Cjrocn '2wartsjexels in het L,
AS
PI
RO
r
2 'ASPRO'* -en.Utfehtitfeebfit.
Harry de Graaf vertoeft in
een veelbesproken land
Vervoersprobleem
Texel-Den Helder v.v. dit jaar
nog niet opgelost
Het al of niet bespreken van
personenauto's is bij vele
eilandbewoners onderwerp
van gesprek
Reserveren voor alle
auto's nog van kracht
Voorkom VERKOUDHEID
JDAG 12 JANUARI 1962
TEXELSE
75e JAARGANG No. 7625
COURANT
fcrve N.V. v.h. Lcmgeveld de Rooij
>ek-, Kantoorboek- en Fotohandel
Handelsdrukkerij
Burg, Texel - Postbus 11 - Tel. 2058
Verschijnt dinsdags en vrijdags
Bank: R'damse Bank. Coop. Boerenl.
Bank. Postgiro 652. - Abonn.pr. ƒ2,25 p.
kwart. 25 ct ine. Adv. 10 ct p. mm.
Met de prauw „Explorer" worden de geheimen van de Biakse kust ont-
uierd. Voorin zit Jan Boon uit De Cocksdorp, achterin de schrijver van dit
•tikel Harry de Graaf.
B BIAK De uren gleden snel voorbij en het was half één toen het toestel
In neus naar beneden richtte en landde op het pas vernieuwde vliegveld van
liak in Nieuw Guinea. Eindelijk was het zover. Ik had mijn doel bereikt! In
'het douanegebouw werden de inentingsbewijzen en paspoorten gecontroleerd.
Sevens werd je in de gelegenheid gesteld om eventueel tijdens de reis ge-
(iochte goederen aan te geven. In diezelfde douaneloods had ik een leuke ont
moeting. Jan Boon, ook een Texelaar afkomstig uit De Cocksdorp, die al een
I Brietal maanden in Nieuw Guinea bij de luchtmacht zit, was naar het vlieg-
r yeld gekomen om me af te halen. Voor hém had ik de Japanse camera mee
nomen. Bij deze ene ontmoeting bleef het niet. Een ogenblik later stapte
voor mij nog onbekend heer enthousiast op me af en schudde me de
[and. Het bleek de heer R. Berkenbosch te zijn.
Stad genoemd. Het is een levendige
plaats voornamelijk door de aanwezig
heid van het vliegveld en de militaire
activiteit.
Dat vliegveld is het grootste van
ok een Texelaar dus. Ik had hem
it eerder ontmoet maar zijn doch-
ïs kende ik wel. Dit laatste deed
em duidelijk genoegen. De heer Ber-
enbosch is in zijn functie van bouw-
undig ingenieur belast met de leiding
an de bouw van diverse militaire ob-
ïkten op Biak. We hadden dus een
Texels clubje" aan de andere kant
de aardbol! Later heeft deze rela-
kring tot diverse gezellige avonden
eid.
iak zou dus mijn voorlopige mili-
re standplaats worden. Wie op de
jart van Nieuw Guiena, het eiland
k opzoekt, zal het vinden als een
lelijk klein stukje grond, gelegen in
Geelvinkbaai Maar vergist U zich
t. Inderdaad is Biak in vergelijking
tiet de rest van het reusachtige Nieuw
:ij nnea (op één na het grootste eiland
wereld) niet zo groot. Toch heeft
t ongeveer de oppervlakte van de
ovincies Noord- en Zuidholland sa-
m. Maar die provincies zijn over-
kt met een uitstekend wegennet zo-
t het mogelijk is, er binnen enkele
en doorheen te rijden. Biak kent
aktisch geen begaanbare wegen en
ande over de smalle Papoeapaadjes
eft men weken nodig om het gebied
verkennen. Het eiland Biak bestaat
oi t één groot koraalrif dat door vulka-
:he werking omhoog is gedrukt. Dit
ei raai in 't Maleis karang genaamd
bestaat uit harde kalk en de grond,
or zover men hier van „grond" kan
reken, is zeer onvruchtbaar. Dat Biak
:h bijna geheel door dicht oerbos is
verdekt wordt veroorzaakt door de
r gunstige klimatologische omstan-
*heden. Per jaar valt er meer dan
et f meter regenwater (Nederland 75
