HET EILAND SAMSO:
Deense tegenhanger van Texel
Bronchi Eetten
WlyiiAanM'ó
DERDE blad
TEXELSE COURANT
VRUDAG 22 MAART 1968
/-y TEEDS meer Nederlanders kiezen
W Denemarken als vakantiedoel,
soms ook verblijven ze er enkele
dagen op doorreis naar Zweden
of Noorwegen. Maar hoeveel Neder
landers er ook in Denemarken komen
er zijn nog vele plekjes waar je de
vakantie kunt doorbrengen zonder ook
maar één landgenoot te ontmoeten.
Ion gebied is bijvoorbeeld het eiland
Samsö, een mooi eiland, gelegen hal
verwege Kalundborg op Zeeland en
Aarhus op het Deense vasteland, Jut
land. Dit eiland hebben wij nu al vier
keer opgenomen in onze vakantie
reizen door het land van Andersen en
;oöperaties.
Denemarken in een notedop" noemt
de VW van Samsö het eiland. En daar-
nee hebben \vij meteen al een overeen
komst met Texel, want noemen wij ons
?iland niet graag „Holland in een note
dop"? Er zijn meer overeenkomsten:
aet is haast net zo groot (26 km. lang,
op z'n breedst 8 km), het is sterk agra
risch, het is een „erkend" vogeleiland,
iet is archeologisch bijzonder rijk en je
indt er een grote verscheidenheid aan
andschappen. Samsö heeft, net als
Texel, eens uit twee eilanden bestaan,
iet „Nordland" en Samsö, waartussen
log altijd een zékere tegenstelling be-
taat. De gelijkenis gaat zelfs zover, dat
t twee molens zijn! Vroeger waren er
twintig, of zoals de Samsinger zeggen
Paa Samsö möllene var tyve" „op
5amsö zijn de molens met z'n twinti
gen" of „op S. zijn de molens dieven".
Ms ze op het eiland over molens begin-
len te praten komt stevast dat grapje.
Eén- of tweemaal per dag
een boot
Op een bootverbinding als wij op
Texel hebben zijn ze jaloers. Daar gaat
's winters één keer per dag een boot
van Aarhus, een gelijk aantal keren
van Kalundborg en dan is er nog een
weinig vertrouwen wekkende dienst
met een klein schip vanaf Hov in Jut
land. De boot, met een capaciteit van
een 75 auto's, doet twee uur over de
tocht, tijd genoeg om een pot koffie te
drinken (in Denemarken volsta je niet
met één kopje, maar bestel je een pot
en eet er wiener bröd bij). De reis voor
ons gezinnetje van twee volwassenen
en twee kinderen van 4 en 5, alles in
een autootje dik onder de 4.25 m. lang,
kost heen en terug 91,20 kronen, wat
neerkomt o:p 45,De chauffeur is,
zoals op veel Deense veerboten, gratis.
Wel een heel bedrag, maar bij een wat
langer verblijf doet dat er niet zoveel
toe. Het veer van Hov (geen Staatsveer
zoals de dienst Aarhus - Samsö -
Kalundborg) is wel goedkoper en doet
korter over de overtocht, maar in min
der komfortabel en laat wel eens ver
stek gaan, zoals wij ervoeren toen wij
het toch eens wilden proberen. De
veerdienst Aarhus - Samsö - Kalund
borg opent ook de mogelijkheid Samsö
Dp te nemen in een rondreis door Dene
marken. Zo zijn wij al eens op de heen
reis via het veer Puttgarden (Fehmarn)-
Rodby naar Kopenhagen gereden, waar
bij wij het eiland Mon met z'n beroem
de krijtkliffen hebben aangedaan, en
jingen verder via Kalundborg naar
iamsó en later daarvandaan naar Aar
hus in Jutland.
Wat biedt Samsö de toerist?
Het toerisme is er nog lang niet zo
•terk ontwikkeld als bij ons. In 1966
>oekte men er maar zo'n 40.000 over-
ïachtingen, maar volgens mij zal er wel
v/at aan de gastenstatistiek ontbreken.
2r zijn drie campings voor in totaal
~o'n 1000 kampeerders, verder zijn er
ca. 700 bedden n gemeubileerde huizen
en bungalows, alsmede 375 in pensions
en hotels.
