(jroen 'ZwartsJexeU in het harL,
Zal het geboortecijfer ook op ons
eiland afnemen?
IHil
Uittocht versneld door
donderbuien en storm
ff
Tot voor kort
gemiddeld
hoger dan
elders
Joh. Bakker heeft eerste Texelse
legbatterij in gebruik
tuimeltafeis
Moerbeek's
Dameskapsalon
Hagelstenen
vlogen
door tentzeil
Makkelijk leventje
achter tralies
DINSDAG 16 AUGUSTUS 1966
TEXELSE
79e JAARGANG No. 8091
Uitgave N.V. v/h Langeveld de RooQ
Postbus 11 - Den Burg, Texel - Tel. 2058
Kedaktie: Harry de Graaf, Wilhelmlnalaan 33,
Den Borg, tel. 2058, 's avonds 2382.
COURANT
Jn 1965 deed zich in ons land een
opmerkelijke daling voor in de bevol
kingsgroei. In 1964 bedroeg de aanwas
van de Nederlandse bevolking 170.000
personen, de in absolute zin grootste
toeneming die ooit in een jaar was
voorgekomen. In 1965 beliep de toene
ming 164.000. Deze afneming van de
groei is vnl. een gevolg van de daling
van het geboortecijfer (aantal gebore
nen per 1000 inwoners). Het daalde
van 20,7 tot 19,9.
In alle dagbladen is aan deze aan
het jaarverslag van de Rijks Planolo
gische Dienst (D.PD.) ontleende feiten
uitvoerig aandacht besteed.
Voor en na de oorlog
Deze belangstelling is alleszins ver
klaarbaar. Onmiddellijk na de oorlog
steeg het geboortecijfer in ons land tot
een ongekende hoogte. Van 1936 t/m
1940 bedroeg het gemiddelde 20,5 per
jaar, in 1946 30.2 en in 1947 27,8
Daarna nam het cijfer slechts geleide
lijk af.
Economie en planologie
Het geboortecijfer is één van de be
langrijkste componenten in het bevol
kingsvraagstuk. Het bleef derhalve de
aandacht op zich gevestigd houden.
Aanvankelijk was er het probleem van
de overbevolking in die zin dat er on
voldoende werkgelegenheid zou zijn.
Deze situatie leidde in het begin van de
jaren vijftig tot een grote emigratie
naar Canada, Australië, Zuid-Afrika en
Nieuw-Zeeland. Ook Texel kende in die
jaren een betrekkelijk groot vertrek
naar het buitenland.
Met de toeneming van de welvaart
'(na 1953) taande ook de belangstelling
voor de emigratie. De belangstelling
voor het bevolkingsvraagstuk bleef. De
aandacht verplaatste zich van de econo
mische naar de planologische aspecten.
Zou er wel ruimte zijn in ons land voor
die snel groeiende bevolking? Neder
land lijkt thans op weg te zijn naar een
planologische overbevolking.
Geboorte cn sterfte
De bevolking neemt toe omdat er
kinderen geboren worden. De bevolking
neemt af omdat er mensen sterven. Ook
een daling van het sterftecijfer be-
invloedt de groei van de bevolking in
positieve zin.
Geboorteregeling
De tijd dat het aantal geborenen in
een samenleving uitsluitend bepaald
wordt door de biologische omstandig
heden, ligt voor West-Europa reeds ver
terug. Er is niet langer sprake van een
natuurlijke vruchtbaarheid, doch van
een vuehtbaarheid die van de wil van
de mensen afhankelijk is.
Het probleem van de geboorterege
ling mocht voor 1940 in het publiek
nauwelijks aangeroerd worden. Daar
over sprak men niet. De laatste jaren is
dat allemaal anders geworden. De pil is
het onderwerp van gesprek, zowel in de
dagbladen als voor radio en t.v.
Bij een samengaan van een toene
mend huwelijkscijfer en een dalend ge
boortecijfer lijkt een verwijzing naar
het gebruik van de pil voor de hand lig
gend. Het toenemend huwelijkscijfer is
een gevolg van het op huwbare leeftijd
komen van de grotere geboortejaargan
gen tijdens en na de oorlog.
Buitenland
In de U.S.A., Australië en Nieuw-
Zeeland vertoont het geboortecijfer al
enige jaren een daling. Deze daling
wordt ten dele toegeschreven aan de
pil, ten dele aan een mentaliteitsver
andering.