isi ntimeter) dat voor het grootste deel
eject verdampt door de zeer felle
t-varmte. De gemiddelde temperatuur
yldraagt 27 graden Celcius terwijl mid-
ij-ffin op de dag de termometer tot ruim
?:JQ graden kan oplopen. Een vochtig en
v^rm klimaat dus. Vooral de eerste
;r,yeken is het voor de Europeaan moei-
tr.ijk er aan te wennen. Toen wij in de
placht van onze aankomst op Biak ston
den dachten we, dat we er nóóit aan
in50udcn wennen. Ondanks het nachte
lijk uur, waren onze kleren nat van het
eet en het glas bier dat we door een
rt commissie van ontvangst in het
'M-hotel kregen aangeboden, ging er
in ook best in. We maakten kennis
t enkele van onze militaire supe
rren, die ons met de auto naar de
leringsplaats brachten. Voorlopig nog
staat deze legeringsplaats uit het
n"n.s „Keerkring", een oude vrachtboot
•t/an de KPM. De legering van de man
schappen aldaar in de voormalige
n /fachtruimen laat helaas veel te
wensen over. Gelukkig wordt er hard
■werkt aan een gloednieuw kampe-
Tient dat aan de hoogste eisen gaat
s/yldoen. Enfin, slapen lukte wel na de
e jerverende gebeurtenissen die we
_ichter de rug hadden en de volgende
"jorgen bij zonsopgang konden we met
s^gen ogen waarnemen waar we terecht
«komen waren
s _I^oa^s gezegd is Biak een vrij groot
and. De hoofdplaats waar wij zitten,
et ook Biak en wordt meestal Biak-
Z.O. Azië. Behalve voor de burgertoes
tellen, is het berekend op de allergroot
ste militaire bommenwerpers. Momen
teel wordt de vliegstrip o.a. gebruikt
door de Koninklijke Luchtmacht, die er
zijn jachtvliegtuigen gestationeerd
heeft. Begrijpelijk dus dat Biak een
grote strategische waarde heeft. Het
gevolg is dat de militaire bezetting
tamelijk uitgebreid is. In hoofdzaak
bestaande uit Marine, zijn er ook en
kele eenheden Landmacht en sinds
vorig jaar een detachement van de
Luchtmacht, waar ik dus deel van uit
maak. Behalve de luchtmacht zijn alle
andere militairen gelegerd in het mili
taire kamp „Sorido". Het merkwaar
dige feit doet zich nu voor, dat de im
mer zeevarende marine op het land zit
en de luchtmacht op een schip! Maar
ik ben er niet rouwig om. We zitten op
die manier n.l. makkelijk dicht bij het
water wat van het grootste belang is
bij die warmte. Het water van de
Geelvinkbaai is kristalhelder en blauw
als de Middellandse Zee. Er wordt elke
dag intensief gezwommen.
Niet alleen daarom is de kuststrook
van het eiland zeer aantrekkelijk. Door
de bijna altijd aanwezige zeewind is de
warmte goed te verdragen en het land
schap wordt er beheerst door de deco
ratieve cocospalmen. Op vele plaatsen
monden kleine rivieren uit kalies
genaamd die door hun erosieve wer
king de mooiste formaties in het kalk
steen doen ontstaan. Meer landinwaarts
vindt men druipsteengrotten. Op som
mige plaatsen loopt het land langzaam
naar zee af maar op andere punten
rijst het eiland als een muur uit het
blauwe water op, vele tientallen meters
hoog! Een dorado voor iemand die er
oog voor heeft. Het beste middel om
dat allemaal te gaan bekijken is een
Papoea-bootje. Zo'n prauw wordt door
de bevolking gefabriceerd en is door
gaans voor weinig geld wel te koop.
Sinds enige tijd ben ik de gelukkige
bezitter van zo'n prauw en ik heb er al
menige interessante ontdekkingstocht
mee gemaakt, meestal samen met Jan
Boon, want de beide Texelaars verdra
gen elkaar wel.