Er is ook een jeugdherberg. Een groot
aantal bedrijven heeft in en rond
Ballen, de badplaats aan de oostkust,
'en vakantiehuis.
De WV-informatrice, één van onze
tennissen op het eiland, heeft het in
deze tijd razend druk met het reserve-
i van huisjes e.d. Wat dat betreft zijn
se daar weer wat verder dan hier, maar
de financiële positie van de VW is er
Dvengens nogal slecht.
De uitgestrekte zandstranden, de na-
uur en het landschaps- en dorpsschoon
djn de grootste aantrekkelijkheden van
iet eiland. Ook het klimaat is een be
langrijk argument voor een vakantie op
>amsö, want niet alleen regent het er
'eel minder dan op het Deense vaste-
and maar men heeft er ook minder
'onst De neerslag is er minder dan 500
uni. en men registreert er 30 dagen
Hinder met nachtvorst.
Er zijn prachtige mogelijkheden voor
etsers, die je er ook voor een habbe-
trats kunt huren. Een vervoermiddel is
rouwens wel een voordeel, want de
>ussen rijden er niet bijzonder fre-
fwent.
De Denen zijn echte watersportlief
hebbers, zodat je er langs de kust altijd
'eel zeilboten ziet. Ook de sportvisserij
5 er zeer geliefd.
■tllabj erg
Bordby
OnsbJ«rf
Tranebjtrc
-M
to
Kalundborg
Asperges en vroege aardappelen
Denemarken staat bekend als een
sterk agrarisch land en Samsö is op die
regel geen uitzondering. Het Sam-singer
melkvee, lichtbruine koeien zonder
horens, die melk met een vetpercen
tage van 4,40 geven, zie je overal in de
kunstweiden lopen, aan de roop of de
ketting. Er zijn er net zoveel als hier:
4500. 's Avonds komt de boer ze van
het land halen, alle beesten worden met
de kettingen aan elkaar vastgebonden
en lopen achter de boer aan (op z'n fiets
vaak) naar de boerderij om gemolken te
worden. De Samsinger boter en vooral
kaas zijn bekend.
Ook bekend zijn de asperges van het
eiland; er is zelfs een konservenfabriek-
je. Een vreselijk arbeidsintensief be
drijf; elke asperge wordt met de hand
uitgegraven en -gestoken. Het zachte
klimaat, en vooral ook de geringe hoe
veelheid regen in het voorjaar, maakt
het land zeer geschikt voor vroege
aardappelen. Vorig jaar werden op 29
mei de eerste aardappelen van Samsö
op de Deense markt gebracht.
Schapen zie je er weinig. We waren
blij verrast toen wij ontdekten dat een
buurman van onze kampboer een
Texels schaap met een lam had. Toen
wij met hem aan de praat raakten, liet
hij zich er zeer lovend over uit, maar
hij had de dieren meer voor de lief
hebberij dan voor het gewin.
Visserij
De visserij vonden wij maar primi
tief. Er zijn in de vijf haventjes van
het eiland in totaal zo'n zestig vissers
met een stuk of 20 grotere, houten kot-
tertjes en een 25-tal kleine open bootjes
met motor. We hebben een paar maal
gezien wat ze 's morgens met de auto
van de viscoöperatie meegaven: een
kistje garnalen en één flinke kreeft, een
kist platvis (rödspaetter), 'n kistje puit
aal, een Meiner kistje aal en dan vaak
nog wat allerlei. De grotere boten vis
ten wel op kabeljauw en schelvis. Toch
was de vangst over 1965 in totaal 1358
ton. De Denen eten veel vis, zodat het
grootste deel van de Deense vangsten
voor de binnenlandse markt bestemd is.
De viskonserven zijn er overigens heel
wat gekultiveerder dan bij ons; de ha
ring wordt netjes gefileerd, zonder vel
of graat, in allerlei sausjes ingeblikt of
zachtgezouten in potten gedaan.
De ruwe zoute haring zoals wij die
eten, kennen ze niet.
