Groen 2rwartsjexels in het harL,
aad al lang geleden voorbereid
op forse kostenoversehrijding
itgebreide waterbouwkundige werken en
el kostbaarder centralegebouw onvermijdelijk
Vanavond beslissing over
oortgang Texelstroomprojekt
Maar ook nu
zou zinker niet
voordeliger zijn
Wielrijder gewond
naar ziekenhuis
Handtekeningenaklie
raakte in tijdnood
De heer J. Dooren kampioen
van Noordholland
kop
Veel blikschade hij
aanrijding
Motorvermogen niet
hoger dan 1000 pk.
85e JAARGANG No. 8643
AG 25 JANUARI 1972
N.V. v.h. Langcveld De Rooij
11 - Den Burg, Texel - Tel. 2741
arry de Graaf, Kcesomlaan 43, Den
(02220) 2741, 's avonds (02220) 2403
Verschijnt dinsdags en vrijdags
Bank: Ncderl. Middcnstandsbank; Coop. Raif.
fcisenbank; Amro-bank. Postgiro 652. Abonn.
prijs ƒ5,00 p. kw. -j- 50 ct incasso; los 25 ct.
Advert. 21 ct. per mm. excl. 4% BTW
Het bedrag van ƒ18,8 miljoen,
in 1969 werd geraamd voor
gecombineerd elektriciteits-
itrale annex zeewaterontzil-
jsinstallatie te Oudeschild, had
i rekking op een zo eenvoudig
gelijke opzet. De elektriciteits-
itraie zou in een goedkoop
atijzeren gebouw worden on-
gebracht en voor de aanvoer
koelwater, tevens grondstof
r de ontzilter, meende men te
nen volstaan met een pijplei-
g via een steiger in zee. Pas
r bleek het noodzakelijk om
centralegebouw aanmerkelijk
rder uit te voeren en kostbare
erbouwkundige werken aan te
gen in de vorm van een zee
erbassin met inlaatsluis en
pstation. Dat zijn de voor-
mste oorzaken van de specta-
aire prijsverhoging tot 30
Ijoen, die vorige week in de
bliciteit kwam toen aan de ge-
enteraad werd voorgesteld het
1969 beschikbaar gestelde
diet tot 30 miljoen te verho
rt. Alle wijzigingen in het oor-
ronkelijke „goedkope" ont-
rp waren nodig in het belang
i grotere bedrijfszekerheid, ef-
ëncy, fraaier aanzien en toe-
mstige vergroting van de capa-
eit. Voor de hogere uitgaaf
eft men dus iets dat beter, be-
uwbaarder en fraaier is, wat
eraard niet geldt voor het be-
ig van ƒ2,6 milj., dat deel uit-
lakt van de verhoging en dat
rd veroorzaakt door de vertra
ag van één jaar, opgelopen als
volg van de protesten tegen de
orgenomen bouwplaats van de
mbinatie.
i brede kring heeft het verbazing
weekt dat de gemeenteraad eerst nu
'dt voorgesteld het crediet te verho-
Dat gebeurt op het allerlaatste mo
lt want als het hogere krediet niet
dt verstrekt (of afstuit op bezwaren
de provincie) dan ontstaan de
otste moeilijkheden bij de uitvoering
t het projekt want volgende maand
het oude crediet van 18,8 miljoen
,ebruikt. Op de buitenstaander wekte
de indruk dat de gemeenteraad voor
voldongen feit wordt gesteld. Komt
hogere krediet er niet dan ligt het
k stil. Zelfs uitstel van de beslissing
r een volgende raadsvergadering is
t mogelijk.
>e heer B. Kleinhuis, direkteur van
n.v. TEM vertelde ons gisterochtend
ter dat de gemeenteraad al in een
;egtijdig stadium vertrouwelijk is in-
cht inzake de extra voorzieningen
een aanzienlijke kostenoverschrij-
g tot gevolg zouden hebben. Dit ge-
irde zowel mondeling als door enkele
i" uitvoerige rapporten Gezien het
trouwelijke karakter bereikten deze
de pers, ook niet toen vorige week
voorstel tot credietverhoging aan de
neenteraad werd gedaan. Desge-
agd hebben wij van gemeente en
M achteraf de gewenste nadere in-
matie gekregen. Daaraan is het vol-
ïde ontleend.
