Cjroen 2rwarL-Jexelsin het harL,
Loco-burgemeester Roeper
opende te Oosterend een
monument van samenwerking
ce
Van klei
tot gips
Van brons
tot
monument
De heer Cor Bremer
Koninklijk
onderscheiden
WOENSDAG 3 MEI 1961
TEXELSE
74e JAARGANG No. 7554
COURAN
Uitgave N.V. v.h. Lanqeveld de Rooij
Boek-, Kantoorboek- en Fotohandel
Handelsdrukkerij
Den Burg, Texel - Postbus 11 - Tel. 2058
Verschijnt woensdags en zaterdags
Bank: R'damse Bank, Coöp. Boerenl.
Bank. Postgiro 652. - Abonn.pr. ƒ2,25 p.
kwart. 25 ct incasso. Adv. 10 ct p. mm
KA
ov
Achterzijde van de vorm tijdens hel
gieten in het gips
In de naoorlogse jaren is ons nationale
beeldenbezit belangrijk toegenomen.
Steeds meer wordt de noodzaak gezien
om de beeldende kunstenaars in staat te
stellen hun taak in de maatschappij te
vervullen en de kunst in de levensge
meenschap een levende functie te geven.
Een andere oorzaak tot de vermeerde
ring van ons beeldenbezit is ook de pië-
teitszin van ons volk geweest. Want ter
nagedachtenis aan hen, die in de oorlogs
jaren sneuvelden werden er in vele ge
meenten herdenkingsmonumenten ge
plaatst. Deze getuigen van een grote ver
scheidenheid in uitbeeldingskracht van
de beeldende kunstenaars.
En wanneer er a.s. donderdag bij de
begraafplaats te Den Burg het herden
kingsbeeld van de jonge Haarlemse
beeldhouwer Theo Mulder zal worden
onthuld, wordt er opnieuw een goed
beeld aan onze nationale collectie toege
voegd.
Voordat een beeld op haar voetstuk ge
plaatst kan worden, gaat hier aan veel
vooraf. Daarbij maken we kennis met de
vele facetten van het werk der kunste
naars.
In de eerste plaats is daar de beeld
houwer zelf, die uit het niets zijn figuren
in de klei vorm geeft. Hij brengt zijn
ideeën tot leven, maakt het tot een tast
baar resultaat en maakt het tot een ge
meen goed. Dan kan een ieder het beeld
voor ogen zien dat eens alleen nog in de
brein van de ontwerper bestond. Vaar
dige vingers, gewend om met klei om te
gaan, boetseerden de vormeloze massa.
Steeds meer krijgt de figuur gestalte, be
paalde gedeelten krijgen accentuering en
verschillende proporties worden beklem
toond. Het kleine ontwerp, dat eens door
de opdrachtgevers moest worden ge
keurd, staat nu als een miniatuur naast
het afgewerkte beeld in klei. De gelijke
nis is treffend. Dagen, weken en soms
maanden is de beeldhouwer er aan bezig
geweest. Tot dat het daar voor ons staat
en dan pas door de beeldhouwer wordt
losgelaten.
Of eigenlijk toch niet, Want het is niet
dtijd de ontwerper, die er de laatste
land aan legt. De klei, waarvan het
ïeeld is gemaakt, is niet bestendig de
tand des tijds te kunnen doorstaan. Het
■Ou niet gespaard kunnen blijven voor de
volgende generaties. Want het is immers
ok de bedoeling dat we ons cultuurbezit
eer aan volgende generaties kunnen
•verdragen?
Wanneer eenmaal hel beeld in klei ge
reed is gekomen gaat het naar de gips-
gieter en komt daarna zelfs nog bij de
bronsgieter terecht.
Het gipsgieten, een eerste stadium, is
een precies werk. Een vorm wordt om de
zachte klei gebracht en een dun laagje
gips van enkele centimeters op de zachte
klei aangebracht. De afbeeldingen geven
hiervan een duidelijke voorstelling. Men
ziet hier ook de bewapeningen van ijzer,
die worden aangebracht om b.v. krom
trekken te voorkomen. De randen zijn
van latoenkoper, zodat deze randen later
weer gemakkelijk los gemaakt kunnen
worden. Dit is nodig omdat de zachte klei
uit het gietsel wordt gehaald en weer
verdwijnt in de kleiton. Daarna worden
de vormen aan de binnenzijde (dus waar
eens de zachte klei zich bevond) schoon-
gespoten en geprepareerd met een iso
lerende laag van potas. Vervolgens wor
den de stukken apart met gips ingegoten
en de vorm in elkaar gezet en wordt (na
dat het geheel met een vlasvezel is op
gevuld) aan de binnenzijde dichtgemaakt
Dit sluit dan rond de bewapening van
houtwerk. De hele vorm wordt vervol
gens weer stuk voor stuk opgebouwd en
aangegoten.
