Nieuwe tv-zender komt
morgen in gebruik
Cjroen fwarL-Jéxels in het L,
Inspecteur H. Wijnbeek bezocht
in 1839 alle Texelse scholen
AGENDA
Op Texel eindelijk perfecte ontvangst
Aanwijzingen voor
de kijkers
SCHOLEN VAN TEXEL IN DE OUDE TIJD (I)
Rijksarchief ontdekt
De dag voor Kerstmis
VRIJDAG 23 DECEMBER 1966
TEXELSE
80e JAARGANG No. 8121
Uitgave .N.V. v/h Langeveld Dc Rooü
Postbus 11 - Den Burg, Texel - Tel. 2058
Redaktic: Harry dc Graaf. Dorpsstraat 19, De
Koog, Tel. (02220) 2058, 's avonds (02228) 410
COURANT
Verschijnt dinsdags en vrijdags
Bank: Ncderl. Middcnstandsbank; Coöp. Boe
renleenbank. Postgiro 652. Abonn.pr. ƒ3,30 p.
kw. -J- 30 ct. incasso. Advert.: familieberichten
14 ct. p. inm.; andere advert 12 ct. p. mm.
Na het bekend worden van het feit
dat de nieuwe steunzendcr „Robben-
oordbos" in YVieringermeer morgen in
gebruik zal worden genomen, zijn de
Texelse TV-handelaren en installateurs
bestormd met vele vragen over de
mogelijkheden, die nu voor de TV-
ontvangst op ons eiland zijn ontstaan.
Het volgende is bedoeld om op de
meest voorkomende vragen een ant
woord te geven.
Allereerst is er reden tot tevreden
heid over het feit dat Texel nu einde
lijk 'binnen het zendbereik van een
grote steunzender ligt. waardoor het
mogelijk is ongestoorde en sneeuwvrije
beelden te ontvangen De laatste jaren
waren de tv-bezitters aangewezen op
de frequentie-wisselaar van Huisdui
nen, die vaak uitviel en zeer gevoelig
was voor atmosferische omstandighe
den. De ontvangst werd bij aanwezig
heid van een hogedrukgebied of mist
banken gestoord door een Belgische tv-
zender op hetzelfde kanaal (10), waar
door beeld en geluid van Den Helder
soms zelfs geheel werden „wegge
drukt" Toch was de frequentiewisse-
laar op de vuurtoren van Huisduinen
destijds een uitkomst, want voordien
moest men zich behelpen met de te ver
afgelegen zenders van Smilde, Irnsum
en in de beginjaren zelfs van Lopik
Door het zwakke zendersignaal sneeuw
de het beeld vrijwel altijd en soms was
de ontvangst zelfs geheel onmogelijk.
Met de ingebruikneming van de
nieuwe zender „Robbenoordbos" be
hoort nu alle ergernis tot het verleden,
tenminste voor degenen die in staat
zijn deze tweede-net-zender" te ont
vangen.
Aanpassing
De meeste van de ca. 2000 tv-toestel-
len op ons eiland zijn daarvoor (nog)
niet beschikt. De oudere toestellen (ap
paraten van twee tot drie jaar oud kun
nen „Robbenoordbos" wèl ontvangen)
moeten dus worden aangepast en de be
zitters hebben daarvoor ongeveer een
jaar de tijd. Van een der tv-handelaren
te Den Burg vernamen wij dat het de
bedoeling is de zender in Den Heider
over ongeveer een jaar op te ruimen en
op dat moment zullen de oudere niet-
aangepaste eerste-net-toestellen dus
vrijwel waardeloos worden.
Tweede net en tweede programma
zijn verschillende begrippen die men
niet moet verwarren. Met eerste en
tweede net worden verschillende zen-
dergroepen aangeduid. Het eerste en
tweede programma kunnen beide over
het tweede net worden uitgezonden,
zoals bij de zender „Robbenoordbos"
het geval is. Nederland I wordt over
kanaal 39 uitgezonden; Nederland II
over kanaal 45.
