AGENDA
100 ton melk van Emma 17
VAN ARBEIDSKOE TOT RARITEIT
De geit heeft haar tijd gehad
De Ruitersport
ief uit de Philippijnen
Uitkeringsbepalingen
Zuiderzeesteunwet verruimd
Waddencommissie
bestudeert voor- en nadelen
Oplossing kruiswoordpuzzel
KRUISWOORDPUZZEL
RDE blad
TEXELSE COURANT
0 na liKri - bjllii ivinlvotrd^tld *#n d#
lardrijden is gezond, daarom 2de
paasdag een puzzelrit
iet alleen wordt bij het rijden de
ahaling en bloedsomloop gestimu-
d, maar ook het rechtop zitten ver
een goede voeling met het paard en
nik van dij- en kuitspieren.
Dk dwingt het tot gebruik van hals-,
en rugspieren. Het vraagt van de
t een voordurende oplettendheid bij
adans en beweging van het paard:
draf, galop.
aar leer je de natuur meer waarde-
n dan op de rug van een paard, dat
ewillig over de moeilijkste paden
!e eenzaamste plekjes brengt? Voor
kameraad neemt geen konijn of
nt de vlucht.
paardensport leert ons meer liefde
het dier, staalt onze wil, dwingt
elfbeheersing en samenwerking,
aar wordt teamgeest meer beproefd
bij het optreden van een rijvereni-
lere zaterdag wordt er getest op
terreien van de heer Jb. Schoorl
de Pijpersdijk. 2-3 uur de Wad-
uiters en 3 - 4 uur de grote pony's,
orgens van 10-11 uur de kleine
r's. 's Is nu ook de tijd om U als lid
bgeven.
asmaandag een puzzeltocht. Ver-
11 uur van parkeerterrein hoek
elminalaan-Waalderstraat. Er
dt in paren gereden. Inleggeld ƒ1,
leden /2,
prijsuitreiking is in Catharina-
e. Van 12 tot 2.30 uur is het daar
comen en gaan van ruiters. Komt U
kijken.
ens Waddenruiters en Kloppertjes,
J. Agter, voorzitter
'ste vrienden,
maanden medische behandeling
m'n maagkwaal heeft toch mei
ien verhinderen dat ik heb genoten
de heerlijke zomer in Holland,
bedoeling was 't tot Kerstmis hier
wat kalm aan te doen, doch we-
het wegvallen van een confrater
ik graag onmiddellijk een nieuwe
aanvaard.
:t is weer een landbouwgebied,
als Conner, doch dichter bevoikt.
hier zochten en vonden pioniers
nieuw bestaan door het wegkap-
van oerwoud en ze zijn nu na 25
door 't ergste heen. Ondanks het
ek aan werkers zijn we sinds 5
op hun dringende uitnodigingen
;en geestelijke verzorger te hebben
gaan. Het betreft 20 tot 25.000 men-
van twee gemeenten, verspreid
20 dorpen.
zijn begonnen met 't onderwijs
lebben er nu een huis en kerkje,
de Memisa zullen we medicijnen
[angen voor een kliniek alsmede
tot 't bouwen van een gebouwtje
ontspanning voor de jeugd, ver
hingen, bibliotheek en leeszaal.
)k stonden de mensen spontaan wat
'd af waaróp ik volgens 't beproefde
Pt van „leer èn demonstreer" weer
ftuinen zal aanleggen.
;t gebied wordt omzoomd door nog
egankelijke bossen. Op de kaart
wit" aangegeven dus „unexploned"
nbekend gebied. De bosbewoners
den n.l. tot nu toe iedereen die
m hun domein waagde.
'ge ik ook hier weer, mede door
jebed door 't brengen van de Blijde
Ischap, vele mensen veel goed kun-
doen door hun een groter besef te
n van hun menselijke waardigheid,
naast hoop ik hun materiële le-
wistandigheden te verbeteren door
3r*ngen van betere zaden, planten,
"P landbouwmethoden, en uitein-
i coöperatie.
nslotte erken ik met grote dank-
^eid uw giften en hoop ook in m'n
we plaats op uw hulp te mogen
len 't Eenvoudigste: giro 58 62 10
'eprocuur Leidschendam t.b.v. pa-
ianösma, Philippijnen.
ly God bless you!
