Werkgelegenheid in landbouw
nog niet spectaculair teruggelopen
in
PLANTIAC
VIEUX
VEROORDELEN
POSTSPAARBANK
RENTE TOT
Friese Vieux
is
voor
kenners!
is niet moeilijk
Geen teruggang in
aantal bedrijven
PTT
Plaatsing meer vrouwen in Sociale
Werkplaats nu nog niet mogelijk
Toestand gebouw
laat het niet toe
TWEEDE BLAD
TEXELSE COURANT
DINSDAG 29 NOVEMBER 1966
In de agrarische sector voltrekken zich grote veranderingen. Het aantal
arbeidskrachten neemt nog steeds af; de gemiddelde bijdrijfsgrootte neemt toe
en aan de mechanisatie schijnt nog geen einde gekomen te zijn.
Op Texel is de teruggang in de landbouw uit een oogpunt van werkgele
genheid nog niet spectaculair geweest. Er zijn gebieden, dichter bij de ste
delijke centra gelegen, waar de vermindering van de werkgelegenheid groter
In hoeverre dit verschil aan die ste
delijke centra (zuigkracht) dan wel aan
de eigen situatie van de Texelse land
bouw (doelmatige organisatie) toege
schreven moet worden, is een niet een
voudig te beantwoorden vraag.
Met behulp van de uitkomsten van
de landbouw inventarisaties van het
C.B.S. kunnen echter wel enkele ten-
denzen tot verandering binnen de
Texelse landbouw aangewezen wor
den. Wij zullen ons daarbij moeten be
perken tot de bedrijfsgrootte en het
aantal arbeidskrachten.
Bedrijfsgrootte
In 1950 telde Texel 535 bedrijven
van 1 of meer ha., in 1959 was dit aan
tal gestegen tot 546, om in 1965 weer
te dalen tot 534. Van een teruggang in
het aantal bedrijven is dus nog geen
sprake.
In 1950 bedraagt de gemiddelde be
drijfsgrootte 18,3 ha., in 1959 17,5 ha.
en in 1965 17,3. De teruggang van de
gemiddelde bedrijfsgrootte komt tot
uitdrukking in een daling van het
aantal ha. cultuurgfrond van deze be
drijven van in totaal 600 ha.
De verschuivingen, die zich in deze
periode voordeden waren de volgende:
Het aantal bedrijven van 1-10 ha.
nam af met 24, de bedrijven van 10 -
20 namen toe met 39, terwijl de be
drijven van 50 en meer ha. met 17 in
aantal afnamen.
Per bedrijfsgrootteklasse (daalde de
gemiddelde bedrijfsgrootte van de be
drijven tot 30 ha; de bedrijven daar
boven namen per grootteklasse toe.
De algemene tendens van toeneming
van de gemiddelde bedrijfsgrootte gaat
voor Texel dus niet op. De op zichzelf
al grote gemiddelde bedrijfsgrootte m
vergelijking met vele bedrijven op het
vasteland is daarop ook van invloed.
De cijfers voor 1950 en 1965 zijn als
volgt
1950
Grootte
aantal
totale
gem.
bedrijven
opp.
opp.
1-5 ha.
153
386
2,5
5-10 ha.
79
593
7,5
10-15 ha.
55
696
12,6
15 - 20 ha.
73
1290
17,7
201-30 ha.
72
1746
24,3
30 - 50 ha.
80
3002
37,5
50- 100 ha.
16
1007
62,9
100 en meer
7
1095
156,4
Totaal
535
9815
18.3
1965
Grootte
aantal
totale
gem.
bedrijven
opp.
opp.
1-5 ha.
137
315
2,3
5 - 10 ha.
71
489
6,9
10 - 15 ha.
86
1091
12,7
15-20 ha.
81
1365
16,8
20 - 30 ha.
73
1749
24,0
30 - 50 ha.
70
2662
38,0
50 - 100 ha.
