Dieven en opkopers RENTE TOT 4% De vierde dag Bij de NiwiB het goed sparen! BRIGADIER PIET EN DE SEMI-PROF rubriek voor I LANDBOUW en VEETEELT >«n kroningen Misdaad en straf in Texels verleden (XVIII) NEDERLANDSCHE MIDDENSTANDSBANK De bank waar u zich thuis voelt! FACTOREN, DIE DE WINST BEPALEN Ieder jaar opnieuw sta je verbaasd over de zeer grote verschillen, die er zijn bij de rentabiliteit van de boeren bedrijven. Deze gegevens komen tot onze beschikking door het bedrijfseco nomisch onderzoek, dat nu al een aantal jaren op Texel bezig is. Maar we den ken hierbij niet alleen aan bedrijven op ons eiland. Er komen ons ook heel wat gevallen onder ogen van bedrijven aan de vaste wal, zij het dan onder nummer. Het is helemaal geen wonder als op bedrijven met een oppervlakte van 15 - 20 ha. „de winst" zo'n ƒ10.000,tot ƒ12.000,uit elkaar ligt. Wat de oorzaak hiervan? Als je de vraag wat toch de oorzaak van deze grote verschillen kan zijn aan een aantal landbouwers voorlegt, dan krijg je diverse antwoorden. Er zijn landbouwers, die geneigd zijn de kwali teit van de grond als een zeer belang rijke factor te beschouwen voor de winstgevendheid van het bedrijf. We zouden niet graag ontkennen, dat de grond geen rol speelt. Er zijn echter andere boeren, die hier blijkbaar anders over denken. Deze landbouwers kan je nog al eens horen beweren: ,,Er zijn veel meer „slechte' boeren dan slechte grond" Zeer beslist zal er ook het antwoord komen, dat de kwestie van geluk of on geluk een grote rol speelt De een loopt alles altijd mee, de ander krijgt tegen slag op tegenslag. Ik moet dan echter weer denken aan een opmerking van een andere landbouwer, die het als volgt bekeek. „Er zijn", zo beweerde deze 76. De 'brave Cesare Bellini keek ont hutst op, toen hij het woord „oorlog" hoorde. „Verdraaid-nog-es-an-toe, dat zou best kennel" riep hij uit. „Ma.... mamaar als dat zo is, dan komt daar vast een vijand aan! Grutjes, ja! Dat moet het zijn! Een woeste vijand dringt op nietsontziende wijze ons dier bare vaderland binnen langs een onge bruikte tunnel en een onbewaakte grensplaats! Wat nou?" Het geraas van de treinwagen in de tunnel klonk nu onheilspellender dan ooit en zwol nog aan. Het leek wel of er FEUILLETON: door H van Omme. 27. Daar kon Alike niets tegenin bren gen en derhalve berustte ze. Jacob had het zo gewild en dan moesten verder alle bezwaren terzijde gesteld worden Dit kon ze dan nog voor die schat doen: het allerlaatste, wat hij graag wilde. Toen de notaris uitgesproken was, legde hij even zijn hand op haar schou der, alsof hij de laatste zin, die hij uit gesproken had, wilde bezegelen met zijn instemming. Deze aanraking gaf haar kracht en moed. Ze hief haar hoofd op en keek naar de gezichten voor haar. Waarom niet? Ze hoefde zich ner gens voor te schamen. Ze zat hier als zijn wettige weduwe. Ze had van de oude, uitgeteerde stakker gehouden en was op ditzelfde ogenblik nog dank baar voor zijn genegenheid voor haar. Wat kon haar dan die horde erfenis jagers schelen? Fier keek ze in de ogen van de man nen en vrouwen. Een gemompel begon, langzaam en murmelend, geleidelijk aan aangroeiend tot een boosaardige twist onderling. Eén man kwam overeind en Akke herkende Gerard, de man die zich opgeworpen had tot het hoofd van de familie. „Mijnheer de notaris, dit testament zal door mij, door ons, als rechtmatige erfgenamen, zijnde allen familieleden in de rechte lijn, betwist worden. Als hier niet zo'n droeve plechtigheid had ge golden, zou ik dit testament voor man, „heel wat gevallen, waarin het geluk voor het grijpen ligt, maar men pakt het niet". Ik vermoed, dat