrijke rol gespeeld bij de ont
wikkeling van het kerkelijk leven van
'exel Was er in Den Hoorn reeds in
M9 een doopkapel, na 1425 is er sprake
an een volledige kerk. Wij staan hier
las naast een tijdgenoot van Jacoba van
kieren. Dit gebouw is gesticht in een
•mor ons land veelbewogen periode en
bk nadien zal het temidden van een
visselende wereld steeds een middelpunt
hjn geweest van het geestelijk leven te
ten Hoorn. In tijden van soorspoed, ik
tenk b.v. aan de ook voor Den Hoorn
bijzonder gelukkige gouden eeuw, en
'an neergang heeft de kerkklok de be
woners geroepen, de loodsen en vissers
^Van voorheen, zowel als de landman en
»e vakantieganger van thans. Alle fak-
H oren, die er toe hebben geleid, dat het
godsdienstig leven minder een centrale
jlaats inneemt dan vroeger, hebben ook
lexel niet onberoerd gelaten. De buiten
kerkelijkheid heeft ook dit eiland aan
getast, getuige het feit, dat blijkens de
"egevens van de volkstelling van 1947
'elaas 17 procent van de Texelaren niet
t!LGen kerkgenootschap was aangesloten,
kcden temeer om ons erover tc verheu-
wanneer blijkt, dat gelukkig velen
behoefte hadden uiting te geven aan hun
orke aanhankelijkheid aan de kerk en
u ^etuhïcn van waarde en betekenis van
iun geloof voor hun leven.
Ik heb dan ook met vreugde vernomen,
dat uw gemeente verhoudingsgewijs in
zulk een ruime mate ook zelf heeft wil
len bijdragen aan de restauratiekosten
van deze kerk. Hierdoor wordt het beste
bewijs geleverd, dat uw gemeenschap
leeft. Bijdragen van overheidswege mo
gen alleen reeds uit een oogpunt van
monumentenzorg gewettigd zijn, niemand
die dit kerkje kent, zal dit durven ont
kennen, zowel vanwege de architectoni
sche schoonheid van het gebouw zelf als
door de bijzondere accentuering van het
dorpsbeeld als geheel, wanneer een der
gelijk monument niet een levende func-
Lie in de dorpsgemeenschap zou blijken
te vervullen, dan zou Den Hoorn wel een
monument behouden hebben, maar te
vens een kerk hebben verloren.
De noodkreet die de restauratiecom
missie heeft uitgezonden, is niet onbeant
woord gebleven. Dat Texel in het alge
meen en Den Hoorn in het bijzonder vele
vrienden in heel het land heeft, vrien
den, die bereid zijn gebleken deze vriend
schap metterdaad te tonen, is duidelijk
gebleken uit het succesvolle resultaat,
dat uw actie tot nu toe heeft gehad.
Het is mij een voorrecht, als blijvend
aandenken aan de zo duidelijk gebleken
sympathie, deze steen een plaats in de
kerkmuur te geven, waarbij ik de wens
uitspreek, dat de kerk spoedig in her
nieuwde luister zijn functie weer zal
kunnen vervullen en nog vele jaren als
een baken van het kerkelijk leven de
aandacht van de inwoners van dit ge
deelte van Texel tot zich zal weten te
trekken.
Ds. C. H. van Rhijn sprak als voorzit
ter van de Kerkeraad. „De stenen spre
ken, nee, roepen om restauratie!" Onder
dit motto werd dit werk ter hand geno
men Had aanvankelijk de sluier van
klimop, die de muren bedekte, dit spre
ken tot een fluisteren kunnen beperken,
het groeide uit tot een roepen, toen de
kerk van haar sierend groen werd ont
daan: de stenen bleken soms meer op
gedrochten (en hier toonde Ds. Van
Rhijn een der door de tand des tijds
doorknaagde steen). Dankt ons kerkje
haar grote bekendheid voor een aanzien
lijk deel aan haar groene sluier, bijna
was ze aan deze roem ten onder gegaan.
