Cjrocn ZwartsJexels in het harL,
HU
Zoölogisch station te Den Helder
wordt naar Horntje overgeplaatst
Kist met gouden munten in
ruilverkavelingsblok „Texel"
(voor zuiver-wetenschappelijk zee-onderzoek)
Eigendom van de boer of van het Rijk
Tuingereedschap
WOENSDAG 1 APRIL 1959
TEXELSE
73e JAARGANG No. 7340
COURANT
Uitgave N.V. v.h. Langeveld de Rooij
Boekhandel Drukkerij Bibliotheek
Den Burg - Texel - Postbus 1) - Tel. 11
Verschijnt woensdags en zaterdags
Bank: R'damse Bank, Coöp. Boerenl.
Bank. Postgiro 652. - Abonn.pr. ƒ2,25 p.
kwart. 25 ct incasso. Adv. 10 ct p. mm
Het gebouw van het Zoölogisch station te Den Heldergefotografeerd tijdens de
lange mistperiode. Het nieuwe gebouw aan het Horntje wordt nog groter.
„Wat zwemt-ie mooi, meneer en kiek die ers". Het is de enthousiaste opmerking
van een adspirant-zeeman, die even te voren met een paar bijzondere visjes naar
het zoölogisch station van de Nederlandse Dierkundige Vereniging te Den Helder
was gestapt om" de aquaria te verrijken. Wij begrepen, dat de knaap daar als kind
in huis was. Heel toevallig ontmoetten we hem daar, toen wij door dr. J. Verwey,
directeur van dit instituut, door het grote gebouw werden rondgeleid. Tot onze
schaamte moeten wij het onze lezers bekennen: we zetten er voor het eerst in ons
(lange) leven onze voetstappen en dat geschiedde dan ook nog beroepsmatig:
we moesten de Texelaars toch eens gaan vertellen wat dat zoölogisch station, dat
binnen afzienbare tijd naar Texel wordt overgeplaatst, precies beduidt. Dat dit
wel het een en ander met de zee uit te staan heeft, ja, dat wisten ze op het eiland
wel, want nu en dan las je, dat daar een of andere vreemdsoortige vis was aan
gevoerd door een Texelse kotter.
Maar verder, zoölogisch station,
klank zonder meer, de meeste eilandge
noten hebben het gebouw zelfs nooit van
buiten gezien en zouden het niet eens we
ten te vinden, d.w.z. zonder aanwijzing
van derden niet! Het staat n.l. aan de
Buitenhaven te Den Helder, wat excen
trisch, zo op het eerste gezicht, maar voor
dr. Verwey en zijn staf is dit altijd een
bijzonder geschikt punt geweest: de vis
serschepen komen daar immers aan de
kant na hun tocht over de Noordzee en
het moet al raar lopen als men niet af
en toe een zeebewoner in het net krijgt,
waarvan je zegt „Die brengen we straks
even naar het zoölogisch station". Dat
doen de vissers sinds jaar en dag, spon
taan, al wordt de vergoeding uiteraard
graag geaccepteerd door de jongste op
varende, die dit als een telkens weerke
rend emolument pleegt te beschouwen!
Zoals gemeld komt het instituut straks
naar Texel. Vlak bij de toekomstige pont
haven is het benodigde terrein aange
kocht. Waarom naar Texel? Dat hebben
wij reeds in het kort uiteengezet en nu
die thans 25 man omvat, waarvan er ze
ven tot het wetenschappelijk personeel
behoren.
Een belangrijk feit voor Texel. Dit
bewijst ook de aandacht die de lande
lijke pers aan de a.s. overplaatsing en
wat daarmee in verband staatbesteed
heeft. Uiteraard.... was deze mutatie
ens als Texelaars) al maanden geleden
bekend, maar op verzoek van dr. Ver
wey hebben wij er niet eerder melding
van gemaakt dan eind februari, waarbij
ons de primeur inmiddels was ontglipt.