11
763
69,4
100 en meer
5
785
157,0
Totaal
534
9219
17,2
Bedrijfshoofden
De bedrijfshoofden in de agrarische
sector werden zowel in 1950 als in
1965 onderscheiden naar hun hoofd
beroep. Inclusief de bedrijven kleiner
dan 1 ha. en de bedrijven zonder cul
tuurgrond, was de verdeling als volgt:
Landbouwers
Tuinders
Landarbeiders
Niet-agrariërs
1950
458
78
140
121
797
1965
384
100
72
120
676
De grote verschillen tussen 1950 en
1965 worden vnl. veroorzaakt door de
agrariërs «onder cultuurgrond. In 1950
telde Texel er 125 van; in 1965 slechts
12. De niet-agrariërs bleven tussen
1950 en 1965 constant in aantal. Deze
categorie van bedrijfshoofden, die dus
hun hoofdberoep buiten de landbouw
hebben, komen vnl. voor in de bedrij
ven van 0,01 - 2 ha.
Cultuurgrond
Wij constateren, dat de oppervlakte
cultuurgrond afnam met 600 ha.
Deze teruggang demonstreerde zich in
het bijzonder in de akkerbouwsector.
De teruggang in arbeidskrachten
er is hier alleen aandacht besteed aan
de mannen doet zich dus vooral voor
bij de medewerkende zoons en in min
dere mate bij de bedrijfshoofden.
De hier gegeven cijfers blijven mo
mentopnamen Zij geven een indicatie
van de ontwikkeling gedurende een
bepaald tijdvak. Voor een meer ge
detailleerd inzicht in de werkgelegen
heid in de landbouw zijn de arbeids
krachtentellingen, die als regel om de
drie jaar in december gehouden wor
den, van meer waarde. Wellicht is het
mogelijk daar binnenkort aandacht
aan te geven.
1950
Bouwland
4051 ha.
Grasland
5677 ha.
Tuinland
88 ha.
Totaal 9816 ha.
1965
Verschil
3115 ha. 936 ha.
5807 ha. 130 ha.
301 ha.
9223 ha.
213 ha.
213 ha.
Arbeidskrachten
Bij de land- en tuinbouwinventarisa-
ties wordt ook aandacht besteed aan
het aantal arbeidskrachten dat werk
zaam is geweest op de laatste gehele
werkdag voor de teldatum Voor wat
betreft de bedrijven met 1 ha en meer
cultuurgrond waren de uitkomsten
voor 1965 ((mei) en 1962 (mei) als volgt.
1965 1962
Bedrijfshoofden 509 528
Medewerkende zoons 108 135
Vreemden 191 187
Totaal 808 850
HOOG WATER
Hoog water ter rede van Oudeschild
29 nov. 9.05 en 21.23; 30 nov. 9.46 en 22.04;
1 dec. 10.31 en 22 46; 2 dec. 11.16 en 3.25;
3 dec. 11.58 en
Aan het strand ongeveer een uur eerder
hoog water.
CONSULTATIEBUREAU VOOR
ZUIGELINGEN
Woensdag 30 november a.s. worden de moe
ders van Oudeschild en Den Burg verwacht
Oudeschild van 13.00 - 13.45 uur; daarna Den
Burg tot 16.00 uur.
Fors. Rond. Vertrouwd. Als
goud: Plantiac, belegen
Friese vieux. Zó. Of als tik.
RAVISU3
JACH1 LU QELfGCM
PLANTINGA - BOLSWARD
t anno 1870
5?o
Bestrijding materiële exploitatiekosten
OP TEXEL OPVALLEND HOGE
BIJDRAGEN VOOR SCHOLEN
leder jaar stelt de gemeenteraad
vóór 1 maart het bedrag vast, dat in
dat jaar per leerling voor de openbare
scholen resp. voor gewoon, voortgezet
gewoon, en uitgebreid lager onder
wijs zal worden beschikbaar gesteld
ter bestrijding van de materiële ex
ploitatiekosten. Onder deze materiële
exploitatiekosten vallen o.a.: onder
houd schoolgebouw, gymnastiekvel-
den schoolmeubelen, leermiddelen,
verwarming, bibliotheek etc. Inge
volge artikel 101 lid 2 van de lager
onderwijswet gelden de aldus vastge
stelde bedragen ook voor de bijzon
dere lagere scholen.
