Cjrom '2warL-Jexels in het harL,
Hulp van Texelaars is dringend
nodig bij bouw van zwembad"
Het belang
van de monumentenlijst
Initiatief-comité in open brief:
Aan de inwoners
van Texel,
Particulier plan in
samen iverking m et
gemeente
78» JAARGANG No. 7901
COURANT
Verschoot dinsdags en vrijdags.
DINSDAG 6 OKTOBER 1%4
TEXELSE
Uitgave N.V. v.h. Langeveld de Roojj
Postbus 11 - Den Burg, Texel Tel. 2058
Redakfie: Harry de Graaf, YVilhelminalaan 33.
Den Burg, tel. 2058, 's avonds 2382.
Er is een goede kans dat het Texelse
zwembad aanzienlijk sneller te Den
Burg zal worden aangelegd, dan zich
oorspronkelijk liet aanzien. Dit is het
gevolg van het initiatief, dat is geno
men door zeven Texelaars, die reeds
maanden lang bezig zijn met de uit
werking van een plan, dat voorziet in
de bouw van een overdekt 25 meter
bad plus instructiebad. De thans zeer
ver gevorderde plannen hebben de
steun van de gemeente Texel, die zo
als bekend, onlangs aan de Haffelder-
weg een stuk grond ten behoeve van
het bad heeft gekocht. Het door de
zeven Texelaars gevormde initiatief-
comité is van mening, dat het moge
lijk is de plannen niet alleen in minder
tijd, maar ook voor belangrijk gunsti
ger prijs te realiseren, dan wanneer
men de zaak gewoon op zijn beloop
zou laten. Met nadruk willen wij ver
melden, dat geen der leden van het
initiatief-comité enig financieel belang
heeft bij deze inspanningen; het tegen
deel is eerder het geval. Het is de be
doeling dat het initiatief-comité na het
op gang komen van de werkzaamhe
den plaatsmaakt voor een zwembad
commissie, die zou kunnen bestaan uit
deskundigen op het gebied van bouw.
financiën, recreatie, sport etc.
Omdat voor de bouw van het drin
gend noodzakelijke zwembad de steun
van de Texelaars niet kan worden ont
beerd, verzocht het initiatief comité ons
een open brief op te nemen. Een ver
zoek waaraan wij gaarne voldoen
Red.
Het zal u niet onbekend zijn, dat er
reeds jaren lang plannen bestaan om óp
ons eiland een zwembad te bouwen.
Dat de behoefte hieraan groot is, is
iedereen zonder meer duidelijk. De
Texelse jeugd kan niet zwemmen
waar had zij het moeten leren? In mooie
zomers is er voor de weinigen, die de
zwemkunst meester zijn, gelegenheid in
de niet ongevaarlijke Waddenzee te
zwemmen en de rest kan zich verma
ken met het spelen in de branding van
de Noordzee. Zeker zullen de ouderen
onder u nog met enige weemoed terug
denken aan „het zwembad" bij Ceres.
Maar zelfs dit primitieve buitenbad is
er niet meer.
Overdekt
Wat we nodig hebben is een overdekt
zwembad, sober, maar doelmatig, waar
in ook in de overige negen maanden
kan worden gezwommen. Een bad,
waarin elk Texels kind kan leren
zwemmen, een bad, waarin datzelfde
kind daarna elke dag van het jaar te
recht kan om er de gezondste van alle
sporten te beoefenen, een bad, groot
genoeg om ook de volwassenen ruimte
te bieden en tenslotte een bad, dat ook
aan de zomerse gast vooral op de
dagen dat de zon verstek laat gaan
een prachtige gelegenheid tot zo ge
wenste ontspanning biedt.
Dit bad willen we bouwen, wij alle
maal, de bewoners van het eiland.
De plannen van particuliere zijde
en in nauwe samenwerking met de zeer
geïnteresseerde Texelse overheid
nemen duidelijker vormen aan. De eer
ste barrières zijn genomen en de teke
ningen voor een uitgekiend praktisch
zwembad liggen op de tekentafel.
Kostbare geschiedenis
Het bouwen van een zwembad is een
kostbare geschiedenis, altijd, maar zeker
voor een kleine gemeente. Toch durven
wij het aan, omdat we ervan overtuigd
zijn, dat het financiëel mogelijk is.