Toen zei dr. Verwey: „Ook dit is een bij
zonderheid in de pers het risico te ne
men de primeur te zien ontglippen. Dat
beloon ik" en vandaar dan dit exclu
sieve interview, waartoe dr. Verwey een
paar uur van zijn kostbare tijd heeft
willen afschrijven ten dienste van Texel
en zijn publiciteitsorgaan.
Zuiver wetenschappelijk
We hebben hierboven verteld, dat het
zoölogisch station graag bijzondere vissen
aankoopt. Hieruit moge niet de conclusie
worden getrokken, dat dit instituut o.a.
Het laboratorium, een der vele vertrekken
willen wij iets meer vertellen van het
interview, dat wij dezer dagen met dr.
Verwey mochten hebben. Interview in
zijn werkkamer, maar óók in de kelder-
luimten, waar wij o.a. een miniatuur
zonnetje zagen, allerlei kostbare instru
mentaria, een opvangcentrum van schaal
diereieren, waarbij een nylonnetje werd
gebezigd, aquaria, te veel om op te
noemen. Maar iéts kunnen wij toch wel
vertellen van dit hoogst interessante
werkterrein, dat feitelijk in twee delen
kan worden gesplitst: de afdeling voor
het biologisch onderzoek van de dieren
en de afdeling van het chemisch onder
zoek van het water, de ruimte waarin die
dieren leven - na de geboorte en vóór de
geruisloze verdwijning van het naar onze
smaak nogal vochtige toneel. Overigens:
ook de mensen van het instituut zijn op
vocht gebrand: om hun onderzoekingen
te kunnen verrichten dienen zij voort
durend over vers zeewater te kunnen
beschikken. Na het afsluiten van de
voormalige haven van Den Helder kon
het zeewater niet meer van nabij worden
gewonnen, de marine loste toen haar
tevoren gedane belofte in en voerde het
(verse) zeewater per schip aan.
Doordat het zoölogisch station allengs
meer ruimte nodig had en die ruimte ter
plaatse niet beschikbaar bleek, moest
r.aar een vestiging elders in het land
worden uitgezien. Men koos daartoe, na
rijp beraad, Texel en wel een terrein in
uc polder 't Horntje. Straks schrijven wij
dus „Zoölogisch station Texel". Daar zal
over enkele jaren een nieuw complex
verrijzen, daar zet de wetenschap haar
werk voort. Met haar uit te breiden staf,
een schakel zou kunnen vormen tussen
producent en consument en om maar met
een met de deur in huis te vallen geven
wij hier het woord aan dr. Verwey:
„Het zoölogisch station te Den Helder
houdt zich met zoals het instituut te
IJmuiden, met visserij problemen bezig,
maar uitsluitend met zuiver wetenschap
pelijk zee-onderzoek". Er zijn in ons land
slechts twee instituten, welke zich met
biologisch onderzoek in zee bezighouden.
Het instituut voor visserij-onderzoek te
IJmuiden is een rijksinstituut, terwijl dat
te Den Helder eigendom is van de Neder
landse Dierkundige Vereniging; het
wordt echter door het rijk gesubsidieerd.
Het zoölogisch station te Den Helder
werkt nauw samen met de universiteiten
in ons land. De zuiver wetenschappelijke
instituten hebben n.l. alle een taak bij
de opleiding van studenten. Het instituut
geeft cursussen voor de jongere studen
ten (de 2de en 3de jaars), terwijl daar
naast de oudere studenten (de 4de, 5de en
6de jaars) aan het instituut onderzoekin
gen verrichten als onderdeel van hun
studie voor het doctoraal examen.
De z.g. cursus-studenten een 25 tot
80 personen per jaar verblijven op het
instituut gedurende een periode die va-
riëert van vier dagen tot twee weken. Het
aantal oudere studenten is geringer: bij
zomerdag ongeveer vijf man sterk en bij
winterdag is hun aantal nog weer kleiner.