Vogels
De bovenmeester (overlaerer) van de
school in Tranebjerg, de hoofdplaats
van het eiland, Kristian Lamberg, is
onze vogelvriend op het eiland. Met
hem ben ik verscheidene malen op ex
cursie geweest. Er is veel te beleven op
Samsö. De hele Stavns Fjord (een uit
gestrekt wadgebied eigenlijk, met een
groot aantal eilandjes) is natuurreser
vaat. Ook de kleine eilandjes voor de
kust van Samsö gelegen, zijn bescherm
de broedgebieden. Er broeden op die
eilandjes vooral meeuwen (o.a. veel
kleine mantelmeeuwen) en sterns. Door
zijn grote verscheidenheid aan land
schappen kun je er vogels van velerlei
pluimage zien. In het prachtige beuken
bos op de zuidpunt van het eiland,
Brattingborg Skov, broeden o.a. spech
ten en verder vele soorten zangvogels
en ook buizerden. Een veel voorkomen
de vogel is de grauwe gors, die overal
in het zachtgolvende heuvelland van
Samsö zijn warrig lied laat horen. In de
zandkliffen van het Nordland broeden
oeverzwaluwen en een aantal (plm. 5)
zwarte zeekoeten. Overal langs de kust
zie je eidereenden en in mindere mate
ook bergeenden en middelste zaagbok
ken. Kluten, kievitten tureluurs en
scholeksters broeden vooral in de om
geving van de Stavns Fjord. Andere
vogels die wij er waarnamen: bonte
kraai, wespendief, dwergstern, bonte
vliegenvanger en watersnip. In het
bosje, waarin wij kampeerder zaten ze
ker tien spotvogels te zingen, een onge
kend grote dichtheid; deze soort schijnt
een voorkeur te hebben voor vlieren.
- L£jLïh»..J jj
Ja, en wat moeten wij nog meer over
Samsö vertellen? Och, laat ik eens in
het kort vertellen hoe een dag door ons
doorgebracht werd in onze vakantie
vorig jaar mei. Een week na Pinkster
kwamen we op het eiland aan, we wer
den met open armen ontvangen door
onze vriend Regner Foged, de baas van
het kampeerterrein „Klitgaard", en zijn
vrouw en direkt op de koffie genood.
Je drinkt dan niet één kopje, maar drie
of vier en eet er onderwijl wiener bröd
(heerlijk gebak van bladerdeeg) bij of
ander lekkers. In ieder geval, als je de
„kaffe" op hebt hoef je niet meer. Maar,
ik dwaal af, laat ik beginnen op zo
maar een dag: als we om een uur of
acht zijn opgestaan, eens naar de lucht
hebben gekeken en ons hebben gewas
sen, stappen vader en de kinderen in
de auto om naar de bakker te rijden.
Na met een „go' dag" (goe'dee) binnen-
HOOFDPIJN poeders
KIESPIJN poeders
HOEST poeders werken
GRIEP poeders verrassend
gestapt te zijn vragen wij ons „Fransk
bröd", knapperig nog warm witte brood
gebakken zoals het viel (niet in een
vorm), misschien kopen we er een pak
Rugbröd bij, wat de Denen voor hun
„smörrebröd" gebruiken, fliesterdun.
We nemen afscheid met een „Farvel",
de laatste lettergreep flink uitgerekt, en
tuffen weer terug naar de camping, on
derweg steeds onze hand opstekend
voor passanten.
Na het eten rijden we naar Langöre,
een van de vissersplaatsjes van het
eiland, om er wat te fotograferen of te
tekenen, naar de vogels te kijken en
te zien wat de vissers binnenbrengen.
„Kinderen, die vragen, krijgen ant
woord", zodat we dank zij de nieuws
gierigheid van onze kinderen gauw aan
de weet komen, dat een kreeft een
„hummer" is en puitaien „aalkwabber"
(Olkwabber). Later maken we een kijk
je bij de uitkijktoren op Samsö's hoog
ste heuvel de Ballebjerg die 64 meter
boven de zee uitrijst. Aan het strand
dichtbij staat een visser, één van onze
twee buren van het kampeerterrein, een
Duitser, met de werphengel op kabel
jauw te vissen. In zee tjoekt een een
zame, lichtblauw geschilderde, kotter
voorbij. In de verte herkennen wij de
kust van Jutland en dichterbij ligt het
satelliet-eilandje Tunö, waar je komt
door van de boot van Aarhus naar
Samsö over te stappen op een soort
hobbelende reddingboot.
