Cjroen Twartsjexeh in het harL,
Coaster strandde op
de Razende Bol
Landbouwvergift richt slachting
aan onder de vogels
O
AGENDA
Mtf
MIMI
MIMI
II
Ml
1
•MM Milt tttft MM!
MtM Milt HMt MM
II
Mill II
DRIE DUITSERS OMGEKOMEN
Matroos opgepikt
door „Marsdiep"
Onderzoek door Vétérinair Farmacologisch Instituut
Vooral slachtoffers onder Sterns
Lepelaarseenden en roofvogels
DINSDAG 2 NOVEMBER 1965
TEXELSE
79e JAARGANG No. 8012
Uitgave N.V. v/h Langeveld de Rooü
Postbus 11 - Den Burg, Texel - Tel. 2058
Redaktie: Harry de Graaf, Wilhelminalaan 33,
Den Burg, tel. 2058, 's avonds 2382.
COURANT
Verschijnt dinsdags en vrijdags.
Bank: Nederl. Middenstandsbank; Coöp. Boe
renleenbank. Postgiro 652. Abonn.pr. ƒ2,95 p.
kw. 30 ct incasso. Advert.: familieberichten
14 ct. p. mm.; andere advert 12 ct. p. mm.
Zaterdagavond omstreeks half tien liep de 200 ton nietende Duitse kust
vaarder .Frieseland op de Razende Bol, ongeveer 5 kilometer ten zuidwesten
van Texel. Door de westerstorm deed de zandplaat zijn naam eer aan, zodat het
scheepje al snel in moeilijkheden kwam. De bemanning schoot vuurpijlen af,
waarop te Den Helder alarm werd geslagen en de motorreddingboot „Prins
Hendrik" uitvoer. De reddingboot kon de „Frieseland" niet dichter dan 60 me
ter naderen, zodat men wel gedwongen was de gebeurtenissen werkloos af
te wachten. Om half zes zondagochtend kondigde het eind zich aan. Het op de
plaat heen en weer rollende schip ging scheuren en maakte water. Omdat
de reddingboot niet kon helpen, verliet de zeskoppige bemanning het schip in
een sloep. Dit gebeurde wel op een zeer ongelukkig moment. De storm had
zijn grootste kracht bereikt, waardoor de sloep kort na het uitzetten werd ka
potgeslagen. De in zwemvesten gestoken inzittenden kwamen in de kokende
zee terecht en werden door de vloedstroom meegenomen in de richting van het
Marsdiep. Drie mannen werden uren later opgepikt; voor de anderen kwam de
redding te laat. Door de kou en/of doordat zij hun zwemvesten niet op de
juiste manier hadden aangetrokken, moeten zij zijn omgekomen. De slacht
offers zijn de 26-jarige kapitein Rolf Werner Meiners, de 18-jarige scheepsjon
gen Klaas Detlcf Berud Eibcn en de 15-jarige kok Manfred Clastren.
1%/ï 4. «la stuivende zeewater het zicht. Alleen
De lijken werden door een Marine
sleepboot nabij 't Horntje aan boord
gehaald. De bemanning van dezelfde
sleepboot ontdekte ook twee van de
drie overlevenden. Zij hadden zeer door
de ontbering geleden, maar in het zie
kenhuis van Den Helder knapten zij
spoedig op.
De 41-jarige matroos Kurt Bausen-
berger heeft zijn leven te danken aan
het optreden van de bemanning van de
„Marsdiep". De veerboot had om negen
uur de haven van 't Horntje verlaten.
Vijf minuten later zag kapitein KI.
Schagen vanuit het stuurhuis de man
drijven, die zich had vastgeklampt aan
een drie meter lange stutpaal. Aan het
bewegen van zijn hoofd was te zien dat
hij nog leefde. Onmiddellijk remde het
schip af.