De studenten wonen op het terrein van
het station.
Op welke plaats?
Bij de vraag op welke plaats een zoö
logisch station gebouwd moet worden,
„DE SPELBREKERS"
VOOR VROUWENBOND VAN N.V.V.
De Vrouwenbond van het N.V.V., die
vorig jaar zo'n groot succes had met het
Marionettentheater van Bert Brugmans,
hoopt op 8 april in „De Oranjeboom"
weer een succesrijk gezelschap te laten
optreden, n.l. „De Spelbrekers", bekende
radio-artiesten.
De entree is zeer laag gesteld, n.l. ƒ0,75
en de Vrouwenbond hoopt dan ook op een
groot bezoek.
COLLECTE BRACHT 521,07 OP
De collecte voor het N.V.V. t.b.c.-fonds
„Zonnestraal" heeft 521,07 opgebracht.
Hartelijk dank aan alle gulle gevers.
DAMCLUB TEXEL
Uitslagen van 27 maart:
J. de Jager-P. v. Sambeek 02
P. van Sambeek-Jb. Koorn 20
P. Bruijn-P. v. Sambeek 20
I1". v. Sambeek-J. A. van Enst 02
De C-klasse is deze week nog aardig
opgeschoten, maar in A en B gebeurt de
laatste weken niets. Het wordt toch tijd,
dat de comp. wordt afgewerkt.
In B. resteren nog vijf partijen van J. J.
de Beurs, waarvoor afspraken gemaakt
zullen worden met de betreffende tegen
standers.
dient men uiteraard rekening te houden
met bepaalde omstandigheden, bepaalde
eisen. Eerste vereiste is, dat het station
zich in de onmiddellijke nabijheid van
zijn werkterrein bevindt, dus aan de kust
gelegen is. 2de: Men dient te kunnen be
schikken over goed zeewater met een
hoog zoutgehalte, ook weer liefst in de
onmiddellijke nabijheid. 3de: Er is een
schip nodig en dat dient liefst zo dicht
mogelijk in de buurt gestationeerd te
worden, met het oog op het heen- en
weer-gesleep naar en van het schip van
het aan boord gebruikte instrumentarium
etc. 4de: Het is van het allergrootste be
lang een vissersvloot in de onmiddellijke
nabijheid te hebben. Wat dat betreft kan
het liggen aan een vissershaven dus als
een zeer gunstige positie worden be
schouwd. Door de vissersvloot komt het
station heel veel aan de weet, krijgt men
de beschikking over gegevens, die anders
buiten het bereik zouden blijven.
Zeker, het station bezit zelf ook een
vaartuig, maar de vissersvloot, i.e. zo'n 40
schepen, vormt toch wel de grootste
steunpilaar voor het instituut, dat alle
bijzondere dieren koopt en dat het hier
inderdaad niet om enkele dieren gaat,
blijkt uit de geregelde aanvoer, voor wel
ke zo'n 5000 - 6000 gulden per jaar be
taald wordt. 5de: Doordat het instituut
nauw contact heeft met de universiteiten
is het een handicap als men te ver van die
universiteiten verwijderd zit. 6de. Met
het oog op de studiegelegenheid van hun
kinderen is het van voordeel, wanneer 't
wetenschappelijk personeel in een plaats
woont, waar goede scholen en zo mogelijk
een universiteit gevestigd zijn of in de
nabijheid liggen. Ook dat is dus een re
den, waarom het instituut graag niet al
te ver van een universitair centrum ligt.
In 1876 begonnen
In 1876 is het zoölogisch instituut ge
sticht. Tot 1888 had het geen vaste plaats.
Het was ondergebracht in een houten ge
bouw, dat elke zomer ergens anders
stond, totdat in 1889 te Den Helder aan
de Buitenhaven een stenen gebouw voor
het instituut werd gesticht: voordien had
men de beste plaats aan de praktijk kun
nen toetsen. Den Helder zou nog steeds
de beste plaats gebleven zijn, ware het
niet, dat er diverse moeilijkheden rezen.