Voor Texel werd voor 1965 (1964)
een bedrag vastgesteld van ƒ93,20
(ƒ90,21). Dit bedrag overtreft aanmer
kelijk het gemiddelde voor de gemeen
ten met 10 - 20.000 inwoners, dat
ƒ73,70 (ƒ66,49) bedroeg.
De vastgestelde bedragen voor en
kele gemeente in de Noordkop waren
o.a.:
1965 1964
Den Helder ƒ103,81 ƒ83,94
Anna Paulowna 78,69 f 74,72
Wieringen 81,95 ƒ77,61
Wieringermeer 79,68,
In de gemeenten van 10 20.000 in
woners, waartoe Texel behoort, wordt
in 1965 van het gemiddelde bedrag per
leerling van ƒ83,43 bijna de helft
46,56 besteed aan verlichting en
verwarming, ƒ17,67 aan aanschaf en
onderhoud, ƒ17,02 aan instandhouding,
ƒ2,13 aan adm.kosten, ƒ0,83 aan
schoolbibliotheken en ƒ3,54 aan andere
uitgaven. Een bedrag van ƒ4,31 wordt
per leeiling terugontvangen.
Voor het u l o. werd op Texel ƒ137,64
per leerling beschikbaar gesteld (1964
112,70) (Het gemiddelde voor ge
meenten van 10 - 20.000 inw. bedroeg
ƒ104,41 i( 1964 ƒ93,Ook bij het u.l.o.
zijn de op Texel bestede bedragen ho
ger dan in Wieringen en Wieringer
meer. Den Helder overtreft echter
Texel.
1965 1964
Den Helder ƒ157.42 /Tl8,74
Wieringen ƒ104,87 J 83,27
Wieringermeer 93,86,
(Bron. Statistiek exploitatiekosten
lagere scholen 1964, 1965, C.B.S.)
INGEKOMEN PERSONEN
Johannes J. Stam met gezin van Alk
maar, W. de Zwijgerlaan 228 naar zo
merwoning achter H 32b; Jacobus W.
Lut, van Alkmaar, Costerstraat 35 naar
De Koog, Dorpsstraat 2; Engelbertha A.
Boog met dochter, van Utrecht, Koppel
stokstraat 27 naar C 1; Harm Nijboer,
van Noordoostpolder, Bomenweg 15b
naar De Koog, Dorpsstraat 4, Cornelia
M. Koorn, van Haarlem, Beelslaan 1
naar Den Burg, Wilhelminalaan 82;
Dirk J. Drijver met gezin, van Maars-
sen, K Doormanplein 3 naar zomerwo
ning achter H 77; Jacob R. de Leeuw,
van Willemstad N.A. naar H 131; Wii-
helmina Schouten ev. van Lenten met
zoon, van Oostzaan, Zuideinde 68 naar
C 48; Maria H. T van Hees, ev. De
Graaf, van Amstelveen, A'damseweg
447 naar De Koog, Dorpsstraat 19.
VERTROKKEN PERSONEN
Hendrik J. v.d Kooij, van De Dage
raad 24 naar Den Haag, Scheveningse-
weg 29; Arnoldus Bruijstens van H 131
naar Den Helder, Pieter Janszoonstraat
16; Arie C. L. Hansen, van B 38 naar
Urecht, V. Brammendreef 45; Thomasia
J. Kluun wv. Koopman, van Trompstr.
2 naar Hilversum, Alb. Perkstr. 75;
Anna Spigt ev. Schriemer, van K 9a
naar Oostvoorne, Nieuweweg 20; Aga
tha Bas ev. Gootjes, van Koetebuurt 2
naar Alkmaar, Li evenshof 50; Maria N.
de Graaf, van E 87 naar Eindhoven,
Mendelsohnlaan 96; Peter Ellen, van W
35 naar Rotterdam, Endeldijk 10; Ger-
brand Voorn met gezin, van Binnen-
burg 3 naar Den Helder, Goversstraat
19.
