Cjroen '^warLrJexels in het harL,
beroepschrift van minister door
Raad van State behandeld
i
■BBmb—
KWESTIE SCH1ETINRICHTING DE HORS
Procedure is nu in
beslissend stadium
UL/iT. ■'*-
M
,^0RIJIVfa
zonwering
Moerbeek's
'de worsteltent'
80e JAARGANG No. 8183
18 JULI 1967
pre N.V. v/h Langeveld Dc RooU
jbus 11 - Den Burg. Texel Tel. 2741
Barry de Graaf, Kccsomlaan 43, Den
tel. (02220) 2741, 's avonds (02220) 2403
DEN HAAG Vrijdag heeft de
aad van State, afdeling voor geschil-
n van bestuur, het beroep behandeld
it de Minister van Defensie had aan
gekend tegen de weigering van B. en
van Texel om op de Hors een schiet-
irichting toe te laten. Zoals onze le-
;rs zich zullen herinneren heeft de
arine jarenlang raketten en bommen
iven de Hors afgeworpen zonder over
nodige hinderwetvergunning te be-
hikken. Toen Defensie de vergunning
urig jaar toch aanvroeg, kwam een
room van protesten. Natuurbeschcr-
lingsorganisaties, VVV, TESO, school-
esturen enz. enz. verzoditen het ge-
eentebestuur de vergunning niet te
jrlenen in verband met het gevaar en
hinder die de oefenende vliegtui-
!D veroorzaken. Een der felste tegen-
anders was het Nederlands Instituut
oor Onderzoek der Zee, dat kosten
och moeite heeft gespaard om duidc-
jk te maken dat de marineoefeningen
;n funeste invloed hebben op de on-
[Tzockingen die het NIOZ op Texel
il uitvoeren. De overige rekestranten
idden vooral bezwaar tegen het la-
aai van de herhaaldelijk overkomen-
vliegtuigen, waardoor het onderwijs
ordt belemmerd en de rust in dit voor
recreatie zo belangrijke gebied
ordt geschaad. Ook toonde men zich
educht voor het gevaar van voortijdig
eervallende raketten en bommen en
igelukken door de vliegtuigen zelf.
Dat dit niet denkbeeldig is, had het
icente verleden bewezen: in 1963 wer
en twee raketten op korte afstand van
e dorpskern van Den Hoorn afge-
uurd, later gebeurde hetzelfde met
vee oefenbommen. In 1965 vloog een
rum man-Tr acker zó laag over de
amping Loodsmansduin, dat de vlieger
an een kind uit de lucht werd ge
laaid en in 1966 werd op de Hors een
lanneofficier gedood als gevolg van
ravoervliegerij van een marinepiloot,
en belangrijk deel van de bezwaar-
chnften maakte op het gemeentebe-
uur zoveel indruk, dat besloten werd
e vergunning zonder meer te weige
in. De marine trok zich daarop terug;
ij de Hors wapperden niet langer de
ode vlaggen, het vliegtuiggeronk ver
tornde. De uitgestrekte zandplaat met
e aangrenzende duinen werd weer een
redig gebied, waar liefhebbers van
uimte en rust zich onbelemmerd te-
oed konden doen.
Rustgebied
De nieuwe situatie heeft ertoe bijge-
Iragen dat de Hors door meer mensen
rordt ontdekt. Hoewel men er ook nu
- in het topseizoen de meeste dagen
og urenlang kan wandelen zonder
mand tegen te komen, is de zandplaat
och geen terra incognita meer. Bang
at De Hors binnenkort een drukbe-
ocht gebied wordt, hoeft men niet te
ijn. Daar is de oppervlakte te groot
oor en het gros der toeristen is nog
ltijd gesteld op „gezelligheid*dat wil
eggen: de mensen om je heen tenmin-
te binnen gehoorsafstand, voldoende
skarren, transistorradio's, trampolines,
nisjes enz. Op de Hors is wandelaar
Heen met de wolken, hel zand, de
find, het water en de vogels. Wie zijn
evoel laat spreken, zegt „nee" tegen
e marine. In dit wijdse gebied passen
een rode vlaggen, vliegtuigen, bom-
ten en raketten. Iedere „Horskenner"
het daar mee eens, maar een derge-
ijk argument is bij de beoordeling van
«t al dan niet laten oefenen van geen
faarde en het is dan ook niet aange
roerd.
