Nog meer bouwvolume
toegewezen
WERELD-RAIFFEISENDAG
SPORTPROGRAMMA
Oudeschild en Oosterend ieder 8 woningen
3e donderdag van oktober
bLLMMEUWS
De betekenis van de aardgasvondsten
HERVORMDE DIENSTEN IN
DOOPSGEZINDE KERK
DE
Nadat burgemeester C. De Koning in
de vorige raadsvergadering had mee
gedeeld, dat Texel dit jaar een extra
bouwvolume van 38 woningen had toe
gewezen gekregen, volgde maandag
middag weer een dergelijk heugelijk
bericht. Texel zal namelijk nog acht
woningen extra mogen bouwen, zodat
nu een extra volume van 46 woningen
is toegewezen. Als de acht woningen
kunnen worden gebouwd, zullen ze te
Oosterend verrijzen. Het ziet er naar
uit dat het oorspronkelijke plan om 12
bejaardenwoningen te De Koog te
bouwen, niet zal worden goedgekeurd.
In dat geval zal De Koog geen bejaar
denwoningen krijgen, maar zullen in
plaats daarvan 8 gewone woning
wet woningen te Oudeschild komen.
Dat inmiddels is besloten de eerder
toegezegde 38 woningen te Den Burg te
bouwen, stelde de heer J. Daalder
enigszins teleur. Hij was blij met de
nu toegezegde acht huizen voor Ooster
end, maar drong er niettemin op aan
dat de buitendorpen meer in de wo
ningbouw op het eiland zullen worden
betroxken. De woningnood is met name
in Oosterend bijzonder nijpend. Het AR
raadslid vertelde dat er onlangs negen
gegadigden waren voor één woning in
dat dorp. Hij twijfelde niet aan het
belang van woningen te Oudeschild,
maar vond toch dat daar de nood heel
wat minder nijpend is, vooral omdat te
verwachten is, dat bewoners van Oude
schild naar het Horntje zullen verhui
zen.
Burgemeester De Koning antwoord
de hierop dat het gemeentebestuur de
extra 38 woningen alleen te Den Burg
kon realiseren. Men werd eenvoudig
voor het feit gesteld: 38 woningen te
Den Burg of anders niets. Uiteraard
hebben B. en W. besloten de huizen te
Den Burg te bouwen. Uit het feit. dat
de nu toegezegde acht woningen te
Oosterend worden gebouwd, mag ove
rigens al worden afgeleid, dat wel de
gelijk het belang van de buitendorpen
in de gaten wordt gehouden.
SLAGERIJ ROEST OPENT VANDAAG
NIEUW FILIAAL
OOSTEREND De snel groeiende
slagerij van de heer A. N. Roest te De
Koog heeft er met ingang van vandaag
een nieuw verkooppunt bij op Texel.
Sinds vanmorgen is in het pand, dat
oorspronkelijk onderdak bood aan de
bakkerij „De Gouden Aar" van de heer
Blom in de Oesterstraat, een volwaar
dige winkel gevestigd, waar men vlees
waren van de meest uiteenlopende aard
heeft uitgestald. Voor de initiatiefnemer
was het een gelukkige omstandigheid,
dat de betegelde bakkerswinkel daar
voor zonder ingrijpende verbouwing ge
schikt was. Dezer dagen werd dat be
vestigd door de heren van de keurings
dienst, die uiterst strenge controle uit
oefenen op de hygiënische omstandig
heden in de slagerijen. De heer Roest
vertelde ons dat zijn slagerij te De
Koog ruimschoots in staat is de
„moeder-winkel" en de twee filialen
plus andere verkooppunten te bevoor
raden. De slagerij zal echter niet lan
ger venten nu het filiaal te Oosterend
in gebruik is genomen. De heer Roest
zal zelf de klanten in zijn nieuwe filiaal
bedienen. De zaak in Oosterend zal
voorlopig alleen op dinsdagochtend,
vrijdagochtend en zaterdagochtend zijn
geopend
DORPSHUIS BIJNA GEREED
OUDESCHILD In de komende
weken hoopt men in Oudeschild gereed
te komen met de verbouwing van het
dorpshuis. Het laat zich aanzien, dat
de officiële opening nog voor het eind
van deze maand zal plaats hebben. Men
is al zo ver gevorderd, dat een gedeelte
van het dorpshuis voor bijeenkomsten
gebruikt kan worden.
