9
rocn /-wa
in het harL,
Het voormalige fort „De Schans
Jb£coïi-
'n n r
WOENSDAG 14 AUGUSTUS 1957
TEXELSE
Uitgce N.V. *.h. Lcmgeveld <S de Rooij
Boekhandel - Drukkerij Bibliotheek
Den Burg - Texel - Postbus 11 - Tel. 11
71e JAARGANG No. 7172
COURANT
Verschijnt woensdags en zaterdags
Bank: R'damse Bank, Coöp. Boeren!
Bank- Postgiro 652. - Abonn- pr- 2,25 p.
kwart. 20 ct incasso. Adv- 10 ct p. mm
Bijna vierhonderd jaar geleden werd deze gang gebouwd: in 1572 gaf
Willem de Zwijger opdracht tot de bouw van het fort „De Schans". Deze gang
loopt naar de kruitkamer. Het wiel is vermoedelijk een onderdeel van een
driewielde kar of.nog van een affuit, waarop de kanonnen van Napoleon
vervoerd werden??
En hier de ingang tot de kruitkamer. De muren brokkelen ieder jaar verder
af. Gelukkig komt het fort thans onder toezicht van „Natuurmonumenten"
Er mag dan in het kader van de ruil
verkaveling heel wat gewijzigd worden,
een feit is, dat het fort ,,De Schans", ge
legen ten zuiden van Oudeschild, onge
rept blijft. Dat wil uiteraard niet zeggen,
dat wij dit fort nog aantreffen zoals het
er in 1572 bij de oplevering uitzag. Het
is groter geweest. Omstreeks 1930 is een
deel van het fort opgeruimd: men had
toen nogal wat klei nodig voor de aan
leg of verbreding van wegen en waarom
van verre aanvoeren als je het benodig
de materiaal vlak voor de deur hebt
liggen? Toen men niet lang geleden
draglines en wat dies meer zij naar het
terrein bij De Schans dirigeerde, zullen
velen gedacht hebben „Daar gaat ook
De Schans!", maar men heeft het fort
gespaard. Twee wallen, die 1930 waren
ingekort, zijn vakkundig hersteld.
Aan de zuidoostkant van het nog res
terende deel van dit fort vindt ge nu
een breed kanaal, waardoor het water
stroomt, dat de Texelse boeren gaarne
aan de Waddenzee afstaan. Aan de an
dere kant van dat kanaal ligt het ge
maal „De Schans", ter hoogte uiter
aard van de Schanssluis. Die sluis had
oorspronkelijk een andere functie: daar
door moest water worden binnengelaten
als de grachten van het fort door lang
durige droogte niet diep genoeg meer
v/aren.
Op het ogenblik vinden wij hier dus
nog een mooi fort, herinnerend aan een
ver verleden, toen de rede van Texel nog
ligplaats bood aan talloze schepen, oor
logsbodems en koopvaardijschepen. Want
in die tijd was er nog geen Noordhol
lands kanaal, laat staan een Noordzee
kanaal en dus moesten alle schepen, met
bestemming de Zuiderzeesteden of Am
sterdam langs Texel koersen. De Schans
bezit nog altijd zijn kruitmagazijn, al
thans een ruimte, die door velen als
kruitmagazijn wordt beschouwd. We zijn
er een dezer dagen ingekropen. Eerst
langs een muur, die zeer ernstig in ver
val was geraakt en zeker de helft korter
was geworden sedert ons bezoek in 1952.
Daarna een meter of zes gang en ver
volgens een kleine ruimte, die weer,
rechts, in contact stond met een ander
appartement. Hoe groot dat laatste ver
trek was, kon je met de beste wil van
de wereld niet onderscheiden, want het
was er aardenacht. Er schenen geen
schapen in te huizen, in ieder geval
drong geen geherkauw tot onze oren
door, evenmin als het knagen van ko
nijnen of ratten. In de gang lagen kris
kras allerlei onderdelen van wagens,
complete wielen. Resten van affuiten?