Voor en tegen
Vrijdagochtend heeft menigeen ge-
renst dat hij op de Hors was mplaats
ran in de gruwelijk hete zaal aan het
erbiedwaardige Binnenhof, waar voor-
Q tegenstanders van de schietoefenin
gen hun argumenten naar voren brach-
en. Defensie, zeer gesteld op de Hors
Is ideaal gelegen oefenterrein, was met
ier man sterk opgekomen: Mr. J. C. H.
linking, die de marinebelangen ook
ijdens de eerder gehouden openbare
itting in het gemeentehuis te Den
torg verdedigde, had zich nu laten
ergezellen door Luitenant ter Zee le
lasse A. Woortman en de vliegers P.
Leedekerken en W. Duinker, Alvo-
"ens hij het woord mocht nemen, ont
haarde de president, prof. C. P. M.
homme, op de publieke tribune een
ototoestel. De man, die van dit voor
exel historische gebeuren een plaatje
rilde schieten was de heer D. Mus uit
Zaandam, van de Vriendenkring Texel.
v.
In dc zomer van 1963 vuurde een marine
vliegtuig twee oefenraketten af in de Hcminer,
op korte afstand van de bebouwde kom van
Den Hoorn. De projectielen kwamen vlakbij
enkele vakantiegangers terecht. Op deze ar
chieffoto ziet men deze toeristen b(j het door
een der raketten veroorzaakte gat. Van deze
en andere ongelukken is in dc bezwaarschrif
ten herhaaldelijk gewag gemaakt om aan te
tonen dat dc rondcirkelende vliegtuigen naast
de hinder wel degelijk gevaar voor de omge
ving opleveren. Volgens de marine is herha
ling van deze gebeurtenissen onmogelijk om
dat alvorens een bom of raket kan worden
gelost, 7 of 10 handelingen verricht moeten
worden.
Hij had er geen toestemming voor, de
camera moest worden ingeleverd
Ideaal terrein
Mr. Reinking schetste de omstandig
heden, die De Hors tot een ideaal
oefenterrein maken. Nauwkeurig waar
nemen van ingeslagen projectielen is
mogelijk (daarom kunnen dergelijke
oefeningen niet boven zee worden uit
gevoerd), de Hors ligt dichtbij de ma
rinevliegbasis De Kooy, zodat men in
geval van nood makkelijk kan uitwij
ken, men kan gebruik maken van de
telecommunicatieapparatuur van de
marine in Den Helder en benodigd per
soneel kan makkelijk van het aan de
Hors grenzende Amfibisch Oefenkamp
worden betrokken. Mr. Reinking
trachtte daarop de aangevoerde bezwa-
waren te ontzenuwen. Hij vond dat B.
en W. bij hun beoordeling de door
TESO ingebrachte argumenten niet had
mogen betrekken. Het risico dat de
schepen lopen is zo gering, dat niet van
een gevaarlijke situatie kan worden
gesproken. Voor wat betreft de hinder,
die de scholen in Den Hoorn van de
laag overkomende vliegtuigen onder
vinden, merkte de heer Reinking op dat
de minister reeds in zijn berocpsschrift
aan de Kroon heeft toegezegd de aan-
en afvliegroutes te willen verleggen tot
buiten de bebouwde kom, waardoor
deze hinder aanzienlijk zal verminde
ren. De minister beloofde bovendien
dat nooit straaljagers zullen worden
gebruikt.
Het NIOZ, dat had aangevoerd dat de
oefeningen funest waren voor bepaalde
proefnemingen in het te houwen labo
ratorium in Het Horntjc, kreeg te ho
ren, dat de plannen voor dc bouw van
het laboratorium op Texel werden ge
maakt in de tijd, dat op de Hors volop
werd geoefend. Men was dus van deze
schadelijke invloed op dc hoogte, maar
liet er zich niet door weerhouden met
de bouw van het laboratorium te be
ginnen. Mr. Reinking beloofde daarom
niet dat de invloed van overkomende
vliegtuigen op de proefnemingen wer
kelijk zo ernstig is.
