Groen 'wartsJ~exels in het harL,
Fexeis zesde landschap ondergaat
ngrijpende
erandering als
jevolg van
)eitawerken
j Matinee
TAXI
j vat 69 I
(02220) 3132 I
Aanschouwelijk thema
Kerken organiseren weer
wintergesprekken
„Verzengend vuur"
Met Pé Dé's bier
het meest plezier!
pVe N.V. v.h. Langeveld De Rooü
tbus 11 Den Burg, Texel - Tel. 2741
Harry de Graaf, Kcesomlaao 43, Den
(02220) 2741, *s avonds (02220) 2403
Lag 8 OKTOBER 1971 I1 85e JAARGANG No. 8612
fEXELSEWCOURANT
Verschijnt dinsdag en vrijdags
Bank: Nederl. Middenstandsbank; Coop. Rail*
feisenbank; Amro-bank. Postgiro 652. Aboon,
pr|js ƒ4,50 p. kw. 50 ct incasso; los 20 cl.
Advert. 20 ct per mm. excl. 4°/o BTW
Alle minnaars van ons eiland
zün het er over eens dat Texel
zijn bekoring in hoofdzaak ont
leent aan vijf verschillende land
schappen. Te weten 't lichtglooi-
ende land uit de Ijstijd, de oude
daartegen aangedijkte polders, de
jongere polders, de dennebossen
en het duin- en strandgebicd. Nu
plannen in voorbereiding zijn om
de zeedijk aan de oostkant van
ons eiland op Deltahoogte te
brengen, heeft het zin de oude
dijk tussen de haven en Oost on
der de aandacht van onze lezers
te brengen. Deze schilderachtige
dijk met zijn machtige kronkels
mag terecht Texels zesde land
schap worden genoemd.
iDEN HOORN Zondagochtend
wordt in de NjH. kerk te Den Hoorn
een gezinsdienst gehouden die opge
bouwd zal worden rond het thema ,,In
de wijngaard". Om het onderwerp aan
schouwelijk te maken zullen in de kerk
druivetrossen worden opgehangen, die
na afloop aan de leerlingen van de zon
dagsschool zullen worden uitgereikt.
Diezelfde zondagsschoolleerlingen
zullen aan de dienst luister bijzetten
door dans en zang. Ook de vioolgroep
o.l.v. mevrouw Beumkes-Breen werkt
mee. Voorganger is ds. Visser.
Het is niet de eerste keer dat deze
een dienst verlevendigt door ongebrui
kelijke hulpmiddelen. Toen hij onlangs
preekte over de vrede had hij als le
vend symbool een duif meegenomen.
Aan 'de dienst van a.s. zondag wordt
zowel door Hervormden als Katholie
ken meegewerkt. Gehoopt wordt dat
onder degenen die de dienst bijwonen
ook beide religies goed vertegenwoor
digd zullen zijn. Waarschijnlijk uniek
voor Texel is het ook dat de Hoornder
zondagsschool een aangelegenheid is
voor zowel katholieken als hervorm
den; dit geldt ook voor de leiding.
Ook deze winter zal er, evenals vo
rige jaar, weer gelegenheid zijn voor
Christenen van verschillende kerken
om met elkaar over bepaalde thema's
te discussiëren. Zes thema's, voor zes
avonden, drie in 1971 en drie in 1972,
zijn gepland. De thema's zullen behan
deld worden tegen de achtergrond van
de profetische boodschap van Amos.
De thema's zijn
„God aan onze zijde?"
„Kerkgang als zonde?"
„Welvaart als verzoeking"
„Zaken zijn zaken"
„De profeet als waakhond"
„Het heil, waarom het gaat"
De eerste avond van deze „winter
gesprekken" zal in de volgende dorpen
op de hier genoemde tijd en plaats ge
houden worden:
Oudeschild: dinsdag 12 oktober in de
hervormde pastorie.
De Koog en De Waal: dinsdag 12 okto
ber in „Het Witte Huis".
Den Burg: woensdag 13 oktober in de
„Witte Burcht", Molenstraat 9.
De Cocksdorp, woensdag 20 oktober in
gebouw Hervormde kerk.
Den Hoorn: donderdag 14 oktober in
„Ons Huis".
Oosterend: vrijdag 15 oktober in het
gebouw van Christelijke belangen.
De bijeenkomsten beginnen om 20.00
uur en zullen eindigen om 22.00 uur.
Ieder is welkom. De avonden worden
voorbereid en georganiseerd door de
pastors van de Katholieke kerk en de
predikanten van de drie protestantse
kerken.
De toneelvereniging „Sint Jan" heeft
onlangs het stuk „Verzengend vuur"
van R. Veenstra in studie genomen. Het
zal op zaterdagavond 6 november in
„De Oranjeboom" worden opgevoerd.