De roep werd gehoord in Den Hoorn
en van mijn voorgangers kwam een plan
tot stand, maar de urgentie werd tien
jaren geleden niet dringend genoeg ge
acht om directe overheidssubsidie te ver
strekken".
Gelukkig werd uitstel geen afstel,
want hoe langer er werd gewacht hoe
ernstiger het verval en welk een onher
stelbaar verlies zou ons eiland geleden
hebben als dit kerkje zou zijn prijs ge
geven. Dank zij de grote medewerking
van de verschillende overheidsinstanties
kon het fraaie plan van de heer Royaards
vorig jaar worden aanbesteed.
„De roep werd in Den Hoorn gehoord
én verstaan. Tot vandaag is er uit Den
Hoorn zelf f 29.000,bij elkaar gebracht
en fraai is de manier waarop: voor een
deel nl. door de ingespannen arbeid van
de zusterverenigingen. Het leeuwendeel
werd verkregen uit stille gaven, ja zelfs
vele stille offers. Gemiddeld f 250,per
gezin. Den Hoorn heeft zonder enige bij
oogmerk gegeven en dat verheugt ons
het allermeest. Voor enkelen ging het
om het monument, voor velen om het
huis, waarin wij ter ere van God mogen
samenkomen. En dat deze samenkomsten 1
niet uit holle traditie voortkomen, heeft
de offergezindheid wel bewezen.
Maar, zo vervolgde Ds. Van Rhijn, deze
sommen waren niet voldoende. De grote j
liefde van velen voor ons kerkje en de
bereidheid van de gemeente zelf een j
grote bijdrage te schenken, hebben ons
de moed gegeven de roep aan anderen i
door te geven. „Vrienden van Texel, l
helpt ons bouwen". Dat deze formeel niet
gebonden kring werkelijk bestaat is uit I
het antwoord gebleken, gegeven op onze
rondgezonden folder. Vanaf januari j.l.
stroomden bijdragen binnen, gemiddeld
meer dan f 15,grote en kleine giften, I
op allerlei manier verzonden. Een vriend
uit Hansweert stuurde zijn „steentje" let
terlijk en die steen is tot een symbool
geworden voor de vele hulp. Wij hebben
HALVE EEUW GELEDEN
Adv. in de Texelaar van donderdag
19 mei 1906:
Stalling Hotel „Texel". Nog 4 stallen
te huur 5 gulden. Verboden voor ieder
die geen stal heeft gehuurd, paarden op
stal of in den tuin te zetten. Flens.
Uit de hand te koop: een boerenplaats
met 20 ha. best wei-, hooi- en bouwland.
Aanvaarding naar verkiezng. Te bevra
gen A. Dros, Tienhoven.
Texel. Openbare vrijwillige verkoping.
Ch. H. de Boer, notaris te Texel, zal op
dinsdag 22 mei 1906 des avonds 8 uur in
het Hotel „Texel" te Den Burg op Texel,
publiek verkopen: het eerste rang's
Hotel „Texel", gelegen in de kern van
het dorp, aan de markt, te den Burg op
Texel, met zeer mooie tuin, waarin beu
ken, kastanje, Amerikaanse lijsterbes en
ander opgaand geboomte, koepel, gymna
stieklokaal, paardenstal voor 20 paarden.
In het hotel: ruime concert- en schouw
burgzaal, geschilderd door de decoratie
schilder Umbach, zaal, salons, uitpak-
kamer, ruime, uitstekend ingerichte kel
ders, bergplaatsen, ruime zolders.
Wijders: Bouwterrein, tezamen groot
25 aren, 48 ca. alles in percelen en com
binatiën. Breeder bij biljetten. Eigendom
van de heer J. Flens Pzn. (Volgen nog
enige andere bijzonderheden zoals tijd
stip aanvaarding etc.).
A
Mag men, als men van een feestje of
andere gelegenheid, waar men alcohol
heeft gebruikt, naar zijn woning terug
keren en daarbij een voertuig (waaron
der dus ook een rijwiel wordt begrepen)
besturen?
Antwoord:
Indien dit alcoholgebruik ook maar
enige invloed heeft op het besturen van
het voertuig, is dit niet toegestaan.
