Bolomey komt met alternatieven
uivering bij de bron
goedkoper dan
ersleidingen
c
L^T7~~
ver
598
lel
kas f
(MwwsnbJiiii,
IE BLAD
TEXELSE COURANT
VRIJDAG 18 SEPTEMBER 1970
lesit
l|Ie t ivertng van afvalwater is een on-
erp dat in het afgelopen jaar
st actueel is geworden. Tal van in-
iën zien zich voor het probleem
s mai|atst om van hun afval af te komen,
•twijfeld het goedkoopst is het om
uil te storten in het dichtstbijz^n-
ft anaal, in de rivier of in zee. Aan-
Ift elijk gaf dit niet zoveel problemen
""*op den duur begonnen de kanalen
Ier ook de rivieren zodanig te ver-
n dat alle leven erin werd gedood
at het eens kristal heldere water
iderde in een open riool met alle
ian verbonden nadeel. De toevoer
vuil was namelijk te groot om in
•trekkelijk kleine hoeveelheid wa
an kanaal of rivier bacteriologisch
irden afgebroken. Het was daarom
oor de hand liggende gedachte om
uil via pijpleidingen te vervoeren
een enorm veel groter water: de
Nog niet zolang geleden was dat
ooruitstrevende gedachte. In Gro-
werd vorig jaar bij Hoogkerk
persleiding in gebruik genomen
idoor het afvawater van strokar-
Jsjfli brieken e.d. rechtstreeks in de
|enzee werd gepompt zodat de ka-
in de provincie Groningen niet
r werden vervuild. Biologen vrees-
oen al dat dit geen echte oplos
blijken te zijn. Hun waarschu-
waren vergeefs en minister
er opende met veel feestvertoon
irsleiding. De biologen hebben in-
;ls gelijk gekregen. Waar de pers-
gn fjtg in de Waddenzee uitmondt is
Dgeving ontstellend vervuild; het
is er uitgeblust. Nu zijn er nieu-
annen voor persleidingen.
finan
r ïen
dt, nj
houdt
Bea
ïsit
ïle
issi
!0)2
Kil
ne
ivri in
e
fabrieken van de Veenkoloniën
hun vuil gaan spuien in de Eems,
in de Waddenzee. Het grote ar-
ut is dat deze oplossing het goed-
11 dC t is. Men is het er wel over eens
uivering van het afvalwater ge-
is alvorens het in zee of kanaal
gestort, maar er wordt vanuit
jJidat de fabrieken zich de enorme
ftfriii die daarmee zijn gemoeid, on-
lijk kunnen permitteren. En dus is
jeneigd aan het persleidingenplan
te houden.
Niet zo
roi"tlHet Waddenbulletin, orgaan van
IGl landelijke vereniging tot behoud
le Waddenzee, werd een artikel
lomen van de heer J. G. W. Bolo-
waarin deze met betrekking tot
ersleidingplannen in Groningen
aan te tonen dat de behandeling
iet afvalwateer bij de bron, dus
1 fabriek, minder kostbaar zal zijn
le aanleg van persleidingen waar-
iet vraagstuk slechts zal worden
latst. Het was de bedoeling dat
■tikel zou worden opgenomen in
lad ,,De Ingenieur" vóór de a.s.
[dering van de Provinciale Staten
''roiiingen. Maar omdat nbet zeker
lat het blad voor die dat.um zou
nen werd het ook in het Wadden-
opgenomen en werden over-
en aan tal van mogelijk geïnte-
rden en belanghebbenden toege-
a Met weglating van al te weten
schappelijke details nemen ook wij het
hieronder over. Wie van de weggelaten
passages op de hoogte wil zijn, kan het
complete artikel bij onze redaktie af
halen.
De Koninklijke Akademie van Weten
schappen heeft een rapport gepubli
ceerd waarin duidelijk stelling wordt
genomen tegen lozingen op zee van on
gezuiverd afvalwater.
Prof. Dr. D. J. Kuenen deed hetzelfde
in een rede tijdens de Akademiedagen
te Assen en Prof. Dr. A. Quispel noem
de in een lezing te Utrecht de lozing
van 24 miljoen inwoner-ekwivalenten
op het Eems-estuarium „een volkomen
absurde oplossing".