17 november 1969 gaf de direk-
r van de TEM aan de n.v. TEBHIN
te Haarlem opdracht tot de bouw van
het gecombineerde project. Het werk
voorzag in een centrale van 15 MW met
2 ketels en 2 turbines; een waterfabriek
van 3.000 ton per dag, een nabehande-
lingsinstallatie voor het gedestilleerde
water, een fundering voor de centrale
met 8,5 meter lange palen; een eenvou
dig centralegebouw en een op dat mo
ment nog betrekkelijk eenvoudige elek
trische installatie. Kosten ƒ14.546.500,
(excl. BTW). Opleveringsdatum 1 fe
bruari 1971; ingebruikneming 1 juni
1971. Bij het genoemde bedrag kwamen
nog kosten in verband met civieltechni
sche werken ten behoeve van de derde
turbine-eenheid; voorzieningen ten be
hoeve van inlaat en afvoer van zeewa-.
ter, olie-opslag, overbrengen van twee
dieselgeneratoren uit de oude centrale
te Den Burg en de bouw en inrichting
van een hoog- en laagspanningsschakel-
station, zodat de totale kosten ƒ18,8
miljoen werden. De bouwkundige voor
zieningen ten behoeve van de toekom
stige 3e turbine en de opstelling van de
2 dieselgeneratoren hield in dat het
door Tebhin aangeboden gebouw van
de centrale aanpassing behoefde. Door
het architectenbureau Alkema uit De
Koog werd daartoe een ontwerp ge
maakt, waarin tevens ruimte werd op
genomen voor het hoogspanningsscha-
kelstation. De meerkosten van dit ont
werp ten opzichte van de Tebhin-aan-
bieding bedroegen ƒ974.600,deels een
gevolg van de grotere gebouwinhoud,
deels door een betere afwerking en
voorts door een noodzakelijk gebleken
grotere funderingsdiepte (22 m. palen
inplaats van 8,5 m.).
Kort vóór het verlenen van de op
dracht bleek dat de bouw van de cen-
trale-waterfabriek op het beoogde ter
rein ten noorden van Oudeschild in
strijd zou zijn met het toen vigerende
bestemmingsplan. Door de gemeente
Texel werd de procedure in gang ge
zet om met toepassing van artikel 20
van de Wederopbouwwet, later vervan
gen door artikel 19 van de wet op de
Ruimtelijke Ordening, de bouw moge
lijk te maken. In de Provinciale Plano
logische Commissie werden van ver
schillende zijden bezwaren tegen het
plan aangevoerd. Naast de ingebrachte
bezwaren tegen de vestiging van een
centrale in het algemeen, c.q. tegen de
plaats van de centrale, werd de aesthe-
tische vormgeving van het gebouw niet
aanvaardbaar geacht. Er werd op aan
gedrongen in ieder geval een architcet
in het project te betrekken, die op het
gebied van centrales zijn sporen had
verdiend. Dit leidde, ondanks het toen
reeds onderkende kostenverhogende ef-
fekt daarvan, tot inschakeling van het
architectenbureau Lammers in maart
1970
De bezwaren die daarop werden in
gebracht tegen de gekozen bouwplaats
wij schreven hierover destijds uit
voerig leidden tot een vertraging van
12 maanden. De kostenstijging met 2,6
miljoen gulden als gevolg daarvan werd
veroorzaakt door de prijsstijgingen
van de na de bouwstop opgedragen
werken en door de toegenomen bouw-
rente van de reeds verstrekte opdracht
aan Tebhin.
Groter gebouw
Het ontwerp van het architectenbu
reau Lammers, ervaren in het ontwer
pen van centralegebouwen, voor het ge
bouw van de centrale en de bijbehoren
de dienstruimten leidde tot een vergro
ting van de gebouwinhoud van ca 29°/o
ten opzichte van het plan Alkema. Dit
vloeide voornamelijk voort uit de gro
tere aandacht die aan de aesthetische
vormgeving werd besteed. Hierbij werd
namelijk een duidelijker scheiding ge
maakt tussen de hoogbouw van de cen
trale en de laagbouw voor de dienst
ruimten en een meer aan het Texelse
landschap aangepaste dakvorm ontwor
pen..
Bovendien bleken enkele dienstruim
ten met name de centrale controle
ruimte en de hoogspanningsschakel
ruimte tijdens de nadere technische
uitwerking van het gehele projekt een
wat groter oppervlak te vragen dan
aanvankelijk was voorzien. Dit alles
alsmede de aangepaste afwerking van
het gebouw, had voor het totaal der
bouwkundige voorzieningen een groot
kostenverhogend effekt. Het bedrag
voor deze voorzieningen van 1,1 miljoen
gulden in het Tebhin-ontwerp groeide,
via ruim 2 miljoen gulden voor het plan
Alkema, uit tot een door Tebhin in
maart 1971 aangeboden (vaste) prijs van
ƒ4.417.000,voor het centralegebouw
overeenkomstig het plan Lammers en
de daarmede samenhangende civiele
werken.
