„De T oekomsf'-DeKoog
Wonderlijk land met een
nteressante historie
DE BEERE BAR
't Ijsbeert je
DE BEEREKUIL?
UIT.... in uw vakantie?
MAALTIJD
Voor een avondje
gezellig uit
- -XELtoerist 1972 pagina 9
„'T IJSBEERTJE"
ELKE AVOND DANSEN steeds de beste orkesten.
„DE TOEKOMST"
vJ
Beere goed
Waarom
Daarom
Texels grootste ondergrondse bar
Vi
IJSSALON - AUTOMATIEK
IJS in 6 verschillende smaken
(ook om mee te nemen per Va of Vi liter)
Slaatjes, kroketten,
fricandellen, broodjes,
patates frites
en nog vele heerlijke hapjes.
Dorpsstraat (naast „De Toekomst")
Dan naar BAR-DANCING
SLIJTERIJ - DRANKENSERVICE
Dorpsstraat De Koog
Ruim gesorteerd in dranken, wijnen en bier
SPECIALE AANBIEDINGEN
o.a in Sherry,
Whiskey Johnny Walker
Landwijnen
Keiler Bier.
Bijgaand artikel werd geschreven
door de heer J .A. v. d. Vlis (72) uit
Blaricum. Van 1921 tot 1928 was hij
als onderwijzer in Den Burg werk
zaam maar bleef ook na die tijd het
eiland (waar hij in Zuid haffel een
fraai gerestaureerde tweede woning
bezit) frequent bezoeken. Zijn stu
die van het Texelse verleden leidde
tot het schrijven van „Texel, land en
volk in de loop der eeuwen" dat
reeds tien jaar is uitverkocht en in
de loop van volgend jaar een aan
zienlijk uitgebreide herdruk zal bele
ven. Ook schreef hij Tragedie op
Texel", een ooggetuigeverslag van
de opstand der Georgiërs tegen de
Duitsers op Texel m april 1945
waarvan reeds zes drukken zijn uit
gegeven. De verdiensten van Van
der Vlis als historicus van Texel"
werden in 1964 officieel erkend door
zijn benoeming tot ereburger van de
gemeente Texel.
worden miljoenen liters melk van de ca.
5000 runderen verwerkt. Wat de land
bouw betreft: deze wordt voor een be
langrijk deel in de uitgestrekte Eier-
landse polder met zijn grote boerderijen
bedreven. Vooral pootaardappelen en
gerst worden in grote hoeveelheden uit
gevoerd. Ze hebben een niet minder
goede naam dan het schaap.
Gelukkig geen industrie
Vissers en schapenboeren, bloembol
lentelers en landbouwers zorgen in de
eerste plaats voor het bestaan van de
bevolking. Een verzorgende aktieve
middenstand en een korps onderwijê-
gevende mensen met de ambtenaren
maken de samenleving van ons eiland
compleet. Industrie kent het eiland ge
lukkig niet. Want de zuivelfabriek,
waar melk en de waterfabriek, waar
zeewater wordt verwerkt, kunnen nau
welijks als industrie aangemerkt wor
den. Ze zijn zó geplaatst, dat de fraaie
en zo afwisselende landschappen er
nauwelijks door worden verstoord.
Texel is een enig land, volop afwis
seling kan er Uw deel zijn. U kunt
varen met de visserlui, praten met de
bollenkwekers, dwalen door de nog
grotendeels vrije duinen, wandelen en
paardrijden overal. Vogels hoort U waar
U komt en in de honderden hektaren
bos kunt U zich terugtrekken en een
zamer voelen dan waar ter wereld ook.
Het geraas van de branding is er van
verre hoorbaar een machtige hemel
koepel met een steeds wisselend wol-
kenspel is er Uw deel. En de bepaald
niet achterlijke bewoners zullen graag
een praatje met U maken. Snuif de zil
tige lucht diep in Uw longen, laat U
lekker bruin branden in een afgelegen
duinpan, eet een versgevangen visje.
Blijf niet hangen op één plaats, trek er
op uit: het is goed voor U
)ud nieuw in een
irachtig landschap
met zo'n 80 man personeel. Niet alleen
voor de vreemdelingen-bezoekers, ook
voor de Texelse bevolking is de veer
dienst daarom van groot belang.
Oudeschild had nog in de achttiende
eeuw meer inwoners dan Den Burg.