Of resten van lammerenwagens? Wij
hielden het op affuiten aan, op wagen
tjes, waarop Napoleons kanonnen, en al
veel eerder de stukken geschut van
Willem de Zwijger, naar de stellingen
in de Schans werden gereden. Er waren
er eerst vier, nu nog twee, maar even
buiten het centrum van het fort vindt
ge nog een aparte heuvel, die de Skilders
„het batterijtje" noemen. We hebben
overal scherp rondgekeken, maar kon
den nergens in het gras ook maar een
deel van een kanon, geweer of kogel
vinden. Trouwens.... als ge kogels van
De Schans wilt zien, kunt ge het best
naar de eerste verdieping van de Oud
heidskamer gaan. Daar ligt een hele
partij. Overal grazen schapen. Ze heb
ben aan de zuidkant een bruggetje ge
bouwd. Over een smal dijkje komt ge
in het centrum, bij de kruitkamer. Van
een voormalige toegangsdeur was de
helft gesloopt: de steentjes leken kers
vers afgebikt te zijn. Een Oudeschilder,
die in de grachten palingen tracht te
verschalken, meende, dat de fundamen
ten van de poort waren weggebroken om
de dragline er door te kunnen krijgen.
Ook zagen wij nog een stenen fundering
aan de voet van het genoemd batterijtje.
Jammer, dat de entree tot de kruitka
mer er de laatste jaren ook zo van
langs gekregen heeft. Kennelijk het bal
dadige werk van jongelui, die met hun
tijd geen raad wisten. Daarom is het
toe te juichen, dat de Nederlandse Ver
eniging tot Behoud van Natuurmonu
menten hier de scepter gaat zwaaien.
Dan blijven de vernielingen uit en kun
nen serieuze bezoekers in de verre toe
komst nog een idee krijgen van de
bouw van een fort in vervlogen eeuwen.
Wandelend over de hoge wallen van
De Schans hebt ge een mooi panorama.
Bij helder weer ziet ge de huizen van
het Nieuwediep, dat door de kanonniers
van De Schans in bedwang kon worden
gehouden. Aan de andere kant glooien
de heuvels van Zuidhaffel en koepelen
de bomen van het bosje. Heel dichtbij
liggen de huizen van Oudeschild en wij
kunnen ons best voorstellen, dat ze in
Breed zijn de grachten, die het fort „De Schans" omringen en inderdaad
overrompeling door de vijand onmogelijk maakten.
VERLICHT HUN LIJDEN
Naar aanleiding van het beschikbaar
stellen van televisie-toestellen voor
rheuma-patiënten, schreef onze plaats
genoot, de heer D. G. Toolens, onder
staand gedicht:
Wat is het een zegen, blijmoedig
te leven.
Al heb je soms zorgen en vaak
ook verdriet,
Geloof mij gerust, geen huis zonder
kruisje,
Dat kennen wij hier op de aarde
nog niet.
Maar ben je gezond, heb je lust
in de arbeid.
Zet dan al die zorgen maar rustig opzij.
Hoe zwart ook de nacht, onheilspellend
de wolken,
Op alles volgt toch weer een
zonniger tijd.
Wat is het een zegen een ander
te helpen,
Door ziekte verlamd en gekluisterd
aan bed.
O, wil toch beseffen, gezonden
der aarde,
Dat men door een gave zo menigeen
redt
Geen woorden maar daden verlichten
hun lijden.
Reeds lang is hun hoop op genezing
vergaan,
En is het maar wachten, maar wachten,
maar wachten,
Tot dat er hun lijdenszon onder zal
gaan.
Ik denk aan verlamden aan
Rheumapatiënten,
Waarvan de genezing zo langzaam
kan gaan,
En velen, zij hopen en leven in vreze,
Maar lijden een droevig, vaak somber
bestaan,
Vakantie!!! voor hen zal die dag niet
meer dagen,
Vergroeid en mismaakt door
rheumatische pijn,
O, had ik de macht hun gezondheid
te geven,
Wat zou er hun leven vol
zonneschijn zijn.
Wat is het een zegen. Wij kunnen
nog helpen,
Wij, die gezond zijn, naar lichaam
en geest.
Wij, die nog jubelen, zingen en
springen,
Dus voor een offer voor hen niet
bevreesd.
Als gij Uw gave voor hen dus wilt
geven,
Voor de misdeelden der zonnige aard,
Dan is hun leven ook waard om te
leven.