Het gieten van brons
Om het werk van de bronsgieter van
nabij te zien, hebben we de werkplaats
van de fa. Binder in de Haarlemmermeer
bezocht. Op het terrein van de werk
plaats staan metershoge beeldengroepen
°n in een schuurtje liggen tientallen gips
modellen. Hoofden en ledematen, dieren
en vogels hebben een plaats gekregen
achter de werkplaats. Het is een wonder
lijke verzameling.
Deze werkplaats zou men de vergaar
plaats der hedendaagse beeldhouwers
kunnen noemen. Hier worden de uit klei
gemaakte figuren bestand gemaakt tegen
de tand des tijds. Hier in deze bescheiden
werkplaats der fa. Binder worden na
tuurgetrouwe cliché's in brons gegoten.
Het bronsgieten is een oud ambacht,
dat door de eeuwen aan belangrijkheid
nog niets heeft ingeboet. Vooral bij de
oude Grieken stond het bronsgieten in
hoog aanzien. Ook onder de Egyptenaren
en de Romeinen waren uiterst bekwame
ambachtslieden in deze techniek van het
bronsgieten te vinden.
Zoals bij meerdere oude handwerken,
is ook hier de grondslag gelijk gebleven.
In het gieten van het brons en verdere
bewerkingen zijn dan ook niet veel ver
anderingen gekomen. Wel staat de heden
daagse bronsgieter meerdere gerieven ten
dienste.
De positie van deze bedrijven is echter
verre van rooskleurig. In 1928 waren er
nog ongeveer 30 gieterijen in ons land.
Thans zijn het er nog slechts enkele. De
belangstelling voor het bronsgieten is
sterk aan het tanen. Jonge mensen, die in
deze bedrijven werden geschoold, zoeken
hun werkzaamheden in andere beroepen.
De werkplaats
In de werkplaats heerst een aparte
sfeer. Naast de mengtrommels ligt een
De gipsgieter aan het werk
Zaterdagmorgen heeft burgemeester C.
de Koning de heer C. Bremer, Oosterend,
de versierselen opgespeld, verbonden aan
de orde van Oranje Nassau. Burgemeester
De Koning deed dit met een toepasselijk
woord in de raadzaal van het gemeente
huis.
De heer Bremer was door zijn kinderen
met een „zoet lijntje" naar Den Burg ge
loosd en was geheel onkundig van het
geen hem te wachten stond. Toen hij met
een der zoons het raadhuis binnenstapte
en daar ook zijn vrouw en overige kin
deren trof, begreep hij er helemaal niets
meer van.
De heer Bremer ontving deze ere
medaille in zilver voor zijn grote activi
teit in het dorpsleven te Oosterend.
Burgemeester De Koning memoreerde
deze activiteiten. De heer Bremer is sinds
1925 dirigent van het gemengd zangkoor
.De Lofstem", van 1925-1940 was hij
tevens voorzitter van dit koor; sinds 1950
is hij ook dirigent van het Chr. Mannen
koor te Oosterend. Ook de muziekvereni
ging „Excelsior" heeft diverse jaren on
der zijn bekwame leiding gewerkt en wel
van 1925-1957.
In het kerkelijk leven leven heeft de heer
Bremer eveneens z'n sporen verdiend. Hij
was meerdere jaren ouderling van de
Gereformeerde Kerk en leidde verschil
lende jaren het jongenswerk.
Niet alleen voor de ouderen van zijn
dorp, maar ook voor de kleuters gaf hij
zijn beste krachten. Sinds 1951 is de heer
Bremer voorzitter van de Algemene
Christelijke kleuterschool. Onder zijn
voorzitterschap kon een nieuwe school
worden geopend, terwijl ook de grond
slag van de nieuwe school door het ver
lijden van een nieuwe stichtingsacte in
1957 een aanzienlijke verruiming onder
ging.
Van 1955 tot 1959 was de heer Bremer
lid van de Culturele Raad op het eiland.