er ook nog wel ant woorden zouden komen, die betrekking hebben op de productiviteit van de veestapel, de verkaveling van het be drijf, de kwestie van de leeftijd van de boer, enz. Allemaal dingen, die zeker wel enige betekenis hebben. De vraag is echter of ze een beslissende rol spelen. Is het de kwaliteit van de grond? Door het Landbouw Economisch Insti tuut (het L.E.I.) is aan de vraag wat de oorzaken zijn van de mindere of meer dere winstgevendheid ook iets gedaan. Dit onderzoek is verricht op weidebe- dnjven in Friesland. Het ging bij dit onderzoek speciaal om de vraag of de kwaliteit van de grond een grote rol zou spelen. Een maatstaf voor de kwali teit van de grond zag men in de pacht normen, zoals die door de deskundigen van de Grondkamer waren vastgesteld. In de bedoelde gevallen varieerde de pachtprijs van 76,per ha. tot ƒ163, per ha. We mogen dus aannemen, dat er een grote variatie zat in de kwaliteit van de grond. Toen men echter naging of er een lijn te vinden was tussen de kwaliteit van de grond en de winstge vendheid van het bedrijf bleek deze lijn maar nauwelijks te vinden. Was er dus reden om het verschil in pachtprijzen maar weg te werken? Zeer beslist niet! Want de invloed, die de betere kwaliteit van de grond op het bedrijfsresultaat had, was in ieder ge val wel zo groot, dat het verschil in pachtprijs gemotiveerd was en zelfs nog wel iets groter mocht zijn. D e oorzaak lien gepantserde treinen tegelijk kwa men aanrollen. Peinzend keek het boertje de bibbe rende Cesare aan. „Jij ken nou een nasjenale held worde, Bellini!" zei hij. „Toon je de naam van je grote voor ganger Julius Caesar waardig. Die zei immer ook venie viedie foetsie! Dat mot jij ook zegge. De trein kwam, jij zag hem en hij was foetsie. Leg ginderse wissel om, Bellini, en laat die razende trein tegen het stootblok opbotsen! Dat schept verwarring in de gelederen van de vijand. Intusse bel jij gauw het scherts 'hebben verstaan. Heb ik het goed verstaan, dat dit huwelijk op 23 mei is voltrokken? Dus vandaag acht dagen geleden". „Inderdaad, mijnheer Schaarsma". De man knikte laatdunkend naar Akke, die nog geheel in het zwart naast de notaris zat. Het gemurmel begon weer, doch Gerard besliste: „Stilte. Ik doe vanmiddag voor u allen het woord. Mijnheer de notaris, mijn gang zal zijn naar een bekwame advokaat. Ik be schouw deze hele affaire als een complot tegen de familie, tegen mij, tegen ons allen. Wij weten allen, voor zover u de overledene de laatste maanden hebt be zocht, dat mijn broer niet geheel nor maal meer was. Met alle respect voor zijn vroegere kwaliteiten ik zal de laatste zijn om die niet op hun juiste waarde te schatten moet ik meedelen, dat ik reeds weken geleden tot de con clusie ben gekomen, dat deze man niet meer verantwoordelijk was voor zijn daden. Met andere woorden en dat is op zo'n hoge leeftijd helemaal geen schande had mijn broer tijdig onder curatele gesteld moeten worden. Al was het alleen maar om bescheimid te kun nen worden voor.voor.dat daar hij wees op Akke een vrouw, die op onoorbare wijze misbruik gemaakt heeft van de gelegenheid, die ze dag aan dag had en Notaris Van Avereest viel hem in de rede en zei: „Mag ik u er opmerkzaam opmaken dat geen enkele belediging, gericht aan welk adres ook, door mij zal worden getolereerd? En wat de geestes toestand van onze overledene betreft, bij mij is een akte gedeponeerd, gete kend door twee zeer bekwame artsen van het grote verschil tussen de winst op het ene of het andere bedrijf lag echter niet bij de kwaliteit van de grond. Arbeidseffect buitengewoon belangrijk C i Men heeft de