En is ons geven, het leven ook waard!
Aug. 1957. D. G. Toolens
CONSULTATIEBUREAU VOOR
ZUIGELINGEN
Heden woensdag consultatiebureau
De moeders worden verwacht:
De Cocksdorp 1,45 uur; Oosterend 2,15;
De Cocksdorp 1,45 uur; Oosterend 2,15
uur; Oudeschild 2,45 uur; Den Hoorn
3,15 uur; De Koog 3,45 uur. De moeders
van Den Burg worden verwacht van 4
tot 5 uur.
24 AUGUSTUS: RONDE VAN OOST
VOOR ADSPIRANTEN EN
NIEUWELINGEN
Op zaterdag 24 augustus - maar bij
ongunstig weer een dag later - zal de
Ronde van Oost worden gehouden. Zoals
bekend werd deze ronde vorig jaar ge
wonnen door de wielrenner Jan Kuut
van Wieringen.
Opgave voor deelname en beschikbaar
stellen van premies, zo spoedig mogelijk,
bij de heer A. Kalis, Peperstraat 37, Oos
terend.
1813 erg blij waren, dat de Franse be
zetters inbonden en het fort in handen
van de Oranjegezinden viel.
In die dagen lagen ten zuiden van
Oudeschild trouwens drie forten: de
Lunette en de Redoute, welke in 1812
door Napoleon waren aangelegd. Die
forten vindt ge niet meer terug: ze zijn
ten behoeve van de Zuiderzeewerken
vergraven. Alleen de grachten zijn nog
intact. Vóór 1930 bezat de Redoute nog
een hoge toegangspoort. Men vond de
klei echter belangrijker dan de geschie
denis.
De Oudeschilder, die wij dezer dagen
in De Schans ontmoetten vertelde ons,
dat hij er nog van wist, dat daar een
ophaalbrug lag De twee wallen, die
thars als een hoefijzer in de richting van
de dijk wijzen, waren destijds uiteraard
gesloten. Over het kanaal, dichtonder de
dijk, lag een brug Van de buitenwallen
vinden wij alleen aan de oostkant nog
ongeveer de helft terug. In het centrum
liggen twee putten. Oorspronkelijk moet
het fort 7 ha. groot geweest zijn.
HOOG WATER
Hoog water ter rede van Oudeschild:
14 aug. 10.47 en 22.41; 15 aug. 11.12 en
23.08; 16 aug. 11.36 en 23 34; 17 aug. 12.02
en
Aan het strand ongeveer een uur eer
der hoog water.
„TEXELS" CONCERT HAD MEER
BELANGSTELLING VERDIEND
„Zo'n avond hebben wij dit seizoen
nog niet gehad!" aldus een der weinige
bezoekers van het gezamenlijk concert,
dat onze Texelse muziek- en zangvereni
gingen zaterdagavond in de Wezentuin
te Den Burg hebben gehouden onder lei
ding van de heer U. D. Bousma. De
muziek werd verzorgd door D.E.K. en
het Koninklijk Texels Fanfarecorps. Zo
wel de muziek afzonderlijk als het reper
toire, dat de zangverenigingen met be
geleiding van de muziek brachten moet
de liefhebbers van een goed concert ze
ker tot grote voldoening hebben ge
stemd. Het gebodene is ongetwijfeld de
vrucht geweest van een zeer intensieve
voorbereiding. Drie marsen bracht de
muziek, die de muzieknis grotendeels
vulde, ten gehore. Wederom bleek, hoe
uitstekend de marsmuziek zich voor het
koper leent.
Welk van de zes nummers het beste
vertolkt werd? Wij persoonlijk vonden
de laatste twee nummers bijzonder goed.
Het publiek was dan ook mild met het
applaus.
Na de pauze bestegen de zangeressen
en zangers eveneens het podium. Men
bracht het Ambrosianische Lobgesang,
Op een Perzische Markt en Ave Verum
ten gehore. Ook hierbij wisten de uit
voerenden de juiste sfeer te treffen. Het
klonk machtig, het is werkelijk een her
haling waard en wij hopen hen dan ook
nog eens spoedig opnieuw te mogen ho
ren.