GRONDSPECULAT1E TROK
AANDACHT VAN DE LANDELIJKE
PERS
(Vervolg van pagina 1)
heer Van Lamoen en van de „vermink
te" weergave daarvan in onze krant.
De redaktie van „Trouw" werd daar
door overtuigd van het tegendeel van
haar bewering en voldeed aan ons ver
zoek om rectificatie door een bericht in
de editie van maandag j.l.
Dit feit illustreert duidelijk, dat de
heer Van Lamoen en de redakteur van
de Texelse Courant nog geen vrienden
zijn. De Larense zakenman beschouwt
de Texelse Courant als de boosdoener,
die er voor heeft gezorgd, dat aan de
grondspeculatie zeer tegen zijn zin
algemene bekendheid werd gegeven
en vooral door de manier waarop dit is
gebeurd. Zijn woede over ons afkeu
renswaardige gedrag luchtte hij tegen
over meerdere journalisten, die hem in
verband met dit nieuws bezochten of
opbelden. Daar zouden wij dan boos
over kunnen worden, maar dat laten
we achterwege. Journalisten schijnen
gemiddeld toch al niet zo oud te wor
den
Men kan zich afvragen in hoeverre
dergelijke publikaties over Texel in de
landelijke pers nuttig of schadelijk zijn
voor de naam van het eiland. Zakelijk
nadeel verwachten we er niet van. In
tegendeel. We geloven die zeer succes
volle Amerikaanse zakenman, die eens
heeft gezegd: „Het geeft niet HOE ze
over me .praten, ALS ze maar over me
praten!" Als onze Larense zakenman
het ook zo ziet, hoeft hij niet langer
boos te zijn. Integendeel
De heer N. van Schoonhoven be
treurde het, dat De Koog nu geen be
jaardenwoningen krijgt. Hij herinnerde
er aan dat men nog steeds bezig is met
de ontruiming van de Vogelmient. De
bewoners van deze bungalows zijn nu
gedwongen naar andere dorpen te ver
huizen; iets dat ze zeker niet graag
doen. Hij vroeg met klem om meer wo
ningen voor De Koog. De voorzitter
antwoordde hierop, dat het niet aan
wezig zijn van voldoende bouwgrond
te De Koog een der oorzaken is van het
uitblijven van woningen aldaar. Uiter
aard zal het gemeentebestuur zich in
spannen om de situatie in De Koog te
veranderen.
De diensten van de Hervormde ge
meente te Den Burg zullen in verband
met de restauratie van de Nederlands
Hervormde kerk worden gehouden in
de Doopsgezinde kerk aan de Koger-
straat. Dit geldt voor de volgende zon
dagen: 18 en 25 oktober en 1 en 8 no
vember. Op 18 oktober wordt de dienst
's avonds om half acht gehouden, dit
in tegenstelling tot eerder gedane pu
blikaties. Er is een gezamenlijke dienst
met de Doopsgezinde gemeente op 24
oktober en 8 november. Op 1 novem
ber is er een normale dienst om 10 uur
's morgens. Na 8 november hoopt men
het eigen kerkgebouw weer te kunnen
gebruiken.
BEJAARDENSOOS DEN BURG
Maandagavond, 26 oktober, zal m
het dorpshuis te Den Burg een dia
vertoning worden gegeven voor de le
den van de bejaardensoos. Het belooft
een interessante avond te worden.
Gisteren werd het feit herdacht, dat
F. W. Raiffeisen in 1849 zijn eerste
coöperatieve spaar- en kredietbank
stichtte.
Een grote gebeurtenis in het licht
van het toenmalige tijdsbeeld. Groot
genoeg ook om in de geschiedenis te
blijven voortleven als het werk van een
onvergetelijk pionier. Want uit de eer
ste bank van Raiffeisen zijn in vele
landen in Europa en daarbuiten Raif-
feisenorganisaties met duizenden aan
gesloten banken gegroeid. In steden en
stadjes, dorpen en dorpjes zijn spaar
banken volgens het idee Raiffeisen ge
vestigd.
