Stormachtig groeiend toerisme
levert tal van problemen op
Economische basis bollenteelt
kan op Texel sterker worden
De Streekontwikkelingvan
grote betekenis voor toekomst
van de Texelse landbouw
Stijging aantal overna
alleen buiten het
chtingen in toekomst
seizoen mogelijk
VERBETERINGEN
NOG MOGELIJK
vooruitgegaan. (Een verklaring voor de
teruggang van 1962 is moeilijk te vin
den; vooral de eerste helft van juli ken
merkte zich toen door een gering be
zoek).
In een tijdbestek van 5 jaar nam het
aantal overnachtingen, in procenten
uitgedrukt, als volgt toe: (waarbij een
zekere reserve in acht genomen moet
worden t.a.v. mei en juni i.v.m de
Pinksterdagen) mei: 40%; juni; 155%;
juli: 49%, augustus: 37% en september:
120%.
Ofschoon de toename in mei, juli en
augustus bepaald niet onbelangrijk is
en dit laatste zeker niet in aantallen
is de sterkste toename in procenten
uitgedrukt toch te constateren in juni
en septemb.er, een bewijs dat het vóór-
en naseizoen meer en meer in trek ko
men Voor juni is de toename zelfs zo
sterk, dat er nauwelijks nog van .voor
seizoen" gesproken kan worden.
Door de niet onbelangrijke toename
van het aantal overnachtingen in de
maanden juni en juli van 1965 is er ten
opzichte van 1964 een stijging waar te
nemen van 19% of bijna 1/5. Nu kan de
vraag gesteld worden tot welke hoogte
het aantal overnachtingen nog kan
stijgen, zonder dat er sprake is van een
duidelijke toename van de opname
capaciteit.
Er van uitgaande, dat de capaciteit
thans ca. 20.000 personen bedraagt, zou
dit voor de maanden juli en augustus
alleen al 1.200.000 overnachtingen zijn
bij een optimale bezetting, hetgeen naar
alle waarschijnlijkheid nimmer het ge
val zal zijn. Wil er dus een verdere
sterke groei plaatsvinden, dan zal dit in
hoofdzaak in vóór- en naseizoen moeten
plaatsvinden.
algemeen aanvaarde stelling, dat de be
stedingen per overnachting ca. 15,
bedragen. Wanneer de ontwikkeling
zal gaan als door de werkgroep gead
viseerd, dan zal het toerisme uitgroeien
tot de belangrijkste economische faktor
voor ons eiland.
Begripsverwarring
Aan een landbouwer ontlokte" dit de
vraag, of Texel dan niet beter tot één
groot rekreatiegebied gemaakt zou
kunnen v/orden, wanneer 300 ha. al zo'n
hoog rendement geeft. Het is duidelijk,
dat hier sprake is van een begripsver
warring: de genoemde 300 ha hebben
betrekking op de gronden voor de be
bouwing in de rekreatie-sector. Het
feit, dat de^e 300 ha. een zo hoog eco
nomisch rendement hebben, danken zij
aan d^ duizenden ha., waar men de
rexreatie kan vinden: het strand, de
duinen, de bossen en niet te verge
ten het gehele overige Texelse land
schap. Het toerisme op Texel is al lange
tijd niet alleen meer een zaak van de
direkt aan de duinen, de zee en de bos
sen grenzende accommodaties; de toe
rist heeft geheel Texel ontdekt een
ontwikkeling die nog verder zal gaan
en waaraan de steeds beter wordende
boot verbinding niet vreemd zal zijn.
Het toerisme naar Texel wordt meer
en meer een gemotoriseerd toerisme,
waardoor een iets verdere ligging van
het strand minder bezwaarlijk wordt
voor diegenen, die dit als een bezwaar
gevoeld zouden Kunnen hebben. Daarbij
komt, dat de stadsmens graag de steen
massa ontvlucht en zich volledig wil
ontspannen in een rustige omgeving, in
zekere zin dus een terug-tot-de-natuur
In december van het vorige jaar werd in de gemeenteraad van Texel het
rapport van de „Werkgroep Rekreatie Texel" behandeld en aangenomen. In
dit rapport bracht de werkgroep haar advies uit inzake de meest wenselijke
ontwikkeling van het toerisme op ons eiland in de naaste toekomst.
Zonder weer in details te treden, willen wij toch nog een enkel belangrijk
punt uit dit rapport naar voren brengen. Met betrekking tot de uitbreiding
van de rekreatie-gronden en de opname-capaciteit is gesteld, dat deze zon
der aantasting van het Texelse landschap kunnen worden vergroot van resp.