Principieel is het dan ook onjuist, ter
wijl men weet dat men daarna een voer
tuig (motorrijtuig, bespangen wagen, on-
bespannen wagen, rijwiel of bromfiets)
moet besturen, ook maar enige alcohol te
gebruiken.
Opmerking.
a. Dit geldt natuurlijk eveneens voor de
bestuurder en de toezichthouder bij het
onder toezicht besturen.
b. Er is reeds een uitspraak bekend,
waarbij een bromfietser, die ook nog in
het bezit was van een rijbewijs, werd
veroordeeld wegens het onder invloed
van alcohol besturen van zijn bromfiets.
Hem werd daarbij de bevoegdheid ont
zegd een motorrijtuig te besturen, hoe
wel voor het door hem bestuurde (brom
fiets) geen rijbewijs vereist is.
goede verwachtingen, dat nog velen het
gewicht van deze steen zullen helpen
verzwaren. Zo is er dus alle reden tot
dankbaarheid. Onze grote erkentelijkheid
gaat in de eerste plaats uit naar U, mijn
heer de Commissaris en naar U, me
vrouw Prinsen. Dat U onmiddellijk be
reid waart deze sobere plechtigheid op te
luisteren met Uw aanwezigheid is voor
allen, die bij de restauratie zijn betrok
ken een grote vreugde. In U willen wij
ook het college van Gedep. Staten dank
zeggen voor zijn hulp, geboden bij het
herstel van de kerkekamer.
Waar de toren het eigendom is van
de gemeente Texel neem ik weer de
vrijheid, U, mijnheer de voorzitter van
de Restauratiecommissie, even als hoofd
van deze gemeente toe te spreken. Waar
burgerlijke en kerkelijke gemeenten bei
den bij de restauratie van deze kerk wa
ren betrokken was overleg tussen het
college van B. en W. en het college van
Kerkvoogden nodig. Van welk een
enorme betekenis het is geweest dat U,
mijnheer de burgemeester, het vrijblij
vende overleg hebt willen omzetten in
een intense samenwerking van kerk en
staat Hoor het voorzitterschap op U te
nemen, laat zich nauwelijks schatten.
Wij danken U voor Uw grote belangstel
ling inzake alle restauratieaangelegen
heden.
Tenslotte kan ik niet nalaten de heer
Royaards dank te zeggen voor zijn grote
toewijding aan onze kerk in het alge
meen en aan de voorbereiding van deze
dag in het bijzonder besteed en met hem
de heren aannemers, de heer Wolbers en
de mannen die het dagelijkse werk ver
richten.
Deze plechtigheid wil ik besluiten met
een dankwoord aan U allen en met de
wens, dat wij over ruim een jaar in staat
zullen worden gesteld de in zijn oude
schoonheid herstelde kerk binnen te
gaan om tezamen haar heringebruikname
te vieren".
Na de steenlegging nam de commis
saris van de Koningin ook nog een kijkje
in het kerkgebouw, dat nog zwaar in de
steigers staat.
Vervolgens werd een bezoek gebracht
aan de onlangs ingebruik genomen „Jan
Drijver School", waarna in de kantine
van het kampeercentrum „Loodsmans
duin" koffie werd gedronken.
BURGERZINLENING
Burgemeester en Wethouders van
Texel brengen ter openbare kennis dat
per 1 juni 1956 coupon no. 9 van de 4°/o
obligatielening 1951, uitsluitend ten kan
tore van de gemeente-ontvanger, betaal
baar zal worden gesteld.
Tevens wordt er de aandacht op ge
vestigd, dat degenen, die de coupons no.
2 tot en met 8 nog niet hebben verzil
verd, dit alsnog kunnen doen.
Den Burg, 15 mei 1956.
Burgemeester en Wethouders van Texel,
C. DE KONING, Burgemeester.
P. BEEMSTERBOEK. Secretaris.
DOELMATIGE WATERVOORZIENING
IN DE PLUIMVEEWERELD
Zelfs zonder grote kapitaalsinveste
ringen kan kostprijsverlaging worden
verkregen door een doelmatige water
voorziening. Ook moeten de hokken zo
danig worden geplaatst, dat het weinig
tijd kost om er heen te gaan. Aldus Ir.