De Olympiawerke te Leer in Duits
land hebben in 1969 voor 1V* miljoen
D.M. een zuiveringsinstallatie moeten
bouwen. Het Libby-Geselschaft aldaar
betaalt voor zuivel-afvalwater 120.000
D.M., te verhogen tot 220.000 D.M.
De stad Leer zelf heeft twee jaar ge
leden voor 5,5 miljoen D.M. een riool-
zuiveringsinstallatie gebouwd.
Mag met de eerstbedoelde uitspraken
van de meest bevoegde en meest be
trokken zijde, verstrekt door de Duitse
voorbeelden, de diskussie gevoeglijk als
gesloten worden aangemerkt, zo rest
thans de taak een globale schatting te
maken van de kosten, gemoeid met de
verwezelijking van het alternatief: de
zuivering bij de bron.
Daarbij moeten enige punten voorop
worden gesteld.
De vraag is verlegd
Er zijn diverse onderzoekingen ver
richt op het gebied van terugwinning
van waardevolle stoffen waarbij dan de
reduktie van de vuilgraad van het af
valwater ten hoogste als een neven
voordeel werd gezien. De pogingen
uit bedrijfsoogpunt terecht gestaakt
als bleek dat de recylering niet lonend
was, d.w.z. geen behoorlijke winst op
leverde. Thans evenwel ontstaat er een
geheel nieuwe toestand: de wet op de
behandeling van afvalwater legt ver
plichtingen op en dientengevolge luidt
de vraag niet langer: „verdienen we er
mee?" maar veeleer: „hoe kunnen we
door terugwinning de kosten van zui
vering zoveel mogelijk beperken?"
Hiermede kregen oude onderzoekingen
op dit gebied hernieuwde betekenis en
zij zullen dus hierna aan de orde wor
den gesteld.
Zo stellen de plannenmakers zich het
persleidingensysteem voor dat het afval
water van de fabrieken In de Veenkolo
niën moet afvoeren naar het Eems-esta-
rium.
109,
mo:
rk i
OSH
Ret
02Z
«0FD-
e
ieke
i
bron
ist
PROV. GRONINGEN
k
wuru-
GRONINGEN
HOOGEZAND
FOXHOL
urn r
PROV. DRENTE
HOOG
WATUM
DELFZIJL
TERMUNTEN
DOLLARD*.
NIEUWE
HOOFD
GEMAAL
SCHANS 7
VEENDAM
O.PEKELA
NW. PEKEIA
STADSKANAAL
TER APEL
de investering op nul mogen stellen. De
persleidingen zelf brengen niets op,
doch vragen daarentegen jaarlijks per-
sings- en onderhoudskosten. Eerder be
toogden wij dat de raming van de Com
missie Industrieel Afvalwater Gronin
gen ad ƒ145.000.000,wegens prijsstij
ging sinds 1968 en wegens kosten van
uitrottingsbassins aanzienlijk zou moe
ten worden verhoogd.
In de hierbovenbedoelde vergelijking
moeten wij bij dit verhoogde bedrag
nog optellen het gekapitaliseerde be
drag der jaarlijkse persings- en onder
houdskosten.
In totaal zullen uit dezen hoofde het
vergelijkingsbedrag der persleidingen
mogen stellen op rond 200 miljoen gul
den.
Overheidssteun
Voor het geval de kosten wegens
zuivering bij de bron het eindpro-
dukt uit de markt zouden prijzen, kan
tenminste worden gerekend op de hulp
van de overheid tot een bedrag, even
groot als dat hetwelk zij bereid bleek k
fonds perdu te steken in een perslei-
dingenprojekt. Gedacht mag worden in
een orde van grootte van 150 miljoen.
Bestuurders
kunnen dit fiasco
niet voor hun
rekening nemen
Investering
In het hiernavolgende zal voor een
goed begrip van het woord 'investering'
onderscheid moeten worden gemaakt
naar de opbrengsten, resp. kosten die
de investering meebrengt.
Zijn de opbrengsten zo groot dat daar
mee rente en afschrijving volledig kun
nen worden betaald, dan zullen wij,
voor de vergelijking met persleidingen,
Deze in uitzicht gestelde steun van
overheidswege (maar dan merkwaardi
gerwijze via het departement van Wa
terstaat en niet via Ekonomische Za
ken) heeft de zaak overigens in aan
zienlijke mate scheefgetrokken.