Rev. T. Brandsma,
Cath. Rectory,"
Madela,
Nueva Viscaya,
Philippijnen
OOSTEREND De zeventienjarige
koe Emma 17 van de heer J. P. Her-
weijer in 't Noorden viel woensdagmor
gen een bijzondere huldiging te beurt.
Emma 17 had het namelijk als eerste
koe op Texel gepresteerd 100.000 kilo
gram melk te produceren. Zij kreeg
hiervoor een groot groen-zwart lint en
de belangstelling van o m. burgeme°s-
ter Sprenger. Om half elf werd Emma
17 het lint om de hals gedaan door de
voorzitter van de Texelse fok- en con
trolevereniging, de heer KI Zuidewind.
Andere aanwezigen waren de voorzitter
van de K.I.-vereniging de heer B. v. d.
Beek en de hêer C. van Groningen na
mens de voorlichtingsdienst.
Emma is de dochter van Emma 7 en
Scout. Zij is geboren op januari 1953
en leverde haar honderdduizendste kilo
melk af op 1 maart 1970.
Bij besluit van de Minister van Ver
keer en Waterstaat dd. 27 februari 1970
zijn de uitkeringsbepalingen ingevolge
de Zuiderzeesteunwet verruimd.
De Wet verstaat onder belangheb
benden, hen die op 25 juli 1918 hoofd
middel van bestaan vonden in de uit
oefening van de visserij op de Zuider
zee. Thans worden ingaande 27 fe
bruari 1970 de weduwen van belang
hebbenden (zie hiervoor) met belang
hebbenden gelijkgesteld, indien de we
duwe:
de 65-jarige leeftijd heeft bereikt,
geboren is voor 1 januari 1913,
en weduwe is van een belangheb
bende,
die hetzij tot zijn overlijden in het ge
not was van een geldelijke tegemoetko
ming, indien hij ten tijde van zijn over
lijden als vergunninghouder, mc-de-ei-
genaar of knecht de IJsselmeervisserij
zou hebben verlaten, voro zulk een te
gemoetkoming in aanmerking zou zijn
gekomen.
Degenen die op grond van het vo
renstaande menen in aanmerking te ko
men voor een uitkering worden ver
zocht hetzij schriftelijk hetzij telefo
nisch (02220) 3041 toestel 214, contact
op te nemen met de Sociale Dienst
Texel, p a. Raadhuis te Den Burg, wel
ke dienst eveneens nadere1 inlichtingen
kan verstrekken dan wel behulpzaam
zal zijn met het indienen van een aan
vraag.
Inpoldering Waddenzee
Door de minister van verkeer en wa
terstaat en zijn ambtgenoot van volks
huisvesting en ruimtelijke ordening is
een commissie ingesteld, met opdracht
de regering .te rapporteren omtrent de
principiële mogelijkheden en de voor-
en de nadelen van inpoldering in de
Waddenzee. Aan de hand van het rap
port zal de regering beslissen, of en in
hoeverre bepaalde mogelijkheden nader
zullen worden uitgewerkt. Bedoelde
commissie is op 4 maart j.l. als „Wad
denzeecommissie" geïnstalleerd.
Dit deelt minister dis. J. A. Bakker
mede, tevens namens betrokken be
windslieden, in antwoord op door het
Tweede Kamerlid, de heer Van der Lek
schriftelijk gestelde vragen.
Minister Bakker acht het werk van
de Waddenzeecommissie van de Ko
ninklijke Nederlandse Academie van
Wetenschappen van grote waarde. Blij
kens haar taakomschrijving ligt het ac
cent bij die commissie echter op het
wetenschappelijk onderzoek. De thar^s
ingestelde Waddenzeecommissie heeft
een bredere taak en samenstelling met
het oog op de belangrijke bestuurlijke
en beleidsaspecten, die aan een desbe
treffende regeringsbeslissing terzake
zijn verbonden. Uiteraard zal van de
adviezen van de (Academiale) Wadden
commissie gebruik worden gemaakt.