Nederland
„Het is nog te vroeg'', aldus de R.P.D.
„om te kunnen zeggen, dat ook in Ne
derland een met mentaliteitsverande
ring samenhangende daling van het ge
boorteniveau optreedt, maar het lijkt
niet onmogelijk, dat deze factor in ons
land mede een rol speelt".
Regionale verschillen
Het toenemende aantal huwelijken en
MEUBELHANDEL
Den Burg Tel.2572
Wilhelminalaan
(02220) 2948
dalende aantal geboorten heeft zich niet
in alle delen van de bevolking in de
zelfde mate voorgedaan. Er bestaan
t.a.v. huwelijk en geboorte belangrijke
verschillen tussen stad en platteland,
tussen de ene beroepsgroep en de an
dere, om van de verschillen tussen de
godsdienstige groeperingen maar niet
te spreken.
Ontwikkeling op Texel
Waar wij in dit overzicht tot slot op
willen wijzen is de ontwikkeling, die
zich op Texel heeft voorgedaan. Wij
moeten ons daarbij beperken tot een
constatering. Een verklaring voor de
ontwikkeling op Texel en voor de ver
schillen tussen Texel en het gemiddelde
voor het gehele land is moeilijk te ge
ven. Bij een betrekkelijk klein aantal
(inwoners) speelt de toevalsfactor gauw
een grote rol.
Wij stellen naast elkaar de huwelijks
'(H) en geboortecijfers (G) (per 1000 in
woners) van Texel en Nederland voor
de periode 1951 - 1965.
DE T.E.M. EN HET
GEBOORTECIJFER
In bijgaand artikel wordt ge
sproken over de verschillen lus
sen de geboortecijfers van Texel
en het vasteland. Over de oorzaak
van het verschil wordt niet gerept
en ook niet over het al dan niet
wenselijk zijn van een minder
hoog aantal geboorten op ons
eiland. Mocht echter onze ge
meentelijke overheid het voor
Texels toekomst gewenst vinden
het aantal geboorten op te voeren,
dan zou eens gesproken moeten
worden met de directeur van
de TJE.M. Op deze gedachte kwa
men wij vorige week, toen in een
groot deel van Amerika veel meer
kinderen dan gewoonlijk werden
geboren, precies negen maanden
na een uitgebreide stroomstoring
in hetzelfde gebied. Amerikaanse
sociologen vermoeden dat het een
met het andere verband houdt.
Een hunner verklaarde het ver
schijnsel o.m. hieruit, dat men,
nadat de stroom was uitgevallen,
de televisie als belangrijkste ver
strooiingsbron miste.
Enkele jaren geleden deden zich
bij de T.E.M. vaker storingen voor
dan de laatste tyd. Het lijkt ons
echter voorbarig, het toen ook
grotere aantal geboorten op ons
eiland daaraan toe te schrijven.
Texel
Nederland
H
G
H
G
1951
8,6
26,0
8,8
22,2
1953
6,1
25,4
8,2
21,7
1955
6,7
22,8
8,3
21,3
1957
7.0
25,1
8,5
21,2
1959
5,8
23,2
7,8
21,3
1960
6,2
21,4
7,8
20,8
1961
5.7
21,7
8,0
21,3
1962
6,6
20,2
7,9
20,9
1963
8,4
21,2
8,0
20,9
1964
8,6
20,8
8,5
8,8
20,7
1965
8,8
22,2
19,9
Op Texel zien we dan een geleidelijke
daling van het huwelijkscijfer. Deze da
ling gaat gepaard met een daling van
het geboortecijfer.In 1962, maar met
name in 1963, neemt het huwelijkscijfer
weer toe. In 1963 neemt ook het ge
boortecijfer toe. In 1964 daarentegen is,
ondanks het gestegen huwelijkscijfer in
1963 en 1964, het geboortecijfer weer
lager. In dat jaar is het geboortecijfer
De donderbuien van zaterdagavond
en de daarop volgende storm hebben
heel wat toeristen ertoe gebracht eer
der huiswaarts te keren, dan aanvanke
lijk de bedoeling was. Vooral de kam
peerders zijn slachtoffer geworden van
de woedende elementen. Na een tro
pisch hete dag bracht een aantal don
derbuien kolossale hoeveelheden hemel
water. Het was een angstwekkend na
tuurgebeuren. Het werd om half negen
aardedonker en de bliksemstralen volg
den elkaar snel op. Een deel van de
neerslag kwam in de vorm van hagel
neer, o.a. in de omgeving van Den
Hoorn en op enkele plaatsen in Eier-
land. Op de camping „Loodsmansduin''
kletterden stukken ijs zo groot als dui
veneieren naar beneden.