Toestellen, niet ouder dan ca. drie
jaar, zijn in het algemeen zonder meer
geschikt voor ontvangst van de beide
.programma's van de nieuwe zender. De
bezitters zullen echter een andere an
tenne moeten aanschaffen, want de
meeste op Texel in gebruik zijnde tv-
antennes zijn geschikt voor ontvangst
van Huisduinen {(kanaal 10). Omdat
Texel op korte afstand van de zeer
krachtige nieuwe zender ligt, is het
mogelijk dat men met de oude Huis-
duinen-antenne „Robbenoordbos" be
hoorlijk ontvangt. Dat zal plaatselijk
sterk uiteenlopen, maar hangt ook af
van het weer.
Alleen met een speciale 2de net an
tenne kan goede ontvangst worden ge
garandeerd. Deze antenne moet hoog,
liefst buiten worden aangebracht en zo
nauwkeurig mogelijk naar Wieringen
worden gericht: vanuit Den Burg in
zuid-oostelijke richting
Geen binnenantenne
Het is onjuist te veronderstellen dat
men door de nieuwe sterke zender nu
met een simpele binnenantenne
(„spriet") zou kunnen volstaan. Soms
zal het kunnen; meestal niet, want de
zeer korte golven van het tweede net
zijn zeer gevoelig voor obstakels die het
signaal kunnen verzwakken. De anten
ne moet dus vervangen worden.
Niet de duurste
Onze zegsman gaf toe, dat het met
nodig is het duurste antenne aan te
schaffen. Voor ƒ27,— is er al een goede,
die behoorlijk weerbestendig is. Vooral
op ons eiland dient men met dit laatste
rekening te houden. Het zeezout dat
zich bij storm op de elementen van de
antenne afzet, kan de levensduur van
een goedkoop exemplaar aanzienlijk
bekorten. De duurdere antennes heb
ben meestal meer elementen, waardoor
de gevoeligheid vergroot wordt en de
kans op storingen verkleind. Acht ele
menten zijn doorgaans voldoende. Meer
dan ca. 50,zal men nooit hoeven te
besteden Er worden ook antennes van
ongeveer ƒ10, aangeboden, maar deze
zijn veel minder weerbestendig en vol
doen alleen als ze als binnenantenne
worden gebruikt. Vaak kan worden
volstaan met het verwisselen van de
antenne en wordt de oude bestaande
kabel aangesloten. Als echter lintkabel
is toegepast, moet deze door een zg.
coax-kabel worden vervangen. Dit laat
ste is beslist noodzakelijk om van de
nieuwe antenne het volle rendement te
hebben.
Als men de oude Huisduinen-antenne
wil laten zitten en gebruiken kan dat,
maar het kost dan vaak een tweede
kabel, tenzij een filter van ƒ25,
wordt toegepast
Converter
Iets minder eenvoudig is het om met
een ouder toestel het tweede net te
ontvangen Het apparaat moet daartoe
worden aangepast. Een vakman klaart
dit voor ongeveer ƒ100,Ook is het
mogelijk een converter (voorzetappa-
raat) toe te passen, waarmee men het
apparaat zelf geschikt kan maken. Het
is een apart kastje, niet groter dan een
draagbare radio, dat op het toestel
wordt aangesloten. Een converter kost
98,Ook de oude tv-apparaten heb
ben voor de ontvangst van het tweede
net een nieuwe antenne nodig. Nog
ongeveer een jaar kan men zonder aan
passing en antenne nog het eerste net
met alleen het eerste programma ont
vangen van Huisduinen.
Voor de liefhebbers van radio FM is
het prettig is welen dat ook zij binnen
kort eindelijk een goede ontvangst zul_
len hebben, want de mast in het Rob-
bennoordbos is ook van een FM-zender
voorzien, die echter pas over enkele
maanden in gebruik zal worden gesteld.