Wij moeten echter ook de bevoegde
instanties buiten het eiland duidelijk
maken, dat wij in staat zijn een derge
lijk plan te verwezenlijken. Alleen dan
BOORSCHIP „BILL DORDAN"
IN WADDENZEE
Zondagochtend is het boorschip „Bill
Dordan" van de Amerikaanse oliemaa1 -
schappij Olacid International Oil Com
pany in de Waddenzee ter hoogte van
Oudeschild gesignaleerd. De drijvende
boortoren was kennelijk op weg naar
zijn lokatie. Later op de dag was het
kolossale vaartuig uit het gezicht ver
dwenen. Zoals eerder gemeld, zal het
schip op verschillende nog onbekende
plaatsen proefboringen uitvoeren. Aan
genomen mag worden dat voorlopig
niet in de onmiddellijke nabijheid van
Texel zal worden gewerkt.
krijgt ons plan het fiat van de over
heid.
Het zal u echter zonder meer duide
lijk zijn dat ook in zijn soberste vorm
een zwembad alleen te bouwen is met
de steun van elke Texelaar.
Natuurlijk twijfelen we niet aan die
steun, anders waren we nooit aan het
plan begonnen. Niet alleen de jeugd is
enthousiast, elke eilander zal dit initia
tief toejuichen.
Nu kun je met toejuichingen nog geen
zwembad bouwen en er moet dus meer
gebeuren. De steun moet daadwerkelijk
zijn.
Materiaal en arbeid
Op zeer korte termijn nu dienen we
aan te tonen aan de beslissende instan
ties, dat we op deze steun kunnen re
kenen. Dat vele Texelaars bereid zijn
met ons belangeloos aan een eigen
zwembad te bouwen, want alleen op
die manier kan het gestelde doel wor
den bereikt.
En nu komen wij met ons voorstel.
Wat is er nodig? Natuurlijk, geld. Ja,
véél geld. Maar dat is niet voldoende.
Ingevolge de Monumentenwet door
de Volksvertegenwoordiging aangeno
men in 1961, zal de Texelse gemeente
raad in zijn zitting van 12 oktober de
gelegenheid worden geboden om kennis
te nemen van een ontwcrp-ljjst, waarop
door de Monumentenraad gebouwen
zijn geplaatst, die minstens 50 jaar oud
zijn en die door hun algemeen belang,
wegens hun schoonheid, hun betekenis
voor de wetenschap of hun volkskun
dige waarde als monumenten aange
merkt kunnen worden. De gemeente
raad zal de lijst zonder meer goed
kunnen keuren, zal echter niet zonder
meer de gehele lijst kunnen verwerpen.
Wel zul het mogelijk zijn de lijst te doen
veranderen, in deze zin, dat het verzoek
kan worden gedaan sommige monu
menten van de lijst af te voeren en om
andere desgewenst daaraan toe te voe
gen.
Indien een bouwwerk definitief op de
monumentenlijst is geplaatst, zo zal het
verboden zijn zo'n gebouw te bescha
digen of te vernielen, het af te breken,
te verplaatsen of in enig opzicht te ver
anderen. Slechts na bekomen goedkeu
ring mag verandering plaats vinden en
in de meeste gevallen zal voor zo'n
verandering, die altijd in de richting zal
moeten gaan van een herstel tot de
oorspronkelijke staat, subsidie worden
verleend. Rijk en Provincie, in sommige
gevallen ook de Gemeente kunnen tot
zeer hoge percentages van de herstel-
kosten bijdragen. Dat dit iets te beteke
nen heeft blijkt wel uit het feit, dat
door de overheid in 1964 een bedrag
van drie en twintig miljoen gulden
voor subsidies uitgegeven wordt. Zo
lang de definitieve monumentenlijst
niet van kracht gewoiden is, geldt de
zg. Voorlopige lijst, geboren uit een re
geringsinitiatief onder het ministerie
Kuper in 1903 en in de twintiger jaren
eigenlijk pas goed opgesteld. Overtre
dingen van de Monumentenwet worden
niet bepaald mals gestraft. De overheid
acht het zich tot plicht een kostbaar
goed zo goed mogelijk te bewaren, om
het zo mogelijk verbeterd, over te le
veren aan komende geslachten.
Dit alles klinkt puur zakelijk en mis
schien zelfs in sommiger oren onaan
genaam. Wie zich echter in het onder
werp wat meer heeft verdiept, die zal
begrijpen, dat de wet pas tot stand ge
komen is toen de noodzaak daartoe
reeds jarenlang gebleken was, pas na
dat in het rechtsbewustzijn van de Ne
derlandse bevolking de onvermijdelijk
heid van een wetgeving op dit terrein
duidelijk was geworden. Het is helaas
maar al te waar, dat vooral in veel
kleinere gemeenten de monumenten
van geschiedenis en kunst gedurende
een eeuw, niet alleen zijn verwaarloosd,
maar dat men afgebroken, verbouwd en
dikwijls verminkt heeft zonder enig
begrip voor de belangrijke waarden, die
de gebouwen vertegenwoordigen. Voor
Van het grootste belang zijn materiaal
en arbeid.