Frings, rijkspluimveeteeltconsulent in
een onlangs gehouden radio-uitzending.
Gezien het feit, dat Texel bezig is met
de aansluiting aan de waterleiding ach
ten wij het voor onze Texelse pluim
veehouders dus van belang, dat zij in
deze de nodige voorzieningen treffen.
Het praatje van de heer Frings laten
wij hieronder volgen en verwachten, dat
de pluimveehouders vooral het gedeelte
inzake de watervoorziening met bijzon
dere aandacht zullen lezen:
Om tot verlaging van de kostprijs van
de pluimveehouderijprodukten re komen
moeten alle faktoren, die hierbij van be
lang zijn, worden inachtgenomen. Een
van deze faktoren wordt bepaald door
de arbeidskosten. Deze bedragen samen
met de beloning voor de bedrijfsleiding
ongeveer 1/5 van de produktiekosten.
Al wordt daar vaak niet aan gedacht,
de tijd, die nodig is voor het gadeslaan
van de kippen, moet beslist als arbeids
tijd en nog wel als de meest rendabele
arbeidstijd worden beschouwd. Dit werk
moet door geschoolden worden gedaan.
De Veluwse kippenhouder zegt niet voor
niets: „De kippen willen de baas zien".
Mechanisatie brengt met zich mede,
dat ook op de machines moet worden
toegezien. Dit betekent, dat de tijd, die
nodig is voor waarnemingen, wordt
vergroot. De af te leggen afstand van
het huis naar de hokken telt eveneens
terdege mee bij de arbeid op het pluim-
veebedrijf. Per dag moet men zeker een
keer of vijf in het hok zijn. Het is van
het grootste belang bij de bouw van de
hokken hiermede rekening te houden.
Het gebruik van automatische droog-
vocderbakken heeft hier en daar ingang
gevonden, doch vele geven de voorkeur
aan een open voerbak. In de automati
sche voederbakken blijft het voer vaak
hangen, zodat het nodig is er op toe te
zien, dat de eetruimte steeds voldoende
gevuld is. Soms voert men uit deze bak
z.g. volledig voer of ook wel een mengsel
van graan en meel. Het voordeel van de
arbeidsbesparing ligt voor een deel in
het niet gebonden zijn aan een bepaalde
voertijd. Een open voerbak heeft het
voordeel, dal de aanwezige hoeveelheid
voer in de bak terstond opvalt, en ook
dat men er gemakkelijk aangemaakt
voer in kan geven.
Een voergoot, waarin het meel me
chanisch door een sleepketting wordt
voortbewogen, is in ons land wel gepro
pageerd, maar heeft weinig ingang ge
vonden.
Door automatisering van de water
voorziening kan de grootste arbeidsbe
sparing worden verkregen. Een kip
drinkt tweemaal zo veel als ze eet, zodat
we per dag voor een hok van 100 hen
nen, zeker 25 liter water nodig hebben.
Dit water moet steeds in voldoende mate
schoon en goed van temperatuur aan
wezig zijn. Automatische water-aanvoe:
schept daartoe de beste voorwaarden;
het gebruik van plastik leidingen ver
eenvoudigt de aanleg. Het goedkoopste
is de lopende kraan boven oen drinkbak
met overstort. Als de kraan blijft lopen
is er minder kans op bevriezing. Vlotters
of kranen die gesloten worden door het
gewicht van het water in de drinknap,
zijn in vele uitvoeringen denkbaar. Wa
ter in communicerende vaten wordt op
enkele bedrijven gebruikt. Bij de mon
tage moeten alle drinkbakken op gelijke
hoogte zijn aangebracht.
De recente vorstperiode heeft wel dui
delijk aangetoond, dat de waterleiding
vorstvrij moet worden aangelegd.
Dik oud strooisel, compost strooisel
moet men regelmatig losmaken. Een
greep kan daarbij goede diensten be
wijzen; in een groot hok kan een lichte
ploeg of zelfs een kleine frees-machine
worden gebruikt.