De vogelstand, waarvoor de natuur-
beschermende instanties in hun be
zwaarschrift destijds een lans braken,
zal volgens mr. Reinking evenmin veel
nadeel ondervinden. Hij vertelde dat
een soortgelijke kwestie zich heeft
voorgedaan bij Callantsoog toen Defen
sie daar wilde oefenen. Vastgesteld
werd dat, als gevolg van het schieten,
aanvankelijk wel enige beroering on
der de vogels ontstond, maar dat ze er
snel aan gewend raakten. Het broeden
ging ongestoord door.
Geen explosie
Mr. Reinking ging uitvoerig in op de
samenstelling van de gebruikte projec
tielen. Het zijn oefenraketten en oefen-
bommen die geen explosieve lading be
vatten. Er ontbrandt wel iets bij het
neerkomen, maar dat is een onschul
dige signaalpatroon De samenstelling
ervan werd uitvoerig door vlieger
Woortman uit de doeken gedaan. Me
neer Woortman deed op de publieke
tribune enige beroering ontstaan, toen
hij vertelde dat het per ongeluk af
werpen van raketten of bommen ón
mogelijk is. Om een bom te kunnen
lossen, moet de vlieger van een S2A
(Grumman Tracker) maar liefst zes
handelingen uitvoeren; bij raketschie-
ten zelfs toen handelingen. Herhaling
van de ongelukken, die zich in het ver
leden hebben voorgedaan, zijn dus on
mogelijk, zo zei de marineman die
daarmee wel de indruk wekte dat de
mannen die destijds bommen en raket
ten bij Den Hoorn neergooiden dat
niet per ongeluk hebben gedaan.
Burgemeester C. De Koning was hel
opgevallen, dat de minister in zijn be
roepsschrift had gesteld dat het met
het door de restestranten gesignaleerde
gevaar en hinder wel los zou lopen.
Dat de hinder veroorzakende vliegtui
gen geen onderdeel vormden van de
schietinrichting waar het hier om ging,
wees hij van de hand, evenals de ver
onderstelling van de minister dat ook
de TESO-boten niet werkelijk gevaar
zouden lopen. De burgemeester wees
erop dat de bootverbinding vooral 's
zomers zeer intensief is en dat de vaar
route herhaaldelijk door de vliegtuigen
wordt gekruisd. Tegenover het belang
dat door de schietoefeningen wordt ge
diend stelde hij onder meer het NIOZ,
een wetenschappelijk instituut van in
ternationale allure, dat door de schiet
oefeningen niet goed zal kunnen func
tioneren.
Summiere gegevens
Een goed voorbereid pleidooi hield
de heer P. Nijhoff, secretaris van de
Contact-commissie voor Natuur- en
landschapsbescherming. Hij vertegen
woordigde tevens Natuurmonumenten
en de Landelijke verenigmg tot behoud
van de Waddenzee. De heer Nijhoff
laakte allereerst de wijze daraop De
fensie destijds heeft getracht alsnog de
hinderwetvergunning te verkrijgen.
Men vroeg vergunning om een schiet
inrichting op De Hors in werking Le
mogen houden. Men ging dus van de
foutieve veronderstelling uit dat men
op die wijze een bestaande onwettige
toestand gelegaliseerd kon krijgen. Dat
nooit tegen de bestaande situatie is
opgetreden is ook geen argument om
de onwettige toestand te sanctioneren.
Verder waren de in de aanvraag ver
vatte gegevens zeer summier. Er was
niet gezegd of de projectielen explo
sief waren, met welk vliegtuigtype zou
worden gevlogen, hoe de aan- en af-
vilegroutes precies lagen en gedurende
welke perioden en dagen zou worden
geoefend. In zijn beroepsschrift had de
Minister van Defensie dit toegegeven,
maar gezegd dat „een zeer ruime" ver
gunning was aangevraagd om tegemoet
te kunnen komen als voorwaarden zou
den worden gesteld. Volgens de heer
Nijhoff had de Minister aldus artikel
2 van het Hinderwetbesluit genegeerd,
waarin wordt bepaald, dat bij het ver
zoek om een hinderwetvergunning een
nauwkeurige beschrijving van de
plaats van de inrichting moet worden
gevoegd en opgave van hetgeen zal
worden verricht. Het was nu echter
onmogelijk dat belanghebbenden zich
een goed Jbeeld konden vormen van
mogelijke hinder, schade en gevaar. Er
is hier sprake van ernstige ongenoeg
zaamheid der stukken, aldus de heer
Nijhoff. Ook de opvatting van de direc
teur-generaal van de Arbeid omtrent
het begrip „inrichting" werd door de
contactcommissie, natuurmonumenten
en landelijke vereniging aanvechtbaar
geacht. De directeur-generaal had nl.
