9 rocn /wa in het harL, m ssen gas veroverden ook Texel maar ns bezat ons eiland een gasfabriek een jirai Zuiver Uw bloed en bevrQd Uzelf zó van Rhenmatische Pijnen. r E X E LS E WCOU RANT JJSDAG 29 AUGUSTUS 1956 70e JAARGANG No. 7074 ye N.V. v.h. Lcmqeveld de Rooij landel Drukkerij Bibliotheek lurg - Texel - Postbus 11 - Tel. 11 Verschijnt woensdags en zaterdags. Bank: R'damse Bank, Coöp. Boerenl- Bank- Postgiro 652- - Abonn. pr. f 1,95 p kwart. 4- 20 ct incasso. Adv- 8 ct p- mm. i Eijerl woens candid dingeli an del Cocksd rden it tijdstip j desei butaangas worden over het fehele eiland gedistribueerd- Pet. van de Texelse gezinnen op gas en dit percentage stijgt nog lurend, want practisch alle nieuw de echtparen starten met gas", verzekerde ons een Texelse han- in butaangas en dat dit gas in- id over heel Texel wordt verspreid wij even later bewezen, toen een dorper vrachtdienst voor een pand n Burg een partij flessen gas op koken op gas is feitelijk na de op ons eiland zulk een grote gaan nemen, want voordien kook- Texelse huisbrouw voornamelijk troleum en daarnaast werd ook van een fornuis.gebruik gemaakt, kwamen in 1933 reeds de flessen •utaangas, op de Nederlandse markt Texel was voor de oorlog ook reeds epöt voor butaangasverkoop geves- De afname was toentertijd echter ninimaal. Dit behoeft ons niet te inderen, want de prijs was voor die aan de luxe kant (dat het depot ze badplaats was gevestigd, mag rlijk geen rol hebben gespeeld, kan lfs niet, want de prijs was uiter- door de fabriek vastgesteld). Mo ei is de prijs van het butaangas in a ongeveer 50 pet. hoger dan voor irlog, terwijl de andere artikelen vier-vijf maal zo veel moeten kos- an toen. Kortom: het gas is niet en vandaar dan ook het feit, dat drie van de vier Texelse huisvrou- jas hebben gekozen. ie betrekkelijk lage prijs mag wor- jegeschreven aan de enorme lande- afname. In 1944-45 heeft de gas- ekking een poosje stil gelegen, overigens was er ook tijdens de gas verkrijgbaar, zij het, dat de zelf tot de noodzakelijke distri- moest besluiten. de steden had men uiteraard al lang gas, dat door een gasfabriek bü geleverd. Op het ogenblik worden stad ook vele flessen gas verkocht ic daa aan inwonenden. De Texelse gasfabriek de Julianastraat vinden wij een gebouw waarop in de frontgevel te staat „Aërogeengasfabriek". Deze jrnoen is 't lijk f ïard amdat in je hovasJ at ik rk en rol èiogeengasfabriek is uiterlijk nog lig intact gebleven- U vindt dit aan de Julianastraat te Den Burg le ons ek wercj 0p 3i augustus (Koningin- e sPr< 1907 feestelijk geopend. is thans juist een halve eeuw ge- dat de plannen voor de stichting 1 werden beraamd. Deze fabriek tot. 1917 gedraaid, zij het dat de bering toen wegens groot tekort gasolie reeds belangrijk beperkt want in de Texelaar van 25 oktober lezen wij, dat „voortaan gas zal tol verstrekt van 6 tot 9 uur 's J8» terwijl in het vooruitzicht wordt •lOf dat, wanneer de nodige zuinig- wordt betracht, dien tijd vermoede- l^g met een uur verlengd zal wor- Tevens bericht de fabriek, dat het gas tot 35 cents per m3 is verhoogd. De redactie vervolgt: Welgemoed heb ben wij Maandagavond 6 uur ons kraan tje opengezet, maar gas. ho maar. We hebben tot 7 uur moeten wachten. Zal het dinsdag beter zijn?" Plannen voor elektriciteit Ja, het was de laatste jaren van de eerste wereldoorlog een groot gesukkel met dat gas en toen er plannen werden beraamd om op Texel elektrisch