Het grootste bezwaar en de aanleiding tot
overplaatsing naar Texel is niet gelegen
in het feit (dat overigens niet onbelang
rijk is!) dat omstreeks 1950 de nieuwe
marinehaven werd geprojecteerd, waar
door men geen goed zeewater meer in de
onmiddellijke nabijheid had, want dit
bezwaar werd door de marine ondervan
gen: deze instantie zorgde n.l. van toen
af aan voor de aanvoer van vers zee
water. Dit vloeide voort uit de destijds
aan het instituut gegeven garantie, dat
het altijd over goed zeewater zou kunnen
beschikken!
De reden, waarom naar een andere
plaats van vestiging werd uitgezien was
gelegen in de noodzaak tot een belang
rijke uitbreiding van het wetenschappe
lijk personeel, waartoe omstreeks 1956
besloten werd. Hierdoor zou ook het ge
bouw zelf moeten worden uitgebreid óf
tot de stichting van een nieuw en groter
gebouw moeten worden besloten. Te Den
Helder was daarvoor echter geen ruimte
beschikbaar, althans niet op een gunstige
plaats. Er is uiteraard veel moeite ge
daan om aldaar een goede plaats te vin
den en ook van de zijde van het gemeen
tebestuur is alles in het werk gesteld om
het zoölogisch station voor Den Helder te
behouden: afgezien van het feit, dat het
zeewater na 1950 per schip moest worden
aangevoerd, beschouwde men Den Helder
nog steeds als een zeer gunstige plaats
voor het instituut.
Naar het Horntje op Texel
Toen men te Den Helder niet kon sla
gen viel het oog op Texel, waar voldoen
de grond verkrijgbaar bleek te zijn zo
wel voor een groter gebouw als voor het
'(Zie vervolg pagina 4)
Kan de veehouder J. T. Kikkert, De
Westen, zich de eigenaar noemen van een
schat, die naar ruwe taxatie een waarde
vertegenwoordigt van zestigduizend gul
den of staat hij er finaal naast en bete
kent dit een buitenkansje voor het rijk
der Nederlanden? Op deze. voor de heer
Kikkert uiteraard beklemmende vraag
kan voorshands nog geen definitief ant
woord worden gegeven, zolang deze kwes
tie nog niet op hoog, juridisch niveau is
uitgevochten.
Bij graafwerk in een langs de Wester-
weg gelegen sloot (rechttrekken van en
kele bochten) stuitte de zware bak van
een dragline van de firma Goedkoop en
De Vries op een hard voorwerp. De ma
chine werd stopgezet en de dragline
machinist, de heer Wim de Hoog, uit Bo-
venkarspel, ging eens poolshoogte nemen.
Het voorwerp zat zeker een halve meter
in de rode blubber weggezakt :(twee me
ter beneden het maaiveld). Hij riep de
assistentie in van enige arbeiders, die be
zig waren met het wederopbouwen van
een tuinwal en met vereende krachten
probeerde men het voorwerp uit de mod
der te wrikken. „Het lijkt wel een ijzeren
kist" meende De Hoog. „Waarschuw jij
Gerrebrand even?" lachte Piet Zijm Jr.
Ze trokken uit alle macht, maar het ding
gaf niet veel mee. Toen werd de dragline-
bak erop neergelaten en reeds bij de eer
ste de beste ruk kwam de kist tussen
hemel en aarde te zweven. Netjes depo
neerde De Hoog hem op de wal.
Verdraaid zwaar, vonden ze, wat zou
erin zitten? Het slot was totaal verroest
en bovendien had men geen sleutel bij de
hand, die er ook maar enigszins op paste.