Voor de ontvangst hoeft men geen an
dere antenne aan te schaffen, dan het
tot dusverre gebruikelijke type. Inte
ressant is de mogelijkheid van stereo-
fm, waarvoor op Texel echter nog wei
nig belangstelling bestaat.
Fris karwei
De Texelse installateurs hadden zich
nauwelijks een ongunstiger tijd kunnen
voorstellen voor de grootscheepse an
tennewisseling, die de komende maan
den zal plaatsvinden. Het is niet pret
tig om bij storm, regen en hagel de
daken te moeten beklimmen Doe-het-
zelvers, die de kosten van arbeidsloon
willen uitsparen, kunnen dan ook re
kenen op alle mogelijke adviezen en
medewerking.
BURGERLIJKE STAND VAN TEXEL
van 15 tot en met 21 december 1966
Geboren. Willem, zv. Bastiaan C.
van Veen en Hillegonda van Meer-
veld; Simon, zv. Leendert Heerschap en
Johanna H. M. M. van de Pol; Anna
Carolina Elizabeth, dv Cornelis N.
Wonder en Adriana Moens
Overleden: Antje Bruin wv. Hemel
rijk oud 86 jaar, Fijtje van der Kooij,
echtgenote van Hapke, oud 59 jaar;
Pieter Meindertsma, oud 61 jaar.
De Waddenruiters:
PUZZELTOCHT OP TWEEDE
KERSTDAG
De Waddenruiters houden weer een
'Puzzeltocht en wel op tweede kerstdag
Deelgenomen kan worden door paarden
en grote pony's. Er wordt gestart te De
Koog, bij de woning van de heer C.
Kuip, om half twaalf 's morgens. Het
inleggeld bedraagt voor leden ƒ1,—
voor niet-leden ƒ1,50.
„DE ZWALKERS" VERKOPEN
WEER OLIEBOLLEN
Traditiegetrouw zullen „De Zwal
kers" op Oudejaarsdag weer oliebollen
verkopen. De oliebollen zullen door de
jongens huis-aan-huis worden aange
boden. Van tevoren bestellen is dit jaar
niet mogelijk. Getracht zal worden 's
morgens Den Burg te voorzien; 's
middags komen de andere dorpen aan
de beurt. De oliebollen kosten ƒ1
per zak van tien stuks. Desgewenst kan
men de bollen ook zelf afhalen, tot
uiterlijk vier uur 's middags bij het
troephuis aan de Beatrixlaan. De op
brengst van de oliebollen-actie is weer
voor het troephuis; er is nl. nog een
vrij hoge schuld af te lossen.
Tl/mnrkrt Yfn te hebben gehad. In de hoogste
L UlllllHl*& lil klasse werd door Zwaai persoonlijk les
- - gegeven in lezen, taalkundig- en rede
kundig ontleden. Voorts leerden de kin_
deren er vlug rekenen en ontvingen zij
onderwijs in vaderlandse en bijbelse
geschiedenis. Aan aardrijkskunde werd
maar heel weinig gedaan. „Er wordt
hier in de bijbel gelezen, ook door de
Rooms-Catholieken, met goedvinden
van de pastoor", zo rapporteert Wijn
beek. „De orde op school waar niet
minder dan 150 leerlingen waren, was
goed, de ijver algemeen".
Vrijdag 23 december
Den Burg. De Graaf, biljartkampioenschappen
4de klasse Libre.
Zaterdag 24 december
Den Burg, De Graaf, biljartkampioenschappcn
4de klasse Libre.