Een ochtend is gauw om en we gaan
gauw nog wat boodschappen doen (op
zaterdagmiddag is alles dicht), naar de
melkboer voor een fles „echte melk",
waar je de room dik op ziet drijven, en
een pakje roomboter die niet veel goed
koper is dan bij ons (althans vorig jaar,
wij zijn nu wel flink uitgelopen). De
„Köomand" levert ons de rest, wanneer
althans de groentevrouw niet nog een
kropje sla heeft (wat niet altijd het ge
val is, want in Nordby hebben de men
sen zelf een tuintje en eten ze erg
weinig groente). De „slagter" slaan we
wel eens over, want vlees is wel wat,
maar niet veel goedkoper dan hier. O
ja, nog even een krant kopen bij een
van de vele koek-en-zopie kramen
langs de weg, dichtbij het openbaar
toilet, dat ondergebracht is in een oude
school (de Denen vinden zoiets niet vies
zoals men in Nederland schijnt te doen).
„Selvbetjening" staat er met grote let
ters bij een bak met kranten. Ik pak
een „Politiken", het Deense Parool,
kijk wat hij kost en doe m'n centen in
het bakje. Het ijsje (er is grote keus in
verpakt ijs) voor de kinderen ontkomen
we niet aan.
Schilderachtig
Nordby is een mooi dorp met veel
oude witgeschilderde vakwerkhuisjes,
met overal bloemen eromheen, tulpen,
krokussen, narcissen gouden regen,
alles bloeit tegelijk, 's Zomers staan
overal voor de huizen de stokrozen te
bloeien. Vooral rondom de dorpsvijver
staan prachtige huisjes waar de huis-
look vaak op het dak boven de deur
groeit. Enkele huisjes zijn in plaats van
wit, roze of blauw geschilderd. Doordat
de bevolking eerder af- dan toeneemt
(de gemiddelde leeftijd is hoog en voor
al de leeftijdsgroep 14 - 25 is slecht
vertegenwoordigd, omdat die voor stu
die of voor het werk buiten het eiland
wonen) zijn er weinig ontsierende nieu
we woningen, want ook in Denemarken
zijn de nieuwe huizen niet altijd even
mooi.
's Middags na het eten blijven moe
der en de kinderen op de camping, spe
len op het strand onder aan het klif,
waarop onze tent staat, of in het be
schuttende bos, waar je zoals wij heb
ben ervaren, al in april flink bruin
kunt worden, want de zon schijnt op
Samsö vaak. Ik ga in die tijd op stap
met kijker en fototoestel om de nek,
tekenboek onder de arm. Een tocht
langs het strand om de noordspits van
het eiland heen,, langs de in zee steken
de landtong van Issehoved, waar de
golven van oost en west elkaar ont
moeten en waarvandaan je het schier
eiland Mols met het witte torentje van
het Deense Volendam, Ebeltoft, kunt
zien, naar de vaak gure westkust waar
de zwarte zeekoeten broeden. Hier
vliegen de stormmeeuwen, die op het
met grote en 'kleine, door de branding
gladgeslepen rolkeien bezaaide strand
broeden, luid krijsend om me heen.
Hier en daar leidt een smal
paadje tegen het klif op. Na een tijd
over de keien gelopen te hebben tot ik
het moe ben, klim ik bij de Ballebj erg
de heuvel op en wandel verder door het
wijde, stille heuvelland. Hier en daar
staan wat zomerhuisjes, blokhutten of
oude huisjes, vaak ook heel moderne
dingen, maar altijd in onopvallende,
met het landschap harmoniërende,
kleuren en stijl, veelal verscholen tus
sen de bomen of de plooien van het
land. Als ik uiteindelijk weer op „Klit
gaard" aankom, zijn de boeren al van
het land onderweg naar huis een rits
koeien achter zich aan en is Regner
Foged druk bezig de oogst asperges van
die dag binnen te halen.
Na het avondeten al of niet met de
niet voor de fabriek geschikte asperges,
zakken we even lekker uit, leggen Ca
roline en Arnold in de slaapzakken, le
zen een verhaaltje voor en luieren nog
wat. Vanaf de rand van het klif kijken
we uit over de zee, waar we niet alleen
veel vogels zien, maar ook nu en dan
de rugvin van een buitelende bruinvis.