Duurder inlaatsysteem
Door de korte tijd van voorbereiding
van het projekt (tussen april en novem
ber 1969) was het niet mogelijk een uit
gewerkt plan te maken van alle voor
zieningen die nodig waren voor de aan-
en afvoer van het proces- en koelwater.
Door Tebhin was voor deze voorzienin
gen in 1969 een bedrag geraamd
(ƒ730.000,dat later volkomen ontoe
reikend bloek te zijn. Tebhin stond een
eenvoudig inlaatsysteem voor ogen,
zonder zich de waterstaatkundige toe
stand te hebben gerealiseerd.
De noodzakelijke kruisingen van een
zcekerende dijk, de sterke stromingen
in de Tcxelstroom, de zandverplaatsin-
gen van de bodem, de plannen van
Rijkswaterstaat de zeedijk op delta
hoogte te brengen, waren even zovele
factoren die een eenvoudig inlaatsy
steem (aan- en afvoerleidingen op een
steiger) onmogelijk maakten. In overleg
met Rijkswaterstaat is na het verlenen
van de opdracht aan Tebhin een plan
opgesteld, waarin zowel de aanleg van
de „deltadijk" als de noodzakelijke
voorzieningen voor de centrale-water-
fabriek zijn opgenomen. Daarbij bleek
het voordelen te bicden de dijk binnen
de bestaande zeekering aan te leggen.
De nieuwe dijk volgde in dat geval een
korter tracé en kon 1,5 m lager worden
aangelegd dan bij ophoging van de be
staande dijk het geval zou zijn geweest.
Bovendien kon aldus tussen de bestaan
de en de nieuwe dijk een bassin worden
gecreëerd, dat dienst zou doen als be-
zinkbassin (slibverwijdcring) en als
voorraadbassin (bij hoge en lage buiten
waterstanden) en, zo nodig, benut wordt
voor koclwaterrecirculatie. In de be
staande dijk zou een inlaatsluis komen,
aan de nieuwe dijk een inlaatpompsta-
tion voor het koel- en proceswater.
Sluis en pompstation zijn afgestemd
op drie turbine-eenheden. De inlaatsluis
met uitlaatconstructie kostte ƒ1.884.000,-
het zeewaterbassin ƒ585.000,en het
ïnlaatpompstation ƒ1.770.149,Het to
taal dat aan waterbouwkundige werken
moest worden uitgegeven bedraagt der
halve ƒ4.239.592,in de oude situatie
was voor waterbouwkundige werken
driekwart miljoen geraamd....
Olietanks
De aanvankelijke gedachte van de
TEM was te volstaan met de bouw van
één olietank van 4.000 m3 voor de op
slag van zware olie en de reeds aanwe
zige tank van 1.000 m3 van de TEM in
Oudeschild (in gebruik voor de diesel
centrale in Den Burg) te verplaatsen
naar de nieuwe centrale voor opslag
van gasolie. Bij nadere overweging
achtte de TEM het noodzakelijk, gezien
de eilandpositie (geen koppeling met
andere centrales) en om in de winter te
allen tijde van voldoende brandstof
voorraad verzekerd te zijn, over 2 tanks
van 4.000 m3 voor zware olie te be
schikken, terwijl de verplaatsing van de
bestaande tank geen voordelen bleek
op te leveren ten opzichte van de bouw
van een nieuwe tank van 1 000 m3. De
bestaande tank is door de TEM ver
kocht voor een bedrag van ƒ50.000,
Tebhin heeft in september 1970 voor
het opstellen van de drie tanks, inclu
sief de bijkomende werken (o.a. grond
verbetering, olieverwarming, instru
mentatie, transportpompen, leiding-
werk), een vaste prijs opgegeven van
ƒ1.427.400,—.
Elektrische inrichting
De elektrische inrichting is aanmer
kelijk uitgebreid ten opzichte van de
oorspronkelijke opzet in het Tebhin-
ontwerp. Als hoofdoorzaken daarvan
worden genoemd de grotere gebouw
inhoud van de centrale, het in de cen
trale onderbrengen van de aanvankelijk
afzonderlijke gedachte hoog- en laag-
spanningsverdeelinrichting, de opstel
ling van de twee dieselgeneratoren, de
toekomstige opstelling van de derde
turbine en het inrichten van een cen
traal controle- en bedieningscentrum
(zowel voor de centrale als de waterfa
briek). Voorts bleek dat de elektrische
inrichting aan hogere eisen diende te
voldoen dan die waarin het oorspronke
lijke ontwerp voorzag. Deze uitbreidin
gen hebben geleid tot een meerprijs
van ƒ1.120.940,(In het oorspronke
lijke ontwerp was een prijs van rond
ƒ700.000,begrepen).