„Verzengend vuur" is een nieuw stuk
van Veenstra. Recensies van de eerste
opvoeringen door andere gezelschappen
waren gunstig. Het verhaal waarin
een lach en een traan elkaar afwisse
len is geschreven naar een aktueel
gegeven. Een fabriek, waarvan de wel
vaart van een heel dorp afhankelijk is
ziet zich genoodzaakt te sluiten. Intri
ges in de familie die de aandelen in be
zit heeft, zijn aan de verwikkelingen
niet vreemd. Een dramatisch hoogte
punt wordt gevolgd door een happy
end.
aHiiiiiiiiiiuniiiiuiiuiiuiiiiiiiiuuDuuuiuiuiiiiiiiuiiiiiiiiuuuiumjaiuiuiinuiuiuiu
Martien van de Wetering
Ook voor ziekenfonds en verz. jj|
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
niiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiinnniiiininiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiHiiiiiiniiiiiiiniiiiiiiiiiiiü
1 q Een dakgoot op z'n kop, O 1
1 een mooie strop. d
1 X Bas heeft hem gestut,
H O dus kom er weer gerust; 1
1 lS de muur is opgevangen O 1
Q door houten stangen. IC |j
1 3 Alles is nu weer bekend. i- 1
O Tot ziens in m'n tentM
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiNiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiii
)MSTREEKS de negende eeuw hebben grote
stormvloeden een uitgestrekt gebied ten
oosten van ons eiland verloren doen gaan.
die tijd wordt voor het eerst het Marsdiep ge-
lemd en naar alle waarschijnlijkheid werd Texel
en voorgoed van het vasteland gescheiden. Een
gelmatig stijgende waterstand en voortdurend
iger oplopende vloeden hebben in volgende
luwen het nieuw gevormde eiland verder afge-
labbeld. Tenslotte staken alleen de hoge ijstijd-
onden nog boven het water uit. Bij hoge vloeden
icht het water zich een weg door de lage slenken
ssen de hoger gelegen gebieden, waarop bewo-
irsvan een uitgestrekt gebied zich met hun huis-
eren hadden teruggetrokken. Daar zou de bevol-
ng zich tenslotte in dorpsverband gaan vestigen,
n velerlei redenen lijkt het aannemelijk dat het
ambas, tegenwoordig de Westen genoemd, het
idste dorp was. De mensen daar waren vissers,
e aan een zeegat woonden waardoor het water
n de Noordzee naar de Waddenzee stroomde.
Toen door het steeds hoger opkomen-
water hoe langer hoe meer land
rloren ging, is men er toe over ge-
an om de slenken af te dammen en
langzaam hellende weiden met dijk
te beschermen. Zo ontstonden toen
■ds poldertjes als Noord- en Zuid-
ffel, Ooster- en Westergeest, Onge-
de Hal en de Mars en verschillen-
poldertjes aansluitend bij het duin
lied van De Koog.
aangelegde dijk en na het slechten van
de oude dijk een te groot gebied over
stromen zou. Een poldertje als de Bui-
tenkuil zuidwestelijk van Den Hoorn
is enige malen bedijkt, geïnundeerd en
dan weer opnieuw bedijkt. Tenslotte
ging het grotendeels verloren. Men
dient het te zoeken in de noordelijke
helft van de Mokbaai.
BEWAARD GEBLEVEN
POLDERVERGUNNING
In een tijd dat Holland nog een leen
n de Duitse vorsten was en graven
s ook met Texel beleend waren, heb-
i deze herhaaldelijk hun toestem-
ng tot het bedijken van stukken
dgrond verleend. In bewaard geble-
n oorkonden van de grafelijke admi-
itratie zijn enkele vergunningen, om
id op ons eiland in te polderen, te-
g te vinden. Dikwijls komt in zo'n
iriftelijik verleende vergunning de
laling voor, dat na het leggen van
nieuwe dijk de oude, tot slaper ge-
irden dijk, mocht worden afgegraven.
sondanks bleven vooral aan de zuid-
stkant sommige van die slaperdijk-
bestaan, omdat men bevreesd was
t bij een doorbraak van de nieuw
in, afkomstig van West-Vlieland, ver-
rkt in de dijkglooiing ten noorden van
deschild.
Ook in het gebied ten zuiden van de
Ruige Dijk en westelijk van Waalen
burg zijn enkele vroege dijken geheel
of gedeeltelijk bewaard gebleven. In dif\
verband noemen we het Oude Dijkje,
Pijpersdijk, het Gerritslanderdijkje en
de fraaie dijk van het Burger Nieuw-
land. Dit laatste poldertje werd in de
eerste helft van de vijftiende eeuw
drooggelegd door Albrecht van Raep-
horst. De man is lang in dienst van de
graaf rentmeester van Texel geweest
en pachtte o.m. het schoutsambacht.
Weliswaar zijn verschillende oude dijk
jes in deze buurt afgevlakt en tot we
gen gemaakt, maar ze zijn nog gemak
kelijk als vroegere begrenzingen te
herkennen. De nog bestaande dijkjes en
de oude wegen verlenen het landschap
een levendig accent. De Plaatselijke
Commissie voor de Ruilverkaveling
heeft dit gelukkig onderkend. Een
woord van dank, in het bijzonder voor
het handhaven van de dijk tussen
Waalenburg en het Burger Nieuwland
is hier zeker op zijn plaats.