300 tot 700 ha. en van 15.600 personen tot 34.000 personen. Omtrent het tijd
stip, waarop deze uitbreiding bereikt zal zijn, is niets met zekerheid te zeg
gen. Veel zal daarbij afhangen van het moment, waarop de gronden beschik
baar zijn en er de nodige voorzieningen zijn getroffen. Een ander belangrijk
punt is de snelheid, waarmee de benodigde bouwvergunningen zullen wor
den verleend.
Wat zullen de resultaten zijn, uitge
drukt in overnachtingen en afgeleid
daarvan in economisch opzicht, wan
neer de uitbreidingen het gestelde punt
bereikt hebben
Een antwoord hierop is moeilijk te
geven. Het is vrij eenvoudig om te stel
len: meer dan een verdubbeling van de
capaciteit is meer dan een verdubbe
ling van de overnachtingen, hetgeen
dan aan de hand van de cijfers van 1963
zou moeten zijn: (1963) 915.218 over
nachtingen x 2 (plus nog iets) --= ca.
2.000.000 overnachtingen. Zal dit aantal
bereikt worden, zal het meer zijn, of
misschien minder? Talloos zijn de fak-
toren, die dit kunnen beïnvloeden, zon
der daarin nog te betrekken de econo
mische ontwikkeling van ons land en
1961
1962
2963
1964
1965
(voorlopig.)
mei
20.200
12.400
17.000
49.000
41.000
juni
94.600
95.400
120.700
128.500
241.400
juli
318.000
250 900
332.000
392.200
474.200
van het buitenland, voor Texel met
name in Duitsland. Faktoren als b.v. de
vraag naar accommodatie buiten de be
ruchte periode half juli-half augustus,
de mate van de bezetting op de (weer-
gevoelige) kampeerterreinen in vóór- en
naseizoen, de spreiding van de vakan
ties, de hoogte van het propaganda-
budget etc.
Verleden
Een blik in het zeer nabije ver
leden rechtvaardigt enig optimisme.
Aan de hand van de gemeentelijke gas-
tenstatistieken van 1961 t/m 1965 heb
ben wij het volgende staatje kunnên
opmaken voor de maanden mei, juni,
juli, augustus en september: (afgerond
-op 100-tallen):
aug. sept. totaal
325.200 29.500 796.509
309400 38.600 706.700
378.800 50.900 899.400
442.400 60.300 1.072.400
445.700 65.100 1.267.400
In het overbevolkte .Nederland weet Texel nog
een overvloed aan ruimte en rust te bieden.
Met uitzondering van 1962 een vrij
sterke daling is het aantal overnach
tingen van jaar tot jaar met sprongen
Daarnaast hangt de toekomstige ont
wikkeling van het toerisme op Texel
dus in hoge mate af van de voorgestelde
uitbreidingen.
Het economisch rendement van het
toerisme zou voor 1965 geweest zijn
rond ƒ19.500.000,uitgaande van de
Dank zij deze ontwikkeling is het
toerisme een aangelegenheid van en
voor geheel Texel geworden, een zaak
waaraan de VVV Texel het hare zal
blijven bijdragen.
Directeur V.V.V. Texel.
Om over dit onderwerp iets verstandigs te schrijven is geen gemakkelijke
taak. Persoonlijk heb ik deze periode voor de boeren op Texel van het begin
af aan heel belangrijk gevonden en wel om de volgende redenen. Op ons
eiland staat de landbouw en veeteelt al sinds vele jaren op een goed peil
door een goed vakmanschap van de agrarische ondernemers. Dit vakman
schap is tot stand gekomen door goed onderwijs en goede voorUchting en
door een goede practische kijk en durf van de ondernemers. Een handicap
is de droogtegevoeligheid van de Texelse grond, maar daar staan tegenover
goede klimatologische omstandigheden voor bepaalde teelten.
Men zou dan kunnen zeggen: We kunnen er wel wat van en hebben dus
geen behoefte aan adviezen, voorlichting, demonstraties en dergelijke. Nu is
het echter precies andersom: Hoe meer men weet en hoe beter men het in de
vingers heeft, des te meer kom je tot de slotsom, dat er nog veel te leren
overblijft.
Nu is juist de streekontwikkelingspe-
riode er een geweest, waarin veel te le
ren was en de activiteiten richtten zich
natuurlijk op minder sterke punten in
de bedrijfsvoering, zoals ruwvoederwin-
ning, pootaardappelteelt en de teelt van
suikerbieten We kunnen rustig vast
stellen, dat hiermee m deze periode
goede vorderingen gemaakt zijn, vooral
ook als begeleiding bij de zich snel wij
zigende omstandigheden, waarbij ik
vooral aan de teelt van suikerbieten
denk. We zijn de periode van meer as
sistenten en meer specialistische hulp
als normaal gaan beschouwen, maar dit
kan betekenen dat 't gemis straks dub
bel gevoeld wordt.
