briek vergroot kans
aardgas voor Texel
SlT/THl"lT77
gametmtijdmee-ga naardenmb
00K VOOR
HOGE SPMRRENTE
38 fasen
©}-®
Smaakmaker
Olievoorraad
;hi Noodvoorziening
Personeel
Te vroeg
Warm zwemwater
if-dan gestart
zes verdampervaten, verdeeld
[Tiers. In elke kamer heerst een
temperatuur en luchtdruk dat
amale hoeveelheid waterdamp,
water, wordt geproduceerd. In
te vat waarin het nog verse
terecht komt wordt nog een
uur bereikt van 112,1 graden
)ij 1.47 atmosfeer; in kamer 38
heerst een druk van slechts
ïosfeer, zodat het water daar al
35 graden Celcius. Zonder ge-
>r verbranding zou je daar de
n kokend water kunnen steken,
iriment zou alleen uitvoerbaar
igjnen een ruimtepak droeg, want
lage luchtdruk is geen mense-
n mogelijk. Bij een minimum
gie wordt aldus een maximale
eid zoet water geproduceerd
i liter per dag Dat water is
jrootst denkbare zuiverheid,
is immers gedestilleerd. Het
izin dat de verontreiniging van
lenzee een gevaar zou inhou-
de drinkwatervoorziening van
lals zelfs wordt beweerd door
beter kunnen weten. Zelfs al
Waddenzee geheel uit rioolwater
p1 dan nog zou de ontziltingsin-
daar 100% zuiver drinkwater
stoom
- i\ A A A .AAAAAAAaj.
-e^wwvD (ft
/V/v
V V
VERH
ITTER
VERDAMPER
produkt
ater is zo absoluut vrij van
dere stof, dat het onaangenaam
t te drinken. Alvorens het wa-
het pompstation in Den Burg
fstuwd, worden er daarom be-
:alkzouten aantoegevoegd. Het
waarmee dat gebeurt wordt
IM de smaakmaker" genoemd.
WN-station wordt het gefabri-
'ater bovendien gemengd met
e hoeveelheid duinwater. Hoe-
apaciteit van de waterfabriek
arvoor voldoende groot is, pro-
»n de Texelse drinkwaterbe-
Kh zoveel mogelijk met duin
deken Berekend is dat aan het
igebied bij Den Hoorn jaarlijks
i3 water kan worden onttrok-
er schade aan vegetatie te ver-
Noodgedwongen is deze hoe
de laatste vijf jaar veel groter
700.000 m3. Na de ïngebruik-
an de waterfabriek wordt weer
0 m3 per jaar teruggeschakeld,
duinen dan niet langer worden
ti« geld, waarmee het natuur-
pc^ an Texel is gediend. Het komt
p neer dat het water dat we
t de kraan krijgen gemiddeld
at de helft uit gedestilleerd en
kr indere helft uit duinwater be-
mengverhouding wisselt ge-
het jaar sterk. De water
al in de zomer een aanmerke-
r deel leveren dan in de win-
vast staat dat de kwaliteit van
ls leidingwater belangrijk zal
an, de smaak zal verbeteren en
zal ook minder hard zijn, wat
:ige wetenschap is voor ge-
van wasautomaten en vaat-
nes.