De autochtone bevolking
Nieuw Guinea is tegenwoordig ge
noeg in het nieuws om te weten, dat de
bevolking bestaat uit Papoea's, een
zwartgekleurd ras maar zeker geen
negers. Ondanks dat door velen anders
wordt beweerd, heb ik de ervaring dat
het buitengewoon sympathieke mensen
zijn, zeer gevoelig voor een welge
meende attentie en trouwhartig van
aard. Als je eenmaal met een Papoea
bevriend bent en dat gaat in de regel
niet zo gemakkelijk dan blijf je dat
en zo'n knaap gaat voor je door het
vuur. Ondanks dat ik hier nog maar
korte tijd zit, heb ik dat aan den lijve
ondervonden. Om de bevolking van
Nieuw Guinea te leren kennen moet
men naar mijn idee, de beschaving een
CONSULTATIEBUREAU VOOR
ZUIGELINGEN
Woensdag 17 januari a.s. worden de
moeders van de buitendorpen verwacht op de
volgende uren:
Den Hoorn 1.15 uur; Oosterend 2.00 uur;
De Cocksdorp 3 00 uur; De Koog 4 00 uur
ZONDAGSDIENST DOKTOREN
Den Burg:
DOKTER ELI AS
(ingaande zaterdagmiddag 12 uur)
Oosterend en De Cocksdorp
DOKTER RENOUT
(ingaande zaterdagmiddag 12 uur)
Zondagsdienst dierenartsen
I. TH BERTELS, De Koog, tel. 336
(ingaande zaterdagmiddag 12 uur)
Zondagsdienst Witte Kruis
Zr. FORTGENS
Oosterend, tel. (02223) - 250 of 207
(van zaterdag 13 uur tot zondag 24 uur)
Zr. HOL
Den Burg, tel. (02220) - 2414
(zondag van 9 tot 13 uur)
tijdje op zij zetten en zelf Papoea wor
den! Als men zich werkelijk in het
leven van deze mensen verdiept en het
van nabij gaat bekijken, dan merk je
dat alle mensen toch in wezen hetzelfde
zijn en dat ras en huidskleur alleen
maar de buitenkant vormen. Jammer-
genoeg gaan nog heel wat blanken, ook
onder mijn vrienden, op die buitenkant
af in hun beoordeling. Voor hen is een
Papoea lui, vies en dom. Afgelopen. Het
is jammer, maar je doet er niets aan.
Bijzonder lieftallig zijn de Papoea-kin-
deren. Fijnbesneden snuitjes, grote
zwarte ogen, kroeshaar en een groot
gaaf wit gebit. De kenmerkende Pa-
poeatrekken, die een Europeaan minder
aanspreken, komen later pas.
Het Papoea-ras, en zeker het Biakse
is met altijd raszuiver. Hier en daar
lopen de meest merkwaardige kruisin
gen rond. Spleetogen verraden de
Japanse en rood kroeshaar de Ameri
kaanse en Europese invloeden. De
jongste oorlog houdt daarmede nauw
verband. Vroeger waren de Biakkers de
schrik van de Indische en Melanesische
archipel. Met hun oorlogsprauwen
trokken ze de zee op om vergelegen
kusten te plunderen. Ze moesten dit
wel doen omdat de karanggrond van
hun eiland geen landbouw toeliet....
Te vergelijken dus met de invallen der
Vikingen in de Europese streken. Nog
altijd is de Biakker vertrouwd met het
water. De kinderen kunnen eerder
duiken en zwemmen dan lopen en de
ouderen houden zich intensief met de
visserij bezig. Het vissen gebeurt zeer
primitief. Netten komen er niet aan te
pas maar wel een speer. Met grote
behendigheid weten ze soms de groot
ste vissen te spiesen. Dat gebeurt altijd
vanuit een prauw, waarvan ieder ge
zin er minstens één heeft.