De heer Alb. Dros
Bestaanszekerheid
Zo gezien is de betekenis van de
streekontwikkeling voor Texel van veel
belang geweest voor de bestaanszeker
heid en de welvaart van de boeren
stand, mede doordat goede practische
en theoretische scholing ook in de toe
komst meer gewaardeerd zal worden.
Dat dit meer zal gaan kosten spreekt
vanzelf, maar dat is het m.i. dubbel en
dwars waardKijk maar eens naar
de IJselmeerpolders, waar men per ha
1950
1955
1960
0.01
0.03
5.82
5.93
7.09
51.07
59.51
63.97
25.24
49.83
85.74
82.13
115.28
156.83
Hoewel de landbouw en met name
de veehouderij op Texel sterk domine
ren, is ook de tuinbouw op dit eiland
van betekenis. Deze tuinbouw beperkt
zich praktisch gesproken tot de bloem
bollenteelt, terwijl er verder ook enige
fruitbedrijven voorkomen.
Het ligt voor de hand dat de akti-
viteiten op tuinbouwgebied van de
streekverbetering en eveneens van de
tentoonstelling die hier in februari ge
houden wordt, zich dan ook vooral
hebben gericht op de bloembollenteelt.
Gezien ae ligging en de afzetmogelijk
heden. ligt het niet voor de hand. op
Texel de groenteteelt en bloementeelt
te stimuleren. Fruitteelt is hier op be
paalde gronden v/el mogelijk, doch eist
extra voorzieningen in verband met de
sterke windkracht; voorts maakt de vrij
grote afstand tot een centrum het min
der aantrekkelijk om hier tot stichting
van nieuwe fruitbedrijven over te
gaan.
Ontwikkeling van de
bloembollenteelt
Onderstaande cijfers geven weer hoe
de bloembollenteelt op Texel zich vanaf
1950 heeft ontwikkeld.
Oppervlakten bloembollen in ha. (en
Hyacinten
Tulpen
Narcissen
Bijgoed
Totaal
De totale oppervlakte bloembollen is
ongeveer verdubbeld. Het belangrijkste
gewas, de narcis, is geleidelijk uitge
breid. De oppervlakte bijgoedgewassen
(overwegend gele krokussen en lelies)
is sterk toegenomen. Relatief nam de
laatste jaren ook de tulpenteelt sterk
toe, terwijl er een beginnende belang
stelling is voor de hyacintenteelt.
Struktuur der bedrijven
Het aantal telers met bloembollen
teelt als hoofdberoep bedraagt slechts
20 a 25. Op deze bedrijven treft men
naast narcissen ook tulpen aan en even-
ƒ2,en meer betaalt voor bedrijfsvoor
lichting aan boeren, die wel tot de bes
ten van Nederland gerekend mogen
worden en die op bedrijven zitten, waar
de cultuuromstandigheden ideaal ge
noemd kunnen worden, nl. een prima
verkaveling en ontwatering, goede
grond en goede bedrijfsgebouwen.
Deze boeren zijn door hun hoge con
tributie in staat eigen voorlichters in
dienst te nemen en die dit ook doen,
omdat ze overtuigd zijn van de nood
zaak om bij te blijven in deze snel ver
anderende wereld
Als men dan ondernemer moet zijn
onder minder goede omstandigheden is
de behoefte aan voorlichting nog groter
en daarom hoop ik, dat ik er in geslaagd
ben aan te tonen hoe belangrijk de pe
riode van de streekontwikkeling voor
onze boeren-toekomst en daarmee ook
voor het hele eiland is geweest.
In elk geval wil ik niet eindigen zon
der een woord van dank te spreken
voor de vele extra voorlichting in de
vorm van demonstraties, inleidingen,
premies op voorbeeld-objecten, huishou
delijke en agrarisch-sociale voorlich
ting. Naar ik meen kan ik dit doen
namens alle leden van de Vereniging
voor Bedrijfsvoorlichting.
A. Dros Bzn.,
voorzitter Vereniging voor
Bed rij f svoorl i chtmg
voor de Landbouw.
tueel bijgoedgewassen. De oppervlakte
bloembollen op deze gespecialiseerde
bedrijven bedraagt gemiddeld 2 ha. per
bedrijf. Daarnaast is er een groot aan
tal 175), dat de bloembollenteelt als
nevenberoep beoefent. Deze telers heb
ben gemiddeld minder dan 1 ha. bloem-
are):
1963 1965
0.29 0.84
12.61 16.90
77.81 100.19
70.49 7342
161.20 191.35
bollen en telen veelal de narcissen,
gele krokussen en soms ook lelies. Vaak
geschiedt de teelt op voor één seizoen
gehuurd land van landbouwers.