Wanneer het overgrote deel van het
werk wordt gedaan buiten de officiële
werktijden op de zaterdagen en in de
avonduren met het materiaal, dat
door de leveranciers tegen kostprijs
beschikbaar wordt gesteld, gedaan
wordt door de Texelse bouwvakkers,
dan onttrekken we geen arbeidskrach
ten aan de markt en wordt de bouw
belangrijk goedkoper.
Noodzaak
Als de Texelse bouwvakarbeiders
arbeidsuren willen geven en de overige
Texelaars steunen de plannen finan
ciëel, dan komt de zaak rond En bij
deze bewering staan we echt met beide
benen stevig op de Texelse grond.
Kunnen we bovendien de duizenden
vrienden van Texel die straks mee
profiteren ook nog tot hulp bewegen,
dan moeten we in staat zijn de nadelige
exploitatiekosten die elk jaar terugke
ren, tot een aanvaardbaar niveau te
brengen.
Nu vragen wij allen, die willen en
kunnen steunen voor. ons van die steun
op de hoogte te brengen. Wij denken in
de eerste plaats aan de leveranciers van
bouwmaterialen; hout, stenen, glas, te
gels, metalen, verf, enz. enz. en aan de
mensen die hiermede moeten werken,
vaklieden dus op elk terrein van de
Veel verloren
De enige buitenplaats, die ons eiland
ooit kende, het bevallige Brakestein
met zijn fraaie Franse tuin ging aan
het einde van de vorige eeuw ten on
der: het gebouw werd onherstelbaar be
dorven en slechts schamele resten van
de inventaris zijn overgebleven. De
admiraliteitshuizen te Oude Schild, de
belangrijke voorpost van de zeventien
de eeuwse Hollandse koophandel, waar
in de vertegenwoordigers van de Am
sterdamse admiraliteit woonden, huizen
waaromheen het dorp Oude Schild is
ontstaan, werden nog niet zo heel lang
geleden afgebroken. Het logement De
Zeven Provinciën, waar beroemde ad
miraals als De Ruyter, Maarten Har-
pertszoon en Cornells Tromp gaarne
vertoefden, werd zodanig en zo dikwijls
„gemoderniseerd" tot er niets van over
bleef en het aloude Eierlandse Huis,
daterend uit het begin van de zeven
tiende eeuw, werd met de grond gelijk
gemaakt. Het Algemeen Weeshuis in
Den Burg, een der alleroudste Texelse
gebouwen, eens de woonstee van ba-
gijntjes uit een Franciscaner Tertiaris
sen Convent onderging eenzelfde lot
nadat door oorlogshandelingen het ge
bouw reeds danig geruïneerd was. Van
de belangwekkende inventaris, waar
onder een aantal beslist goede schilde
rijen is practisch niets bewaard, bij een
brand zou het meeste verloren zijn ge
gaan. Het ergst van al was echter de
afbraak van het oude Raad- of Recht
huis, tweehonderd jaren lang de trots
van Texel, maar afgebroken in de
tweede helft van de vorige eeuw. Het
heeft plaats gemaakt voor een hotel,
dat bij zijn stichting als het summum
van moderniteit beschouwd werd.
Schoutshuis
Naast het oude Raadhuis stond het
huis van de schout, waar o.a. de be
kende Balthazar Huydecooper woonde
en werkte. Ook dit gebouw is goed
deels verdwenen, slechts het front is
blijven bestaan, maar dit behoeft drin
gend restauratie Talloze woonhuizen
in de karakteristieke stijlen van vorige
generaties zijn in de oude Texelse dor
pen afgebroken, een nog groter aantal
werd zodanig veranderd, dat van de
oude gebouwen nauwelijks iets terug te
vinden is. Oosterend had nog niet lang
geleden zijn alleraardigste Peperstraat,
ook daar heeft de lust tot onoordeel
kundige modernisering droevige gevol
gen gehad en nog zeer recentelijk is
danig geknoeid aan het kerkplein in
dat dorp. Den Hoorn heeft lange tijd
zijn goede oude stempel bewaard, maar
ook daar is veel afgebroken of bedor
ven. Ook nu nog is er een instantie, die
daar afbreken wil wat hoognodig ge
restaureerd zou moeten worden. Een
wegverbreding zou daar waar prac
tisch geen verkeer is noodzakelijk
zijn! In dit dorp staat de Hervormde
kerk vrij, geheel buiten het dorp, een
duidelijk bewijs hoeveel huizen daar
vooral in de Franse tijd verloren
zijn gegaan. In De Waal is de toestand
ongeveer hetzelfde, in Oost en Zeven
bouwactiviteit. Er zijn grondwerkers
nodig en opperlieden, metselaars, tim
merlieden. elektriciens, stucadoors, te
gelzetters, loodgieters, schilders enz..