Onderzeese schoonheid
De zeeën rond Nieuw Guinea zijn
buitengewoon rijk aan vis, Het aantal
soorten is enorm. In grootte variëren
de vissen van de enkele millimeters
grote „jachtvisjes" die in grote wolken
door het water schieten tot de haaien
en roggen van 5 7 meter toe! Vooral
de haaien zijn gevaarlijk. Toch is het
voor de kust van Biak veilig zwemmen
doordat enkele kilometers in zee, even
wijdig aan de kust het grote koraalrif
loopt. De grotere soorten komen nooit
binnen dit rif. Met de prauw ben ik
verschillende malen naar het rif geva
ren en heb daar, voorzien van duik-
masker en zwemvliezen, het onderzeese
leven bewonderd. De schoonheid daar
is met geen pen te beschrijven. Het le
vende koraal in alle mogelijke kleuren,
vormt daar het dorado van vissen, zo
bijzonder van vorm en kleur, dat je
achteraf het gevoel hebt, in een andere
wereld te zijn geweest. Overigens loert
op datzelfde rif ook het gevaar. Tussen
de onderzeese spelonken en gaten hui
zen o.a. de giftige zeeslang en de
Murene, een anderhalve meter lange
paling die in staat is je hand af te
bijten! Dan moet je oppassen voor de op
de grond liggende zeeëgels met stekels
van 15 centimeter of langer, die een
maal in de huid gedrongen afbreken en
dan een ernstige verzwering veroor
zaken. Momenteel beschik ik over een
onderwaterhuis voor mijn film- en
foto-camera, zodat ik U hopelijk eens
de opnamen kan tonen, die ik in deze
boeiende onderwater-wereld heb ge
maakt.
(Wordt vervolgd)
Het al of niet bespreken van een personenauto voor vervoer Texel-Den
Helder v.v. met een der boten van de N.V. T.E.S.O. is de laatste dagen voor
vele eilanders onderwerp van gesprek geweest. De directeur van de N.V.
T.E.S.O., de heer P. Sibinga Mulder is van mening dat bespreken (of juister:
reserveren) in de nabije toekomst, in ieder geval voor het a.s. seizoen, moet
worden afgeschaft. Op een kort bericht over deze kwestie, dat wij aan het
eind van het vorig jaar opnamen, is nogal reactie gekomen van de zijde der
eilandbewoners-autobezitters. Naar aannleiding hiervan hebben wij diverse
Texelaars over deze kwestie hun mening gevraagd. De toekomst aangaande
het vervoer is voor de directeur van de N.V. T.E.S.O. een probleem. Het wordt
een ramp, zo sprak de heer Sibinga Mulder, als de nieuwe haven niet tijdig
gereed zal zijn.
Eind vorig jaar werd er aan eiland
bewoners en „overkanters", die met
hun personenauto vervoerd wilden
worden met een der schepen van de
N.V. TESO, gezegd dat met ingang van
1 januari bespreken overbodig zou zijn.
Naar aanleiding van die mededeling
aan autobezitters hebben wij in het
laatste nummer van 1961 een berichtje
geplaatst. Wij hebben daarin geschre
ven dat bespreken „voorlopig" zou
worden gehandhaafd
De mening over bespreken-niet-be-
spreken loopt uiteen. Niet bij de eiland
bewoners. die wij naar hun mening
hebben gevraagd, maar tussen directie
en commissarissen van N.V. TESO.
De heer Sibinga Mulder is van me
ning, dat men niet mag spreken van
„bespreken". Men bespreekt niet voor
een overtocht, aldus de directeur. Er
zal gesproken moeten worden over re
serveren. Als men bespreekt dan moet
men voor die bespreking betalen en
dat is door de Texelaars nooit gedaan.
De heer Sibinga vergeleek dit met een
plaats in een of andere bioscoop. Wil
men daar persee naar toe dan belt men
en er wordt een plaats gereserveerd die
ook besproken is. Voor die plaats wordt
dan ook extra betaald. Dat doet men
voor een plaats op de boot niet. Dit is
al jaren fout, zo was de mening van de
heer Sibinga Mulder. Daarbij komt dat
veel Texelaars, die bespreken, op het
laatste moment van gedachte verande
ren. maar dan nooit de N.V. TESO be
richten dat zijn niet meegaan. Het af-
valpercentage is 15 tot 20°/o. Dat is
natuurlijk vrij hoog en van deze kant
bezien is er werkelijk iets scheef. Maar
elke medaille heeft twee kanten, zo
ook de medaille „Vervoer N.V. TESO".
Wij hebben de directeur van de N.V.
TESO gevraagd wat de plannen zijn
aangaande het vervoer van personen
auto's. Zijn plan is om de Texelaars, die
regelmatig van het vervoer gebruik
maken een tien, twintig of méér ritten-
kaart te verkopen. Op deze kaart staat
het autonummer en een „knoert" van
een T. Deze kaart steekt men bij het
naderen van de haven te Den Helder
achter het voorruit en op de haven
is een aparte opstelling voor tien a
vijftien Texelse wagens, die voor een
bepaalde boot voorrang zullen krijgen.