Veel bedrijven zijn te klein om hun
bollenkraam verder uit te bouwen en
om voldoende vruchtwisseling te kun
nen toepassen. In het kader van de ruil
verkaveling kon een beperkt aantal
bloembollenbedrijven worden vergroot
Daar de narcis veruit het belangrijk
ste hoofdgewas is, moet van een zekere
eenzijdigheid in de bedriifsstruktuur
worden gesproken. Door de streekver
betering werd dan ook de teelt van
tulpen en de laatste jaren ook die van
hyacinten gestimuleerd, terwijl tevens
gestreefd werd naar verbetering van
het sortiment. De beginnende teelt van
hyacinten werd ondersteund door er
varen ziekzoekers van het vasteland
aan te trekken ten behoeve van de kwe
kers die met deze teelt zijn begonnen.
De gespecialiseerde bedrijven waarop
ook tulpen worden geteeld, beschikken
thans overwegend over goede bewaar-
ruimte met verwarming. Dit geldt ook
voor enige gespecialiseerde narcissen-
bedrijven. Op de overige bedrijven laat
de schuuraccommodatie echter te wen
sen over Daarom werd door de streek
verbetering ook aan dit punt aandacht
besteed o.a. door de inrichting van een
voorbeeldschuur.
Grond cn waterbeheersing
De bloembollenteelt wordt beoefend
op de zandgronden achter de duinen en
voorts op zandgronden in de Prins
Hendrikpolder en de polder Het Noor
den. Buiten de reeds vcor bollenteelt
in gebruik zijnde gronden ligt op
Texel nog een niet onbelangrijk areaal
gronden dat geschikt is, of geschikt ge
maakt zou kunnen worden voor bloem
bollenteelt. Dit is voor de bloembollen
telers een belangrijke zaak met het oog
op struktuurverbetering van de te
kleine bedrijven en om ook in de toe
komst voldoende verse grond beschik-
Conclusies
Samenvattend kan gesteld worden,
dat de volgende punten aandacht ver
dienen om de economische basis van
de bloembollenteelt op Texel te ver
sterken
1. Het is van belang uit te zien naar
goede potentiële bollengronden om te
kleine bedrijven te vergroten, en om
in de toekomst over voldoende vers
land voor vruchtwisseling te beschik
ken.
2. De struktuur van sommige bedrijven
kan worden verbeterd door naast de
teelt van narcissen (en bijgoed) ook
tulpen en eventueel hyacinten in het
teeltplan te introduceren. Aan
kraamverbetering (sortiment) dient
(Zie slot 2de pag. tweede blad)
baar te hebben. Het blijkt echter moei
lijk te zijn deze potentieel voor bloem
bollen geschikte gronden in handen te
krijgen, waarbij uiteraard de zich uit
breidende recreatie ook een rol speelt.
De zandgronden achter de duinen zijn
over het algemeen kalkarm. Vooral
voor de tulpen- en hyacintenteelt moet
op deze gronden de pH worden opge
voerd. Wil bekalking op deze gronden
een goed effekt hebben, dan kan deze
meestal het beste worden uitgevoerd
enige tijd voor het planten als de bo
vengrond goed droog is, waarbij dan de
kalk intensief door de bouwvoor moet
worden verdeeld. De zandgronden in de
polders zijn wel voldoende kalkrijk.
Plaatselijk komen in de ondergrond
storende kleilagen (z.g. spierlagen) voor,
die een goede waterhuishouding be
lemmeren. Op de tentoonstelling zult u
een ongestoord zandprofiel kunnen ver
gelijken met een profiel dat zo'n storen
de kleilaag bevat Een aantal bloembol-
lengronden is door de ruilverkaveling
in belangrijke mate verbeterd door deze
storende laag te verwijderen.
Sommige gronden achter de duinen
en vele zandgronden in de polders zijn
droogtegevoelig. Bovendien is op Texel
de regenval in de voorjaarsmaanden,
als de bloembollen hun maximale ver
damping hebben, veelal gering. Voorts
heeft het polderwater in het groei
seizoen vaak een te hoog zoutgehalte
voor beregening Een goede watervoor
ziening vraagt dan ook op Texel spe
ciale aandacht. Het zou van groot be
lang zijn het relatieve teveel aan goed
water dat in de winter beschikbaar
komt te kunnen sparen voor de droogte-
gevoelige perioden tijdens het groei
seizoen. Daar de zandgronden achter de
duinen geen beheerst grondwaterpeil
hebben, komt hier en daar in herfst en
winter ook wateroverlast voor.