Enkele dagen later zal ik met onze
Duitse buurman in de vouwkano naar
het 7 kilometer verder gelegen eilandje
Kyholm varen en onderweg een hele
kudde van die dieren ontmoeten. Een
hete dag was dat in begin juni, het wa
ter was spiegelglad en wij kwamen har
der vooruit dan de twee grote zeilbo
ten, die we onderweg tegenkwamen. Op
het eiland hadden we het zwaar te ver
duren tussen de talloze stootduikende
meeuwen.
Misschien gaan we die avond ook nog
even op bezoek bij de kampbaas, want
die wil altijd graag nog. wat „snakke"
over zijn en ons eiland, over van alles
en nog wat. Of we 'kijken wat naar de
televisie en drinken koffie en nog eens
koffie, eten eigengebakken koek en
ander lekkers. Als we afscheid nemen
doen we dat zoals dat in Denemarken
hoort met „tak for kaffe" waarop we
ten antwoord krijgen „velbekomme" of
,tak for besög". Die Denen zijn grenze
loos beleefd. In ieder geval wordt je al
binnengenood met „v eikommen" en
word je bedankt voor het bezoek. En
de volgende dag zegt de gastvrouw nog
eens „bedankt voor gisteren" en dan is
het niet gek dat je later nog eens be
dankt Een leuk grapje daarover doet
de ronde: op een keer kwamen twee
heren elkaar op straat tegen, de een zei
tegen de ander „tak for sidst" (bedankt
voor laatst), waarop de ander ant
woordde „maar je bent al in geen jaren
bij ons geweest". „O, dan alvast voor
de eerstkomende keer bedankt".
Op een avond twee jaar geleden, 30
april was het strekte ik 's avonds in
het schemertje nog eens de benen en
waande me, toen ik uit het bos kwam,
op Texel. Overal laaide de Meierblissen
hoog op! Later wist ik, dat die meer in
Noord-Europa voorkomen. De Ooster-
enders moesten maar uitkijken, de
Meierblis is vast een nog van de Noor
mannen overgehouden heidens ritueel!
Als we, altijd te vroeg, aan het eind
van onze vakantie weer koers naaf
Holland zetten, doen we dat met het
vaste voornemen weer terug te komen
in een volgend jaar. Samsö heeft ons
hart gestolen, het doet ons ook denken
aan het stille Texel van vroeger toen
dat eiland nog niet overspoeld werd
door tienduizenden. Het is een eiland
om vóak terug te komen.
In 1866 schreef „Godsinspektör"
Kruse in een tot Samsinger volkslied
geworden gedicht
Samsö, o Samsö, du grönklaedte
Her vil jeg leve, og her vil jeg dö
Tak for de Glaeder mig livet her gav
Tak for du engang vil vaere min Grav!
(Samsö, o Samsö, jij eiland in 't groen!
Hier wil ik leven, en hier wil ik
sterven!
Dank voor het plezier dat het leven
hier me gaf
Dank voor „eens" dat jij zult zijn
mijn graf
Afgesloten voor autoverkeer
PAD DOOR „DE NEDERLANDEN"
WORDT OPGEKNAPT
De bekende zandweg door „De Neder
landen" (bij de Muy en het Oorlogs
schip) wordt momenteel door Staatsbos
beheer opgeknapt. Het pad wordt ge
ëgaliseerd en er wordt een laag vrucht
bare grond aangebracht, waarop gras
zal worden gezaaid. Om herhaling van
de beschadiging te voorkomen, zal het
pad worden afgesloten voor autover
keer.
Bezoekers van het gebied kunnen hun
auto stallen aan de 's Hertogenbosch-
weg of het Mienterglop De excursie
route van De Muy is in verband hier
mee enigszins gewijzigd en begint nu
bij de 's Hertogenboschweg. Ten behoe
ve van excursiedeelnemers zal hier een
kleine parkeerplaats worden aangelegd.
INTERESSANTE DIA-AVOND VAN
KOTEX
De heer S. J. Houtenbos uit Alkmaar
hield voor de kleindierensportvereni-
ging „Kotex" in Hotel „De Zwaan" een
boeiende dia-voordracht. Voor de pauze
vertoonde hij een groot aantal dia's
over Nieuw Guinea, wat mogelijk was
door medewerking van het Kon. Insti
tuut voor de Tropen. Natuurlijk liet de
heer Houtenbos ook iets zien van de
enorme vogelrijkdom van Nieuw Gui
nea. Na de pauze kwamen de diverse
in bos, hei en veld voorkomende Euro
pese vogels aan bod. De belangstelling
voor deze avond bleef ver beneden de
verwachitng. Van de ca. 100 leden wa
ren slechts 35 gekomen.