In de gemeentelijke sociale werk
plaats en werktuin werken hooidzake-
lijk mannen. In de raadsvergadering
van 5 oktober werd gevraagd ot het
mogelijk is meer gehandicapte vrou
wen en meisjes in GSW-verband in te
schakelen. Het gemeentebestuur zond
de vraag door naar de directeur van
de Sociale Dienst en deze antwoordt
nu in een uitvoerig rapport. In GSW
verband worden verschillende men
sen „uitgezonden" naar verschillende
werkobjecten op Texel en de heer
Kempenaar heeft nagegaan bij welke
van deze projecten vrouwen nuttig
werk zouden kunnen doen.
Bij de plantsoenendienst is geen
plaatsing mogelijk wegens het ontbre
ken van specifiek vrouwelijke werk
zaamheden. Dit geldt ook voor het
Wagenmuseum te De Waal. In het
Texels Museum is reeds een vrouwe
lijke kracht werkzaam en gezien de
omvang van dit object is uitbreiding
niet mogelijk. Ook in de Oudheids
kamer is een werkneemster in GSW-
verband actief. Na het vertrek van de
heer Stechweij is uitbreiding met wel
licht één persoon mogelijk.
Ook in de werktuig De Boogerd zijn
reeds meisjes werkzaam ((2); de aard
van het werk laat een onbeperkte uit
breiding van werkneemsters niet toe.
Maar de plaatsing van nog twee vrou
wen en/of meisjes wordt wel mogelijk
geacht voor werkzaamheden als het
koppen van planten, het bundelen van
bloemen, het spenen van plantjes en
het sorteren en tellen van bloembollen.
Sociale werkplaats
In de Sociale Werkplaatst is plaat
sing van werkneemsters zeker mogelijk
en moet volgens de heer Kempenaar
zelfs worden gestimuleerd Toekom
stige vrouwelijke werkkrachten kun
nen worden ingeschakeld bij naaiwerk
in de afdeling meubelbekleding, het
naaien van gordijnen, herstellen van
kampeert enten, naaien van windscher
men, montage-, inpak-, vouw- en sten-
cilwerk, eenvoudig boekbindwerk en
kantoorwerkzaamheden
Op dit ogenblik is uitbreiding van
het aantal vrouwen in de sociale werk
plaats niet mogelijk in verband met de
gebrekkige huisvesting. De ruimte is
niet groot genoeg om er een afzonder
lijke afdeling voor vrouwen en meisjes
te maken. (In de werkplaats zijn op
het ogenblik 35 personen geplaatst,
waarvan 33 mannen). Het scheppen
lfln nnnrlrt nitmla nrAi.»l+ G
DOOR TO DORSSEN-VAN LOON
Uw oude gascomfbor
is f 40.-- w aard
Bij aankoop van een Atag gas
fornuis geven wij tijdelijk f 40.-
voor uw oude gascomfoor
Bakkers Ijzerhandel
4. Nou wat anders. Je kon niet over de
koffie blijven doorzeuren. Wacht eens
zaterdag was in het naburige
Veenvelden een toneeluitvoering. Mis
schien.Nee, ik moet beslissen. Dus
vervolgde hij rustig: „Zaterdagavond
gaan we naar Veenvelden, Mientje, naar
de toneeluitvoering".
Ze keek hem van terzijde aan. „Hoe?
Op de fiets? De laatste bus gaat al om
half tien hierheen".
„Ik huur een wagen bij Bertelsen. Het
begint half acht. Om zeven uur kom ik
je halen".