Voor het bouwen van de Texelstroom-
installaties werd door de TEM een ter
rein van 4,8 ha aangekocht van Rijks
waterstaat en een ter plaatse van de
werkhaven gelegen stuk van 1,2 ha aan
de Rijkswaterstaat verkocht. Verder
moest een toegangsweg worden aange
legd om het bouwterrein te ontsluiten.
De kosten van het een en ander bedroe
gen ƒ179.500,Een aanzienlijker bij
drage aan de kostenoversehrijding
wordt geleverd door de bijkomende
werken. Dit bedrag vloeit voort uit wel
onderkende maar ten tijde van de op
drachtverlening in 1969 nog niet nader
onderzochte voorzieningen, voor een
deel ontstaan door na de opdracht nood
zakelijk bevonden aanvullingen op het
projekt en voor het overige voortgeko
men uit de bouwvertragmg. Het totaal
(inclusief het architectenhonorarium
van ƒ65.000,en verplaatsing van twee
dieselgeneratoren van Den Burg naar
Oudeschild '(ƒ350.000,is geraamd op
ƒ1.200.000,—.
Duiker goedkoper
Inclusief BTW zal de uiteindelijke
kostprijs van het Texlstroomprojekt dus
bijna ƒ30 miljoen bedragen. Een voor
de hand liggende vraeg is nu of de aan
leg van een zinker naar het vasteland
voor elektriciteit en water toch niet
goedkoper zou zijn geweest. Destijds
is de vergelijking in het voordeel van
de gecombineerde fabriek op Texel uit
gevallen. De direkties van het PEN en
het PWN stellen echter in de nota
waarin de kostenverhoging wordt toe
gelicht:
„Afgezien nog van de grotere be
drijfszekerheid van de gekozen oplos
sing, kan deze vraag bevestigd worden
beantwoord .Niet alleen benaderen de
in 1969 berekende kostenbesparingen
de grotere exploitatielasten die uit dc
hogere investeringen voortvloeien, maar
ook zouden bij het kabel-zinkerproject
kostenverhogingen boven de destijds
geraamde bedragen zijn opgetreden. Dit
moge duidelijk blijken uit een bericht
geving van de Rijkswaterstaat aan het
gemeentebestuur van Texel (november
1970), waarin wordt gesteld dat voor
waterbouwkundige voorzieningen in de
stroomgeulen ten behoeve van de zin
kers Den Oever - Oudeschild een extra
bedrag van 8 a 10 miljoen gulden zou
zijn gemoeid".
Genoemde direkties zeggen zich be
wust te zijn van de onbevredigende
gang van zaken bij de totstandkoming
van het projekt, maar zij menen zich te
kunnen verenigen met de technische
opzet. Gezien de positie waarin Texel
met zijn water- en stroomvoorziening
verkeert, achten zij de investeringen
onvermijdbaar en mede daarom aan
vaardbaar.
Op de belangrijke vraag welke gevol
gen de veel hogere bouwkosten voor de
uiteindelijke water- en elektriciteitsta
rieven zullen hebben, kan nog geen
antwoord worden gegeven. In studie is
nl. nog hoe het nu veel grotere exploi
tatietekort van „Tcxelstroom" zal wor
den bedragen. De heer Kleinhuis ver
telde ons dat het niet te verwachten is
dat het bedrag van dertig miljoen nog
in betekenende mate verder zal stijgen.
De meeste bedragen die samen de totale
investering vormen liggen nl. vast.
Op de hoek Julianastraat-Schilderend
deed zich zaterdag een aanrijding voor
waarbij de 71-jarige fietser D. aan het
hoofd werd gewond. Hij werd later ter
observatie in het ziekenhuis opgeno
men.
D. reed op het Schilderend (voor-
rangsweg) en kreeg van de uit de Julia-
nastraat komende Fiat-bestuurder B. v.
d. B. i(29) geen voorrang, hoewel laatst
genoemde aanvankelijk wel was ge
stopt.