F. W. Raiffeisen burgemeester van
het Duitse dorpje Flammersfeld (West-
falen) was ambtshalve gezagdrager,
doch tevens in zeer menselijke zin
„burgervader". Een onderscheiding die
hem meer dan rechtmatig toekwam om
de nimmer aflatende zorg en toewij
ding, die hij had voor de minder-be
deelden in zijn gemeente. Hij beijverde
zich het algemeen welzijn te bevorde
ren en de armoede te bestrijden door
de noodlijdende bevolking naar draag
kracht financieel bij te staan.
Hoewel het begin van de vorige eeuw
diverse aspecten vertoonde, die duid
den op een economische vooruitgang,
heersten in de streek waar Raiffeisen
leefde en werkte erbarmelijke toestan
den. Tengevolge van hongersnoden,
misoogsten en sociale ontreddering was
de financiële nood groot en de invloed
van woekeraars en geldschieters bracht
menige kleine ondernemer tot de bedel
staf. Sociale voorzieningen van staats
wege ter bescherming en ondersteuning
van de economisch zwakkeren beston
den nog niet.
Om de ergste nood te kunnen leni
gen nep Raiffeisen de hulp in van eni
ge financieel-draagkrachtige bewoners
van de gemeente. Zijn doel was te ko
men tot de oprichting van een niet-
commerciële coöperatieve spaar- en
kredietinstelling van waaruit leningen
tegen betrekkelijk lage rentevergoedin
gen konden worden verstrekt aan hulp
behoevende inwoners. Daarbij was zijn
eerste zorg, de op woekerwinsten be
luste geldschieters uit te schakelen.
Reeds eerder had Raiffeisen bewezen
moedig en vasthoudend te zijn waar het
hulpvaardigheid betrof. Daarmee had
hij zich veel sympathie verworven. Het
kostte hem dan ook weinig overredings
kracht om enthousiasme te vinden bij
een aantal dorpsnotabelen, die bereid
waren hem daadwerkelijk te steunen
in de vorm van spaargelden tegen ren
tevergoeding.
Op 1 december 1849 vond de officiële
oprichting plaats. En deze eerste unieke
bankinstelling, waar niemand eigenbe
lang in zocht, groeide uit tot een hechte
instelling waar aanvankelijk velen toe
vlucht vonden in hun financiële nood,
doch waaruit spoedig ook een stimu-
BURGERLIJKE STAND VAN TEXEL
van 7 tot en met 14 oktober 1964
Geboren: Johannes Andreas Joachim,
zv. Cornelis Albertus Witte en Anna
Elisabeth Huisman; Jan Pieter, zv. Cor
nelis Jacobus de Ridder en Geertje
Broekman; Adriana Rosa Antonia, dv.
Laurentius Boonman en Magdalena
Boonman; Anita Jeannetta, dv. Dirk
Westdorp en Martha Adriana Slegh;
Adriana Hendrika Maria, dv. H. J. Smit
en C. M. van Doorn (geboren te Den
Helder).
Ondertrouwd: Cornelis Timmer, en
Geertruida Anna Wilhelmina Maria
van der Haan; Jacobus Pieter Rijkaart
en Everdina Johanna Menkveld.
Overleden: Jan Roeper, oud 94 jaar.
WEINIG BELANGSTELLING VOOR
A.N.B.-VERGADERING
Woensdagavond belegde de afdeling
Texel van de A N.B. een tussentijdse
vergadering in Hotel De Graaf te Den
Burg. Door gebrekkige informatie aan
de leden, was het aantal aanwezigen
gering. Onder leiding van de voorzit
ter, de heer J. Weijdt, besprak men de
voorstellen, die de vakverenigingen aan
de regering hebben gedaan. Het was
nog niet mogelijk om een afvaardiging
samen te stellen, die een bezoek zal
brengen aan de gewestelijke vergade
ring te Amsterdam op zaterdag 17 ok
tober. Het was voor de leden verheu
gend te vernemen, dat het saldo van de
afdeling Texel van de A.N B. zeer gun
stig was, vooral in vergelijking met
andere afdelingen in het land. De heren
J. Weijdt, P. Tromp en L. van Kooten
vormden een commissie, die vóór de
maand december een zgn. „bindings
avond" tussen de leden onderling moet
bewerkstelligen.
lance groeide, die de gemeenschap aan
moedigde tot sparen. Kaiileisen had iets
groots verricht! Hij had bewezen dat
spaarzaamheid tot grote dingen m staat
stelt.