Het grote rubbervlot, dat in opgebla
zen toestand op het autodek gereed
staat, werd aan een lijn te water ge
laten. Stuurman Barend Staal en ma
troos P. R. Smit waren onmiddellijk
bereid als redder te. fungeren en
sprongen in het vlot. Ondanks de
hoge zee slaagde men erin de Mars
diep met de rubberboot naar de dren
keling te manoeuvreren, zodat deze aan
boord kon worden getrokken.
Koud en verstijfd, niet in staat te
spreken, werd hij door vele hulpvaar
dige handen naar de niet in gebruik
zijnde passagierskajuit gebracht. Onder
leiding van mej. M. Witte, die de enige
opvarende bleek te zijn met EHBO-
ervaring. werd de zeeman van zijn kle
ren ontdaan en warm gewreven. Intus
sen werd per mobilifoon het ziekenhuis
in Den Helder gewaarschuwd, zodat de
ambulance op de haven stond, toen de
„Marsdiep" de fuik inliep. Ook Bausen-
berger herstelde in de loop van de dag
en maakte het tegen de avond uitste
kend.
Het bericht over de stranding werd
zondag in de radionieuwsberichten op
genomen. waarop vele Texelaars naar
het strand bij Den Hoorn trokken om
een glimp van de in nood verkerende
coaster op te vangen. Hoewel de afstand
niet bijzonder groot was, belette het
Beslagen ruit
TWEE AUTO'S BESCHADIGD
Zaterdagavond om 11 uur werd de
nieuwe Opel 1700 personenwagen van
de heer J. M. Schoo te Den Burg vrij
ernstig beschadigd, toen deze werd
aangereden door de achteruitrijdende
Volkswagen van de heer Kleinhorstman
uit Holten. Beide betrokken auto's ston
den in de Schoonoordsingel, in het
doodlopende stuk nabij de bungalow
„De Ark" van J. Agter Sr. De heer
Kleinhorstman wilde zijn wagen ach
teruitrijden. aangezien de weg ter
plaatse te smal is om te draaien Om
dat hij had verzuimd eerst de beslagen
ruiten van de auto te reinigen, zag hij
de geparkeerde Opel niet en reed er
met een flinke vaart tegenaan. De scha
de aan de Volkswagen bleef beperkt
tot een gedeukt rechterachterspatbord,
maar de reparatie aan de Opel, die aan
de linkervoorzijde flink was gekreukt,
zal zeker 700,vergen. De eigenaars
van beide betrokken wagens zijn ver
zekerd.
vanaf hoge duintoppen was het silhouet
van het schip met de verrekijker vaag
zichtbaar, temidden van de wit schui
mende watermassa's. In de loop van de
dag is de toestand sterk achteruit ge
gaan. Men verwacht het vaartuig niet
meer te kunnen redden.
Veilig Verkeerscursus
MEER DEELNEMERS WELKOM
DEN HOORN Op de donderdag j.l.
in „Loodsmanswelvaren" gehouden
eerste lesavond van de veilig ver
keerscursus te Den Hoorn, waren 35
deelnemers aanwezig. Hoewel dit vol
doende is om de cursus voort te zetten,
is het bestuur van de Veilig Verkeers-
afdeling Texel van mening, dat er veel
meer Hoornders zijn, die de cursus zou
den moeten volgen. Donderdagavond,
tijdens de tweede les, bestaat voor het
laatst gelegenheid zich te laten inschrij
ven. Tijdens deze avond bestaat tevens
gelegenheid om de totale kosten voor
de zeven lessen tellende cursus te vol
doen (ƒ7,Daarbij zijn de kosten be
grepen van het lesboekje en de borden-
klapper, die aan alle cursisten wordt
uitgereikt.
HANDELSREGISTER
Onder „Wijzigingen in het Handels
register" lezen wij in het blad „Han
delsbelangen":
R. Breman, Texel, Oosterend, Kerk
straat 17. Aannemersbedr. B. en U.-
bouw. U. eig. R. Breman. Bedrijf wordt
voortgezet door een vennootschap onder
firma onder naam Fa. Breman Daal
der. Venn.: G. Daalder. R. Breman.
i(B.B.).