cijfers nog wat verder bekeken. Als zeer belangrijke oorzaak voor het verschil in winst op de boeren bedrijven kwam toen ook bij dit onder zoek de kwestie van het arbeidseffect naar voren Met arbeidseffect bedoelen we de doelmatigheid van het gebruik van de arbeid. Dus niet alleen een kwes tie van het arbeidsterripo, maar vooral de vraag van: „Wat komt er uit de handen?" Hierbij speelt het feit of men met twee „rechterhanden" is gezegend, of dat men het met twee „linkerhan den" moet doen zeker een rol. Het is o.i. echter vooral ook een kwes tie van de arbeidsbezetting. Als op het bedrijf te veel personeel aanwezig is, dan is het gevaar, dat het arbeidseffect laag is zeer groot. Vaak heeft men dit zelf niet direct in de gaten. Men ziet het mogelijk wel op de wijze van de man, die eens opmerkte: „Als we kalm aan doen hebben we het hele jaar door druk werk". Intussen is het resultaat van boven bedoeld onderzoek niet direct een open baring. Een beschouwing van de resul taten van de Texelse bedrijven brengt hetzelfde aan het licht. In het onderzoek van het L.E.I, 'kwam men tot de con clusie, dat het verschil in arbeidseffect voor bijna 50% de oorzaak was van de variatie in winstgevendheid. Nog twee belangrijke oorzaken Na de bovengenoemde oorzaak kwa men als zeer belangrijke factoren de productiviteit van de veestapel en de hoogte van de bijkomende voerkosten naar voren. Wat het eerste betreft kun nen we dankbaar constateren, dat de productiviteit van het melkvee op de Texelse bedrijven vrij goed is. Jammer- genoeg is er de laatste jaren op een aantal Texelse bedrijven een aanwij zing, dat de melkgift iets terugloopt. Landelijk slaan we echter nog altijd een goed figuur. Toch is oppassen ge boden! Wat de hoogte van de bijkomende voerkosten betreft is er op ons eiland zeker nog wel iets te verbeteren. We menen, dat het hiermee echter de goede kant uitgaat. De hoeveelheid ruwvoer is in verreweg de meeste gevallen vol doende. Als daar op het moment nog niet zeker van bent, dan geldt voor U in ieder geval dat U nog profiteren moet van de mogelijkheden, die augustus en september nog geven. De stikstof kunt U vrijwel de hele maand september nog ruimschoots tot waarde brengen. Ook met de kwaliteit van het ruw voer zijn we op de goede weg. Toch is grensgarnizoen op en als ze tijd en zin hebbe, komme ze dan wel met een ba taljon voetvolk en bergjagers om de indringers op d'r lui kop te geve!" „Een goed idéé! Ik wil held worden!" riep Cesare Bellini uit en gezwind gooi de hij de wissel om. Hij was precies op tijd, want daar kwam de trein al aan. Pijlsnel schoot hij uit de tunnel te voorschijn. Angstig sloeg Cesare zijn handen voor zijn ogen, in ondraaglijke spanning, wachtende op wat Ier nu zou gaan gebeuren. Zou hij er in slagen de trein tegen te houden? en tevens voorzien van de handtekening van de behandelende huisarts, dokter Van Asselt, waarin deze heren op 22 mei verklaren, dat de heer Jacob Schaarsma de Zwart in het volle bezit van zijn verstandelijke vermogens moet worden geacht. Er was geen enkel wet telijk bezwaar tegen dit tweede huwe lijk van mijn geachte cliënt". „Waarom is dit dan zo hals over kop gesloten?" riep opeens een vrouw. „Waarom die geheimzinnigheid? En waarom is ons dit niet eerder verteld?" „Zulks is geschied op uitdrukkelijk verzoek van de overledene. Met andere woorden: Het was zijn laatste wil, welke ik als executeur testamentair heb te eerbiedigen en waarmee ook mevrouw Schaarsma de Zwart, hier aan mijn rechterzijde gezeten, volledig akkoord ging". Gerard Schaarsma was nog steeds blijven staan en toen het tumult enigs zins bedaard