Overal m Duitsland vonden zijn
denkbeelden weerklank en weldra
breidden zij zich uit tot ver over de
grenzen. In Nederland kwam de Raif-
ieisengedachte emd vorige eeuw tot
werkelijkheid en is thans uitgegroeid
tot een Kaïiteisen-organisatie met meer
dan duizend aangesloten banken en
oijxantoren. Het totaal aantal spaar
ders bedraagt momenteel ruim 1.750.000
met een totaal aan ingelegde spaargel
den van ruim J4.000.UUO.OUO,
Over de gehele wereld wordt burge
meester Kaineisen jaarlijks op de derde
donderdag van oktober herdacht. In ons
land is dit de „Railfeisendag", die de
laatste jaren wegens grote belangstel
ling van nieuwe spaarders uitgebreid
is tot „Raiffeisen-spaarweek" (de week
van 12 - 17 oktober). In Amerika vond
de herdenking plaats op dezelfde da
tum met de „Credit Union Day", waar
bij het gebruikelijk; is, dat de President
van de United States een speciale bood
schap uitgeeft.
DISCUSSIE OVER POLITIEK
De R.K. Jeugdvereniging „Almjon"
zal op 17 oktober haar eerste avond van
dit seizoen houden in hotel „De Linde-
boom-Texel". Er zal worden gediscus
sieerd over het onderwerp „politiek".
De discussie zal worden geleid door de
heer P. A. Zegers, voorzitter van de
KVP-afdeling op ons eiland. Het pro
gramma vermeldt voorts een wedstrijd
hersengymnastiek en enkele andere
spelletjes en na afloop zal gelegenheid
bestaan voor het maken van een
dansje.
„Kogels voor een moordenaar" is de
titel van een western, die zaterdag
avond en zondagmiddag in het City
theater wordt vertoond. De hoofdfiguur
in deze film is Logan Keliher (Audie
Murphy) een hardwerkende boer, die
met een vroegere echtgenote van een
misdadiger is getrouwd. De schurk ont
snapt en komt met zijn kornuiten naar
de woonplaats van Keliher om een
bankoverval te plegen. Keliher is met
zijn stiefzoontje m de stad als Ward
met zijn bende de bank plundert. He
vige schietpartijen en achtervolgingen
bepalen het verloop van het verhaal.
Eerst wordt Ward door zijn rivaal Ke
liher in bescherming genomen, maar
later doet deze al het mogelijke om
Ward in de gevangenis te krijgen.
Ward sterft tijdens een gevecht. Zijn
laatste woorden zijn voor Keliher, die
hij dankt voor de opvoeding van zijn
zoon Sajnmy. In deze avontuurlijke
film, met vele spannende momenten,
zien we Darren Mc.Gravin, Ruta Lee,
Beverley Owen en vele anderen. Toe
gang 14 jaar.
Gary Grant en Audrey Hepburn spe
len de hoofdrollen in de film „De raau
met de vijf paspoorten". In deze komi
sche thriller zien we een jonge Ameri
kaanse vrouw, die terug van vakanite,
haar woning leeg aantreft. Zij wordt
door de politie verzocht een man, die
uit een trein is gevallen, te identifice
ren. Het is haar echtgenoot, Charles
Lampart. Het blijkt, dat hij hun huis
heeft verkocht, maar dat het geld ner
gens is te vinden. De politie vond al
leen een tas met reischeques en vijf
paspoorten, alle met de foto van Char
les. maar verschillende nationaliteiten.
Peter Joshua, een vriend van Reggie
Lampert, helpt haar met verhuizen naar
een goedkoop hotel. Vlak voor de be
grafenis komen drie Amerikanen zich
van de dood van Charles vergewissen.
Reggie heeft daarna een afspraak met
een man, die beweert dat hij het hoofd
is van de CLA. Het blijkt dat Lampert
tijdens de oorlog 250.000 dollar verduis
terd heeft, dat voor de Franse verzets
beweging bestemd was. Reggie zou nu
bedreigd kunnen worden door Charles'
medeplichtigen, die achter het geld aan
zitten. Peter Josha is één van deze
knapen. Na tal van mysterieuse ge
beurtenissen weet Reggie het raadsel
tot ontknoping te brengen. Leeftijds
grens 14 jaar.