ZO WERKT DE
ONTZILTINGSINSTALLATIE
Vanuit het zeewater-inlaatstation waar
door middel van filters grote verontreini
gingen geweerd worden, wordt het zee
water door de toevoerpomp naar de
verdamper bij punt (2) gepompt. In een
bundel van pijpen stroomt het zeewater
door de verdamper, die in vele kamers
verdeeld is, heen van punt (2) naar punt
(3). Ondertussen wordt het zeewater ge
leidelijk verwarmd Het zeewater verlaat
het verdampervat en wordt in een ver
hitter d m.v. stoom op de tuiste tempera
tuur gebracht om in de eerste kamer waar
het bij (5) Ingevoerd wordt te kunnen ver
dampen. De waterdamp stijgt op en con
denseert aan de iets koudere pijpenbun-
del (3) - (2). Het neerdruppelende zout-
vrije condensaat wordt in een goot (8) -
(9) als destillaat opgevangen In de eerste
kamer is het zeewater iets afgekoeld en
het zoutgehalte is toegenomen. Door spe
ciaal berekende openingen stroomt het
zeewater (vanaf dit ogenblik „brijn" ge
noemd) naar de tweede kamer. Een va
cuümsysteem zorgt voor een geringere
druk in de tweede kamer, waardoor het
mogelijk wordt dat opnieuw een gedeelte
kan verdampen En omdat in deze kamer
de pijpenbundel kouder is dan in de eer
ste kamer, kan de gevormde waterdamp
ook hier als condensaat neerslaan en
worden opgevangen in de destillaatgoot.
Dit herhaalt zich van kamer tot kamer De
brijn verlaat bij (6) het verdampervat met
om te worden ingeschakeld als de tur
bines zouden uitvallen en voor het op
vangen van „pieken". Het is economisch
gunstiger om een klein tekort met een
dieselgenerator aan te vullen, in plaats
van met de tweede turbine-unit. Afge
zien van de twee dieselgeneratoren, die
er worden uitgehaald, blijft de centrale
in Den Burg de eerste jaren gehand
haafd als noodvoorziening. Het is reëel
vooral in de eerste tijd op storingen te
rekenen, waardoor het wellicht eens
noodzakelijk is de taak van de turbines
door al het nog bestaande dieselmate-
rieel tijdelijk te laten overnemen, voor
zover dat over een paar jaar nog moge
lijk is, want de behoefte aan elektrici
teit stijgt snel en de tijd is nabij dat de
huidige centrale niet meer aan de vraag
kan voldoen. De in de nieuwe centrale
opgewekte stroom gaat via vijf kabels
naar de gebruikers: drie kabels gaan
naar het schakelstation bij de oude
centrale in Den Burg, één gaat naar De
Koog en één levert energie voor de di
recte omgeving.
De eilandpositie van Texel dwingt tot
het in voorraad nemen van een grote
hoeveelheid (zware) olie. Er komen bij
de centrale drie tanks: één voor diesel
ite:
naar de elektriciteitscentrale.
oe de eerste acht jaar werken met
bine-generatoren van elk 7,5
Twee dieselgeneratoren, af-
nt de oude centrale, zullen ook
sje krijgen in de machinehal
)ir.
er- en elektrici
en ek Texelstroom'
ep: ijks 12 miljoen
e- re olie als brand-
rb^uiken. Er is re-
gehouden dat
lijd za! worden
akeld op aard-
lai: 'etrekkelijk ecn-
jrcflvijzc kunnen de
arvoor geschikt
emaakt. Per jaar
abriek ongeveer
r m3 aardgas
hen. Dat is zo
de aanwezigheid
belangrijke af-
ër n belangrijk ar-
s al s om Texel zo
ogt dijk op het lan-
?n rdgasnct aan te
iin« tonder grote af-
daarop voorlo-
kans, want het
n een aardgas-
Texel is een
Mbare aangele-
Veel eenvoudi-
ïalQ de zaken ten
htc an eilanden als
rnikoog en
Deze worden
van het vasteland ge
scheiden door droogval
lend wad en het is niet zo
moeilijk hier een leiding
te leggen. Ondanks de af
wezigheid van grootver
bruikers op deze eilanden
zal men daar al binnen
kort van het aardgas pro
fiteren. Een pijpleiding
door de Texelstroom naar
Wieringen is zeer kost
baar, doch technisch uit
voerbaar en redelijk be
trouwbaar. Ondanks het
veel kortere traject kan
dat niet worden gezegd
van een leiding door het
Marsdiep naar Den Hel
der. Waarbij men moet
bedenken dat het even
tueel uitvallen van de
aardgastoevoer naar
Texel een minder grote
ramp is dan het wegval
len van water en elektri
citeit. Het is dus verant
woord genoegen te neenm
met een zeer klein risico.