Op deze uiteenzetting hebben wij ge
vraagd wat dan gedaan werd als voor
de laatste boot uit Den Helder een
twintig of deng „T" bezitters zouden
komen. Op deze vraag was het ant
woord: „De Texelaars moeten niet
gokken op de laatste boot. Anders moet
de wagen maar blijven staan en bij de
volgende gelegenheid worden gehaald".
De (Jirectie van T.ES.O. heeft het
plan de boten van tevoren in te delen.
Met andere woorden: Er belt een
eilandbewoner naar het havenkantoor
en daar zal de heer Ran het advies
geven: „Komt U niet voor die boot,
want dan zijn er al veel belangstellen
den, maar komt U voor de boot van
(pak-weg) 1 uur. Het ligt in de bedoe
ling van de directeur voor het vracht
vervoer bespreken te handhaven.
De directie moet voor het reserveren
zes man in dienst nemen en dan is in
het seizoen nog geen gunstige regeling
mogelijk. Bij niet-bespreken kan de
directie op topdagen in het seizoen
reeds om vier uur in de middag zeggen:
Zoveel auto's worden nog overgezet en
de bezitters van auto's die dan nog
staan te wachten moeten maar een
ander onderkomen zoeken. Het is na
tuurlijk ook mogelijk dat de gasten de
wagen in Den Helder achterlaten en
een volgende gelegenheid afwachten.
De heer Sibinga Mulder vergeleek
de vervoerscapaciteit van de N.V.
TESO met een ouderwetse paarden-
tractie. Wij moeten met het zelfde ma
teriaal, aldus de directeur, veel meer
vervoeren dan vier. vijf jaar geleden,
en dat is ergens onmogelijk. „Wij willen
wel zo werken, dat practisch altijd het
vervoer geregeld kan worden, maar ga
ranties kunnen wij niet meer leveren,
aldus de heer Sibinga Mulder, die ons
tevens vertelde, dat over deze zaak
binnenkort zal worden gesproken met
de commissarissen.
En de Texelaars?
De heer Sibinga Mulder vertelde ons,
dat de Texelaars er weinig voor over
hebben, dat een regelmatig vervoer
mogelijk is. Er werken volgens hem
weinig eilandbewoners (pensionhou
ders) mee. om een vlot vervoer moge
lijk te maken. Een van deze punten is
het boeken van gasten op zaterdag en
zondag. Op de laatstgehouden VVV-
vergadering heeft de heer Sibinga
Mulder, die lid is van het hoofdbestuur
van de V.V.V., de mededeling gedaan,
dat hotel- en pensionhouders de gasten
moeten attenderen op een mogelijke
wachttijd van enkele uren.
Wij hebben daarom de mening ge
vraagd van enkele Texelaars.
De heer W. A. Visser, eigenaar van
Hotel „Het Witte Huis" en voorzitter
van de afdeling De Koog van de V.V.V.
noemde het rondweg een „ramp" als
bespreken afgeschaft zou worden. Wij
zullen ons als bedrijfsvoerders hier
zeker tegen verzetten. De zakelijkheid
wordt hier over het hoofd gezien. Ik
weet wel, aldus de heer Visser, dat het
voor de TESO een probleem is, maar
laat men het vooral goed overwegen.
Een andere pensionhouders, de heer
Houwing van „Beatrix" was van me
ning dat, als het bespreken zou worden
afgeschaft, het dan juist een chaos zou
worden. Persoonlijk heeft hij als eige
naar van een bedrijf steeds voor zijn
gasten besproken en ook geadviseerd
voor een bepaalde boot en dat was, ook
het afgelopen jaar, vrij goed verlopen.
De heer M. Wieringa. directeur van
de zuivelfabriek „Eendracht" is één van
de vele Texelaars, die regelmatig iedere
week naar de vaste wal moet. Ook hem
hebben wij gevraagd hoe hij dacht over
het afschaffen van bespreken.
De heer Wieringa was wel zeer con
creet met zijn antwoord: Wat de TESO
met de vreemdelingen doet, kan mij
weinig schelen, maar laten de Texe
laars, die op vaste dagen naar de
vaste wal moeten, in ieder geval voor
rang krijgen. Het zal te zot worden als
daar tien oosterburen over de plas
(Zie vervolg pagina 2)