licht te brengen scheen de gasfabriek het langst te hebben gedraaid. In de Texelaar van woensdag 17 juli 1918 lezen wij: Nu de tijdsomstandigheden ons in de naaste toekomst ook van gas verstoken doen zijn, zal het onze lezers te Den Burg (want alleen daar leverde de fabriek gas) zeker aangenaam zijn, dat er plan nen worden beraamd de inwoners van Den Burg nog deze winter te voorzien van elektrisch licht". Een week later, op 24 juli 1918, meldt de krant: „Voor aan sluiting aan de elektrische lichtvoorzie ning te Den Burg werd in totaal voor meer dan 21.000 kaarsen lichtsterkte ge tekend, zodat ook wat de medewerking van het publiek betreft de pogingen suc ces hebben Wanneer nu met bekwame spoed de verwezenlijking der plannen wordt ter hand genomen, blijven de in woners van Den Burg althans voor de duisternis bewaard. Het blijkt, dat ook te Oosterend en De Waal pogingen wor den aangewend om te komen tot elek trische verlichting van die dorpen". Op 5 oktober 1918 meldt de krant: „Per s.s. „Dageraad" arriveerden de eerste materialen voor de elektrische in stallatie. Maandag zal met het aanleg gen van de binnenleidingen worden be gonnen. De benodigde steenkolen zijn reeds toegewezen". Op 23 november 1918 wordt gemeld, dat de bouw van de machineloods aan de laagste inschrijvers Jb. Geus Zonen voor 4.300,werd opgedragen. Men hoopte nog voor de Kerstdagen elek trisch licht te hebben, maar.het zou 15 februari 1919 moeten worden. Voor 7.000,verkocht 4 december 1918 kondigt notaris G. J. O. D. Dikkers de publieke verkoop aan van de gasfabriek „zeer gunstig in de Julianastraat aan Den Burg gelegen". De verkoop ging niet door: de fabriek werd opgehouden voor 7.000,De volgende dag kocht de heer P. Bakker BRENGEN WIJ DE KII6UUSTE DESSINS LUNTER, Warmoesstraat 12, Den Burg {de vader van de heer G. Bakker van „Bakkers Ijzerhandel) de gasfabriek voor 7.000,en tot op heden is deze eigendom gebleven van de familie Bak ker. „Het was weinig geld voor zo'n groot, ruim pand", zegt de heer Bakker. De machinekamer doet sinds geruime tijd dienst als woning, terwijl zich ook op de eerste verdieping een woning be vindt: daar woonde voorheen de machi nist Van 't Hooit, die in 1907 als machi nist uit Zeeuws-Vlaanderen naar Texel kwam en tot de stopzetting van het be drijf als zodanig werkzaam is geweest. In die dagen werden de buizen van de gasfabriek weer opgegraven: het mate riaal was erg duur en de eigenaars de den dan ook goede zaken. Zij sprongen er om zo te zeggen zeer voordelig uit. Naar de heer Bakker ons verzekerde was nagenoeg iedere ingezetene van Den Burg op de gasfabriek aangesloten. Men gebruikte het gas voor verlichting en tevens voor kookdoeleinden. De aannemer, die de fabriek zette, bouwde tevens het perceel, dat thans bewoond wordt door dokter Elias. Het was oorspronkelijk de woning van bur gemeester Hiddingh. Bovendien bouwde diezelfde aannemer de zeevaartschool. Lichtnood. Bakker vertelde ons, dat hij verschei dene jaren achtereen de gasolie voor de gasfabriek uit Rotterdam had aange voerd. Totdat de aanvoer voor goed stag neerde.... Een ramp voor de aange slotenen en de krant schreef op 4 janu ari 1919 dan ook: „Wij beleven in ieder opzicht duistere dagen en wij Texelaars niet het minst. De lichtnood blijft ons voortdurend plagen. Kerstmis kwam, maar de bewoners van Den Burg delen de duisternis met de overige bewoners van ons dierbare eiland. Met weemoed spreekt men