Ook van het bestuur van de Stichting
Cultureel Werk maakte de heer Bremer
deel uit. Voorts is deze actieve Oosteren-
der ook lid van de Muziekschool en be
stuurslid van de „Stichting Kunstkring
„Texel". Dan mogen we niet vergeten
te vermelden, dat de volkstuinvereniging
„De Knieneberg" eveneens een prima
voorzitter bezit in de persoon van de
heer C. Bremer.
Nadat de burgemeester de plechtigheid
had verricht, sprak de heer Bremer en
kele woorden van dank en verzocht de
burgemeester zijn erkentelijkheid over te
brengen aan Hare Majesteit.
Bij deze plechtigheid waren aanwezig
de heren wethouders C. H. Roeper en
Th. R. Hin, gemeentesecretaris de heer
P. Beemsterboer en de heer G. A. Oskam.
hoop gele Brusselse aarde, op een vorm-
kast rust een stuk gips, dat de vorm heeft
van een voet, elders vindt men de buste
van één van Hollands bekende staats
lieden. Het is er zo onoverzichtelijk door
de grote verscheidenheid, dat de leek er
zich in een doolhof waant.
Maar voor de bronsgieter is het geen
probleem hier een begin te vinden.
De werkzaamheden beginnen bij de
mengtrommels, waarin het zand wordt
geprepareerd, dat later in de vormkasten
terecht komt. Hoewel verschillende zand-
soorten er zich voor lenen, gebruikt men
toch in hoofdzaak de Belgische of Brus
selse aarde om te verwerken. Dit zand
heeft n.l. de eigenschap, dat het stevig is
en bestand is tegen hoge temperaturen.
Belangrijk is de preparatie, waar vooral
rekening gehouden moet worden met het
vochtgehalte. Het fijne zand verlaat de
mengtrommels als een stevige massa.
Is dus het zand gemengd dan komt het
terecht in de vierkante ijzeren vormkas
ten. Flink aangestampt om verzakken te
voorkomen, wordt de onderlaag in de
kast aangebracht.
Na deze voorbereidselen volgt het te
verbronzen gipsmodel en verdwijnt de
vormkast in de oven. Niet eerder dan na
dat het zand volkomen gedroogd is (dit
drogingsproces duurt enkele dagen) vol
gen de verdere werkzaamheden. Verlaat
de vormkist nu de oven, wordt het gips
model weggenomen dan is er een natuur
getrouw cliché van dit gipsmodel over
gebleven in de gedroogde aarde. Veel
routine en voorzichtigheid dienen bij der
gelijke behandelingen in acht genomen te
worden. Ook bij de verdere afwerking
komt het aan op de capaciteiten van de
ambachtsman, die de vormkunst volko
men machtig moet zijn.
Hierna vloeit het brons! Het mengsel
wisselt in samenstelling al naar gelang de
bestemming en de kosten van het werk.
En wanneer dan eindelijk de laatste hand
wordt gelegd aan het beeld komen daar
aan nog verschillende vakkneepjes te
pas. Met behulp van soldeerbouten,
schuurmiddelen en andere attributen
wordt het beeld in elkaar gezet.
Zo wordt hier in dit bedrijf gewerkt
om ons nationale cultuurbezit bestand te
maken tegen de tand des tijds, om de vele
produkten van Holland's beeldhouwers
an de volgende generaties te kunnen to
nen.
Jac. J. Bais
Oosterend heeft nu eindelijk, na 11 jaar, zijn lang begeerde muzieknis. Een
prachtig stuk werk is verrezen op een plaats, bereikbaar vanuit de Oranjestraat,
een plekje dat op een zomeravond ideaal is om te genieten van een concert. Met
een achtergrond van mqchtige kastanjebomen en geflankeerd door een populier is
deze muzieknis voor Oosterend inderdaad een prachtig monument.
Nadat eerst door de muziekverenigin
gen Excelsior en VIOS, voorafgegaan
door de tamboers en gevolgd door de
Gymnastiekvereniging S.V.O. een rond
gang door het dorp was gemaakt, werd
het terrein van de nis officeel het eerst
door de muziekverenigingen betreden, ge
volgd door een groot aantal bezoekers.