1500 gezinnen bezocht
Als gevolg van tijdnood is de „reak-
tiegroep" er niet in geslaagd alle Texel
se gezinnen om een handtekening te
vragen voor de autorally. Vanmorgen
waren 1500 gezinnen bezocht. 800 per
sonen tekenden vóór. De overigen te
kenden niet; 500 van hen verklaarden
geen mening te hebben en 200 zeiden
tegenstander van de rally te zijn.
Een groep van 7 personen heeft zich
sinds donderdagavond met het verza
melen van de handtekeningen bezig ge
houden. Mogelijk is men er vandaag
nog in geslaagd het aantal handteke
ningen nog wat te vergroten. Vanavond
zullen de handtekeningen vlak voor de
raadsvergadering aan de gemeenteraad
worden aangeboden. De reaktiegroep
hoopt dat dit gebaar eraan zal bijdra
gen dat de gemeenteraad de beslissing
van B. en W. om de rally toe te laten,
niet zal afkeuren.
Huiskeuring Aquaria
De heer J. Dooren uit Den Burg die
bij de onlangs gehouden huiskeuring
van de aquariumvereniging „In Aqua
Vita" de eerste prijs verwierf, is nu ook
eerste geworden bij de districtskeuring
voor de kop van Noordholland. Keur
meester Kok van de Nederlandse Bond
Aqua Terra kende aan het fraai inge
richte onderwatertuintje van de heer
Dooren 170^6 punten toe Aan deze dis
trictskeuring namen 16 aquarianen uit
Den Helder en omgeving deel. Tot hen
behoorde nog een Texelaar, nl. de heer
Jac. Schrama, die bij de verenigings
keuring de tweede prijs behaalde. Bij
de districtskeuring werd hij achtste. De
uitslag werd vrijdagavond bekend ge
maakt op een bijeenkomst in het Land-
bouwhuis te Alkmaar. De heer Dooren
beoefent de aquariumhobby als sinds
1953.
Bij de kruising Schilderend-Keesom-
laan deed zich een aanrijding voor
waarbij twee auto's voor totaal ƒ3000,
schade opliepen. De in een Opel van het
Schilderend komende mej. De G. wilde
de inrit naast bloemenhandel Korten-
hoeven inrijden. Alvorens de bocht in
te zetten reed zij aan de linkerzijde van
de weg. De uit de richting Oudeschild
naderende P. wilde de Opel rechts pas
seren maar ramde de wagen in de rech
terflank. Van de Opel werd een portier
vernield. De schade aan de wagen van
P. beliep ƒ2.000,een bedrag dat de
marktwaarde van de auto overtrof.
Vissersbond maant tot zelfbeheersing
De Nederlandse Vissersbond slaat de
gestage toeneming van de motorvermo
gens bij de tongvisserij met zorg gade.
Het voortdurend opvoeren van het ver
mogen wordt een accuut gevaar voor de
tongstand genoemd voor zover dit ge
beurt bij de boomkorvisserij. Aanschaf
van een sterkere motor is aantrekkelijk
omdat de vangsten er aanmerkelijk gro
ter door worden maar bij toeneming
van het aantal schepen met topvermo-
gens zal dit onherroepelijk leiden tot het
wegvissen van de tong. ,,U prijst niet
alleen een ander maar ook uzelf uit de
markt", aldus het hoofdbestuur in een
brief aan de verschillende afdelingen.
Al geruime tijd wordt in visserijkrin
gen gediscussieerd over een pk-stop.
Aanvankelijk was men het eens gewor
den over een grens bij 800 pk, maar op
dat moment waren al meerdere schepen
met groter vermogen in gebruik of in
bestelling. Men heeft de grens daarom
verlegd tot 1000 pk maar het zal nog
wel geruime tijd duren voordat deze be
paling wettelijke kracht krijgt. Tot het
zover is hoopt men dat de vissers zo
veel zelfbeheersing kunnen opbrengen
dat zij eventuele plannen voor aanschaf
van zwaardere motoren laten varen. Als
de wet er door komt is te verwachten
dat de schepen die al met meer dan
1200 pk besteld, zodat het laatste woord
een lager vermogen zullen moeten af
stellen. Volgens geruchten hebben en
kele Texelse vissers reeds motoren van
1200 pk besteld, zdat het laatste woord
over dit probleem nog wel niet gespro
ken zal zijn. In ieder geval komt de
pk-stop ter discussie op de bespreking
die op 11 en 12 februari in de Volksho
geschool te Bergen wordt gehouden.
Gehoopt wordt dat ook veel Texelse
vissers daarbij aanwezig zullen zijn.