er van de dagen van de gasfabriek, zaliger nagedachtenis. De dorpsverlichting kon met die van steden wedijveren. Over het gehele eiland kon men 's avonds de ligging van Den Burg DIENSTREGELING T.E.S.O. Geldig tot en met 29 september 1956 Werkdagen: Van Texel: 5.20; 7,40; 10,25; 13,00; 15,30 18,05. Van Den Helder: 6,30; 9,20; 11,40; 14,20; 16,45; 19,35. Op zon- en alg. erk. chr. feestdagen: Van Texel: 7,40; 10.25; 16.00; 18,25. Van Den Helder: 9,20; 11,30; 17,15; 19,30. IN ENGELAND OPGELEID Mej. Bep Langeveld, Binnenburg, Den Burg, deed met gunstig gevolg examen voor het Lower Certificate in English. Zij werd daartoe opgeleid aan de uni versiteit te Cambridge. Het examen werd zowel mondeling als schriftelijk afge nomen. Mej. Langeveld vertoefde gedu rende een jaar aan de overzijde van de grote plas. De cursus die zij daar en passant volgde, was speciaal in het leven geroepen ten behoeve van vreemdelin gen. bepalen. Een zee van licht lag over het dorp. Wanneer zullen wij profijt hebben van onze elektrische verlichting? 's Is droe vig ermee gesteld. De eerst aangekochte motor is gebroken bij de aflading, een nieuwe, grotere motor is thans aange komen, de fundamenten, nu te klein, moeten door andere worden vervangen. Intussen één lichtpuntje is er: Texel is verlost van de consessie, die op de ge hele gemeente drukte". Op 15 februari 1919 kon de elektrische installatie gaan draaien. Begonnen werd met de straatverlichting en de volgende dag was er ook licht in de woningen „Oorlogsbrood en distributie waren niet zo'n verschrikking als de lichtnood, vooral voor de zakenmensen". Straatlantaarnopstekers uitgeschakeld De 11de mei van 1907 was voor de straatlantaarnopstekers van Den Burg, wijlen de heren Joh. Rijk Jbzn. en Jacob Vonk Lzn. een slechte dag: toen werden namelijk in café Den Burg en op de Groeneplaats proeven genomen met het nieuwe gaslicht. „Het licht werd met handgeklap, dat zeker van tevredenheid getuigde, begroet". Wij vermoeden, dat Rijk en Vonk de handen wel diep in de zakken gestoken hielden Het lijkt ons interessant tenslotte nog meer te vertellen over de plannen tot stichting van de gasfabriek, de eerste steenlegging en de feestelijke opening. 23 december 1906 meldde de Texelse Courant: De plannen tot oprichting van een Aerogeengasfabriek aan Den Burg be ginnen meer vaste vormen aan te ne men. Enige gegoede, invloedrijke perso nen alhier, hebben voor dit doel reeds enige samenkomsten gehouden en don derdag kwamen voor dit zelfde doel naar hier de heren Van de Zee, van 's-Gra- venhage, Directeur-Generaal voor Ne derland en België van de Aërogeen- gasmaatschappij te Hannover, en zijn vertegenwoordiger, de heer C. Smit, bouwkundige te Zuid-Scharwoude. In de Texelaar van 31 maart 1907 le zen wij de volgende advertentie: Aanbesteding. Maandag 8 april a.s. 's nam. half twee zal in het hotel „De Lindeboom" te Den Burg worden aan besteed het bouwen van een Aërogeen gasfabriek te Den Burg. Bestek en twee tekeningen verkrijgbaar bij Langeveld De Rooy aldaar tegen betaling van 1,50. (C. Smit, bouwkundige te Zuid- Scharwoude, verstrekte alle gewenste inlichtingen). Begroting overtroffen Vlot liep het met die aanbesteding echter niet: in de Texelse Courant van 11 april 1907 lezen wij nl.: „De aanbe steding van de bouw ener Gasfabriek, maandagmorgen alhier gehouden, leidde niet tot afdoening: doordien de inschrij vingen de begroting overtroffen werd het werk