In verband met de overgrote belang
stelling bij de laatste voorstellingen
van Bert Haanstra's succesfilm „Alle
man", heeft de directie van het City
theater besloten woensdag en donder
dagavond deze amusante Nederlandse
film nogmaals te vertonen. Alle leef
tijden.
ZATERDAG:
Adspiranten:
Texel a-ZDH;
Texelse Boys-SVC, 4 uur;
Pupillen:
Tex. Boys b-SVO, 3 uur;
Texel b-ZDH, 3 uur;
Tex. Boys a-SVC, 3 uur.
ZONDAG:
4e klasse A KNVB: Watervogels-Hel
der; LSVV-Schagen; Grasshoppers-
Succes; SRC-BKC en Texel-VZV.
Afdeling Noordholland:
SVO 2-JVC 3, 12 uur;
JVC-SVC, boot 12 uur;
SVC 2-Flevo 2, 2 uur;
Texel 2-Watervogels 3, 12 uur;
St. Boys-Tex. Boys, 12 uur;
Tex. Boys 2-ZAP 6, 2 uur;
De Koog 2-Zeemacht 5, 2 uur;
Oudesluis-ZDH, 2 uur;
ZDH 2-JVC 4, 2 uur.
Junioren:
Texel-SRC;
WGW 2-Tex. Boys, boot 10 uur.
Adspiranten:
Texel b-Helder d, 1,45 uur.
MEDEDELINGEN:
S.V. Texel: Onze club heeft zondag een
druk bezet programma. Zou het Texel
lukken om ook nu de punten te be
machtigen? Het zal een bijzonder zwa
re strijd worden. Beide ploegen hebben
de punten hard nodig. Blijf meester van
het (midden)veld Texel! De andere
elftallen zullen ook hun uiterste best
moeten doen om tot een goed resultaat
te komen. D. D.
S.V. Cocksdorp: Wij organiseren op
vrijdag 23 en op zaterdag 24 oktober
een bazar ten bate van onze eigen kas.
Een ieder die op de een of andere wijze
medewerking wil en kan verlenen (b.v.
door het bakken van een taart) kan zijn
bijdrage op een van de avonden aan het
bestuur afstaan. LvT.
S.V. Oosterend:
De stand na vijf wedstrijden is:
SVO 5 4 1 0 9 22— 7
Geel Zwart 5 3 117 14— 9
WGW 3 5 3 1 1 7 15—10
JVC 2 5 3 0 1 6 14— 8
De Koog 5 2 0 3 4 16—18
Helder 4 5 1 1 3 3 13—19
Succes 4 4 1 0 3 2 9—21
Zeemacht 3 4 0 0 4 0 415
G. K.
Texelse Boys: Boys 1 en de junioren
gaan aan de overkant een paar lastige
uitwedstrijden tegemoet. We vertrou
wen erop, dat alle spelers hun beste
beentje zullen voorzetten en dat er tot
het einde toe „gevoetbald" wordt. Van
Boys 2 verwachen we dat we deze keer
voor eigen publiek eens een wedstrijd
zien waar iets uitkomt. Wanneer er
met verstand en energiek gespeeld
wordt, zit het er zeker in. Ook de ad
spiranten en de welpen wensen we veel
succes.
Terreindienst J. Kager en F. Hop
man. De training is als volgt: adspi
ranten woensdag 7 uur; welpen vrijdag
4 uur; junioren vrijdag 19.30 uur en de
senioren vrijdag om 8 uur. W.
VOETBALTOTO
Enkele Texelaars behoorden tot de
gelukkige prijswinnaars, die in de af
gelopen weken een kolom van het toto
formulier goed of bijna goed hadden
ingevuld. De prijzen, die in de wacht
werden gesleept, lagen tussen ƒ563,
en ƒ1500,Proficiat!
HERV. GEMEENTE WAAL EN KOOG
GEZINSAVONDEN
Over „Gezin en Welvaart" wordt een
gesprek gehouden in de gezinsavonden,
die belegd zijn gedurende de landelijke
„gezinsweek". Iedereen wordt hiertoe
uitgenodigd.