De pressie, van overheidswege uitge
oefend in de richting van afvoerleidin-
gen, stond een objektieve afweging van
het niet gesteunde alternatief in de
weg. Nu door de uitspraak van de bio
logen afweging niet langer aan de orde
is en zuivering bij de" brond noodzake
lijk zal zijn, is het slechts de vraag of
steun aan de fabrieken een eis is, en zo
ja, of de ekonomie een volledige steun
tot 150 miljoen aan de betrokken indu
strieën rechtvaardigt.
Geen perfektionisme
Vast zal moeten staan welke eisen
aan het geloosde water moeten worden
gesteld. Voldoende bekend is dat, zoals
overal elders, de wegwerking van de
laatste procenten verontreiniging de
hoogste kosten meebrengt. In dit ver
band zij vermeld dat het zuivere en
daardoor gevoelige zeewater waarin
zich een gekompliceerde leefgemeen
schap bevindt, een veel sterkere aan
spraak maakt op een goede behande
ling van afvalwater idan een stelsel
van kanalen die uit hun aard nauwe
lijks anders dan eutroof kunnen zijn en
waarin van een waarlijke biotoop, van
een levensgemeenschap, praktisch geen
sprake is. Indien deze kanalen, die meer
dan een halve eeuw lang in de slechtst
denkbare toestand hebben verkeerd, zo
danig worden verbeterd dat zij geen
stank verspreiden of andere hinder op
leveren, blijven wij met beide voeten
op de grond staan. Het is niet nodig er
drinkwater van te maken, erin te
zwemmen of er forellen in te kweken.
Daarbij zal een verspreiding van de
lozingspunten de natuur meer gelegen
heid geven tot nareiniging dan een kon-
centratie.
Kosten
We willen nu trachten een indruk te
geven van de orde van grootte van de
kosten die zijn gemoeid met een zuive
ring bij de brond omdat het interes
sant is te weten of de biologen die zo
duidelijk de lozing op zee hebben af
gewezen, onze ekonomie daarmee een
gevoelige slag zouden hebben toege
bracht.
Een vermoeden in die richting zou
kunnen rijzen nu van de zijde van het
Riza is medegedeeld dat een zuivering
(maar dan nog zó onvolledig dat pers
leidingen niet zouden kunnen worden
gemist) een bedrag van 800 miljoen tot
1 miljard zou vergen. Tegenover de
schrik en de ontsteltenis welke het
noemen van deze bedragen bij de niet-
ingewijden mocht hebben teweegge
bracht, zouden wij het voorbeeld willen
stellen van een gist- en spiritusfabriek
die ingeval van aansluiting op een bio
logische zuiveringsinstallatie zou moe
ten rekenen op 1 a 2 miljoen gulden
's-jaars doch die bij de uitgisting van
haar afvalwater zoveel gas zou winnen
dat daarmee niet alleen rente, afschrij
ving en exploitatie van de gistingsin
stallatie ad ƒ1.000.000,- zouden zijn be
taald, maar dat bovendien nagenoeg
voldoende zou zijn overgehouden om de
nabehandeling van het restant langs
biologisch-aerobe weg te financieren.
Het onderzoek, het bezichtigen van
fabrieken waar deze gisting mettertijd
werd toegepast en het nemen van lang
durige gistingsproeven geschiedden een
tiental jaren geleden. Thans zou de in
vestering duurder zijn, de rentestand is
hoger en de gasprijs een weinig lager,
zodat op een zó gunstig resultaat nl. een
kosten-loze volledige zuivering van het
afvalwater, nu niet zou mogen worden
gerekend. Maar wel kan worden vast
gesteld, dat ook thans deze volledige
zuivering geenszins een dure zaak zou
zijn.
Veenkoloniën vergelijkbaar
De aardappelmeel- en strokartonfa
brieken in de veenkoloniale driehoek
leveren een afvalwater dat in hoeveel
heid per fabriek en in koncentratie van
organische stof goed vergelijkbaar is
met dat van het hierboven bedoelde be
drijf.