De brokken hadden door hun snel
heid een vernielende uitwerking. Een
der tenten zag eruit alsof er een geweer
op leeggeschoten was: de brokken wa
ren dwars door het zeil gevlogen! Voor
zover bekend is door de bliksem geen
ernstige schade aangericht. Enkele op
WOENSDAG DAMESZANG IN
FOLKLOREPROGRAMMA
Omdat het optreden van het Dames-
zangkoor op 20 juli in verband met het
slechte weer van die dag niet kon
doorgaan, is besloten het koor nu in
het folkloreprogramma van woensdag
te laten optreden. Begonnen wordt om
acht uur 's avonds, op de Groeneplaats.
Alle koorleden zullen in oud-Texels
costuum zijn gekleed. Na het optreden
is er volksdansen.
Op 24 augustus zal het folkloresei-
zoen worden besloten. Evenals vorig
jaar zal dan op de Groeneplaats een
boerenbruiloft worden gehouden. Voor
de jeugd is er 's middags een speciale
attractie. Aan het avondprogramma zal
de gidsendrumband „Margaretha Sin
clair" meewerken. Om half negen zal
een lampionoptocht worden gehouden.
DE HEER J. VELDSTRA VERLAAT
DE DIENST GEMEENTEWERKEN
Op donderdag 1 september zal af
scheid worden genomen van de heer J.
Veldstra te Den Burg, die wegens het
bereiken van de pensioengerechtigde
leeftijd de Dienst Gemeentewerken,
waarvan hij directeur is, verlaat, 's
Middags om half drie zal dit afscheid
een officieel tintje krijgen in hotel „De
Lindeboom-Texel", waarbij aanwezig
zullen zijn het gemeentebestuur, het
personeel van gemeentewerken en een
aantal andere genodigden.
Verschijnt dinsdags en vrijdags.
Bank: Nederl. Middenstandsbank; Coöp. Boe
renleenbank. Postgiro 652. Abonn.pr. ƒ2,95 p.
kw. 30 ct incasso. Advert.: familieberichten
14 ct. p. mm.; andere advert 12 ct. p. mm
INGEKOMEN PERSONEN
Theodorus J. van Heerwaarden, van
Durban, Zd. Afrika, naar Den Burg,
Hollewal 32; Francisca A. van Allem,
van Den Helder, Loodsgracht 49 naar
De Koog, Badweg 2; Bert Lakeman, van
Delft, Jac. van Beerenlaan 61 naar Den
Burg, Emmalaan 2; Immie Bremer, van
Koog a d. Zaan, Anemoonstr 32 naar O
122a; Trijntje A Druif, van Hengelo,
Kwartelstraat 37, naar Oosterend, Pe
perstraat 5.
zelfs aanmerkelijk lager dan in de jaren
1959-1961, die ieder een laag huwelijks
cijfer vertonen.
Daling op Texel
Is het geboortecijfer voor 1964 een
aanwijzing, dat ook op Texel het aan
tal geborenen per 1000 inwoners gaat
afnemen? Het cijfer voor 1965 wijst
daar niet op. Indien het cijfer voor 1966
een niveau van 1964 of daaromtrent be
reikt, kan met meer reden gezegd wor
den, dat ook op Texel een duidelijke
kentering intreedt. Wij zullen dus nog
even geduld moeten hebben alvorens
een uitspraak gedaan kan worden.
1966
Ondertussen kunnen wij er wijzen,
dat landelijk gezien de daling van het
geboortecijfer in 1966 voort gaat. De
cijfers uit het maandschrift van het
C.B.S. zijn de volgende
1965 1966
januari 19,2 18,9
februari 20,5 19,7
maart 20,8 20,5
april 21,4 20,9
lage plaatsen staande tenten moesten
door de bewoners worden verlaten om
dat het water naar binnen stroomde. In
de nacht en ochtend, toen de wind tot
stormkracht aanwakkerde, werden ver
schillende tenten neergehaald om te
voorkomen dat ze kapot scheurden.