In De Waal vindt deze avond plaats
op woensdag 21 oktober in de vroegere
Doopsgez. Vermaning. tJh.v. mevr.
Burger-Koopman.
In Do Koog gebeurt het op donderdag
22 oktober in het Jeugdhuis, waarbij
hier bovendien een forum antwoorden
zal op gestelde vragen. Zitting hebben
daarin: de predikanten Koopmans en
Uidam, kapelaan Stam, dokter Siebin-
ga, de recreatieconsulent, de heer De
Vries, het hoofd der lagere school, de
heer Stoer en als huisvrouw en moeder,
mevr. Klok-Kortenhoeven. De leiding
heeft ds. Waardenburg. De aanvangs
tijd voor deze avonden is 8 uur.
Illllllllllllll) AGENDA llllllllllllllli
Vr(jdag 16 oktober
Den Burg, Eben Haëzer, N.H Huwelijks
cursus. Inleider G. Faber uit Krommenie,
aanvang 7.45 uur.
Den Burg, Dorpshuis, Beginnersavond foto
club „De Kiekendief"
Oudeschild, 't Skiltjc, EHBO-filmavond, aan
vang 7.45 uur.
Zaterdag 17 oktober
De Waal, Dorpshius, toneeluitvoering van 't
Amateurtje, met „Goud Aaltje".
Den Burg, KVC-gebouw, Almjon, Politiek met
discussie en gezellig samenzijn. Alleen voor
leden.
Maandag 19 oktober
Den Burg, Landbouwschool, cursus „Pech
onderweg".
Dinsdag 20 oktober
Den Burg, Oranjeboom, Stichting Kunstkring,
optreden van Vestzak theater met „De war
hoofdige minnaar".
Den Burg, Hotel De Zwaan, N.K.V., mevr.
Van Essen over Huidverzorging.
Oosterend, Het Centrum, vergadering Herv.
Mannenveremging voor belangstellenden.
Woensdag 21 oktober
De Waal, ten huize van mevr. Burger-Koop
man, gezinsavond N.H. Gemeente.
Donderdag 22 oktober
De Cocksdorp, De Hoop, Plattelandsvrouwen,
Mevrouw Van Sluijs-Bijl met boekbespreking
„Anne Frank"
PROTESTANTSE KERKDIENSTEN
Zondag 18 oktober 1964
HERVORMDE GEMEENTEN
Den Burg 19.30 uui ds. Froentjes in de
Doopgezinde kerk.
Den Hoorn 10 uur ds. Oskamp
gezinsdienst
De Cocksdorp 10 uur ds. Soesan
Bediening H. Avondmaal
De Koog 9.30 uur ds. Waardenburg
gezinsoogstdankdienst, bediening H. Doop
Gaven kunnen worden gebracht zaterdag
vanaf 4 uur ui de kerk.
De Waal 19.00 uur ds. Waardenburg
Opening winterwerk
Oostcrend 10 uur ds. Beerthuis. gezinsdienst,
extra collecte Kerk en Wereld
Oudeschild 11 uur ds. Waardenburg
extra collecte Bethesda
GEREFORMEERDE KERK
Den Burg 10 en 3 uur ds Van Leeuwen
Oosterend 10 en 3 uur ds. Uidam
GEREF. KERK (Vrijgemaakt)
Dorpshuis, Burgwal 26
Den Burg 10.00 en 15.30 uur dienst
DOOPSGEZINDE GEMEENTE
Den Burg 10 uur mej. Van Zetten
(Broederschapsdag)
Oosterend 11.15 uur mej. Van Zetten
(Broederschapsdag)
De grote aardgasvondsten, die enkel
t jaren geleden in Nederland zijn ge
daan. hebben geleid tot een omwentel
ing in de Nederlandse gasvoorziening
en zullen ongetwijfeld ook haar invloe
d in het buitenland kunnen doen gel
den. Het is duidelijk, dat een dergelijk
e vrij plotselinge ontwikkeling de voor
de gasvoorziening en -distributie verant
woordelijke instanties voor een zo snel
en efficient mogelijke oplossing van ee
n aantal vraagstukken stelt, waarbij
een ervaringsuitwisseling met deskundi
gen uit de gassector ook in internatio
naal verband van grote betekenis is, al
dus ontlenen we aan een beschouwing,
die de staatssecretaris van economise
he zaken hield ter gelegenheid van het
9e internationale gascongres te Scheve
ningen.