Haar voorzitter maakt mede ten behoe
ve van de nodige coördinatie deel uit
van de (overheids) Waddenzeecommis
sie.
Een werkgroep uit de Waddenzee
commissie is belast met de economische
waardebepaling van de voor- en nade
len van inpoldering in dit gebied. In
deze werkgroep hebben zitting een
hoogleraar m de economie, vertegen
woordigers van vijf betrokken departe
menten, w.o. dat van landbouw en vis
serij, voorts van het Centraal Planbu
reau en van het Landbouwschap.
Daarnaast zullen de door de vraag
steller genoemde milieuhygiënische, re
creatieve, biologische en internationale
acpecten in andere werkgroepen aan de
orde komen Alle werkzaamheden van de
werkgroepen zullen in adviezen aan de
Wadenzeecommissie uitmonden, het
geen naar de mening van minister drs.
Bakker waarborgt, dat alle bij de stu
die van belang zijnde aspecten in de
rapportering tot hun recht zullen ko
men.
Horizontaal; 1. genever; 6. Veendam;
12 AOW; 13. op; 15. re; 16. Ate; 17. Is;
19. Ierland; 23. mi; 24. rekel; 25. set;
26. oker; 28. kader; 30. Ie; 31. elk; 33.
non; 34. adder; 36. stand; 38. sober; 40.
st; 41. de; 42. i.e.; 43. i.e.; 45. ovale;
48. vrede; 50. akker; 52. mal; 54 tea;
56. va, 57. ampel; 59. daar; 60. pro;
62. Eifel; 63. r.k.; 65. toerist; 68. Aa;
69. Ems; 71. sr; 72. en; 74. vla; 75. nala
ten; 76. brutaal.
Verticaal: 1. galjoen; 2. Eos; 3 n.w.;
4. v.o.; 5. epiek; 7. era; 8. e'ens; 9. da;
10 atm.; 11. meikers; 14. nr.; 18. ver;
20. eland; 21. loens; 22. derde; 24. rek
stok; 27. kl.; 29. do; 30. Ie, 32. radar;
34. abeel; 35. drietal; 37. nel; 39. oir;
44. laveren; 46. veert; 47. emmer; 48.
vlees; 49. garnaal; 51. ka; 53. a.p.; 55.
c.a.; 58. liter; 59. Dee; 61. oost; 64.
K.M.A., 66. ere; 67. ik; 68. a!a; 70 s.l.;
73. nu; 74. va.
53 5 U
B5 66
BURGERLIJKE STAND VAN TEXEL
van 18 tot en met 24 maart 1970.
Geboren: Joris, zv. Johannes A. M.
Visser en Theresia M. Smit; Klasina
Petronella, dv. Berend P. Nieboer en
Cornelia Vermeulen, Nienke Heidi, dv.
Fridtjof Blanken en Méri Peetoom;
Catharina Fikje Gerarda, dv. Wiebe
Ipenburg en Janny Biesboer; Esther,
dv. Jan C. Dijker en Alida G. Baker;
Linda José, dv. Jelle Wiersma en Aly J.
Geus; Jesca Reina Jacoba, dv. Eduara
Moojen en Geeske Waaijer; Majanka,
dv. Marius W. Trap en Cornelia van
der Zee.
Ondertrouwd: Jacob Mets en Nanda
van der Ster; Jacobus C. Zijm en
Trijntje van der Meer.
Overleden: Cornells M. van Heer-
waarde, oud 58 jaar. wonende te Den
Burg.
Vrijdag 27 maart
Den Burg, „J'elleboog", 20.00 uur, dan
sen met Honest Men.
Zaterdag 28 maart
Den Burg, „J'elleboog' 20.00 uur, dan
sen met Honest Men.
Zondag 29 maart
Den Burg, „J'elleboog", 20.00 uur, dan
sen met Honest Men.
Maandag 30 maart
De Koog, „Om de Noord", 13.00 - 14.00
uur, openingswandeltocht ,,'t Gouwe
Boltje".