Mientje knikte. „Ik vind het best,
Frans".
Twintig minuten later waren ze weer
terug Boven was alles donker. „Kom
nog maar even mee in de werkplaats",
fluisterde ze met vreemde stem Dus
liet hij zijn fiets nog staan en glipte
achter haar de donkere werkplaats bin-
ze staan Een beetje zenuwachtig nam
hij haar in zijn armen en drukte heftig
zijn lippen op de hare. Tot zijn verwon
dering sloeg ze haar armen om zijn
hals, hem tegen zich aantrekkend. Doch
tien minuten later zei ze: „Zo, nu is het
welletjes, Frans. We moeten het de eer
ste keer met te gek maken, hè?"
Hoewel hij in het geheel niet verliefd
was op het meisje, vroeg hij haar in
april ten huwelijk. Ze zei onmiddellijk
ja. Bij de ouders waren geen bezwaren,
dus tekenden ze een maand later aan.
Eind mei werd hun huwelijk gesloten,
precies volgens hun stand. Met twee
witte schimmels voor de speciale trouw,
koets en een stuk of vijf zwarte koets
jes er achter. Het was stralend zonnig
weer, zodat alle kappen open waren en
heel Hogendijk zich kon vergapen aan
de verbintenis tussen twee families, die
gedurende meer dan honderd jaren el
kander bij tijd en wijle op leven en
leven en dood hadden beconcurreerd.
Er was een receptie, waar in de eerste
plaats de voornaamste dorpsnotabelen
het jonge paar kwamen gelukwensen,
doch waar eveneens de personeelsleden,
leveranciers en andere belanghebben
den hun opwachting kwamen maken.
Iedereen was vriendelijk terwijl de
'beide ouderparen op korte afstand met
voldoening alles bekeken. Als symbool
van de begraven strijdbijl werd een foto
gemaakt, waarop Herman Somee de
hand gaf aan Antoon Oudkerk, welke
foto vrijdags stond afgedrukt in het
plaatselijk weekblad.
Frans Sornee was trots op zijn jonge
vrouw, die er in haar bruidstooi alle
machtig lief uitzag. Ik denk, dat ik geen
slechte keus héb gedaan, dacht hij. Op
het moment ben ik werkelijk verliefd
op dat schattige vrouwtje van me. Dat
belooft heel wat voor me.
Na de receptie was er voor de naaste
bloedverwanten, vrienden en vriendin
nen een intiem diner, waar duchtig ge
toast werd en het eten rijkelijk werd
besproeid met diverse wijnen en andere
dranken. Alles verliep heel correct,
want het betrof hier een huwelijk tus
sen kinderen van twee bekende zaken
mensen, en het was derhalve geen boe
renbruiloft. Op de een of andere manier
moest men toch kunnen zien, dat er ver
schil van standen was in de wereld en
dat hoorde zo.
Van een huwelijksreis was natuurlijk
geen sprake. Zoiets kwam hij niemand
in de gedachte Een wagenmaker was
uiteraard geen baron; bovendien
morgen moest er weer gewerkt worden.
Nu het bedrijf van Oudkerk niet meer
bestond, was men in de wijde omgeving
aangewezen op Sornee, dus er lag ta
melijk veel werk te wachten.
Het huis aan het Noordereind was
voorlopig groot genoeg voor twee ge
zinnen. Herman Sornee had al grond
gekocht aan de Nieuweweg en ging bin
nen een paar weken bouwen. Tegen de
winter was het huis wel klaar en dan
was Herman van plan de zaak over te
doen aan zijn zoon, zodat hij met de
vrouw nog een poosje kon genieten van
de rust, die een mens toekwam als de
jaren gingen klimmen. Vandaar, dat de
oudjes naar boven waren verhuisd en
Frans met zijn jonge vrouw de beneden,
verdieping ter beschikking kregen.