HOOG WATER
Hoog water ter rede van Oudeschild:
2 nov. 1.14 en 13.30; 3 nov. 2.31 en 14.54;
4 nov. 3.52 en 16.16; 5 nov. 5 12 en 17.31;
6 nov. 6.19 en 18.31.
Aan het strand ongeveer een uur eerder
hoog water.
Enige resultaten van het bevolkingsonderzoek
Per 20 000 onderzochten
15 - 44 jaar
45 jaar en ouder
15 - 44 jaar
45 jaar en ouder
t.b c., open en gesloten actief
RÖNTGENOLOGISCH
BEVOLKINGSONDERZOEK
BESLIST NIET OVERBODIG
Beter dan uit een uitvoerige verhan
delingblijkt uit het bovenstaande
beeldstatistiekje, dat het röntgenolo-
gisch borstonderzoek het tijdig ontdek-
den van ernstige ziekten mogelijk
maakt. Men ziet dat het aantal geval
len van tbc betrekkelijk gering is in
vergelijking met het aantal tumoren
(hoofdzakelijk longkankergevallen
vooral in de groep mannen boven 45
jaar. Dit grote verschil tussen mannen
en vrouwen wordt toegeschreven aan
het feitdat veel meer mannen dan
vrouwen sigaretten roken. Hoe eerder
de afwijking ontdekt wordt, des te gro-
P HET OGENBLIK is een qrootscheeps onderzoek gaande naar de
t doodsoorzaak van vele duizenden zeevogels, die in de afgelopen
twee jaar langs de Nederlandse kust op onnatuurlijke wijze zijn om
gekomen. Zo hevig is de sterfte en zo lang houdt deze aan, dat voor
aanstaande vogelkundigen zien aankomen, dat verschillende soorten binnen
kort geheel uit onze streken verdwenen zullen zijn. Op Texel, een der be
langrijkste vogelbroedplaatsen van Nederland is het al bijna zover: tien
tallen dode lepelaars zijn gevonden, de bruine kiekendief ziet men niet meer
en dode Eidereenden, Sterns en andere zeevogels zijn bij massa's aanqe-
spoeld. Het erqst is het qesteld met de Grote Stems, waaraan o.a. de vogel
broedplaats De Schorren zijn bekendheid dankt. In 1958 broedden op De
Schorren ca. 8000 paren. Daarna werd het ieder jaar snel minder; in 1963
werden nog 700 nesten gevonden en in 1964 waren alle Stems verdwenen.
De hoop, dat ze dit voorjaar weer terug zouden komen, werd niet bewaar
heid; al twee jaar valt er in het gebied, dat eens Texels meest bekende
broedterrein was, weinig meer te beleven. Ook elders in Nederland hebben
praktisch geen qrote Sterns meer genesteld, alleen op het eilandje Griend
(tussen TerschelÜna en het Friese vastelrmH) 7.iin nnn R.Sfl nocfon <-r£xtal/4
de jongen van de betreffende vogels.
Bij proeven met kwartels in Amerika
is gebleken, dat deze vogels, die zeer
geringe hoeveelheden DDT hadden bin
nengekregen niet stierven en ook eieren
legden, waaruit jongen kwamen, maar
dat deze jonge vogels drie maanden la
ter stierven. Ook zijn gevallen bekend
van lichtbesmette vogels, die uiterlijk
gezond bleven, maar waarvan de eieren
niet uitkwamen.
pur.uov.ii yccii ljxwic UICU12J i"cw qciicöiwiu, aueen op nei enanaje L^rie
(tussen Terschelling en het Friese vasteland) zijn nog 650 nesten geteld.
Blijvend giftig
Van deze vergiften kan in het alge
een
een
het
VrÜdag 5 november
Den Burg, Dorpshuis, fotoclub.