Vrijdag 3 april
Den Burg, kantine LTS, 20.00 uur. foto
club „De Kiekendief" clubavond
Horizontaal; 1. bestemming; 3 werp-
strik; 8. tijdperk; 11. boom; 13. eng.
voorzetsel; 15. bevel; 16. hoefdier; 18.
fr. lidwoord; 19. log; 20. bijb. naam;
22. wapen; 23 water in Friesland; 24.
pl. in Noorwegen; 27. dierengeluid; 28.
uitroep; 30. familielid. 31. slede; 32.
vaartuig; 34. lidwoord; 36. waterhoogte;
38. feestkleding; 39. edelsteen; 40. die
renverblijf; 41. onmeetbaar getal; 42.
spil; 43. zangnoot; 44. jongensnaam; 46.
kindergroet; 47. de onbekende; 49. anno;
50. waterweg; 55. voedsel; 57. metaal;
58. lokspijs; 59. jong dier; 60. toets al
leen; 61. maatschappij vorm,62. titel; 63.
geogr. aanduiding, 65. pl. in Noordhol
land; 71. gebogen; 72. vervoermiddel;
73. bevestigingsmiddel.
Verticaal: 1. malle; 2. en dergelijke;
3. laatst leden; 4. water in Brabant; 5.
kledingstuk, 6. N.V. (fr.); 7.onder an
dere; 9. getij; 10. strijdperk; 11. deel;
12 moeilijk; 14. telwoord; 15. ijle stof;
17. Soc. Econ. Raad; 18. riem v. jacht
honden; 20. schortje; 21. meisjesnaam;
25. werelddeel; 26. projectiel; 29. stop
plaats; 32. duivel; 33. ik; 35. klooster
voogd, 37. ivoor; 43. steenmassa; 45.
bid; 46. roofdier; 48. wrede keizer; 49.
bloem; 50. voorzetsel; 51 spaans land
voogd; 52. hartelijke; 53. zwijn; 54.
schaap; 56 godsdienst, 64. voorzetsel;
66. de lezer heil; 67. inhoudsmaat; 68.
jongensnaam; 69. als eerder; 70. goud.
VELEN beschouwen het paard als
het enige voorbeeld van een land
bouwhuisdier dat zijn tijd gehad heeft.
Zoals men weet is sinds 1950, toen de
mechanisatie op gang kwam, het
werkpaard praktisch verdwenen. Daar
staat dan tegenover dat het rijpaard
zich handhaafde en dat de ponyfokke
rij zich nog steeds uitbreidt. De paar
den verdwijnen niet. Ze komen terug
nu een aantal ponyruitertjes grotere
rijdieren verlangt. Wat verdwijnt in de
geit.
VOOR de oorlog telden we in ons
land wel 400.000 geiten. Een bloeitijd
voor het dier brak aan in de oorlogs
tijd. Wie e'en geit kon houden, deed dat;
dan beschikte men in elk geval over
melk. De geit zelf slachten en oppeu
zelen mocht niet, maar men deed het
natuurlijk op grote schaal. Onmiddel
lijk na de oorlog pakte men de zaken
goed aan: de geitenstamboeken stelden
de produktiecontrole in, zodat men kon
selecteren op melkgift en vetgehalte.
Er kwamen bokkenstations waar geiten
met prima vaderdieren konden paren
en zelfs de kunstmatige inseminatie
paste men toe.
Het is allemaal van de baan, al zijn
er nog restanten van fokverenigmgen
(zij het geen christelijke en katholieke!)
maar dat loopt af. De belangstelling
voor de geit is minimaal.
Moeilijker
EEN GEIT is een gevoelig, nukkig en
temperamentvol dier. Een schaap is een
mak beest. Een schaap kan 's winters
buiten lopen, een geit is zeer gevoelig
voor koude. Een geit produceert geen
wol (enkele buitenlandse rasser, wel,
maar dat geitenhaar is geen groot han
delsartikel), alleen maar melk en vlees.
Een schaaplam groeit harder dan een
geitlam.