was, antwoordde hij: „Niets zal ons ervan kunnen weerhou den dit testament te betwisten op zijn rechtsgeldigheid. Dit huwelijk is alleen al een schertsvertoning, het leeftijdsver schil in aanmerking nemende. Wij zul len ons verzekeren van de hulp van één der beste advokaten in .Friesland. Ik waarschuw u, notaris, dat nadat wij het proces gewonnen hebben, wij een volle dige opsomming verlangen van de be dragen, die uen die vrouw vanaf dit ogenblik onttrekken aan de erfenis. Wij zullen nog heden pogingen in het werk stellen om de gehele erfenis te blokkeren. Ik stel u op dit ogenblik, in het bijzijn van al deze familieleden, verantwoordelijk voor het beheer van de erfenis en ik zal niet nalaten een Wanneer de Texelse dieven niet voor eigen gebruik stalen waren zij voor de afzet van de gestolen waar aangewezen op de opkopers van tweedehands goede ren, een beroep dat dientengevolge niet zonder risico was. Een goed adres hoge prijzen en geheimhouding verze kerd was de jood van Oudeschild, een zekere Jacob Abrahams. Deze opereerde altijd binnen de grenzen van de wet, alleen zijn vrouw, Morianne, was eens wegens een onjuist gebleken beschuldi ging tegen een eerzaam echtpaar bijna van het eiland gezet. Hun dochters Antje en Judith trouwden later met twee Oudeschilder jongemannen en hun afstammelingen lopen daar nog rond. Diefstal uit dijkmagazijn Met een andere jood uit Oudeschild, de 26-jarige Michiel Salomons, liep het minder gelukkig af. Dat kwam door Hendrik Ran. Hendrik Albertsz Ran, een 36-jarige arbeider, woonde tussen Den Burg en Den Hoorn op de Kamp. Toen hij in het begin van 1810 op een avond onder de dijk bewesten de Schans liep, viel hem op. dat er van het daar staande dijkmagazijn enkele stenen los zaten. Het lukte hem niet door het ont stane gat naar binnen te kruipen, maar de eenmaal opgekomen slechte gedach ten lieten hem niet meer los. Een paar dagen later begaf hij zich met een oude sleutelbos opnieuw naar het magazijn en zowaar, een van de sleutels bleek in het slot te passen. Ran wist eigenlijk met goed wat hij moest beginnen met het gestolen dijkzeil zijn vrouw naai de er een baaijtje van en een ander stuk diende het echtpaar Ran als 'bedde- dek. Toen Michiel Salomons aan de deur kwam om te horen of er nog wat op te kopen was, greep hij de gelegen heid dadelijk aan om de resterende lap pen vande hand te doen. De transactie beviel hem zo goed, dat hij liet doorschemeren nog wel meer zeildoek te kunnen leveren, maar hij voegde er aan toe dat de zaak geen licht mocht velen, omdat het zeil van het strand afkomstig was. Salomons voelde er wel voor en zei: „Tot zulk goed weet ik wel raad". Zo trok Ran op een kwade avond ten tweede male met zijn valse sleutel naar het magazijn om een dijkzeil te halen. Dit exemplaar was te zwaar voor één man en daarom klopte hij om hulp aan bij zijn mede plichtige, die met zijn vrouw aan een maal van aardappelen en vis zat. Me vrouw Salomons trachtte haar man nog te weerhouden, maar deze hielp Ran toch aan een geleende kruiwagen en een zak (die eerst nog gerepareerd moest worden). Nadat het zeil was opge haald kon men het niet eens worden over de prijs. Hendrik Ran zou daarom de volgende dag om zijn geld terug komen, terwijl Salomons het gestolen goed met de kaag van Nanning Koorn naar Amsterdam zou brengen. Toen de jood in de vroege morgen met zijn vracht het haventerrein op kruide, raakte hij in paniek door de aanwezigheid van twee dienders, zette de kruiwagen achter een hoop stenen en trok zich haastig terug in de herberg De Rijzende Zon. Dit zonderlinge ge drag wekte de argwaan van de dien ders. Om