Een nauwkeurige opgave van het aan
tal beschikbaar gestelde uren is drin
gend noodzakelijk in verband met de
juiste planning en kostenraming.
We willen graag „doordouwen". Wat
goed is, moet snel gedaan worden.
Stuur dus uw toezeggingen voor mate
rialen en arbeidsuren zo spoedig moge
lijk. Deze haast staat mede in verband
met een belangwekkende bespreking
met „Den Haag". Bent u dus vakman op
een of ander gebied, schrijf ons dan of
u wilt helpen en hoeveel uren Nog
maals: zonder uw hulp komen we er
niet en blijft Texel van een groot
zwembad verstoken Vele handen ma
ken licht werk niet alleen, ze maken
mogelijk wat in de meeste steden nog
niet is gelukt: een eigen overdekt
zwembad.
Op dit moment zijn er al honderden
gratis arbeidsuren geleverd en is er
reeds voor meer dan honderdduizend
gulden toegezegd of bespaard. Het be
gin is er dus. Een goed begin. En nu
de rest.
U zult straks nog veel meer van ons
horen Hopelijk zijn we binnen enkele
weken zover, dat we u de tekeningen
kunnen laten zien en u de resultaten
van deze toezeggingen-actie kunnen
mededelen. U krijgt dan een goed beeld
van de plannen. Zeker zal het enthou
siasme dan nog met sprongen stijgen,
waarvan wij dan weer gebruik zullen
maken om een financiële actie te lan
ceren.
Bouw mee voor de jeugd van Texel.
Het initiatief-comité.
Toezeggingen aan:
J Schoo, Schoonoordweg 23, Den Burg,
of A. C. Peetoom, Schilderend 103.
Voorbeeld van een geslaagde restauratie. Dc
beer H. P. Bendien uit Laren bracht dit loods
manshuisje aan dc Herenstraat te Den Hoorn,
zowel van binnen als van buiten in dc oor
spronkelijke staat met aanzienlijke steun van
Monumentenzorg.
huizen is ook in later tijd veel opge
ruimd, dat thans niet alleen bij verkoop
hoge prijzen op zou brengen, maar dat
een lust voor het oog genoemd mocht
worden.
„Eisen van het verkeer"
De lust tot afbreken begon zich te
openbaren in het midden van de ne
gentiende eeuw, in geen Europees land
is zo met het bouwkunstig schone om
gesprongen als in ons land. De „eisen
van het verkeer", dat grote holle
woord, heeft de voorstanders van ver
nieling onschatbare diensten bewezen
zoals o.a. nog gebleken is toen de ge
meenteraad zijn goedkeuring hechtte
aan een besluit tot sloop van een der
alleroudste boerderijen, De Boogerd in
de Kogerstraat te Den Burg. Reeds
eerder hebben wij er op gewezen, dat
bij een uitbreidingsplan met dit gebouw
vermoedelijk uit onwetendheid
geen rekening is gehouden. Het ge
bouw moest hoognodig worden opge
ruimd, omdat een plannenmaker het
uiterlijk van onze dorpen sneller zou
veranderen dan ooit te voren het geval
was geweest. En de hoeve De Stroop
pot, waar zo'n aardige legende aan
verbonden is, werd verbouwd met zo
weinig begrip voor de artistieke waarde
Bank: Rotterdamse Bank; Coöp. Boerenleen
bank. Postgiro 652. Abonn.pr. ƒ2,65 p. kwart.
-J- 30 ct. incasso. Advertenties: familieberichten
14 ct. p. mm.; andere advert. 12 ct. p. mm.
VERGADERING VAN DE RAAD
Vergadering van de raad der ge
meente Texel op maandag, 12 oktober
1964, des namiddags 2.30 uur ten raad-
huize (vergaderzaal in het polderhuis).
Texel, 2 oktober 1964.
De burgemeester van Texel,
C. De Koning.
I. Notulen
2 Ingekomen stukken en mededelingen.
3. Vaststelling van een besluit ex arti
kel 23. juncto artikel 70, der Lager-
onderwijswet 1920, inzake de plaats,
waar het nieuwe schoolgebouw voor de
huisvesting van ae imbecielenklas der
openbare Beatrixschool voor buitenge
woon lager onderwijs te Den Burg zal
worden gesticht.