Nu de melkboer overal aan de deur
komt en de melkprijs lager is dan waar
ook ter wereld, houdt men geen geiten
meer voor de melk, uitzonderingen
daargelaten. Bovendien heeft geiten
melk een luchtje, vanwege de andere
vetzurensamenstelling dan bij koeie-
melk. Doet u ze in de koffie, dan merkt
u het niet, maar geitenmelk drinken
gaat u gauw tegenstaan, ondanks het
wat hogere vetgehalte van meestal bo
ven de 4%.
In tegenstelling tot net schaap heeft
de geit, althans de bok, trekkracht ge
leverd. Een bokkewagen was vroeger
een reusachtig mooi stuk speelgoed
voor kinderen. Maarook een bok is (bij
onjuiste behandeling) nukkig. Als hij
weigert verder te gaan kunt u wel op
houden. Niets ter wereld is in staat
een onwillige bok te bekeren. Een geit
kunt u melken als u het elke dag zélf
doet. Zodra u ziek of weg bent staat de
boel op zijn kop, want tien tegen één
dat de geit zich niet door iemand an
ders laat melken! Met alle gevolgen
(uierontsteking enz.) daarvan.
Schadelijk
DE GESCHIEDENIS en de ontwikke
ling van de geit lopen vrijwel parallel
met die van het schaap. Vele volkeren
hielden geiten en schapen samen. Dat
deed men omdat de geit eet wat het
schaap versmaadt en omgekeerd.
Maar veel méér nog dan het schaap
heeft de geit bijgedragen tot verwoes
ting van het landschap. Want een geit
eet meer boombast. Zij kan op haar
achterste poten gaan staan (wat voor
een schaap onmogelijk is) en dus bo
men en struiken nog veel erger toeta
kelen. Verder hield men de geit omdat
zij wat méér melk gaf, om de bokken
als trekdieren te gebruiken en omdat
sommige (uitheenmse) rassen een soort
wol geven die men kan verspinnen tot
bijna onverwoestbare textiel.
Is de geit bij ons een zeldzaamheid
geworden, op de hele wereld is dat niet
zo. Volgens de F.A.O., de Voedsel en
Landbouworganisaite van de verenigde
naties, leven er op aarde zo'n 385 mil
joen geiten en hun aantal neemt nog
elk jaar met een paar miljoen toe. Eu
ropa telt rond 15 miljoen geiten: 4 mil
joen in Griekenland (waarheen wij veel
fokdieren hebben uitgevoerd), 3 mil
joen in Spanje, 1,5 miljoen in Italië,
1 miljoen in Albanië en evenveel in
Frankrijk. Rusland zal thans 6 miljoen
hebben.
Hittebestendig
AZIË HERBERGT de meeste geiten:
rond 200 miljoen, waarvan 80 in India
en Pakistan, 55 miljoen in China, 21
in Turkije, 18 in Iran en 5 in Indone
sië. Afrika bezit er naar schatting 120
miljoen waarvan de meeste in Nigeria
(21), Ethiopië (19) en Marokko (8). In
Amerika telt men rond 50 miljoen gei
ten, waarvan de meeste in Brazilië (15).
Mexico (13), Argentinië (5) en 4 mil
joen in Peru en evenveel in de USA.
Een klein aantal geiten komt voor in
Oceanië, Australië en Nieuw Zeeland,
nl. zo'n 182.000 in 't geheel.
Uit bovenstaande ziet u dat de geit
vooral voorkomt in warme landen. Zij
kan dan ook goed tegen de hitte. De
geit begint zeldzaam te worden in dc
landen met een hoog ontwikkelde rund
veehouderijwest-Eurc pa, de USA cn
Nieuw-Zeeland. Want daar heeft men
de minste behoefte aan de „arbeids
koe". U kunt hieruit afleiden dat de
toekomst voor de geit niet zo rooskleu
rig is. Waar de ontwikkeling verder
gaat komt de geit in de verdrukking.