Bij het periodiek reinigen van het hok
is stromend water zeer gemakkelijk en
bij het carbolineren kan een rugspuit
goede diensten bewijzen.
Het verzamelen van de eieren kan
vereenvoudigd worden door gebruik te
maken van legnesten, waarin de eieren
naar een verzamelbak rollen. Veel op
gang hebben deze nesten niet gemaakt.
Het is van het grootste belang, dat de
eieren in de nesten niet worden bevuild,
aangezien anders veel tijd gemoeid is
met het reinigen. Dit heeft bovendien tot
gevolg, dat ze sneller kunnen bederven.
Het is een eerste vereiste dit arbeids-
en kwaliteitsverlies te voorkomen.
De korenmolen van Oudeschild werd
hersteld
In „Molennieuws", het orgaan van de
vereniging „De Hollandsche Molen", le
zen wij: De stilstaande korenmolen aan
haven te Oudeschild op Texel werd her
steld en strekt dit eiland weer tot eer".
De fraaie molen werd hersteld door de
firma Blom, Oudeschild. Zoals U weet
waren de wieken ernstig beschadigd en
ook aan de romp zelf moest veel nieuw
hout worden verwerkt. Uiteraard is een
dergelijke restauratie kostbaar, maar dit
geld is goed besteed, want het verlies
van deze molen zou een groot verlies zijn.
Intussen wordt het aantal molens in
Nederland steeds kleiner. Daarom is het
verheugend, dat ons gemeentebestuur èn
het bestuur van de Gemeenschappelijke
Polders, die de molen van Het Noorden
in beheer heeft, open oog hebben voor
wat tot onze, zo schaarse, monumenten
behoort.
De molen van Het Noorden bij broed
plaats Drijvers Vogelweid De Bol"
In „Molennieuws" lezen wij verder:
Verloren molens
Er was helaas niet aan te ontkomen,
dat het totale molenbezit van ons land
weer iets terug liep. Resp. door storm
en brand gingen vier molens verloren.
Met een officiële sloopvergunning van de
Ged. Staten van Gelderland en Zeeland
werden twee stuks afgebroken, waaron
der een waterradmolen. In Groningen
verdwenen twee molens met een rijksver
gunning.
Waar nog geen molenverordening paal
en perk stelt aan het slopen van molens,
staan onze maalwerktuigen nog aan de
willekeur van de eigenaars bloot. In
Noord-Brabant laat dit zich sterk gel
den, nu hier enige opkopers van molen
onderdelen aan hun ambities ongebrei
deld kunnen toegeven; circa 8 molens
gingen hier verloren.
Dat dus in deze provincie, zo ook in
Noordholland, Overijssel, Drente en Lim
burg, spoedig het voorbeeld der andere
provincies, die een „Molenverordening"
al in werking hebben, moge gevolgd
worden, is van het uiterste belang en
een onzer grootste wensen.
GESCHENK VOOR GETROFFEN
BOLLENKYVEKERS
IN ZUID-FRANKRIJK
De voorzitter van de „Franse Groep"
van de Bond van Bloembollenhandela
ren te Haarlem en de directeur van het
Produktschap voor Siergewassen hebben
één miljoen gladiolenknollen ter waarde
van Fr. frs. 7 miljoen te Parijs aan de
Franse Federatie van tuinbouwers en
boomkwekers (Fédération Nationale des
Producteurs de 1' Horticulture et des
Pépinières) officieel overhandigd.
Het geschenk is bedoeld als tegemoet
koming in de zeer ernstige schade, wel
ke bollenkwekers in het Zuiden van
Frankrijk als gevolg van de vorstperiode
hebben geleden en tevens als blijk van
waardering voor de grote steun, die ons
land tijdens de watersnood o.a. ook van
uit Frankrijk mocht ontvangen.
De benodigden gelden zijn bijeenge
bracht door genoemde „Franse Groep",
de Bond van BloembollenvSïlingen en de
Nederlandse Gladiolus Vereniging. De
drie voornaamste expediteurs op Frank
rijk hebben de zending gratis vervoerd.