De nieuwsgierigheid werd meer en meer
geprikkeld en op een gegeven moment
stapte een der arbeiders naar de werk-
keet om met een snijbrandapparaat terug
te keren. Na weinige ogenblikken was de
slotpen doorgebrand, maar het deksel zat
nog steeds muurvast. Er moest een breek
ijzer aan te pas komen en toen
„Goud, verdraaid (maar ze riepen heus
iets anders!) ja goud". Inderdaad, de kist
bevatte een zeer groot aantal goudstuk
ken. „Eerlijk delen" riep er een. maar ze
begrepen wel, dat de „schat" hun eigen
dom niet was. „Ik teken voor tien pro-
AGENDA VAN DE STICHTING
CULTUREEL WERK TEXEL
Donderdag 2 april
Den Burg, „Oranjeboom", Sparavond
Vrijdag 3 april
Den Burg, „Oranjeboom", Sparavond
Den Burg, „Texel", Jaarvergadering
MAB-club.
„INSTUIF" DEN BURG
De deuren van de Instuif zijn voor dit
winterseizoen weer gesloten. Vele jonge
ren hebben er een druk gebruik van ge
maakt. Voor de ouderen (boven 15 jaar)
houden we a.s. zaterdag een speciale slot-
avond. We hebben voor deze avond de
„Eigen Band" op het podium. Muziek en
jullie weten de afspraak nog, je
mag deze avond niet alleen komen.
Tot zaterdag! B.
FILMAVOND MELKHANDEL
De Texelse melkhandelaren wellicht
is zuivelhandelaar een juistere benaming
voor deze categorie middenstanders!
hopen jong en oud op een filmprogramma
te vergasten, dat zal klinken als een klok.
Er komen drie voorstel'ingen voor de
jeugd en drie programma's voor de vol
wassenen en we', op maandag 20, dinsdag
21 en woensdag 22 april.
De films draaien in „Casino". De aan
vang van de kindervoorstelling is bepaald
op vier uur. De jeugd krijgt leuke speel-
en tekenfilms te zien.
Zo maar gratis entree? Om precies te
zijn: wie er heen willen dienen eerst een
tiental bonnen te verzamelen, die je
krijgt door margarine te kopen met het
leeuwenzegel er op. De kinderen zullen
nu hun boterhammen wel gauw op heb
ben, want hoe meer ze eten, hoe meer
margarine er naar binnen gaat en hoe
gauwer ze de zekerheid hebben over ge
noeg bonnen te beschikken'
cent als eerlijke vinder" merkte iemand
op. De firmanten van Goedkoop en De
Vries werden telefonisch van de vondst
in kennis gesteld en deze gaven onderwijl
bericht aan de eigenaar van het terrein,
waarop de kist was gevonden. De heer
Kikkert kon even later grote ogen opzet
ten. „Gefeliciteerd, Kikkert, wat is de
premie?" Kikkert lachte breeduit, maar
een kwartiertje later getuigde zijn
gelaat van sterk gematigd optimisme: de
leden van de plaatselijke commissie ter
uitvoering van ruilverkaveling „Texel"
maakten hem er n.l. op attent, dat de kist
met de zestigduizend gulden aan goud
stukken (taxatie door de heer F. Stan
daart, munten-expert, Wittekruislaan 24,
Den Burg), eigendom is van het rijk,
daar door de aanneming van het ruilver
kavelingsplan alle in het blok liggende
gronden automatisch rijkseigendom zijn
geworden.
Wij hebben de dienst van de directe be
lastingen opgebeld en vernamen, dat in
feite alles, wat men in de bodem vindt,
eigendom is van het rijk. Wordt op zekere
dag in een of ander perceel olie of steen
kool aangetroffen, dan kan het rijk de
exploitatie ervan gaan behartigen, waar
bij aan de eigenaar van het land uiter
aard een bepaald aandeel als schadeloos
stelling wordt uitgekeerd. In dit geval
zou volgens een in die richting eenslui
dende lezing van notaris J. R. van Wij-
land aan de wolveehouder practisch geen
enkele uitkering behoeven te worden ge
daan. Uiteraard zal het rijk billijkheids
halve toch wel bereid zijn een bepaald
bedrag aan de eigenaar van het land uit
te keren, als een soort rouwkoop b.v.