Alle straatjes daar waren geplaveid,
terwijl men in Den Burg nog door het
zand ging. Het dorp, ontstaan in het
begin van de 17de eeuw, had zijn snelle
groei aan de opkomst van Amsterdam
als belangrijkste haven van de wereld
te danken. Op de thans zo verlaten rede
lagen honderden schepen, komend van
Amsterdam op een gunstige wind om uit
te zeilen te wachten. Soms duurde dit
maanden en Janmaat ging dan te gast
in de vele herbergen van het dorp,
waar hij zich met wijntje en Trijntje
trachtte te vermaken. Er is in die jaren
heel wat gebeurd in Oudeschild.
Het zeemanskerkje, goed gerestau
reerd, met een paar koperen kaarsen
kronen, eens door Tromp en De Ruyter
in dankbaarheid na een behouden reis
geschonken, getuigen nu nog van de
glansperiode, die het dorp in het verle
den heeft meegemaakt. Aan de welvaart
is in de Franse Tijd een eind gekomen.
Napoleon verbood alle scheepvaart op
Engeland, het dorp raakte in verval.
Toen de donkere jaren eenmaal voorbij
waren en Holland onder Koning Wil
lem I een koninkrijk werd, was de be-
Zo'n halve eeuw geleden, toen het
oerisme nog nauwelijks in opkomst
vas, telde Texel 7000 inwoners. Nu zijn
iet er ongeveer 12.000 Men zal begrij-
len, dat de ontwikkeling van het toe-
ïsme daar iets mee te maken heeft. Be
tond de bevolking in 1920 voor het
vergrote deel uit geboren-Texelaars,
angzamerhand is dit veranderd. Het
lorp De Koog, waar maar een tiental
luizen stond, is een moderne uitge-
ireide badplaats geworden, waar nog
naar een heel enkel huis en het oude
:erkje aan het verleden herinneren,
luist in deze plaats is maar een gering
leel van de inwoners van afkomst Texe-
aar. Het wordt nu in hoofdzaak be
loond door mensen, die zich van elders
n het dorp vestigden. In wat minder
iterke mate is dit met Den Burg het
[eval. Het hoofddorp heeft echter zijn
tarakter van weleer goeddeels behou-
ien. Het is een miniatuur stadje, waar-
fan de hoofdstraten gelegen zijn rond
ie voornaamste gebouwen: de Grote
«erk, al gebouwd in de 15de eeuw en
et ultra moderne raadhuis, enige jaren
erug tot stand gekomen onder leiding
fan professtor Wieger Bruin. In de
5rote Kerk, die U gerust kunt gaan be
dijken, zijn vooral de grafzerken be-
angwekkend. Lees de fraai gebeitelde
nschnften op de zerken en het zal U
iuidelijk worden, dat Texel eens voor
belangrijk deel van de zeevaart
leefde. Het raadhuis, waar sommige be
zoekers nogal bezwaren tegen hebben,
s een gebouw van deze tijd: het is licht
wijding gerestaureerd en dan in al hun
eenvoud juweeltjes van vroege burger
lijke bouwkunst. Terecht is het hart
van Oosterend tot een beschermd dorps
gezicht verklaard en worden steeds
meer huizen in hun oorspronkelijke
staat teruggebracht. Als U Oosterend en
omgeving bezoekt, zal het U opvallen
dat ook daar heel wat nieuwe huizen
zijn gebouwd en dat vele een opschrift
hebben, dat aan de scheepvaart of de
visserij herinnert. In de fraaie bunga
lows wonen dikwijls visserlui, die 's
maandagsmorgens voor dag en dauw
met hun moderne kotters de haven van
Oudeschild verlaten op weg naar vis
gronden, hetzij,in de buurt van IJsland
of Helgoland, hetzij in het zuidelijker
deel van de Noordzee. Na uren varen
bereiken ze de visgronden, ze blijven
daar zo lang mogelijk aan het werk,
maar trachten steeds om vrijdagsavonds
in Oosterend terug te zijn. Met het
weekeinde zijn de mannen graag thuis.
De houten blazerschuiten behoren in de
De rede van Texel aan het eind van de
18e eeuw met op de achtergrond het dorp
Oudeschild.
Een kniesoor is hij die het de mensen
niet gunnen zou.
Oudeschild, vervallen bloei
Voor de buitenstaander moet het wat
vreemd klinken dat wij in de eerste
plaats over de te Oosterend thuisbeho
rende kotters hebben geschreven en zal
de vraag rijzen of er dan in Oudeschild
geen vissers wonen. Inderdaad is het
kleinste deel van de tegenwoordig zo
moderne vloot, eigendom van Oude
schilders. Weliswaar neemt dit aantal
'regelmatig toe, maar Oosterend blijft in
deze van overwegend belang. In Oude
schild wonen heel wat mensen die bij
T.E.S.O. (Texels Eigen Stoomboot On
derneming) werkzaam zijn. Het is de
belangrijkste onderneming op het eiland
volking van 1600 tot 800 inwoners te
ruggelopen. Eigenlijk mag pas in onze
tijd weer van een zekere welvaart wor
den gesproken.