Sommige kampeerders grepen evenwel
te laat in. De weersomstandigheden
hebben de uittocht, die dit weekend
overigens als werd venvacht aan
zienlijk was, vergroot. Op het kampeer
terrein „Kogerstrand" besloten 200
kampeerders eerder te vertrekken. Bij
een aantal werd de vakantie op deze
manier met slechts enkele dagen be
kort, maar vele anderen hadden één
tot twee weken langer besproken. Op
het kantoor van het terrein werden
grote bedragen aan campinggeld gere
stitueerd. Van wateroverlast kon op
„Kogerstrand" overigens niet gesproken
worden; veel natter was het op de ter
reinen achter De Koog.
Door de harde wind op zuid-weste
lijke richting was het niet mogelijk zon
dagochtend de „Texelstroom" in te
schakelen bij het verwerken van de
drukte. Daardoor ontstonden wachttij
den van enkele uren. De afvoer was
groot, maar ook de aanvoer was zeer
aanzienlijk, misschien zelfs nog groter.
Op Texel blijft het dus vooralsnog druk.
CONSULTATIEBUREAU VOOR
ZllGELÏNGEN
Gewijzigde tydcn
Woensdag 17 augustus worden de moeders
van de buitendorpen verwacht op de volgende
uren
Den Hoorn 13.0013.45 uur; Oosterend en
De Waal13.4514.45 uur; De Cocksdorp
en Eierland 14.4515.45 uur; De Koog
15.45—16.15 uur.
HOOG WATER
Hoog water ter rede van Oudeschild
16 aug. 8.40 en 21 19; 17 aug. 9.39 cn 22.13;
18 aug. 10.26 en 22.58; 19 aug. 11.06 en
23 35; 20 aug. 11.30 en
Aan het strand ongeveer een uur eerder
hoog water.
Op het bedrijf van de heer Joh. Bak
ker, „Scholleboe", nabij Den Burg, is
sedert mei een z.g. legbatterij in ge
bruik. In de voormalige koeienstal van
„Scholleboe" staat een lange rij meta
len kooien, vier lagen boven elkaar.
Het is een soort kippenflat; in elke
kooi zitten vier kippen dicht op elkaar.
Op deze wijze zijn meer dan duizend
kippen voortdurend opgesloten. Eten en
drinken wordt in goten automatisch
toegevoerd, de mest wordt automatisch
verwijderd cn de eieren rollen vanzelf
in de richel voor de kooien, zodat ze op
de meest simpele wijze verzameld kun
nen worden. De hele stellage met kip
pen kan men als een eierl'abriek be
schouwen. Het gezellige beeld van over
al rond de boerderij rondstappende
kippen hoort op Scholleboe tot het ver
leden. Voor iemand, die een kip niet
alleen ziet als een eierlegmachine, is het
geen hartverheffend gezicht, maar het
systeem werkt zeer rationeel en knjgt
daarom wellicht navolging.
De heer H. F. Arentsen uit Nieuwe
Niedorp, die als pluimveedeskundige
in dienst van diverse Coöperaties in
Noordholland, met de voorlichting over
de legbatterijen is belast, vertelde ons
dat het systeem in Engeland en Ameri
ka al dertig jaar algemeen wordt toe
gepast. Het belangrijkste voordeel is
dat veel meer dieren op een beperkte
oppervlakte kunnen worden gehouden,
nl. 18 per m2 tegen vijf a zeven per m2
in de klassieke kippenhouderij. Bij het
opzetten van zo'n batterij is de investe
ring per kip betrekkelijk laag, als ten
minste van een bestaande stal of schuur
gebruik kan worden gemaakt. Tegen
woordig is ook de arbeidsbesparing, die
een batterij geeft, van belang. Verder
is het voor de pluimveehouder prettig
dat het ei onmiddellijk nadat het is ge
legd, onder de kip vandaan rolt, zodat
het brandschoon blijft.
Automatisch
In de op de waterleiding aangesloten
goot stroomt het water voortdurend. In
de voergoot wordt automatisch meel ge
bracht, dat afkomstig is uit een op de
zolder staande silo, die op Scholleboe
drie ton bevat en van tijd tot tijd door
een buikwagen van de Coöperatie
wordt gevuld. Het voedersysteem komt
enkele malen per dag in werking, stipt
gehoorzamend aan een klok, waarop
ook de mestschrapers kunnen werken.