niet gegund. Hoe nu zal wor den gehandeld kan nog niet met zeker heid worden gezegd, doch de aanbeste- der verzekerde ons, dat zulks op de bouw niet van invloed zal wezen, zodat kan worden verwacht, dat het gebouw toch te bepaalder tijd gereed zal zijn. De Texelse inschrijvers waren: R. Daalder 13.989,J. J. van Wessem 8.400, C. Huisman 8.383,De begroting was 7.500,—. De eerste steen Op 27 mei 1907 werd door Abraham Wagemaker, een zoontje van Dr. A. Wa- gemaker, de eerste steen gelegd. De heer Van der Zee, directeur-generaal voor Nederland en België van de Aërogeen- gasmaatschappij te Hannover, hield een uitvoerige rede. „Heeft ooit een zaak van belang zo snel haar beslag gekregen als de tot standkoming van een betere ver lichting voor Den Burg en naar wij ver trouwen ook spoedig voor de overige dorpen van Texel? Ik zou de vraag wil len stellen of ooit op Uw eiland zo een drachtig en met zulk een bekwame spoed door de raad van de gemeente Texel 'n besluit genomen werd om het particu liere initiatief in deze zaak genomen, krachtdadig te steunen. Een eresaluut zij daarvoor in de eerste plaats gebracht aan de Raad en een tweede saluut aan de mannen, inwoners van Den Burg, die met zoveel kracht, energie en zelfver trouwen hun rug onder deze zaak durf den te zetten. l(Zie vervolg pagina 4) TEXELSE MARKT 50 lammeren 6580; 50 schapen 110 130; 3 koeien 700—900; 10 pinken 500— 600; 4 graskalveren 200240; 1 paard 950—1000. KAPELAAN VOS NAAR VASTELAND Naar wij vernemen is kapelaan J. Vos benoemd tot leraar aan het Klein Semi narie Hageveld. Kapelaan Vos werd te Dordrecht geboren. Hij studeerde ^an genoemd seminarie, deed vervolgens staatsexamen, studeerde filosofie en theologie en werd vervolgens benoemd tot kapelaan te Den Burg. MOTORCLUBNIEUWS Aan de zondag j.l. gehouden Trial, ge organiseerd door de M.C. Anna Pau- lowna te Callantsoog werd door 4 leden van onze club deelgenomen. Zij kwamen uit in de juniorenklasse. No. 1 W. Koopman 37 str.; no. 3 P. Heerschap 84 str.; no. 4 C. Zegel 91 str.; no. 5 C. Dros 109 str. Een heel mooi resultaat en ze hebben zich prachtig kunnen oefenen. Daar het zomerseizoen bijna ten einde is, wil ik tevens even mededelen, dat de clubavonden weer beginnen; het is de eerste vrijdag van elke maand, dus 7 september. Allen hartelijk welkom. C. P. M. Als die ondragelijke pijnen een gevolg zijn van onzuiver bloed, brengt een bloedzuiverende kuur uitkomst. Kruschen de beproefde combinatie van zes mine rale zouten, wetenschappelijk samenge steld, is al jaren het reddende middel voor generaties van lijders aan Rheuma- tiek. Neem voortaan ook Kruschen. De aansporende werking op lever, nieren en ingewanden doet Uw bloed sneller stro men. Onzuiverheden en die veroorza ken de pijn zetten zich niet meer vast, maar worden afgevoerd langs natuurlijke weg. VERTROKKEN PERSONEN Gradus J. Dingemans, van E 8a naar Hoorn, Oranjestraat 13, met gezin; Josi- nus Kentie, van O 98 naar Heinkenszand, Cittersstraat 12, met gezin; Herman A. F. Speckmann, van S 36 naar Vlaardin- gen, van Bleiswijkstr. 