een lang verhaal kort te ma ken: Salomons werd gearresteerd en ook Hendrik Ran, die toen hij hoorde dat er naar hem werd gezocht de sleu tel over de dijk in zee had gegooid en de kelder van de weduwe Lourens For mer was binnengevlucht, kon dit lot niet ontlopen. Na adviezen van advocaten met klinkende namen, de mrs. Van Hall hieraan nog wel een en ander te doen. Op diverse bedrijven kan het gras voor hooi en kuil nog niets vroeger worden gemaaid, er zijn nog te weinig hooi- ventilatoren en het is zeker niet zo, dat iedere veehouder al een goede methode volgt bij het inkuilen. Geziep de belangrijkheid van de fac tor hoogte van de voerkosten verdienen deze zaken zeker de aandacht. aanklacht tegen u in te dienen, als later mooht blijken, dat u ofdat daar. uitgaven hebben gedaan, waardoor het geheel der erfenis in waarde is vermin derd. Mijn familieleden hier zijn getui gen". De notaris knikte. „Mijnheer, u kunt wat mij betreft, rustig uw gang gaan. Maar als deskundige kan ik u wel ver zekeren, dat u geen schijn van kans hebt. En uw waarschuwing leg ik te vens naast mij neer. Ik heb in deze mijn volledige plicht gedaan en verder heb ik alleen nog te maken met de wettige erf gename, in casu mevrouw Sohaarsma de Zwart, geboren Feenstra". Het tumult begon opnieuw. De notaris had deze felle reaktie niet voorzien en hij was nu werkelijk beducht voor de veiligheid van zijn cliënte, Akke. Hij boog zich naar zijn klerk, fluisterde hem enkele woorden in het oor. De man knikte, kwam overeind en verliet het vertrek. Gerard Schaarsma was langzamer hand naar voren gekomen en op een ge geven ogenblik stond hij vlak bij de tafel, waaraan Akke en haar moeder en de notaris zaten. „Die akte, waar u over gesproken hebt, van die doktoren zal ik maar zeggen, die is natuurlijk voor mij ter inzage?" „Meneer Schaarsma, als de familie er prijs op stelt, kan iedereen een af schrift van deze akte krijgen. En op het stadhuis kunt u een uittreksel bekomen uit de registers van de burgerlijke stand voor wat betreft het sluiten van het huwelijk. Als u wilt gaan procederen, zal ik de akte als bewijsstuk aanvoeren voor wat betreft de rechtsgeldigheid van het testament, dat op de morgen Schimmelpenninck, werd hij veroor deeld tot geseling, vier jaar tuchthuis straf en verbanning voor drie jaar uit het koninkrijk Holland. Hendrik Ran heeft het tuchthuis overleefd, hij is in 1848 in Den Burg overleden. Met vier jaar verbanning van Texel kwam Salo mons er nog betrekkelijk goed af. Hij zal zijn zaken elders hebben voortgezet. Over de schreef Ln Den Burg kon men met oude spullen terecht bij Cornelis Sijbrandsz Kok op de Stenenplaats. Hij was hoofd zakelijk koopman in groenten, maar accepteerde als dat zo te pas kwam alles wat met winst kon worden ver handeld. Bij hem dook het houten bakje op, dat in 1800 door de nachtroeper Dirk Jansz Spreeuw was gestolen bij Sietse Hoekstra, de doopsgezinde ver maner. Ook kocht hij in 1810 de gesto len partij lood, die Cornelis Klaasz Duijnker op het land van Jacob Dijksen bij De Waal had opgeraapt, waar het naar zijn zeggen door twee mannen was weggewoipen. (Duijnker moest hiervoor 14 dagen zitten). Later in dat jaar sneed Kok zich lelijk in de vingers. Op zolder ibij Jacob van Heerwaarden, Kogerstraat 120, waren drie soldaten in- gexwartierd, samen met de wol een riskante combinatie. Na het vertrek van de militairen naar 'Den Hoorn werd Van Heerwaarden door zijn buurman attent gemaakt op plukken wol aan en onder het zolderraam. Verontrust spoed de hij zich naar boven en ja hoor, van de 39 vachten waren er nog maar 36 over. Naar aanleiding hiervan