Den Burg, Ebcn Haëzer, 7.45 uur Huwelijks
cursus, spreker D. R. Mansholt, huisarts te
Santpoort
Zaterdag 6 november
M.A.B.-club nachtrit (telt mee voor kam
pioenschap).
Met Texels gewaardeerde en inten
sief beschermde Lepelaar, staat het er
veel gunstiger voor, maar ook van deze
zeldzame vogel zijn in de afgelopen
twee jaar tientallen dode exemplaren
gevonden. Het opmerkelijke en geheim
zinnige is. dat de dode vogels geen
uiterlijke kenmerken van ontbering of
geweld vertonen Ze zijn in het alge
meen van normaal gewicht en zijn dus
kennelijk niet aan een ziekte gestorven.
De dood moet zeer plotseling zijn inge
treden. Vorig jaar hebben enkele men
sen dit kunnen bevestigen. In de buurt
van De Koog zagen zij een normaal
vliegende Lepelaar plotseling
vreemde wending maken en als
steen neervallen: dood. Ook uit
kustgebied elders kwamen dergelijke
verontrustende berichten. Dode vogels
werden bij opmerkelijke hoeveelheden
ingeleverd bij musea en preparateurs.
Een diepgaand onderzoek naar de
doodsoorzaak werd tenslotte inge
steld door het Vétérinair Farmacolo
gisch Instituut van de Rijksuniversiteit
te Utrecht. Dit onderzoek is nog steeds
gaande, maar sinds kort meent men de
oorzaak van de rampzalige verschijnse
len op het spoor te zijn. De onderzoe
kers, die ons over dit onderwerp te
woord stonden, durfden het zelfs al met
vrij grote zekerheid te stellen: de
vogelsterfte is te wijten aan bepaalde
landbouwvergiften.
De secretaris van de Nederlandse
Vereniging tot Bescherming van Vogels,
de heer J. J. Zweeres te Amsterdam,
die nauw bij het onderzoek is betrok
ken, vertelde ons gisteren, dat het be
paalde insecticiden zijn. die in de land
bouw veelvuldig worden toegepast. De
meeste landbouwvergiften zijn schade
lijk voor vogels, maar de stoffen, die de
grote slachting hebben aangericht horen
hoofdzakelijk tot de zg. gechloreerde
koolwaterstoffen. Tot deze horen
Aldrin, Dieldrin, Lindaan, Heptachloor.
Endrin. Telodrin, DDT en DDE. Het
zijn namen, die de landbouwers onder
onze lezers bekend in de oren zullen
klinken.
meen worden gezegd, dat zij chemisch
stabiel zijn, wat wil zeggen, dat zij in
de natuur niet worden ontleed en hun
giftige werking dus blijvend behouden.
Dit laatste nu is het. dat deze stoffen
tot een grote bedreiging maakt en
niet alleen voor dieren. Voorop gesteld
moet worden dat de uitvinders van
deze insecticiden wel degelijk van de
eigenschappen op de hoogte zijn. Maar
het in grote massa's aanmaken ervan
blijft noodzakelijk, om de vele insecten,
die vooitdurend en over de gehele we
reld het gewas bedreigen te bestrijden.
De bijwerking blijkt evenwel van in
grijpend nadeel te zijn en men huivert,
als men leest dat sommige van deze
vergiften intussen overal in doorge
drongen zijn.
Omweg
Wat gebeurt er. wanneer een boer
zijn zaaigraan met b.v. Dieldrin be
handelt, om het tegen insectenvraat te
beschermen? Een gedeelte ervan komt
met het regenwater in de sloot terecht,
die aansluit op een vaart, kanaal of ri
vier en deze mondt uit in zee. Het
Dieldrin zit dus in het zeewater. Het
is uiteraard een zeer geringe concen
tratie, maar die paar moleculen per ku
bieke meter worden eruit gehaald door
in zee levende dieren. Deze zamelen het
vergif dus in hun lichaam op maar ster
ven er niet aan, omdat de concentratie
nog steeds van geen betekenis is. Maar
nu worden deze besmette vissen,
kreeften en wat dies meer zijn door zee
vogels gegeten, die op hun beurt het
vergif in hun weefsel opslaan. Zolang
het in het vetweefsel zit kan het geen
kwaad, maar zodra dit vet wordt op
geteerd en de stof dus in de bloedbaan
komt. is het bij het bereiken van een
bepaalde concentratie noodlottig.