4. Beoordeling van de ontwerp-lijst van
beschermde monumenten in de ge
meente Texel.
5. Beschikking op het beroep van de
heer N. Eelman nabij Den Burg tegen
het besluit van burgemeester en wet
houders van 23 juli 1964, no. 92/64,
waarbij een vergunning tot het bouwen
van een woonhuis werd geweigerd.
6. Aankoop van een perceel grond te
Den Burg van de heer P. M. Langeveld,
aldaar.
7. Aankoop van een strookje grond te
Den Burg van de heer J. van Sambeek,
aldaar.
8. Verkoop van een perceel bouwter
rein te Oosterend aan de heer G. J.
Drijver, aldaar.
9. Gedeeltelijke intrekking van het be
sluit tot verkoop van enige perceeltjes
bouwterrein te De Cocksdorp ten be
hoeve van de bouw van z.g. Bogaers-
woningen en verkoop van de hierna nog
resterende perceeltjes bouwterrein ter
plaatse.
10. Wijziging gemeentebegroting 1963.
II. Wijziging begroting 1964 van de
Sociale Dienst in de gemeente Texel.
12. Wijziging begroting gemeentewer
ken 1964.
13. Wijziging gemeentebegroting 1964.
van de oude Texelse boerderijen, dat
het resultaat alleen maar bedroevend
genoemd kan worden.
Gelukkig kan bij het sombere geluid,
dat wij hier doen horen, ook in een
meer opwekkende toon geschreven
worden. Kerkgebouwen en toren in
Den Burg, Den Hoorn en Oude Schild,
het oude gasthuis in Den Burg, thans
Oudheidskamer, zijn stuk voor stuk
juweeltjes geworden. Ze prijken weer
in oude glorie en zijn voor inwoners en
vreemdelingen een lust voor het oog
De molen van Oude Schild torent in
volle kracht hoog uit boven de huisjes
van het dorp en De Vergulde Kikkert
in Den Burg heeft weer een fraaie ge
vel, hoewel deze zonder enig begrip
voor verhoudingen van een wezenlijk
vloekend opschrift werd voorzien. Be
palen wij ons niet alleen tot de bouw
werken, maar richten wij de blik ook
op ander gebied, dan mag vastgesteld
worden, dat zelfs de Cultuurtechnische
Dienst getracht heeft althans iets van
oude cultuurresten te conserveren. De
oudste Texelse dijk, de zg. Waaldam of
Bomendijk werd zeer bewust gespaard,
Weegeswaal en de erbij liggende dijk
van het Burger Nieuwland zijn althans
gedeeltelijk behouden. Hier en daar
liet de dienst in de mooiste landschap
pen opnieuw tuinwallen aanleggen. En
last not least, wijlen de Heer J. Drijver
heeft met grote moeite en liefdevolle
toewijding een vrij groot aantal natuur
reservaten voor het nageslacht veilig
weten te stellen Tenslotte zijn alle
Texelaars het Staatsbosbeheer grote
dank verschuldigd voor de fraaie bos
sen die thans onze woonplaats sieren,
voor de voortreffelijke wijze waarop
allerlei schoon achter de duinen behoed
wordt.
Ommekeer
Opvallend is zeker de omkeer in
waardering voor cultuur-historische
uitingen, belangwekkende gebouwen en
gebieden, die bij veel particulieren
waar te nemen valt. De burgerij heeft
weer lust in de mooie klederdrachten
van weleer, in fraai antiek meubilair,
m prenten, kaarten enz. En symptoma
tisch voor een blij-aanvaarden van oude
waarden zijn zeker de kostelijk-opge-
knapte draaiorgels, die nu hun muziek
weer overal laten horen.
Het vorige jaar deed men in Ooster
end de bevrijding na de Franse tijd
herleven en ook dit jaar, gedurende de
stadsfeesten, viel men in de beleving
van het oude terug. Men begreep, dat
wij op het eiland geen toevallige be
woners zijn, maar dat wij er leven en
sterven als de laatsten in een lange
reeks generaties, die er ook geleefd en
gewerkt, geleden en gestreden hebben.
Meer en meer particulieren zijn zich,
met de aanvaarding van het goede dat
déze tijd te bieden heeft, de oude
cultuur bewust geworden en, zij het nog
aarzelend, in verschillende dorpen
heeft men vervallen en verbouwde hui
zen tot de vroegere schoonheid terugge
bracht. Vooral in Den Hoorn zijn daar
van een paar prachtige voorbeelden te
zien, maar ook in De Waal en Ooster
end èn op het land zijn verschillende
(Zie vervolg pagina 4)
Texel laten we hiervan enige voorbeel
den volgen. 4