44a, met gezin; Gerarda E. J. M. Jas, ev van Tilburg, van Schilderend 94 naar Kerkrade, Spekholzerheide, St. Eugeniusstraat 44; Margaretha M. Witte, van E 120 naar Den Helder, Javastraat 167; Willem Poeze, van Prof. Keesomlaan 16 naar Aruba; Johannes de Vries, van O 118 naar Doorn, Mariniersweg 7; Cornells Bakkers, van Julianastraat 16 naar Am sterdam, Paramariboplein 39; Gerrit Appelman, van Den Burg, Julianastraat 8 naar Berkhout, Slagterslaan A 145; Geertruida M. Hoogenbosch, ev Hin van B 80a naar Dwingeloo, Zuiderpad 201b; Aafke de Vries, ev Stapel, van Schilder end 74 naar Ermelo, Nunspeet, Wheme- laan 5. ZEVEN METER LANGE VIS „Waar ligt de walvis?" Zo werd zater dag aan de VVV-bureaus gevraagd, want in nagenoeg alle dagbladen had men dit nieuws gelezen. Een echte walvis was deze vis echter niet: het was een butskop, die tot de familie der walvissen behoort. Het dier was het eerst waargenomen in de Wad denzee ter hoogte van de Prins Hendrik Poldersluis. Een halve dag later lag het tegen de waddenzeedijk en toen had Texel recht op dit visje, dat door de directeur van Texels museum, de heer G. de Haan, intussen ontleed is, want hij is voornemens het skelet op te zetten. Door zo'n aanwinst zal het museumpje stellig wel enige uitbreiding behoeven! Butskoppen horen thuis in het noor delijk deel van de Atlantische Oceaan, maar soms ondernemen zij tochten naar het zuiden. Deze butskop, die al geruime tijd dood in zee heeft gedreven, is mis schien in aanraking gekomen met de schroef van een schip. Het was een exemplaar van het vrouwelijk geslacht en had de maximale lengte van zeven meter. Hij woog tonnen. Mannetjes kun nen het tot tien meter brengen. In 1942 spoelde zo'n butskop bij Nieuweschild aan In de Texelaar van 4 november 1942 lezen we: „In normale tijd zou de vis de vis zijn gelaten, maar nu waren weldra verscheidene personen bezig de vele cm dikke speklaag los te snijden. Een schil der zou er traan voor zijn verf uit gaan koken, een ander zou proberen er zeep van te fabriceren. In totaal heeft men er, naar men ons verzekerde, 60 - 70 liter olie uit gekookt". De mensen die zaterdagmiddag op het strandje bij „Ceres" de verrichtingen van de heer De Haan volgden, bleken minder belust dan het publiek, dat 14 jaar geleden zo'n butskop ontwaarde. Het ontleden van de vis was nu niet bepaald een appetijtelijk schouwspel en het was je geraden aan de goede kant van de wind te blijvenDe heer De Haan nam dit alles echter voor lief, hij had er wel een minder prettig geurtje voor over, waar een butskoppenskelet 'n belangrijke aanwinst voor ons museum betekent. AGENDA CULTURELE RAAD Woensdag 29 augustus Den Burg, „Casino", causerie met film over Zuid-Afrika door Siem de Waal. Donderdag 30 augustus Den Burg, Ned. Herv. kerk, Concert door het Noordhollands Philharmonisch Or kest, o.l.v. Marinus Adam. Vrijdag 31 augustus Den Burg, Oranjeboom, 19,30 uur Texel- film. Den Burg, Taptoe door het Koninklijk Texels Fanfarekorps. 200 MAAL DE TEXELFILM Vrijdagavond zal de Texelfilm voor de 200ste maal worden gedraaid. Ook gedurende dit seizoen bestond er grote belangstelling voor de film; verschillen de malen was de zaal zelfs uitverkocht. S.V. Texel Wij brengen nog even in herinnering dat de training weer is aangevangen en dus worden alle spelende leden weer verwacht. Niemand verzuime deze avond, de trainer is present, U dus ook. Hedenavond voor senioren en oudste adspiranten. De Geneeskundige Hoofdinspecteur van de Volksgezondheid te Den Haag, Dr. C. Banning, heeft de KNVB aange raden de aanvang der adspiranten-com- petities uit te stellen tot begin oktober. Blijft dus trainen, jongens. Als dan met okt. begonnen kan worden, naar we hopen, zijn we er goed klaar voor. De voetbal-toto gaat weer draaien. Voor zondag 2 september is het eerste programma