De enige mogelijkheid om haar te
redden zou zijn, dat men specialiteiten
maakte: geitenharen kledingstukken en
geitekaas als delicatesse. Wat de laat
ste betreft heeft men in Frankrijk po
gingen gedaan. Plaatselijk kunnen ze
succes hebben, maar een grote toekomst
bestaat er niet meer voor de geit. Dat
de wereldgeitenstapel nog toeneemt
wordt door de FAO-deskundigen als
een veeg teken voor de ontwikkelings
landen beschouwd
In de taal
HOEWEL wide geiten zich niet in
ons klimaat konden handhaven en de
geitenteelt dus wel ingevoerd moet zijn,
dagtekent de geit hier van onheuglijke
tijden. De sporen daarvan vinden wij
terug in onze taal. Geit is al heel oud
woord. In het Middelnederlands vinden
wij het als gheet en gheit. in het Oud-
saksisch als geet en in het Oudhoog
duits als geiz (gcits) waaruit het tegen
woordige Duits dit Geiss is ontstaan.
De andere Germaanse talen hebben de
zelfde of verwante woarden, zoals het
Oudengels gaat en het huidige Engels
goat. Men veronderstelt een Germaan
se grondvorm gaiti, aie wel dezelfde
oorsprong zal hebben als het Latijnse
haedus (uit ghaidos, veronderstelde
men) en het Sabijnse lasdus geite-
bok.
Toch is het woord niet te verklaren.
Men denkt aan het Oudgriekse chaios.
oat herderstaf betekent of aan net Oud-
germaanse gaiza, dat speer betekent en
komt dan op een Indogermaanse wor
tel ghai punt(ig), scherp. Hel dier
zou dan zijn naam gekregen hebben
naar de puntige horens. Er zijn inder
daad vele geitenrassen met horens en
ze zijn niet zo gebogen als die van het
schaap.
Haar sik
U ZULT zeggen dat het Duits toch
ook die Ziege heeft en wij „sik". Inder
daad hangen beide woorden nauw sa
men, ook al denken de meestem dat
„sik" slaat op de baard die de geit en
bok dragen als ze volwassen zijn. Het
omgekeerde is echter het geval' als u
een mens met een baard een sik noemt,
is dat een naam die is ontleend aan de
geit.
Dit blijkt al uit de Middelnederlandse
benamingen sickel en tzicken voor geit
je. In het Oudhoogduits is dat Zickin.
Het Middelnederlands heeft ook seghe,
zeghe en tseghe en het Middelduits sege
»n tsege, waaruit het Nieuwhoogduits
Zeige en ons dialectische siege Deze
/ormen gaan terug op een veronder
stelde Germaanse vorm tig en een In-
Jogermaanse wortel digh. De beteke
nis is „zak uit dierenhuid gemaakt" en
dat is volkomen duidelijk. Maar het is
ook mogelijk, dat men te maken heeft
met een woord dat oorspronkelijk
slechts als lokroep werd gebruikt Zo'n
naam geeft men eerder aan de vrou
welijke dan aan de manlijke dieren en
vandaar dat geit en sik geen bok aan
duidden (thans wel de bok, maar dat is
pas later ontstaan).
Haar waarde
DE WAARDEDALING van de geit
als huisdier blijkt óók duidelijk uit on
ze taal. Een ouwe geit of een geitebrei-
er is een vleiende benaming. Aardige
zijn de vele afleidingen uit het Latijnse
caper of capri bok, omdat daaruit
het grillige karakter van de geit blijkt.
Een capriccio is een grillig muziekstuk
en het Italiaanse bijv. naamwoord is
capriccioso, grillig, eveneens in de mu
ziek gebruikelijk. Dat geit en bok ca
priolen of bokkesprongen maken is be
kend, 't is capricieus.
De chemicus gebruikt de geit ook
vaak. Want voor u is melkvet gewoon
vet, maar hij vindt daarin 16 vetzuren,
en daarbij zijn capronzuur, caprylzuur
en caprinezuur. Dat zijn vluchtige vet
zuren en ze kregen hun geitenamen
omdat geitemelk ze nogal veel bevat en
dus een eigenaardige geur heeft.
Ondanks het verscheiden van de geit
in onze streken neemt de huisvrouw
nog iedere dag een geitevel ter hand.
Dat is haar zeem, gemaakt van de huid
van pas geboren geitlammeren. Als u
dat een bikkelhard gebruikt vindt mag
u bedenken dat de kinderen vroeger
op de stoep bikkelen met de gewrichts
beentjes van de geit (of schaap).