Zoals opgemerkt was de belangstelling
voor dit concert aan de lage kant. Ten
eerste zal het wel zeer onbetrouwbare
weer velen van buiten Den Burg weer
houden hebben en ten tweede: men
schijnt nog steeds het gezegde in ere te
willen houden, dat een profeet in eigen
land niet geëerd wordtEen grote
vergissing, want de medewerkenden had
den recht op een massale bijval; nu wa
ren nauwelijks een paar honderd mensen
aanwezig. Geen aanmoediging uiteraard
voor hen, die zoveel moeite hebben wil
len getroosten om deze avond te bren
gen, maar laten zij er van overtuigd zijn,
dat de aanwezigen deze avond op hoge
prijs hebben gesteld. Texel heeft weer
eens getoond uit eigen krachten iets zeer
goeds tot stand te kunnen brengen.
Laten wij dus niet ontmoedigd zijn,
maar op de ingeslagen weg voortgaan.
AGENDA VAN DE
CULTURELE RAAD
Woensdag 14 augustus
De Koog, Strandfeest en lampionoptocht.
Den Burg, Oudheidskamer, Demonstra
tie bij kaarslicht in oud-Texelse kleder
dracht, aanvang acht uur.
Donderdag 15 augustus
Den Burg, „De Oranjeboom", Toneel
voorstelling door St. Jan met „Het
gouden kalf".
De Koog, Ned. Herv. Jeugdhuis, bazar
t.b.v. het Ned. Herv. jeugdhuis.
De Waal,- 8.30 uur Ned. Herv. kerk, or
gelconcert door mej. Marry Bremer.
Vrijdag 16 augustus
Den Burg, „Oranjeboom", vertoning
Texelfilm.
De Koog, Ned. Herv. jeugdhuis, bazar
t.b.v. het Ned. Herv. jeugdhuis.
Zaterdag 17 augustus
Den Burg, 2.30 uur, Ringsteken met
paard en kar, georganiseerd door de Ver.
voor Volksfeesten en Folklore.
VEILIG VERKEER
Vraag:
Op welke plaatsen kan U verkeers
borden aantreffen.
Antwoord:
De verkeersborden worden bij voor
keur geplaatst aan de rechterzijde van
het weggedeelte waarvoor zij gelden. In
bijzondere gevallen (bijvoorbeeld indien
aan de rechterzijde voldoende plaats
ontbreekt of indien plaatsing aan de
rechterzijde onduidelijkheid zou veroor
zaken) kan plaatsing der borden aan de
linkerzijde of boven de rijbaan geschie
den.
Vraag:
Waar eindigt een verbod of gebod?
Antwoord:
Een door een verkeersbord kenbaar
gemaakt verbod of gebod eindigt bij de
eerstvolgende zijstraat, tenzij het be
treffende bord daar herhaald wordt.
Ontbreekt een zijstraat nadat een
wachtverbod stopverbod, een wachtver-
bod, of een inhaalverbod door een ver
keersbord is kenbaar gemaakt, dan kan
het einde van een dergelijk verbod wor
den kenbaar gemaakt door een vierkant
blauw bord met in witte letters vermeld
„Einde stopverbod", „Einde wachtver
bod" of „Einde inhaalverbod".
FUIKENVISSER BETRAPT
De postcommandant der rijkspolitie te
Oudeschild heeft in samenwerking met
zijn collega van Oosterend een illegale
palingfuikenvisser verbaliseerd. De te
gen de lamp gelopen visser had netten
geplaatst in een afwateringssloot gelegen
in het ruilverkavelingsgebied.
ONWEER SPLITSTE PAAL
Rond „De Muy" staan nog steeds bord
jes verboden toegang. De bliksem trof
vrijdag een aan het strand staande paal,
die finaal doormidden gespleten werd.
Heel toevallig was de paal niet bemand,
want doorgaans zijn deze een geliefde
pleisterplaats voor zilvermeeuwen.
GEEN SPREEKUUR
Burgemeester C. de Koning houdt za
terdag 17 augustus a.s. geen spreekuur.
RADIOTOESTEL GEWONNEN
De heer C. Dros, Midden-Eierland, won
een radiotoestel, dat uitgeloofd was door
de fabrikant van Benegas. De heer Dros
had een bepaald aantal nieuwe klanten
voor dit gas verworven en kwam na lo
ting met andere handelaren in het bezit
van deze mooie prijs.