DE OOSTKANT
Hoe anders is het landschap zuidelijk
van Den Hoorn en noordelijk van Den
Burg dan aan de oostkant van ons ei
land. Tussen het Kadijkje en het hoge
land van Oosterend is één uitgestrekt
weidegebied, dat slechts door enkele
boerderijen, schuil gaand in opgaand
geboomte, wat opgevrolijkt wordt.
Dikwijls hebben wij horen zeggen dat
dit terrein van grote oppervlakte in
één keer werd ingepolderd, maar niets
is minder'waar. Het is bij stukjes en
beetjes op het wad veroverd op dezelf
de wijze als dit in de hiervoor genoem
de gebieden is geschied. Het Zeeuwen-
land bij Oudeschild, Otterzaat even be
noorden de haven, Dijkmanskoog ach
ter het gemaal van Dijkmanshuizen, de
Valkelanden grotendeels liggend in het
tegenwoordige Spang, Piet Hins Grie
en Jan Koningsland zijn op verschil
lende tijden, meestal in de late middel
eeuwen, bedijkt. Tot nadeel van de
boeren zijn echter de oude slaperdij
ken alle afgegraven. Het rampzalige
gevolg was dat geen enkele hoek van
het eiland zó van dijkbreuken en de
daarmee gepaard gaande overstromin
gen te lijden heeft gehad. In het jaar
1514 toen een Texelse deputatie inlich
tingen over de toestand op Texel moest
geven met het oog op te heffen be
lastingen vertelde men dat bij een
dijkbreuk in 11509 niet minder dan 5000
schapen waren verdronken.
VERDWENEN WALEN
De vele dijkbreuken hebben overal
op het eiland walen doen ontstaan,
waarvan sommige nog terug te vinden
zijn. Op een kaart uit 1595 staan ter
hoogte van de Middelkoog drie waal-
tjes aangegeven, die door het bezwij
ken van Waalenburgs westelijke dijk
waren ontstaan. Bij Pijpersdijk waren
toen drie en ter hoogte van de Everste
Koog zeven walen getekend. Her en
der verspreid telde men toen op oud-
Texel een totaal van vijftig van zulke
walen. In de loop der jaren zijn er heel
wat verdwenen. Soms door demping,
echter meestal door verlanding. Bangs
het Gerritslanderdijk, ook eens een
soort zeewering, zijn ter plaatse van
de waaltjes enkele elzenbosjes ont
staan. De westelijke dijk van Waalen-
(Zie vervolg pagina 2)
Zie de bij dit artikel afgedrukte
profieltekening.
Zondagmiddag I
Een van de weinige kaarsrechte stukken
in de oostelijke zeewering Is de 3 kilo
meter lange dijk van de polder Het Noor
den Op de voorgrond ziet men de bocht
in de weg bij KrassekeetOp de achter
grond de polder De Eendracht met rechts
daarvan De Schorren. (Luchtfoto J Nauta)
Ging de identiteit van de oude pol
dertjes in dit gebied door het slechten
van de binnendijken voor een goed
deel verloren, de zeedijk die men ge
meenschappelijk had, bleef bestaan.
Aan de vele afzonderlijke poldertjes in
verschillende jaren drooggelegd, is het
mede te danken, dat ook nu de zeedijk
nog zoveel kronkels heeft. Tussen Ou
deschild en de voormalige Redoute zijn
in recente tijd enkele dezer kronkels
recht getrokken. Voor de R.K. kerk
van Oudeschild werd toen enig land
gewonnen* waarop een speelplaats
werd aangelegd en nabij Ceres ont
stond het poldértje waarover in de
laatste jaren zoveel te doen is geweest.
Men mene niet dat de vele kronkels
in de oude zeedijk alleen hun ontstaan
aan het aanéénrijgen van de zeekerin
gen der oude polderdijken te danken
hebben. Vooral op plaatsen waar nu
nog vlak achter de zeedijk poelen en
plassen voorkomen, hebben in voorbije
tijden dijkbreuken plaats gevonden.
Bezweek de dijk onder het geweld van
de storm, zo raakte het met kracht bin
nenstromende water dikwijls in een
kolkende beweging waardoor achter
het dijkgat wielen of walen van soms
grote diepte ontstonden. Bij het her
stellen van de breuk legde men, ter
besparing van kosten, dikwijls een
nieuw dijkvak óm het wiel heen. Ook
hieraan zijn sommige kronkels in de
zeedijk toe te schrijven.
Deze tekening uit 1811 toont het dwarsprofiel van de kern van de dijk ter hoogte
van de r.-k. kerk te Oudeschild. Van links naar rechts ziet men de zee, de door
stroom uitgeholde wierriem en de aarden dijk. Later werd ook tegen de wierriem
aan de zeezijde aarde gestort, die werd afgedekt met stenen.