„Och", zei een arbeider glimlachend,
„bezit kweekt maar zorgen en hoeveel
belasting zou er niet van betaald moeten
worden!"
Wij nemen echter aan, dat de heer
Kikkert gaarne het volle pond aan belas-
ling zal willen storten, daar hij na volle
dige aftrek zeker nog veertigduizend
gulden zou overhouden.
De kist met geld is nog dezelfde och
tend overgebracht naar de kluis van de
coöperatieve boerenleenbank, waarvan de
heer C. H. Roeper, voorzitter plaatselijke
commissie, president is.
Wij zijn benieuwd hoe de strijd om de
kist met goudstukken zal aflopen.
Het goud is van Engelse herkomst.
Vermoedelijk is de kist tijdens de eerste
Engelse zeeoorlog door manschappen van
een der schepen van de Nederlandse
oorlogsvloot onder admiraal M. A. de
Ruyter, buit gemaakt en op genoemde
plaats begraven. Wellicht woonde een der
zeevaarders-mariniers, in het dorp De
Westen, dat zich uitstrekte tot voorbij de
plaats waar men thans de kist heeft ont
dekt. Na het wegkwijnen van het dorp
De Westen heeft men de omgeving meer
en meer in cultuur gebracht (Zie boek
„Texel" door J. A. van der Vlis).
De munten vertonen de beeltenis van
Jacobus de Eerste van Engeland.
HOOG WATER
Hoog water ter rede van Oudeschild:
1 apr. 1.01 en 13.41; 2 apr. 2.08 en 15.07;
3 apr. 3.41 en 16.44; 4 apr. 5.12 en 18.03.
Aan het strand ongeveer een uur eer
der hoog water.
S.V. TEXEL
Uitslagen: le Paasdag: Texel comb.-
Oosterend comb. 44.
2e Paasdag: 4e kl. KNVB: Zwaagdijk-
JVC 7—0; VZV-Helder 1—1.
Programma a.s. zondag:
Schagen-Texel; Texel 2-SRC 2; jun.:
Breezand Boys-Texel, zaterdag; adsp.:
Texel-Tex. Boys b.
Texel comb.-Oosterend comb, is een
aardige oefenwedstrijd geworden. De uit
slag 44 bewijst wel, dat het ook span
nend is geweest.
Oosterend, dat met een aantal gasten,
leden van DWS a, waren gecombineerd,
speelde heel verdienstelijk, vooral aan
vallend waren enkele prima spelers, die
het de T.-verdediging behoorlijk lastig
maakten. Hoewel Texel het meest aan
vallend was, bleven doelpunten maar
schaars. Uit een goed aangegeven pas
scoorde Ruud, maar binnen enkele ogen
blikken was het gelijk, doordat Frits te
laat uitliep en Jaap Mosk over hem heen
koppend doeltrof. Bij Texel viel ons het
spel van rechtsbuiten Koens op. Zijn
pasjes en voorzetten waren meestal be
keken. Siem Keijzer was goed op dreef.
Hij werkte de talrijke schoten solide af.
Opnieuw bracht Ruud Texel aan de lei
ding, maar nog voor de rust maakten de
gasten gelijk met een mooi doelpunt.
Na de rust bleef Texel hoofdzakelijk
aanvallen, maar O. nam de leiding. H.
Koens zorgde met een goed schot voor de
gelijkmaker, maar opnieuw scoorde de
gasten: 34. Uit een strafschop werd het
44. Als vakantiespelletje kan het er
mee door, maar als Texel in de comp. zou
proberen met verre schoten te scoren,
zouden er maar weinig doelpunten ge
maakt worden. Cees M. miste enige opge
legde kansen. Het was een prettige spor
tieve wedstrijd, goed geleid door Harry
du Porto.