TEXELSE MARKT
Aangevoerd maandag 12 augustus 1957:
150 lammeren 5065 (handel matig); 35
schapen 8595; 15 pinken 500600; 30
biggen 4060.
NIEUWE
TELEFOON A A NSLUITINGEN
Den Hoorn: no. 292, Kinderkamp „Zee
mansduin", post Oudeschild, b.g.g.
0 2990-1213; no. 250, Pool's Melkhandel
Den Hoorn 73; no. 257, L. de Waard,
landbouwer, Hoeve Zeewijk, Pr. Hen
drikpolder H 32.
GEEN MOTORPOLOWEDSTRIJD
Het weer was zaterdag zo ongunstig,
dat men reeds 's morgens vroeg het be
sluit nam om -de aangekondigde motor-
polowedstrijd te laten vervallen. Wij ho
pen, dat het hier slechts om uitstel en
niet om afstel gaat.
FRONT HOUTRIJKE WONING
AFGERUKT
De stormachtige wind had zaterdag
ochtend maar heel weinig moeite met
het front van een in aanbouw zijnde
houtrijke woning, staande te De Waal.
Dit was overigens geen groot wonder,
want het geval werd slechts in toom ge
houden door twee latjes van het soort,
waarmede men pannen in het gelid pleegt
te houdenHet verbaasde ons dan
ook, dat het tweede front, van de aan
grenzende woning nog overeind stond.
Het gevaarte was op een tas stenen te
recht gekomen, maar zo op het oog
scheen de schade nogal mee te vallen.
PRINSES MARGRIET OP TEXEL?
Van diverse kanten werd beweerd, dat
Prinses Margriet vrijdagmiddag op
Texel is gearriveerd om hier enige dagen
als badgaste te vertoeven.
„Het was prinses Margriet beslist"
aldus verschillende Texelaars, die met
dezelfde boot, „De Dageraad" naar ons
eiland waren gekomen.
- „DE DAGERAAD" IN DE STORM
Oudeschild. Een groot aantal bad
gasten vindt het fijn als het tijdens de
overtocht eens lekker waait om later
aan de vrienden sterke verhalen te kun
nen vertellen. Maar sommigen vinden
dat minder leuk, omdat ze bij zulke
gelegenheden de vissen moeten voeren.
En als de boot dan ook - in hun ogen -
vreemde capriolen maakt, geven ze toch
aan een rustiger overtocht de voorkeur.
Zaterdag was de windkracht reeds be
hoorlijk en „De Dageraad", die om 1 u.
de haven van Oudeschild achteruit moest
verlaten, had vrij veel moeite om de kop
op de wind te krijgen. De boot draaide
daardoor een slag om, kreeg de volle
wind in de flank en begon behoorlijk te
schommelen. De koffiekopjes, leeg en
gevuld schoven bij die onverwachte ma
noeuvre van de tafels, wat nogal wat
consternatie veroorzaakte.
Een dame, die dacht, dat het einde
nabij was, viel prompt flauw. De hof
meesters hadden het die reis bar druk,
doch niet alleen om het gebroken ser
viesgoed te verwijderen. Want er waren
ook veel zeezieken, die ook hun verzor
ging nodig hadden.
De moeilijkheden waren uiteraard
spoedig voorbij toen de boot eenmaal in
de goede koers lag.
Zondag was de windkracht zonodig
nog sterker. De golven sloegen tot de
kruin van de dijk en menig zeetje liep
hoog bij de boot op, zodat verscheidene
passagiers daarvan hun deel nog kregen.
De „Voorwaarts" heeft die dag geen
dienst gedaan. Overigens liep alles voor
treffelijk en leverde het binnenkomen
voor de boten geen moeilijkheden op.
Er kwamen talloze nieuwsgierigen
naar aankomst en vertrek van de boten
kijken, die allen vol bewondering waren
voor de perfecte manier, waarop de ka
piteins de vaart van de schepen be
heersten.
Voor de mooiste keuze in
mantels naar
SPOORSTRAAT HOEK KONINGSTRAAT