Rechtstreeks
Natuurlijk kunnen de vogels het
vergif ook op meer rechtstreekse wijze
binnenkrijgen en omkomen. Bijvoor
beeld als ze het behandelde zaad van
het land pikken. Misschien nog ernsti
ger is de uitwerking van het vergif op
In het vorige nummer schreven wij
uitvoerig over de sterfte onder de
Eidereenden, die veroorzaakt wordt
door een parasiet. Terwijl dit onder
zoek gaande was, werden bij de betrok
ken biologen dode gevonden Eidereen
den bezorgd, die niet door parasieten
waren aangetast. Steeds meer van der-
gelijke vogels werden gebracht, het liep
tenslotte in de honderden. Het opmer
kelijke was dat deze vogellijken allen
vrouwelijke dieren waren, die pas ge
broed hadden.
Onderzoek
Bij een onderzoek werd in het weef
sel van deze vogels Lindaan, Telodrin,
Endrin, DDE en Dieldrin aangetoond.
Dat de slachtoffers alleen vrouwtjes
waren, die pas gebroed hadden, kon
eenvoudig verklaard worden: Eidereen
den, die drie weken broeden en in die
tijd niet eten, mesten zich voor de
broedtijd zo vet mogelijk. Daarbij wordt
dus ook het vergif opgedaan, dat echter
in het vetweefsel wordt opgeslagen en
onschadelijk blijft totdat de eend
het vet gaat opgebruiken en het vergif
dus in de bloedsomloop komt. Als de
broedtijd ten einde is, is de dodelijke
concentratie bereikt en de vogel sterft
zeer plotseling.
In het vorige nummer meldden wij,
dat de Eiders door de parasiet Poly-
morthus Botulus niet zouden uitsterven,
maar nu moet er rekening mee worden
gehouden dat deze zeevogels binnen
kort wèl geheel uit onze streken zullen
zijn verdwenen. Het zijn dus vooral
zeevogels die worden bedreigd. In het
Instituut voor Veterinaire Farmacolo
gie tracht men ei in samenwerking met
het NIOZ achter te komen, welke die
ren het zijn, die het insecticide uit het
zeewater opnemen en daardoor giftig
voedsel vormen voor de vogels. Dat veie
roofvogels, waaronder uilen en kieken
dieven, haviken en sperwers, ook zijn
omgekomen, is waarschijnlijk veroor
zaakt door muizen, die van vergiftigd
zaad hadden gegeten en daarna door de
vogels werden verslonden.
Nauwkeurig
Bij het onderzoek wil men niets aan
het toeval overlaten en vooral zeker
heid proberen te krijgen over de bron
van de vergiftiging. Hoewel het intus
sen vrijwel vaststaat, dat de vergifti
ging het gevolg is van normaal gebruik
van de insecticiden, wordt toch terdege
nagegaan of het misschien om moed
willig misbruik van het vergif gaat of
dat het gif in zee komt via rivieren
e.d., waarin chemische fabrieken hun
afval lozen, waarin deze stoffen moge
lijk ook voorkomen. Omdat volledige
zekerheid over een en ander nog niet
is verkregen, wordt nog niet aan maat
regelen gedacht, Men houdt zich dus
ook niet met de vraag bezig, of maat
regelen genomen kunnen worden. Zo-
ter is de Rans op genezing. Maar uit
het staatje blijkt ookdat het aantal
tbc-gevallen dat telkens wordt ontdekt
nog niet onaanzienlijk is. De grafiek
geeft de gemiddelde uitslag aan van
een bevolkingsonderzoek waarbij
20.000 personen waren betrokken. Op
Texel zullen 7 450 personen een op
roep ontvangen. Men dient het aantal
mannetjes dus door drie te delen, om
te weten wat de uitslag voor Texel on
geveer zou kunnen zijn. Het resultaat
van deze berekening moge vooral wat
betreft de longkanker schrikwekkend
gevonden worden; wij hopen toch dat
men zich uit angst niet van het onder
zoek zal laten weerhouden. Het is in
eigen belang (en voor wat betreft de
tbc in het belang van de hele gemeen
schap) dat men gehoor geeft aan de
oproep.