Bij de water- en elektri
citeitsvoorziening was dat
risico niet aanvaardbaar
en dat heeft dan ook in
belangrijke mate bijge
dragen aan de beslissing
om water- en elektriciteit
op Texel zelf te gaan ma
ken. Bij uitvallen van
aardgas kan de centrale
in ieder geval weer terug
schakelen op olie. Onder
het Texelse publiek
klinkt de vraag om aard
gas steeds luider. Niet in
de laatste plaats als ge
volg van de sterk geste
gen olieprijzen. Olie voor
centrale verwarming
kostte vorig jaar nog 9
cent per liter; nu is het
al bijna 15 cent De
TEM voert over aanslui
tingsmogelijkheden druk
overleg met de Gasunie.
De nodige berekeningen
en gebruiksprognoses zijn
reeds opgesteld en de
aanwezigheid van de
grootverbruiker „Texel
stroom" bleek daarbij
een zeer positieve factor
te zijn.
In vergelijking met de nieuwe elek-
triciteits- en waterfabriek is de huidige
TEM-centrale maar een bescheiden be
drijf. Dank zij de combinatie zal het
personeelsbestand toch niet met meer
dan een man of tien behoeven te wor
den uitgebreid Op het ogenblik werken
14 man in de TEM-centrale; het worden
er straks 24. Verschillende TEM-werk-
nemers zijn bezig de nodige bekwaam
heid op te doen; zij studeren voor hun
„stoomdiploma" en gaan bij toerbeurt
vier weken naar Velsen om praktijk
ervaring op te doen in een der centrales
van het P.E.N. Per 1 mei a.s. zijn enkele
nieuwe krachten aangetrokken. Produk-
tiechef wordt de heer P. C. Carelsen uit
Leek (Gr.) en bedrijfsleider de elektro
technische HTS-er J. den Haan uit
Zwolle. Laatstgenoemde wordt de rech
terhand van directeur B. Kleinhuis.
PsiiiiiP
INLAAT -
STATION
een temperatuur die slechts enkele gra
den hoger is dan de temperatuur van het
inkomende zeewater Met de brijnpomp
(7) wordt de brijn, waarvan het zoutge
halte inmiddels verdubbeld is terugge
pompt naar zee Het destillaat (zoet water)
verlaat bij (9) het verdampervat, waar het
evenals de brijn een temperatuur heeft
van enkele graden hoger dan het zee
water De destlllaatpomp (10) transpor
teert het produkt naar de opslagtanks (11)
De verhitter (4) wordt gedreven met
stoom 12) afkomstig van de turbines van
de elektriciteitscentrale en het stoomcon-
densaat (13) wordt teruggevoerd naar de
stoomketel.
In dit vereenvoudigd schema zijn enkele
funkties van de drinkwaterfabriek Texel
buiten beschouwing gelaten
Tussen de punten (1) en (2) resp (9) en
(10) als ook (6) en (7) is een koelsysteem
en een zeewatervoorbehandeling inge
schakeld Deze systemen zijn noodzake
lijk om vervuiling van de Installatie te
voorkomen.
Verder wordt het zoete water alvorens
naar de opslagtank geleid te worden,
door een aktiefkool-filter en over een mi-
neralenbed geleid om aan het drinkwater
een aangename smaak te geven.
olie en twee voor zware olie. Om in de
omgeving niet al te zeer te storen, zijn
de tanks niet hoger dan 8 meter (drie
meter lager dan oorspronkelijk de be
doeling was). De olietanks, die momen
teel in deze omgeving staan, zijn 11 me
ter hoog. De hoeveelheid olie, die men
in vooraad kan hebben, bedraagt 8000
m3, het dubbele van de huidige voor
raad. Daarmee kan de centrale een
halfjaar draaien. Bevoorrading ge
schiedt vanuit de nabije werkhaven
door een tanker, die de olie via een
speciale steiger met pijpaansluiting
rechtstreeks naar de opslagtanks pompt.