Moeilijkheden, die echter niet oplos
baar zijn, vormen de campagne-gewijze
produktie van de aardappelmeelfabrie
ken en het bijmengen van hulpstoffen
in de strokartonindustrie. Voorts levert
een aardappelmeelfabriek in tegen
stelling tot een gistfabriek afval
water van zo lage temperatuur dat voor
een goede uitgisting een voorverwar
ming noodzakelijk zou zijn waardoor de
ekonomische waarde gewonnen gas niet
of niet volledig ter beschikking zou ko
men, omdat het voor de verwarming
zou moeten worden benut. Niettemin is
de anaerobe behandeling van gekoncen-
treerd organisch belast afvalwater zo
veel goedkoper dan efen aerobe behan
deling dat de eerste tot een relatief
goedkope zuivering zal kunnen leiden.
De industrie heeft zelf met betrek
king tot de zuivering bij de brond niet
stilgezeten. Vele publikaties wijzen op
pogingen in deze richting.
Door de nieuwe benadering, wij zei
den het reeds, krijgen studies die eens
zijn afgebroken, nieuwe betekenis en
alle wettigen zij de konklusie dat door
terugwinnen van eiwit, gist, gas of an
derszins de investering mogelijk geheel
of althans voor een belangrijk gedeelte
zal kunnen worden terugverdiend.
Latere, meer gedetailleerde bereke
ningen zullen voorts kunnen aantonen
of ondanks de hoge kosten van pers
leidingen voor dicht bijeengelegen
fabrieken een koppeling wordt gerecht
vaardigd door de grotere ekonomie der
gekombineerde installaties.
Gaan wij uit van de redelijke veron
derstelling dat de eiwit- en gistwinnin-
gen, zo zij al geen winst zullen afwer
pen dan toch wel nagenoeg ekonomisch
uit kunnen komen dan is voor onze
kostenvergelijking met het afvoerleidin-
genprojekt nog slechts de behandeling
van de resterende 5°/o van belang. Voor
een fabriek van gemiddeld 1.400.000 in
woner-ekwivalenten (uit het rapport
van de commissie Industrieel Afvalwa
ter Groningen leiden wij af, dat in de
toekomst 15 fabrieken een ekwivalentie
zullen vertegenwoordigen van 21 mil
joen) zou dit betekenen bijvoorbeeld 'n
Pasveersloot voor 70.000 i.e. Een inves
tering van rond ƒ3.000.000,zonodig
te vermeerderen met de gekapitaliseer
de beluchtingskosten c.a. Maar mis
schien kunnen deze laatste worden
goedgemaakt door affiltreren van vita-
minekomplexen en door winning uit het
aktief slib van waardevolle komponen-
ten.
Ervaringen
'Bij de aardappelmeelfabriek „Oran
je" bij Smilde wordt het afvalwater na
winning van het eiwit opgeslagen in 'n
oxydatievijver van 54 ha, 1,5 m diep,
waarbij de B.O.D.*) daalt tot 30. Er is
noöh slibafzetting, noch gasvorming van
betekenis en er vindt intensieve beluch
ting plaats door roering onder invloed
van temperatuursverschillen. Bebou
wing van de omtrek is afwezig zodat
eventuele reukbezwaren gering zijn.
Deze eenvoudige en goedkope behande
ling krijgt nieuw relief nu deskundigen
(Mansholt) de landbouwgrond eerder 'n
blok aan het been achten dan een pro-
duktiebasis en dus 54 ha voor efen vijver
nauwelijks een vraagstuk kan beteke
nen.
Tenslotte willen wij de aandacht ves
tigen op wat 'Dirkse, na het koelwater-
vraagstuk behandeld te hebben, publi
ceert over proefnemingen met oxydatie
van afvalwater. Merkwaardigerwijze
acht hij deze aerobe methode bij uitstek
geschikt voor grote hoeveelheden rela
tief sterk verontreinigd water (in de or
de van 8.000 mg O2/I B.O.D.) Hij noemt
het lage energieverbruik, alsmede de
Na het monster van Hoogkerk, komt de
mammoetspulter uit de Veenkoloniën
eenvoud en de lichte konstruktie van de
door hem beschreven oxydatietoren.