Loco-burgemeester C. H. Roeper knipte
vervolgens een lint door en betrad als
eerste de nis
„Door bijzondere omstandigheden valt
mij de eer te beurt de muzieknis te ope
nen", zo zegt de heer Roeper. „Ik weet
dat onze burgemeester gaarne deze taak
vervuld zou hebben, maar de diepe rouw
waarin het gezin De Koning is gedom
peld, heeft dit onmogelijk gemaakt en
naast onze innige deelneming mogen wij
hopen, dat onze Burgemeester en zijn
gezin dit zware verlies kunnen dra
gen". Vervolgens wees de heer Roeper op
de wel zeer lange geschiedenis, die aan
dit bouwwerk is voorafgegaan. De vele
moeilijkheden, die overwonnen moesten
worden. De betekenis van het tot stand
komen van deze nis is voor Oosterend
heel belangrijk, immers vooral op cultu
reel gebied is de nis voor Oosterend be
langrijk, terwijl ook in het vreemdelin
genverkeer Oosterend zijn plaats heeft
verkregen. De rust en de intieme dorps
geest is voor de vreemdeling een aan
trekkelijkheid, waarin deze muzieknis
van grote waarde voor Oosterend zal
zijn. Veel geluk Oosterend met het bezit
van deze prachtige muzieknis".
Namens de muziekniscommissie dankt
de heer Jb. Drijver loco-burgemeester
Roeper voor zijn woorden. Ook wij hopen
dat de nis voor Oosterend een begin zal
zijn. Vervolgens verwelkomde de heer
Drijver wethouder Hin, secretaris Beem
sterboer en verdere genodigden en be
tuigde zijn innige deelneming met het
verlies, dat het gezin van burgemeester
De Koning heeft te dragen".
Een bijzonder dankwoord voor Ooster
end Present, dat de laatste stoot heeft ge
geven. De voorwaarde, dat de nis er voor
1 mei 1961 zal staan is in vervulling ge
gaan. Ook de burgerij en niet te vergeten
de jeugd, die voor de boomaanplant on
der leiding van gemeentewerken, heeft
gezorgd onze dank. Oosterenders, U bezit
nu een prachtige nis. Moge de verenigin
gen hem intensief gebruiken. De heer
Drijver besluit met de Oosterenders op te
wekken om allen begunstiger te worden
van de nisvereniging.
De heer Fielmich, oud-hoofd van de
o.l. school, voor deze gelegenheid speciaal
naar Oosterend gekomen, memoreert
even de gedachten, die 11 jaar geleden
zijn ontstaan. Het stenenbikken 10 jaar
geleden, de actie verkoop bouwstenen,
entworpen door onze Oosterender schil
der Tony de Haas en de gegeven concer
ten in andere dorpen. Hieruit is dan ein
delijk deze nis gegroeid, waarop ik be
slist jaloers ben, want het is voor U,
Oosterend, een monument van samen
werking. Moge deze nis stimuleren tot
mooie culturele prestaties. Hieraan is
Oosterend beslist niet vreemd, als ik U
allen mededeel, dat het H.M. de Koningin
heeft behaagd de heer C. Bremer te be
giftigen met de zilveren medaille verbon
den aan de Orde van Oranje Nassau voor
het vele culturele werk door hem ver
richt. Oosterenders, nogmaals gefelici
teerd".
Namens de niet meer bestaande com-
msisie Oosterend Present spreekt de heer
Joh Roeper. „De commissie is trots op
deze mooie prestatie. Hij memoreert nog
even het ontstaan van de naam Oosterend
Present door de heer C. Bremer en hij
hoopt, dat deze naam ook in de toekomst
dijn waarde zal blijven houden, n.l. dat
bij iedere gebeurtenis, waarin de nis van
zelfsprekend zijn plaats zal innemen
Oosterend present zal zijn met algehele
belangstelling. De heer Roeper overhan
digde tot slot een cheque, zijnde het
laatste bedrag van de manifestatie Oos
terend Present.
Ook namens muziekvereniging D.E K.
worden felicitaties uitgesproken, waaraan
toegevoegd wordt, dat zij groot respect
hebben voor de wijze waarop dit bouw
werk tot stand is gekomen.
De heer Jn. Daalder is als laatste spre
ker de uitlaat van de Oosterender ver
enigingen, die overlopen van dankbaar
heid. Hij wil een pluim steken op de
hoed van alle menens, die dit tot stand
hebben gebracht. Deze dank wil hij spe
ciaal richten tot de commissie en in het
bijzonder tot dokter Renout, die 10 jaar
geleden ook heeft gebikt. Het verheugt
ons, dat zijn naam door de steenlegging
van zijn dochter in de nis voort zal blij
ven leven. Ook is zijn wens, dat de mu
zieknis intensief gebruikt zal worden.