Uit het bovenstaande verhaal blijkt
dat zo ongeveer met alle eventualiteiten
rekening is gehouden. Zelfs een moge
lijke overstroming van het terrein,
waarop de centrale staat, is in de over
wegingen opgenomen met het gevolg
dat het centralegebouw op een één me
ter hoge terp komt.
Omdat een jaar vertraging is opgelo
pen worden nu al vele onderdelen aan
gevoerd voor het project. De kleinere
stukken worden zolang opgeslagen in de
TEM-loods op het industrieterrein. De
grote onderdelen van de ontziltings-
installatie wachten op een opslagterrein
in Amsterdam op het moment dat ze op
Texel op de funderingen kunnen wor
den geplaatst. Op 27 maart j.l. werd een
aantal verdampervaten (per stuk 70 ton)
per schip vervoerd van de machine
fabriek v/h E. H. Bregemann te Hel
mond naar Amsterdam.
Tebhin heeft diverse onderaannemers
in de arm genomen. Op dit ogenblik
verricht De Vries v.d. Wiel graaf
werk. Met het civiele bouwwerk van de
centrale is Nelis N.V. te Uitgeest belast.
Het 20 meter lange gemaal dat het water
vanuit het zeewaterbassin naar centrale
en ontziltlngsmstallatie zal persen Dit on
derdeel van het project wordt een dezer
dagen onderhands aanbesteed. (Tekening
Jan Bruin).
Het elektrotechnisch werk wordt uitge
voerd door Rietschoten Houwens te
Rotterdam, de ketels komen van „De
Schelde" en turbines en generators wor
den gemaakt door een Engelse onderne
ming: English Electric. Het onderhands
aan te besteden pompstation zal moge
lijk door een Texelse firma worden ge
bouwd
Waterstaatsman L. J. WEIJDT
ingrijpend karwei
Zoals uit nevenstaand artikel blijkt, i
zal de nieuwe elektriciteitscentrale
zijn afgewerkte koelwater (ruim 4
2300 m3 per uur) continu in zee lo-
zen Dat gebeurt bij de Hornt en het X
gevolg daarvan zal zijn dat dit nu al
vrij druk bezochte dijkstrandje nog 4
veel aantrekkelijker wordt, want het
zwemwater zal hier aanmerkelijk 4
warmer worden. Het koelwater heeft
nl. een temperatuur die tien graden 4
boven die van de gewone zeewater-
temperatuur ligt. Het zal dus moge
lijk zijn hier 's winters te zwemmen
en 's zomers zal de watertempera
tuur in de nabijheid van het lozings-
punt zelfs een bijna tropische tem
peratuur bereiken, waarschijnlijk
ruim 23 graden Celcius. (De gewo
ne zeewatertemperatuur is in de zo
mer bijna nooit hoger dan ca 18
graden) Het is de moeite waard om
te onderzoeken of die grote hoe
veelheden warm water die nu zo
maar in zee worden gestort, op nog
betere wijze aan het toerisme
dienstbaar kunnen worden gemaakt.
Het is goed sparen bij de NMB.
De vele spaarvormen garanderen
voor elke omstandigheid de
hoogste opbrengst.
De door het ingenieursbureau Tebhin te
Haarlem ontworpen ontziltlngsinstallatie,
die in de openlucht naast de centrale
komt te staan en per dag 3 miljoen liter
nederlandsche
middenstandsbank
de bank waar óók u zich
thuis voeltl
drinkwater zal kunnen produceren Om
een indruk van de grootte te krijgen,
lette men op het mannetje, dat zich rechts
op de pijpenbrug bevindt (Maquette
Tebhin).