Door een meerfasensysteem kan het
reinigingseffekt oplopen tot 95 a 100%>.
Strokarton
In het hierbovenstaande is onzerzijds
in het bijzonder gedacht aan aardappel
meelfabrieken omdat deze het leeuwen
deel van de vervuiling veroorzaken.
Voor de strokarton zouden volgens de
Commissie Industrieel Afvalwater Gro
ningen 3 miljoen inwoner-ekwivalenten
overblijven, verdeeld over 15 fabrieken,
gevende 200.000 i.e. per fabriek gemid
deld. Maar ook de strokartonfabrieken
kunnen hun afvalwater behandelen en
wel door methaangisting.
De voorwaarden die elders in de we
reld worden gesteld t.a.v. lucht- en wa
terverontreiniging vereisen bijna volle
dige terugwinning van chemicaliën, on
geacht de economische konsekwenties.
Dit vereist indamping, verbranding en
chemische omzetting. In Finland zijn
bijna alle fabrieken voorzien van zo
danige installaties daar hoge brandstof
prijzen de processen uit' ekonomische
overwegingen aantrekkelijk maken,
maar ook in andere houtverwerkende
landen als bv. Tsjechoslowakije en
Oostenrijk worden voortdurend nieuwe
installaties gebouwd, vooral bij ver
bouw en nieuwbouw van fabrieken.
Ook worden nevenprodukten gewonnen.
Een Finse fabriek produceert bakkers-
gist en dit zou in de toekomst 't hoofd-
produkt kunnen worden.
Stro heeft een lager ligninegehalte
en een hoger gehalte aan hemicellulose.
Dit maakt vergisting als nevenproces
aantrekkelijk. Onderzoek naar de ver
werking van afvalprodukten bij de stro-
verwerkende industrie wordt o.a. in
Hongarije verricht.
Tijdsduur
De tijd, nodig voor de aanleg van de
persleidingen, wordt door de Commissie
Industrieel Afvalwater Gfroningen op
9 jaar geschat.
In de Verenigde Staten wordt aan de
industrie 5 jaar gegeven om de proble
men zonder persleidingen en zonder
subsidie op te lossen.
De noodtoestand in Groningen zal dus
bij zuivering bij de bron in korter tijd
kunnen worden opgeheven.
Persleidingen
In deze beschouwing hebben wij niet
gepoogd begrotingen te geven. Dit zou
slechts kunnen geschieden door onaf
hankelijke werkgroepen van chemici,
biologen, werktuigkundigen en ekono-
men na meer gedetailleerde uitwerking
van mogelijkheden voor elke fabriek.
Het was slechts ons doel een indruk te
geven van de orde van grootte waarin
door de bestuurderen die hier beslissin
gen moeten nemen, zal moeten worden
gedacht. Als wij verwachten dat zowel
de eiwit- als de voedergistwinning zich
zelf zullen bedruipen, en er dus slechts
een investering van de hiervóór ge
noemde rond 3 miljoen nodig zal zijn
voor de behandeling van het afvalwater
is dit wel uiterst globaal en zal er met
afwijkingen naar boven en naar bene
den rekening moeten worden gehouden.
'Dit is ook nodig omdat het resultaat
van de terugwinning van waardevolle
stoffen mede afhankelijk is van de prij
zen op de wereldmarkt.
Zou ook maar één bestuurder na het
afschuwelijke débacle van Den Haag,
waar de golven geelbruin zijn, waar
langs de hoogwaterlijn een baard van
toiletpapierschilfertjes kan worden
aangetroffen en waar zwemmers klagen
over vettig water, na de twijfelachtige
lozing van Hoogkerk, die met oosten
wind op de steiger van Schiermonnik
oog te ruiken was en waarover nog
geen onderzoëkingen zijn gepubliceerd
en na de niet mis te verstane aanwij
zing door de biologen nog een onmete
lijke fiasco in het Eems-estuarium voor
zijn rekening willen nemen? En dat dan
nog ondanks de waarschijnlijkheid dat
voor aanzienlijke lagere bedragen een
zuivering bij de bron kan worden ver
kregen?
Aanduiding voor mate van veront
reiniging van water met organische
stof. Afkorting van Biochemical Oxigen
Demand.