Programma doorlichting:
Dinsdag 2 november:
14.00-17.00 uur Oosterend, bij Gebouw
voor Chr. Belangen;
18.30-20.00 uur Oosterend, bij Gebouw
voor Chr. Belangen;
Woensdag 3 november:
13.45-15.15 uur Midden-Eierland, bij
Dros' smederij
16.15-17.15 uur De Cocksdorp, bij hotel
„De Hoop";
18.15-19.45 uur De Cocksdorp bij hotel
„De Hoop"
Donderdag 4 november:
14.30-17.30 uur De Koog, bij R.K Kerk;
18.30-19.30 uur De Koog, bij R.K. Kerk.
Maandag 8 november:
14.00-17.00 uur Oudeschild, achter
dorpshuis;
18.30-20.00 uur Oudeschild. achter
dorpshuis.
Dinsdag 9 november:
9.30-11.45 uur Den Hoorn bij o.l. school
13.30-14.30 uur Zuid-Haffel, bij K.I.-
station;
15.30-17.15 uur De Waal, bij dorpshuis.
Woensdag 10 november;
10.30-12.00 uur Gerritsland, bij Jac.
Verseput;
13.45-15 00 uur De Westen, bij D. W.
Keijser;
16.00-17.00 uur P.H. Polder, bij H. G.
Timmer.
Donderdag 11 november:
13.45-14.30 uur Spang, bij hoeve Varia;
15.30-16.45 uur Oost, bij oude school;
19.00-20.30 uur Zuid-Eierland. bij vlieg
veldpaviljoen;
Maandag 15 november:
13.30-16.30 uur Den Burg, Vismarkt;
18.00-20.45 uur Den Burg, Vismarkt.
Dinsdag 16 november:
8.30-10.00 uur Den Burg, St. Jan;
10.45-12.15 uur Den Burg, Irene.
Nadere mededelingen:
1. Onderzocht worden alle personen
geboren vóór 1 oktober 1951
2. De kosten bedragen ƒ1,70 per per
soon en dienen in de auto te worden
voldaan;
Per minuut worden 3 personen ge
fotografeerd en daarombetaalt
U dus om oponthoud te voorkomen
met gepast geld;
3. Ontkleden is niet nodig; wel wordt
verzocht er op toe te zien dat knopen
in de kleding alleen voorkomen over
het midden van borst en rug;
4. Alleen in bijzondere gevallen (ziekte,
verhuizing, vakantie, beroepswerk
zaamheden b.v.) mag men op een an
dere tijd of plaats dan op de oproep
kaart staat vermeld, worden onder
zocht;
Het personeel van de PTT ontvangt
2 oproepkaarten. Verzocht wordt,
beide oproepkaarten naar de onder-
zoekauto mee te nemen.
Oproepkaart meenemen naar de
röntgenauto
5.
CONSULTATIEBUREAU VOOR
ZUIGELINGEN
Woensdag 3 november worden de moe
ders van Oudeschild en Den Burg verwacht:
Oudeschild van 1.30 - 2 uur; Den Burg van
2 - 4 uur.
lang er geen onschuldige vervangende
stoffen zijn, is men gedwongen de sta
biele insecticiden te blijven gebruiken.
Nog altijd gaat van de agrarische we-
reldproduktie 15 tot 30% door plagen
verloren en de insecticiden worden in
de gedeeltelijk ondervoede wereld als
een zege beschouwd.