besloot ook zijn zwager Hendrik Zijm, die twee soldaten in huis had gehad, de wol- voorraad te controleren. Dadelijk al kwam hij tot de ontdekking dat men de „onbeschaamde vuijligheid had gehad in dezelve opgevagte wol zijn bevoeg te doen" Bij zorgvuldige telling werden twee van de 182 vachten vermist. Cornelis Pietersz Dijksen gaf een nuttige aanwijzing voor de oplossing van het misdrijf. Toen hij op 22 augus tus 's avonds om een uur of elf op de hoek van de Stenenplaats en de Hoger- straat stond zag hij enige militairen uit de Kogerstraat komen en in het huis van Cornelis Sijbrandsz Kok verdwij nen. Bij een huiszoeking door president schepen Jan Ran (neef van de hiervoor genoemde Hendrik Ran) en schepen Hendrik Bruijn kwamen de gestolen vachten te voorschijn. De soldaten, af komstig uit Dordrecht, Leiden, Amster dam en Bergen op Zoom, werden door hun commandant gearresteerd en aan de schout overgeleverd. Kok kon maar weinig ter veront schuldiging aanvoeren. Soldaten houden geen schapen, de wol kon dus eigenlijk alleen van diefstal afkomstig zijn. Bo vendien hadden zij zich bij hem ver voegd na het slaan der taptoe, toen er geen militairen buiten hun kwartieren mochten zijn. De gestruikelde opkoper gaf zich daarom over aan de barmhar tigheid zijner rechters, in de hoop dat zij terwille van zijn vrouw en zijn vijf bijna zes onnozele kinderen, ge heel van zijn broodwinnig afhankelijk, nog enigszins genadig over hem moch ten denken. Met geseling en één jaar verbanning geloofden de schepenen ge nade genoeg te geven. Dit vonnis werd geveld op grond van de bepalingen van het nieuwe Criminele Wetboek van het inmiddels al weer voormalige konink rijk Holland, en uitgesproken in Naam des Keizers zijne keizerlijke hoog heid Napoleon Bonaparte, keizer van Frankrijk, keizer ook over het met de rest van Nederland daarbij ingelijfde Texel. J. S. M. D. HOOG WATER Hoog water ter rede van Oudeschild 18 aug. 3.29 en 15 58; 19 aug. 4.46 en 17.13; 20 aug. 6.01 cn 18.22; 21 aug. 7.05 en 19.20; 22 aug. 8.00 en 20.12. Aan het strand ongeveer een uur eerder hoog water. van de 24 mei door mij is vervaardigd in opdracht van mijn cliët, en in het bijzijn van de door de wet vereiste ge tuigen. Gelooft u mij, als deskundige, meneer, alles is geheel geschied vol gens de in ons land geldende wetten". „Ik krijg de akte dus niet ter inzage?" „U kunt van mij een fotokopie krij gen, als u daar prijs op stelt". „Ik heb het over het origineel". „Die blijft onder mijn berusting en komt niet eerder te voorschijn dan na rechterlijk bevel". De man dacht een poosje na. „Hier stinkt iets. Ik blijf bij mijn standpunt, dat dit testament niet rechtsgeldig is, en ik zal hierover mijn licht opsteken bij een jurist". De notaris boog. „Als u meent, dat u dit doen moet, meneer, ik zal u niet weerhouden. Uw advokaat kan zich in deze met mij in verbinding stellen en kan verzekerd zijn van alle medewer king onzerzijds". Er werd nog enige tijd druk overleg gepleegd en Rinske had al enkele keren om de hoek van de deur gekeken, omdat ze alles gereed had staan: brood, koffie, in grote hoeveelheden. Ze wachtte slechts op een teken van Akke of haar moeder. Doch het geroezemoes bleef en er werden boze blikken geworpen naar de vrouw in het zwart. Akke vroeg hem iets en de notaris die al enige malen op zijn horloge had gekeken, knikte in stemmend. Hij hamerde een paar malen en zei: „Dames en heren, ik stel voor, dat u uw discussie tijdelijk staakt en dat we eerst de inwendige mens gaan versterken". i(Wordt vervolgd)

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Texelsche Courant | 1964 | | pagina 4