UITSLAG VERLOTING
VORMINGSINSTITUUT
Woensdagavond is door wachtmeester
Buis van de Rijkspolitie de trekking
verricht van de loterij, die door het
Vormingsinstituut voor Meisjes was ge
organiseerd. Winnaar van de eerste
prijs een reis naar Valkenburg, de Ar
dennen en de Eifel, werd de heer Jelle
Timmer te De Waal. Tweed prijs, kof
fiemolen, werd gewonnen door mej.
Reinie Timmer te Oosterend en de der
de prijs, een 2-pers. laken- en slopenset,
was voor mej. Hetty Bakker te De
Koog. Deze en de overige prijzen wor
den bij de winnaars thuisbezorgd. De
verloting is een groot succes geworden.
Van de duizend loten bleven er slechts
13 onverkocht. De netto-opbrengst be
draagt ongeveer 700,waardoor de
financiële problemen van het instituut
heel wat lichter zijn geworden.
BAL NA BEIDE AVONDEN
In tegenstelling tot eerdere -berich
ten zullen beide „grote" avonden van
de R.H.B.S. Texel, op 29 en 30 maart,
worden besloten met bal.
Ho—frdrawk In toblotvorm. 95ct
Gedeputeerde Staten vinden
GS: „Wij zijn te laat in de plannen
gekend"
RIJKSGEBOUW VAN 22 - 25 M.
HOOGTE BIJ HAVEN TEXEL
In de polder 't Homtje op Texel bij
de haveningang zal een gebouwencom
plex verrijzen, waarvan de hoogte zal
variëren van 22 tot bijna 25 meter. Het
is een vestiging van het Nederlands
instituut voor het onderzoek der zee.
Het stervormige hoofdgebouw krijgt
drie vleugels met een gevellengte va»
tachtig meter. Het waarnemingsaqua-
rium wordt net zo lang en wordt tien
meter hoog.
Een en ander blijkt uit de antwoor
den van gedeputeerde staten van
Noord-Holland op vragen van drs. R. J.
de Wit, lid van provinciale staten, die
van mening is dat een dergelijk hoog
gebouw op de zuidpunt van Texel een
onaanvaardbare aantasting betekent
van het unieke landschap.
Besteksklaar
Gedeputeerde Staten antwoorden
hierop, dat zij weliswaar in deze plan
nen zijn gekend, maar op een tijdstip
waarop de tekeningen al besteksklaar
waren. Bovendien deelde de minister
van onderwijs en wetenschappen toen
mee, dat aan de bouwplannen door het
rijk reeds grote bedragen waren uitge
geven en dat verandering van de plan
nen grote financiële offers zou eisen,
terwijl vertraging van de bouw uit we
tenschappelijk oogpunt tot ernstige con
sequenties zou leiden.
„Door deze onjuiste gang van zaken",
aldus gedeputeerde staten, „zijn wij in
een verantwoorde belangenafweging en
in onze vrijheid van beslissing ernstig
bemoeilijkt".
Zij hebben zich dan ook vorig jaar
september met een brief tot de minister
van volkshuisvesting en ruimtelijke or
dening gewend, waarin zij hun bezwa
ren tegen deze bouwplannen hebben
uiteengezet. (Het Parool)
Dat was dan Godsinspektör Kruse,
maar wij vinden het niks gek. Het heeft
in ons hart al een heel speciaal plaatsje
ingenomen, naast Texel, z'n Hollandse
verwant.
Na al deze lyriek nog even zakelijk:
Het Deens Verkeensbureau is gevestigd:
Joh. Geradtsweg 58, Hilversum. Ook bij
de WV-Texel zijn folders voorradig.
Overigens zal Fru Inge Vadstrup van
de Samsö Turistforening in Brundby op
Samsö graaf alle gewenste inlichtingen
geven. Zij heeft mij gezegd, dat ze
graag Hollanders als gast heeft
ANDRI BINSBERGEN.
oooo