Zondag 25 december 1966, le Kerstdag
Den Burg, Dc Graaf, Officieuze biljart
kampioenschappen van Texel om de Coupe
„Jan de Wit", aanvang 2.30 uur
Maandag 26 december 1966, 2e Kerstdag
Den Burg, De Graaf, Officieuze biljart-
kampioenschappen van Texel om de Coupe
„Jan de Wit", aanvang 2.30 uur
Nog maar enkele jaren geleden
werd op het Algemeen Rijksar
chief een zeer uitvoerig rapport
gevonden uit de jaren 1832 tot
1845 met zóveel belangwekkende
biezonderheden over het lager- en
middelbaar onderwijs in die jaren,
dat het tenslotte in zijn geheel uit
gegeven is. Mr. Henricus Wijn
beek was de schrijver en samen
steller; in zijn functie van hoofd
inspecteur over alle lagere en
middelbare scholen in ons land
bezocht hij in 1839 ook Texel. La
ten wij eens zien wat hij over het
onderwijs daar wist te vertellen.
(Gepubliceerd in Zuid-Hollandse
Studiën. Voorburg 1965).
Oudeschild en meester Zwaai
Vergezeld van een schoolopziener,
wiens naam hij niet noemt, wachtte hij
in Den Helder eerst op beter weer. Het
stormde zo, dat geen enkele schipper
het waagde naar Texel over te steken.
Dadelijk na zijn aankomst te Oude
schild ging hij naar de school van dat
dorp, waar meester Tekcle Rijnsz.
Zwaai de leiding had. Wijnbeek noemt
Zwaai een fikse kerel, die weet wat hij
wil cn die als oud-stuurman ook heel
wat Oudeschilder jongelui opleidt voor
loods, stuurman of kapitein. In een tijd,
dat het dorp meer en meer verkwijnde
omdat dc grote zeevaart de Texelse
rede niet meer bezocht, is Zwaai een
toevlucht voor velen geweest. Reeds
eerder hebben wij uitvoerig over zijn
zeevaartkundig onderwijs bericht, wij
bepalen ons nu tot zijn arbeid aan de
lagere school in het dorp.
In de eerste klasse werd door twee
vlugge kwekelingen het lezen volgens
de zg. klankmethode onderwezen De
kinderen werd een afbeelding getoond
'b.v. van een worst met de vorm van een
S. „Wat doet die worst in de pan op
het vuur?" zo vroeg de kwekeling.
„Juist", zei hij dan. „Die worst sist".
De S klank werd dus geleerd naar de
afbeelding van de vorm van de worst.
Zo werden ook de andere letters ge
leerd, 't was 'n hele verbetering in ver
gelijking met de vroegere spelmethode,
die lang zo snel niet tot goéde resul
taten leidde. Het is zeker merkwaardig
dat de eerste klasse het leesonderwijs
koorsgewijze leerde, het moet wel wat
rumoerig zijn geweest. In de eerste klas
werden voorts de Romeinse- en de ge
wone cijfers onderwezen.
In de middelste klasse bracht
Den Burg en meester Brouwer
Wijnbeek gaat met een boerenwa
gen „het enigste vervoermiddel op het
eiland" over de Hoge Berg landwaarts
naar Den Burg. Het tochtje duurt lan
ger dan een uur, hetgeen wel begrijpe
lijk is als men weet, dat Texel toen
door J. A. van der Vlis
nog geen verharde wegen had. Het ging
door een „aangename heuvelachtige
streek, tussen enigszins schrale wei
landen, afgedeeld in grote vierkanten,
van elkander gescheiden door wallen
van graszoden, binnen welke een me
nigte schapen graasde". In Den Burg
trof hij twee scholen aan „een Neder
duitse met 120 en een Franse met 21
kinderen De Nederduitse school heeft
een groot doch bijna vierkant lokaal.
De onderwijzer Brouwer is zeer ge
leerd, ook in de wis- en stuurmans
kunst, doch verwaand De oefeningen
in de klankmethode gingen in koor,
doch ongelijk. De leestoon was zangerig
en op de rusttekens werd weinig acht
gegeven. Daarentegen waren de leer
lingen goed geoefend in de rede- en
taalkundige ontleding, in het rekenen,
ook uit het hoofd, in de Bijbelse ge
schiedenis en de aardrijkskunde. De
schrijfkunst werd er geleerd naar de
nieuwe methode en het gezang was
zuiver en zacht".