gezegd dat de kwestie van de vliegtuig
typen en de aan- en afvoerroutes hier
niet aan de orde is omdat de eruit
voortvloeiende hinder niet uit de in
richting zelf voortkomt. De heer Nij
hoff toonde op overtuigende wijze aan,
aan de hand van eerder genomen Ko
ninklijke Besluiten in hinderwetkwes
ties, dat de jurisprudentie omtrent het
begrip een veel ruimere interpretatie
geeft. Hetgeen logisch is want zónder
de vliegtuigen en zónder de aan- en af
vliegroutes is het gebruik van de
schietinrichting onmogelijk.
Wat betreft de feitelijke bezwaren
tegen het houden van schietoefeningen
op de Hors stellen de natuurbescher-
mende instanties zich achter het betoog
van B. en W. van Texel. De natuurbe
scherming heeft bovendien bezwaar
tegen ieder militair gebruik van de
Waddeneilanden. Het houden van
schietoefeningen strookt in geen enkel
opzicht met het behoud van de onver
vangbare recreatieve en wetenschappe
lijke waarden die het Waddengebied
kenmerken. Het isolement en de rust
zijn de trekpleisters van de eilanden.
De vakantiegangers zullen iedere ver
storing van de rust als zeer hinderlijk
ervaren. Datzelfde doen de vogels, die
het Waddengebied met miljoenen be
volken; uit oogpunt van natuurweten
schap en natuurbescherming is sprake
van een internationale verantwoorde
lijkheid om nodeloze aantasting van en
verontrusting in het Waddengebied te
voorkomen. Schietoefeningen op de
Hors veroorzaken ernstige verstoring
van de rust in de aangrenzende staats-
natuurmonumenten de Geul en het
Grote Vlak en in het gehele zuidelijke
strand- en duingebied.
Nonchalance
De 'heer Nijhoff stelde dat de aan
vraag van Defensie de grote recrea
tieve en natuurwetenschappelijke
waarden van Texel miskent en de
functie van dit Waddeneiland negeert.
Met een schrikbarende nonchalance
tracht men een vergunning te krijgen,
die volledige vrijheid van handelen
biedt. Een dergelijke vrijheid kan in
ons overvolle land echter niet worden
getolereerd, aldus de heer Nijhoff. In
deze tijd, waarin de behoefte aan rus
tige recreatieoorden algemeen wordt
ingezien, moet het houden van schiet-
(zie vervolg pagina 4)
MEUBELHANDEL
Den Burg Tel.2572
Verschijnt dinsdag en vrijdags
Bank: Nederl. Middenstandsbank; Coöp. Raif-
feisenbank. Postgiro 652. Abonn.pr. ƒ3,30 p.
kw. 30 ct. incasso. Advert.: familieberichten
14 ct. p. mm.; andere advert. 12 ct. p. mm.
Actie „Wees wijs met de Waddenzee"
DONDERDAG WADDENEXCURSIE
BIJ DE COCKSDORP
In het kader van de actie „Wees wijs
met dc Waddenzee" die wordt georga
niseerd door verschillende jeugdorgani
saties voor natuurstudie in samenwer
king met de landelijke vereniging tot
Behoud van de Waddenzee, wordt don
derdag bij De Cocksdorp een Wadden-
excursie gehouden. Belangstellenden
zijn om tien uur welkom op het plein
van dc o.l. school van De Cocksdorp,
vanwaar de tocht begint. Het is de be
doeling een wandeling over het dan
drooggevallen wad te maken. Excursie-
leider Arno Bos van de Katholieke
Jeugdorganisatie voor Natuurstudie zal
als leider fungeren en eventueel ge
assisteerd door „biologisch specialist"
Leo Oudejans uit Utrecht vertellen wat
er in dit uitgestrekte gebied valt te be
leven.