De mest komt op een transportband te
recht en belandt in een gierkelder. De
schoongewonnen kippemest wordt later
met water aangemengd, waardoor drijf-
mest ontstaat, die met de tank over het
land kan worden gebracht. Automatisch
wordt ook de verlichting geregeld,
want ook dat is belangrijk voor een zo
hoog mogelijke eierproduktie.
Niet alle kippen zijn even geschikt
om in een legbatterij te leven. De voor
keur wordt gegeven aan lichte kippen,
b.v. witte leghorns. Maar ook met een
middelzwaar ras gaat het goed. De heer
Bakker heeft in zijn kooien zwarte kip
pen van het type CPI stamnummer
A7 x H92 x R97 (Insiders zullen begrij
pend knikken!) Gebleken is dat batterij-
kippen enkele procenten minder eieren
leggen dan hun in vrijheid levende
soortgenoten. Het gewicht per ei is ech
ter vaak hoger en de kwaliteit beter.
Omdat wassen overbodig is, wordt me*
alleen arbeid bespaard, maar blijft ook
het zg. eihuidje in tact, wat van belang
is voor de houdbaarheid.
Kiplekker
Elke kip deelt met drie soortgenoten
de ruimte in een kooi met een opper
vlakte van 42l/e x 45 cm., de meest effi
ciënte maat. Hoe voelen de dieren zich
in deze kleine ruimte? Dat is een vraag,
die ieder zich stelt wanneer hij zo'n
kippenpakhuis voor het eerst ziet. Er
zijn dan ook tegenstanders, die uit ge
voelsoverwegingen niets van de leg
batterijen willen weten. In Engeland is
de Dierbescherming zelfs in het geweer
gekomen, echter vergeefs. De heer
Arentsen is ervan overtuigd dat de die
ren zich ,,kip''lekker voelen Als bewijs
daarvan beschouwt hij de goede eier-
produktie. Een kip, die zich niet tevre
den voelt, legt niet. De heer Arentsen
geeft wel toe, dat de dieren in de stalen
kooi, waar zij niet kunnen rennen, niet
krabben en geen haan kunnen ontmoe
ten, zich soms vervelen Uit balorigheid
gaan ze elkaar dan pikken en om schade
daarvan te voorkomen moeten alle bat-
terijkippen „ontbekt" worden, wat be
tekent van boven- en ondersnavel
stukjes van verschillende lengte wor
den afgeknipt. Het voortdurend schuren
tegen de spijlen van de kooi, heeft op
den duur tot gevolg dat de kippen kale
plekken gaan vertonen.
Concentratie
In een dergelijke concentratie van
meer dan duizend kippen (bij minder
grote aantallen wegen de kosten niet op
tegen de voordelen) is het zaak, dat
voorzorgsmaatregelen worden genomen
tegen diverse ziekten. Batterij kippen
worden dan ook vaker geënt dan vrije
kippen. Bovendien stellen ze hogere
eisen aan de voeding. Ze hebben grotere
behoefte aan mineralen en vitaminen,
zodat de samenstelling van het menu
correct moet zijn. Speciaal batterijkip-
penvoer wordt overigens door diverse
coöperatieve en particuliere voeder-
fabrieken geleverd.
Noodzakelijk is het ook intensief te
ventileren. In de ruimte waar de leg
batterij staat opgesteld, moet een ven
tilator aanwezig zijn, die 10 m3 lucht
per kip per uur toevoert.
De kosten van een legbatterij komen
met installatiekosten op ca. ƒ10,per
kip bij een capaciteit van circa 1000
kippen Bij grotere aantallen op ƒ6,50
tot ƒ8,per kip.
De laatste jaren zijn de eierprijzen
laag en degenen, die voor hun inkomen
uitsluitend op de pluimveehouderij zijn
aangewezen, moeten zeer vele kippen
op zo efficiënt mogelijke wijze houden,
om het hoofd boven water te kunnen
houden. Elders in het land hebben di
verse pluimveehouders, die voor de
keuze „stoppen of uitbreiden" stonden,
gekozen voor uitbreiden, maar dan door
een legbatterij, waarmee het in veel ge
vallen mogelijk is een bedrijf aanzien
lijk te vergroten, zonder over te gaan
tot de bouw van ruimteverslindende
kippenhokken.