Meester Zwaai van Oudeschild
vrij
het
- UI Cll_.ll L CCI1
kwekeling de vier hoofdregels van het
rekenen bij en begon men met het
zangonderwijs. Het was ..schreeuwend'
zo rapporteert Wijnbeek, maar de
Oudeschilders schijnen daar geen last
De Franse school van
meester Verbcrne
„Het lokaal der Franse school (hoek
Zwaanstraat-Molenstraat VI.) is
wel - ingericht. De onderwijzer J. H.
Verberne is Rooms-Catholiek. Vroeger
was hij onderwijzer te Halle bij Bergen
in Henegouwen, te Maastricht en te
Ravenstein De Nederlandse leestoon
was hier zeer goed, de regels derzelve,
alsmede die van het Frans werden
grondig beoefend, de uitspraak van het
Frans was zuiver. Minder zuiver was
die van het Engels en het Hoogduits,
welke talen hij ook onderwijst".
Wij tekenen hierbij aan, dat alle
scholen op Texel kosteloos waren, de
gemeenschap betaalde de leerkrachten.
De school van Verberne was een parti
culiere onderneming, waar een
hoog schoolgeld, afhankelijk van
aantal talen dat men leerde, betaald
moest worden.
Bezoek aan Oosterend en Oost
Wij hebben al enkele namen van
onderwijzers genoemd, die ook nu nog
op ons eiland bekend zijn, er komen
er nog meer. In Oosterend staat mees
ter J. P. Bouman voor de klas, die een
kundig man wordt genoemd. Wijnbeek
schrijft „hij zou zeer geschikt zijn als
hij niet zo doof was". „Voor de getal-
leer gebruikte hij de tafel der eenhe
den. Er zijn nagenoeg 90 kinderen en
er is behoefte van een goede onder
meester, liefst opgeleid aan de kweek
school van Prinsen in Haarlem, maar
men wil zo'n kracht slechts ƒ190,per
jaar betalen". Voor dit honorarium
wilde kennelijk geen schoolmeester met
zelfrespect naar het afgelegen Texel
gaan.
Verder schreef Wijnbeek „Een half
uur oostwaarts van Oosterend ligt het
gehucht Oost waar een gewezen zeeman
van ruim 60 jaren, W. Verberne en
vader van de Franse schoolonderwijzer,
onderricht gaf. In een klein en laag lo
kaaltje leerde hij 50 kinderen spellen,
zangerig lezen, een weinig rekenen,
goed schrijven, schreeuwend zingen en
ook de beginselen van de zeevaart
kunst. Dit gehucht is evenals het inko
men van de onderwijzer, zeer gering".
Wij voegen daaraan toe, dat Oost een
over het algemeen armelijke bevolking
had en dat het drankmisbruik er ont
stellend groot was.
Den Hoorn en meester Hellenius
Het dorp Den Hoorn prijkte met een
uitnemend ruim schoollokaal, dat juist
als te Oosterend door een muur met in
(Zie vervolg pagina 2)
OVERDENKING
In de strenge kloosters, waar de
liturgie met grote zorg wordt gevierd,
wordt daags voor kerstmis bij het
morgengebed op plechtige toon door de
cantor het feest van de volgende dag
aangekondigd. Hij zingt dan op een
Gregoriaanse toonzetting in het latijn
als volgt:
In 't jaar 5199 sinds de schepping van
de wereld, toen God in den beginne he
mel en aarde schiep;
in het jaar 2759 sinds de zondvloed;
in het jaar 2015 sinds de geboorte van
Abraham;
in het jaar 1510 sinds de uittocht van
het volk Israël uit Egypte onder aan
voering van Mozes;
in het jaar 1032 sinds David tot koning
was gezalfd;
in de 65ste jaarweek na Daniels voor
spelling;
in de 194ste Olympiade, in het jaar 752
na de stichting van de stad Rome;
in het 42ste jaar van de regering van
Octavianus Augustus, toen de vrede in
de gehele wereld hersteld was;
in het 6de tijdvak van de wereldge
schiedenis;
toen wilde Jezus Christus, eeuwige
God en zoon van de eeuwige Vader, de
wereld door zijn komst, vol genade,
heiligen;
Hij was van de Heiligen Geest ontvan
gen en nadat nu de negen maanden
vervuld waren,
is Hij te Bethlehem in de stam van
Juda als mens uit Maria de maagd
geboren.