Om half tien volgde nog een laatste
heildronk op het jonge paar en daarna
wandelde men naar huis, nadat Oud
kerk voor de laatste maal zijn porte
feuille had getrokken om het diner en
wat daar zo bij hoorde te betalen.
Zo begon op 29 mei 1931 het huwelijk
van Frans Sornee en Mien Oudkerk, als
het ware de fusie tussen twee geslach
ten wagenmakers bekronend. Geen hu
welijk uit liefde, hoewel Frans best in
zijn schik was met de 21-jarige Mientje
en omgekeerd 't jongevrouwtje dat die
avond tot de conclusie kwam, dat zij
van de drie zussen zeker niet het slecht
ste huwelijk had gedaan. Temeer, om
dat zij op haar manier van de rustige
Frans Sornee was gaan houden. Even
wolkloos als die dag de blauwe lucht
was geweest, ving de echtvereniging
tussen deze twee jonge mensen aan. En
iedereen in het dorp was het er over
eens geweest., dat het maar een net span
was, die Frans en Mientje.
HOOFDSTUK 3
Een mens maakt z'n levenlang plan
nen. En daarvan worden er ook heel
wat verwezenlijkt, hetgeen zeer nood
zakelijk is, want waar moest je blijven,
als niets meer slaagde? Dan kon je net
zo goed ophouden met werken.
Het plan van Herman Sornee om aan
de Nieuweweg, waar bouwgrond was
voor een twintigtal villa's en landhuis
jes, een huisje neer te zetten, had de
instemming van zijn zoon. Hij was nu
28 jaar, een getrouwde man, en dan
paste het eigenlijk niet meer, dat hij
onder zijn vader stond. Het werd nu
tijd, dat hij zelf het bedrijf zou gaan
beheren. Daar was Herman het volko
men mee eens. Alleen, hij zou geduld
moeten hebben tot het huisje klaar was.
En dat had Frans. Dat was immers een
kwestie van hooguit enkele maanden?
Het huisje aan de Nieuweweg was
half oktober al gereed, maar Herman
Sornee zou er nooit wonen. Want op
een hete middag in het begin van au
gustus trof hem een beroerte. In allerijl
werd hij met de nieuwe ziekenauto van
Bertelsen naar het Stadsgasthuis ge
bracht, waar hij nog tien dagen lag,
zonder aat men veel aan hem kon doen.
In de vroege ochtend van de 14e augus.
tus overleed Herman Sornee, vijfenzes
tig jaar oud. Die van zijn vroegere con
current gezegd had: Oudkerk zal het
niet lang meer maken, dat heb ik al
lang bekeken, werd zelf als een boom
geveld. Wat wil je? Zo is het leven.
Hoe ouder dat je wordt, des te duide
lijker zie je dat het einde steeds dich
terbij komt, al is dat doorgaans nog
on venvacht.
Zoals bij het huwelijk van Frans en
Mientje, was er ook bij de begrafenis
van Herman Sornee veel belangstelling.
Er werden gevoelvolle woorden gespro
ken, want bij een open groeve spreek
je geen kwaad. Overigens, er zou van
Herman Sornee weinig kwaads te zeg
gen zijn. Hij was niet beter geweest dan
de meeste patroons doch ook niet slech
ter, Herman Sornee had ruim veertig
jaar geleden het bedrijf van zijn vader
overgenomen en het groter gemaakt. Hij
was getrouwd met de keurige Jaantje
Oldenaller, een boerendochter, die na
tuurlijk een paar centen had meege
bracht. Drie kinderen had ze haar man
geschonken, twee dochters en een zoon.
Deze kinderen werden behoorlijk opge
voed en nu alle drie getrouwd. Men zei,
dat de overledene een goed zakenman
was geweest, een oppassende huisvader
en een humane patroon voor zijn ar
beiders. Misschien was dit laatste niet
helemaal waar, doch op het kerkhof be
dek je alles met de mantel der liefde.
„Rust in vrede", stond er op de lint van
de grote krans.
(Wordt vervolgd)