voor hoofd- en eerste klas- sers vastgesteld. De formulieren zijn op de bekende adressen, zie de raambiljet ten, verkrijgbaar en moeten op de cen- traal-post, Hotel De Graaf, uiterlijk vrij dagavond tien uur zijn ingeleverd. Er wordt bij iedere toto minimum 2500, aan prijzen uitgekeerd, zodat het wel de moeite loont een kansje te wagen. JAN LIGTHARTHUIS OP TEXEL Een aantal grote kale plekken tussen het sappige gras, duiden de plaats aan, waar voor kort ons kamp heeft gestaan. Ja, in het „luwtje" der bomen rondom de boerderij in de „Prins" is het goed vertoeven met de Jordaanjeugd..Behalve dan die bewuste stormachtige zondag, toen was er van geen luwtje sprake. Die middag klonk het „commando".... plat de hele masse-matte! Toen is er met z'n allen gevochten, de Tjepkema's leiding en de jongens, om het kostbare bezit van het J. L. Huis aan de stormkracht van om en nabij de 100 km per uur te ontrukken. Natuurlijk hebben we schade geleden, maar 't spul is niet de lucht in gegaan, daar zorgden de jongens voor. Was een tent plat, dan lieten ze zich er bovenop vallen en ze vonden het nog een lolletje ook. Een vermetele zong: „Bij ons in de Jordaan, laten ze de kraampies de lucht ingaan...."; ande ren pakten strozakken, dekens en baga ge, om daar netjes de stal en schuur mee te garneren. Toen we 's avonds ge zellig onze avondboterham gebruikten, geen pap meer konden zeggen, waren wij erg dankbaar, dat alles zo goed was af gelopen en gemafd dat we hebben Een onzer jongens was de pechvogel van 't kamp, hij trapte in een scherf, zo dat dokter Van Loon 65 min. met hem bezig is geweest. Zijn portemonnaie met 18,had hij in de duinen al verloren. Met z'n allen hebben ze gelapt om hem schadeloos te stellen. Laat nu de heer Gerrit Kiljan uit Den Hoorn de vinder zijn, nadat Jan allang weer in de Jor daan zat. Hij schreef echter, ik heb er geen recht meer op, wilt U dat geld nu gebruiken voor de reparatiekosten aan onze tenten. Ook de eerlijke vinder kreeg een brief van deze jofele jordaan- jongen, die 10 dagen op z'n strozak of ligstoel heeft gelegen. De weersomstan digheden ten spijt, zijn het wel zware kampweken geweest, maar toch heeft de jeugd genoten en zelfs ouderen kunnen een voorbeeld nemen aan hun onverbe terlijke humor en optimisme. Daarom past het ons, nu we het altijd mooie eiland gaan verlaten, een woord van welgemeende en oprechte dank te betuigen aan alle Texelaars, die ook dit jaar weer financiëel en materiëel ge holpen hebben deze kampen voor het Jan Ligthart-huis mogelijk te maken. In het bijzonder dank ik ook hen die de leiding hebben gehad bij de verkoop van kampzegels en daar werd ongetwijfeld ook de ieugd bij betrokken. Geachte lezers, U voelt wel, dat het buitenge woon moeilijk is om namen te noemen, daarom schrijf ik dan ook alle Texelaars. Hartelijk dank, namens die kinderen, welke niet weten wie hun kampgeld heeft betaald en geen begrip hebben van hoge vervoerskosten en geleden schade. Prachtig zulk adoptiewerk voor de grote-stadsjeugd. Gebruikmakend van een opmerking uwer redacteur, zoiets van „komkommertijd in de journalis tiek", betuig ik mijn dank voor de plaatsing van dit epistel. Boven de dikwijls onheilspellende wolken over Texel, schijnt toch de zon en Brengt gij de zon in 's naasten leven, Zij zal aan U haar weerschijn geven! Joh. K. A. Schreuder

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Texelsche Courant | 1956 | | pagina 1