Men wil duidelijk maken dat de
Waddenzee onvervangbare recreatieve
en wetenschappelijke waarde heeft en
daarom niet mag worden afgesloten.
Juist als gevolg van de getijbewegingen
voert het Noordzeewater het micro-
voedsel aan dat de basis vormt van de
hele levensgemeenschap in de Wadden
zee. Ook hoopt men aan te tonen dat
het onjuist is te veronderstellen dat de
recreatie gediend is met de afsluiting
van de Waddenzee. Juist in de bestaan
de vorm biedt de Waddenzee aan dui
zenden mensen jaarlijks werkelijk rust
en ontspanning. De sportvisserij, het
wadlopen en wadzeilen trekken steeds
meer beoefenaars. Ook tegen minder
ver gaande plannen heeft men bezwa
ren. Zelfs een dam (naar Ameland)
heeft vergaande consequenties.
De actie „Wees wijs met de Wad
denzee" is nu haar tweede seizoen inge
gaan. Ook op de andere eilanden vin
den momenteel activiteiten plaats in
de vorm van tentoonstellingen, lezin
gen en badgastenexcursies. Op de
markt stond gisteren een stand van de
KJN, waarin aandacht voor de Wad
denzee werd gevraagd. Met foto's,
kaarten, opgezette vogels en zeehon
den werd een indruk van de Wadden
zee gegeven. De stand is opgesteld in
het Texels Museum. Het museum, VW
en Staatsbosbeheer hebben enthousiast
steun verleend aan de activiteiten van
de KJN.
Biologisch werkkamp
HONDERD ONDERWIJZERS
BESTUDEREN LEVENDE NATUUR
Op een speciaal daarvoor ingericht
terrein in de Dennen, aan de Ploege-
landerweg, hebben vorige week meer
dan honderd onderwijzers en onder
wijzeressen hun tenten opgeslagen. De
onderwijskrachten nemen deel aan een
biologisch werkkamp, dat speciaal voor
het onderwijs wordt georganiseerd
door de Kon. Ned. Natuurhistorische
vereniging. Ieder jaar houdt de KNNV
een dergelijk kamp ergens in Neder
land; dit jaar voor het eerst op Texel.
De bedoeling ervan is de onderwijs
krachten scholing te geven in veld-
biologie, een logisch vervolg op de
theoretische kennis die ze op de kweek
school hebben opgedaan. De meesters
en juffrouwen, over het algemeen jon
ge mensen, nemen deel aan diverse ex
cursies en verzamelen en bestuderen
gevonden planten en dieren. Daarvoor
is in het kamp een veldlaboratorium
ingericht. Tot de inventaris horen o.m.
vijftien microscopen, naslagwerken en
leerboeken, materiaal om te prepareren
en zelfs een compleet zeewateraqua
rium.
Het kamp staat onder leiding van de
heer J. A. Nijkamp, bioloog, uit Den
Haag. Verder maken enkele andere
biologen, een medicus en een planten-
deskundige deel uit van de staf. Het
zwaartepunt van het onderricht ligt op
de natuurbescherming. Men wil berei
ken dat de onderwijzers de aan hun
zorgen toevertrouwde leerlingen eer
bied voor de meer dan ooit bedreigde
flora en fauna bijbrengen. Leiding en
cursisten nemen overigens geheel vrij
willig aan het kamp deel; de meesten
beschouwen het verblijf op Texel als
een prettige vakantie. Naast de excur
sies over het leven op 'het wad, vogels,
duinen, over didactiek etc. wordt ook
enthousiast meegedaan aan het Volks
dansen en wordt 's avonds met veel
belangstelling geluisterd naar voor
drachten en lezingen over andere on
derwerpen. Zo hield de heer J. A. v.d.
Vlis een uiteenzetting over de geschie
denis van Texel, vertelde de heer G. J.
de Haan over het Texels Musum en
hield de heer J. Th. Boom een causerie
over de visserij.
De inspekteur van de Guide Michelin'
is al op bezoek geweest.