Voor die getallen en sommige feiten
halen wij nu onze schouders op. Wij
kunnen zelfs moeilijk meer aannemen
dat onze aarde met alles wat er op is
het centrale punt van het heelal is.
Doch zo lang wij nog zo weinig met
zekerheid weten wat er buiten onze
vertrouwde moeder aarde is, blijven
wij wat betreft de grote vragen maar
liefst dicht bij huis.
En waneer wij dan kunnen geloven
dat God in ons menszijn is verschenen
in de persoon van Jezus, dan kan het
komende feest van Kerstmis iets ,voor
ons betekenen.
A. v.d. Burg
KERSTZANGSAMENKOMST TROK
MEER DAN 800 BEZOEKERS
Voor de Kerstzangsamenkomst, die
dinsdagavond in de N.H. kerk te Den
Burg werd gehouden, bestond, zoals ge
woonlijk, zeer veel belangstelling. Aan
dc hand van de uitgegeven program
ma s kon worden vastgesteld dat meer
dan 800 Texelaars van diverse levens
overtuigingen de manifestatie hebben
meegemaakt.
Hun aanwezigheid op zichzelf was
echter niet de enige voorwaarde om
Gods zegen te mogen ontvangen, zo
bracht ds. D. J. Froentjes in zijn be
groetingswoord naar voren. „De molen
kan ook draaien zonder dat het graan
gemalen wordt". De predikant sprak de
hoop uit dat ieder mèt Gods zegen
kerstfeest zou vieren.
De Kerstsamenkomst werd geopend
met het gezamenlijk zingen van het
toepasselijke „Komt allen tesamen" met
begeleiding door het Koninklijk Texels
Fanfarekorps.
Een goede indruk maakte het uit ver
schillende Texelse koren samengestelde
grote koor onder leiding van de heer
J. Hooy, dat op het orgel begeleid
door de heer P. J A. Krayma als
eerste gezang 37 en gehore bracht.
Een zeer waardevolle muzikale bij
drage leverde vooral het kinderkoor
l(!eerlingen van de muziekschool Texel)
onder leiding van de heer C. Rijf. Min
der fraai maar spontaan en indruk
wekkend door het volume waaraan
welhaast elke bezoeker bijdroeg, was
de door het Fanfarekorps begeleide
samenzang De verschillende gezangen
van publiek, groot koor en kinderkoor,
werden afgewisseld met enkele schrift,
lezingen en een toespraak door kape
laan P. J. C. Boilerman. Kapelaan Bol-
lerman ging in op de eigenlijke zin van
het Kerstfeest, die maar door zo weini
gen wordt verstaan. Kerstmis betekent
vrede, het gebiedt ons het woord van
„Hebt mij en hebt elkander
dagelijks in praktijk te bren
gen. Niet het liefhebben van toegene
gen medemensen is voldoende, ook de
eenzame, de zieke, de zonderling, het
andere ras en de man die ik niet kan
uitstaan, moeten in die liefde delen.
Het is moeilijk dat te doen, maar pro
beer het eens in de komende dagen, zo
besloot kapelaan Bollerman zijn toe
spraak. Na het gezamenlijk zingen van
Stille Nacht sprak ds. Koopmans het
slotwoord, omdat ds. P. Uidam wegens
ziekte was verhinderd. Ds. Koopmans
droeg een gedicht voor en eindigde met
gebed. Het massaal gezongen „Ere zij
God" vormde het besluit van deze
zesde oecumenische Kerstzangsamen
komst.