De gasvoorziening in Nederland is th
ans ruim 100 jaar oud. Aanvankelijk
geschiedde deze door buitenlandse, in h
oofdzaak Engelse maatschappijen, die
daartoe gemeentelijke concessies ontvi
ngen. Niet lang daarna gingen vele
Nederlandse gemeenten tot een eigen g
emeentelijke gasvoorziening over,
waarbij aanvankelijk praktisch uitsluit
end koolgas-installaties werden ge
bruikt, later aangevuld met watergasin
stallaties.
Daar het gas als veredelde ener
gievorm vrij kostbaar was, werd
het uitsluitend gebruikt voor verlich-
tings- en kookdoeleinden. Na 1900 nam
elektriciteit de taak van het gas over
met betrekking tot de verlichting, maar
wél werd gas later meer en meer ge
bruikt voor de warmwatervoorziening.
Men kan zeggen dat de Nederlandse
gasvoorziening in de loop der jaren,
onder invloed van veranderende grond-
stoffenprijzen en de mededinging der
elektriciteit een wrij wisselvallig be
staan heeft geleid met vele ups en
downs.
Dank zij het stichten van grote cokes-
ovenbedrijven 'bij de staatsmijnen in
Limburg en bij de hoogovens in IJmui-
den zien wij hier te lande na de eerste
wereldoorlog de eerste ontwikkeling
van de afstands-gasvoorziening op gang
komen. Een ontwikkeling die enerzijds
een concentratie aan de produktiezijde,
anderzijds het ontstaan van streekgas-
bedrijven aan de distributiekant stimu
leerde.
Aan het einde van de tweede wereld
oorlog ontbrak het Nederland op vrij
wel elk gebied en zeker ook op het ge
bied van de gasproduktie aan grond
stoffen. De gasvoorziening kwam toen
dan ook praktisch tot stilstand en na
de oorlog kwamen de bedrijven in deze
sektor, die veelal versleten waren en
onder invloed van de oorlogsomstan
digheden slecht onderhouden, slechts
moeizaam op gang.
De moeilijke situatie, waarin de Ne
derlandse gasvoorziening in 1945 ver
keerde, was voor de regering aanlei
ding een commissie t in het leven te
roepen, onder voorzitterschap van een
der toenmalige direkteuren van de
staatsmijnen prof. v. Iterson. (Deze
commissie zou moeten adviseren op
welke wijze de gasvoorziening in ons
land zou kunnen worden gemoderni
seerd. In het rapport, dat in 1950 ge
reed kwam, werd gepleit voor een ster
ke concentratie zowel aan de zijde van
de produktie als die van de distributie.
Het proces der produktieconcentratie
heeft zich met grote snelheid voltooid.
Van de ca. 200 produktiebedrijven in
1945 zijn er thans nog rond 20 over. Er
is reden om te veronderstellen, dat de
penetratie van het aardgas binnen een
periode van ongeveer 5 jaar zal leiden
tot een opheffing van de nog bestaande
produktiebedrijven in de openbare
voorziening. Wat de concentratie in de
distributiesektor betreft, vertoont zich
een ontwikkeling, die de Nederlandse
overheid ten zeerste toejuicht en dan
ook met grote belangstelling volgt.
Nadat in 1951 het eerste aardgas in
noordoost Nederland voor de openbare
gasvoorziening op bescheiden schaal ter
beschikking was gekomen, breidden de
beschikbaar komende hoeveelheden
zich regelmatig uit. In 1960 trof de
Nederlandse Aardolie Maatschappij in
Slochteren en omgeving een dergelijke
grote hoeveelheid aardgas aan, dat
verondersteld mocht worden, dat hier
mede de Nederlandse gasvoorziening
een geheel ander aanzien zou krijgen.
Nederland heeft zich voorgenomen, en
werkt hieraan ook met kracht, om de
grote hoeveelheden aardgas, die in zijn
bodem zijn aangetroffen, een bestem
ming te geven, die niet alleen de ener
gievoorziening in Nederland, maar ook
die van ons omringende landen ten
goede mag komen.