D© Ni» heeft een prachtig©
akoestiek
Dit blijkt al heel spoedig als beide
muziekverenigingen Excelsior en VIOS
vervolgens de Nis inwijden met de
openingsmars „In Vrijheid". Het geluids
effect is prima. Beide korpsen worden
gedirigeerd door de heer Brouwer, diri
gent Excelsior. Vervolgens zingt, onder
leiding van de heer T. Witte, het vrou
wenkoor van de S.O.O.S. zes nummers:
1. Veedrijven van Ferdinand Huber; 2.
Meikevertje van Ina Bloemen, 3. Nonnen-
chor van Joh. Strauss, bewerkt door
Ralph Benatzky (op verzoek), 4. Santa
Lucia van Theodor Cattrau, 5. Rozen in
Tirool van Corrie Reurs (op verzoek) en
6. Goenacht van Naegeli. De prestaties
van dit kleine koor hadden een ieders be
wondering. Gymvereniging S.V.O. bracht
vervolgens twee muzikale vrije oefenin
gen en door de afdeling meisjes in blauw
tricot een kleine demonstratie kast-
springen. Deze actieve vereniging, steeds
in de belangstelling van Oosterend, zullen
wij beslist wel meer in de Nis zien ver
schijnen. Nu neemt VIOS bezit van de
Nis. Dit korps heeft zich weer uitermate
hersteld en brengt naar onze mening,
onder leiding van dirigent Cuyk, goede
prestaties. Gespeeld worden vier num
mers: 1. Le Joyeuse Laboureur, mars; 2.
Marijse Ouverture (verplicht concours-
nummer), 3. Op Woeste Hoeve, fantasie
(verplicht concoursnummer), 4. Black
Diamond, mars.
1. Dorpsklok, 2. Geuzenvendel, 3. Nader
mijn God bij U, zijn de zangnummers van
het Mannenkoor onder leiding van de
heer C Bremer. Het is een weldaad om
dit koor te beluisteren. De akoestiek van
de nis zal beslist ook dit koor inspireren
om meerdere malen in het openbaar op
te treden.
Het is jammer, dat deze voor Oosterend
zo belangrijke avond een lage tempera
tuur heeft Het programma wordt dan
ook aanzienlijk ingekort. Maar maandag
avond heeft Excelsior, ter gelegenheid
van de verjaardag van H.M. de Koningin
een rondgang door het dorp gemaakt.
Excelsior besluit deze avond dan met
een taptoe, waarbij het Wilhelmus door
allen wordt meegezongen.
Het improviseren van een muzieknis
van wagens en zeilen behoort in Ooster
end tot het verleden. Oosterend heeft nu
r-en bezit waarop een ieder trots kan zijn.
Het is een monument van samenwer
king. Moge zij ook in de verre toekomst
de plaats innemen, waarvoor zij tot stand
is gekomen.
(De clichéfabriek heeft maandag Ko
ninginnedag gevierd. De foto, die bij dit
artikel hoort, zullen wij daarom zaterdag
plaatsen red.)
AGENDA VAN DE
STICHTING CULTUREEL WERK
Woensdag 3 mei
Den Burg, Voortzetting Nationaal Mid
denstandscongres.
Donderdag 4 mei
Alle dorpen, Nationale herdenking.
Vrijdag 5 mei
Den Burg, Rondgang Koninklijk Texels
Fanfarekorps.
Zaterdag 6 mei
Den Burg, Schoolvoetbaltoernooi.
Den Burg, „De Oranjeboom", uitvoering
accordeonclub o.l.v. Henny Kok.
CONSULTATIEBUREAU VOOR
ZUIGELINGEN
Woensdag 3 mei (heden) worden de
moeders van de buitendorpen verwacht
op de volgende uren:
Den Hoorn 1.15 uur; Oosterend 2.00 uur;
De Cocksdorp 3.00 uur; De Koog 4.00 uur.
HOOG WATER
Hoog water ter rede van Oudeschild:
3 mei 10.16 en 22.35; 4 mei 10.51 en 23.06;
5 mei 11.26 en 23.37; 6 mei 12.01 en
Aan het strand ongeveer een uur eer
der hoog water.
VOOR DE EUROVISIE
De herdershond Zarro van de familie
Witte, „Bloemwijk", zal wederom voor
de televisie verschijnen. Zondag zijn
technici van de Eurovisie geweest, zodat
ook in het buitenland bekend zal worden
wat deze rustige herdershond presteert.
Tevens is het weer één van die kleine
reclameprikjes, die het eiland tot dienst
zijn.