Texel heeft nog maar enkele jaren
een ruilverkaveling achter de rug. Hoe
wel daarmee veel veranderd is, zijn nog
heel wat oude schapenboerderijen en
schapenboeten blijven bestaan. Omdat
men de tuinwallen spaarde, heeft het
oude Texelse heuvelland daarom nog
veel van zijn bekoring behouden. Men
vindt er een net van machtige 'wandel
paadjes, overal klinkt het geroep of
gezang van vogels en als voorheen dar
telen er de lammeren nog onder be
schutting van de bemoste tuinwallen
Hoewel het Texelse schaap dus nog
steeds voor de eilandeconomie van bete
kenis is hebben landbouw en rundvee
teelt een nog groter belang gekregen.
In het moderne zuivelbedrijf, gelegen
aan de zuidzijde van de Hoge Berg
Voor wie het nog niet weet: Texel is
en wonderlijk land. Denk niet dat de
woners er anders zijn dan in Uw eigen
vurt. Evenmin als Uw buren thuis zijn
i achterlijk. Noch in hun kleding, noch in
jn gedrag wijken ze af. Het is al een
ilve eeuw geleden, dat de Texelse kap
et het gouden oorijzer door oudere
omen nog werd gedragen. Maar als de
ierige folkloreveremging tracht de be-
ekers ,,van de overkant" wat afwisse-
ig aan te bieden, kunt U heel wat van
e oude klederdracht aanschouwen. Dan
dort U de tonen van het draaiorgel, dat
jeciaal voor U van stal is gehaald, U
et jeugdige en oudere Texelaars bij de
ilksdansen en mogelijk merkt U iets van
i ambachten zoals die vroeger beoefend
erden. Na afloop van de folkloristische
irtonmgen herneemt het leven zijn nor-
iale gang.
U gaat naar Uw pension of tent terug
m ter verstrooiing een detective of een
rant te lezen. Wij kunnen U wel aan-
evelen ook de tweemaal 's weeks ver-
:hijnende Texelse Courant eens een
eertje door te nemen. Want dit blad,
at sedert 1887 regelmatig van de pers
omt, is eigenlijk de beste bron van
iformatie, die over het eiland bestaat,
r was een tijd, dat deze krant niet al
en plaatselijk, maar ook landelijk, ja
elfs internationaal nieuws gaf. Maar
ok dit is lang voorbij. Daarvoor leest
ïen op Texel een der grote provinciale
f landelijke dagbladen. Ook wat dit be
reft zijn de eilanders met de andere
woners van ons land op één lijn te
lellen. Bij het doorlezen van het lokale
lad, dat berichten over het gehele
iland geeft, zal U duidelijk worden
loe zeer de inwoners met elkaar een
énheid vormen. Ze zijn Texelaars, ze
ijn daar een beetje trots op, ja zelfs
en beetje chauvinistisch of hun huis nu
laat ergens aan de Vuurtorenweg hoog
n het noorden, in de Prins Hendrik-
older of in het Kogerveld.
en zeer efficiënt gebouwd. Maar vooral
de raadzaal, waar de gemeenteraad bij
eenkomt, laat zien dat een modem ge
bouw toch óók heel aantrekkelijk kan
zijn. Menigeen zal een dergelijk gebouw
nauwelijks op het eiland verwacht heb
ben. Ook in Den Burg zijn veel inwo
ners niet van Texel geboortig.
Welvarend Oosterend
De dorpen Oosterend, (met de nabij
gelegen gehuchten Oost en Zevenhui
zen), Den Hoorn, De Waal en Oudeschild
hebben goeddeels hun vroegere karak
ter behouden. Juist daar zult U veel ge
boren-Texelaars aantreffen, die er van
ouder tot ouder hebben gewoond. Nog
spreken velen uit die dorpen het oude
dialect, nog treft men er een reeks
antieke huizen aan, soms met grote toe-
vissershaven tot het verleden, langza
merhand zijn er de moderne motor-
kotters voor in de plaats gekomen.
Kostbare schepen met een motorver
mogen van soms 1000 paardekracht,
van radar en echolood voorzien en met
bemanningsverblijven, die heel wat
meer comfort bieden dan de scheepjes
uit vroeger tijden. Toch moet het leven
van de vissers niet onderschat worden:
het is een veeleisend en zwaar bestaan.
Valt de vangst mee dan blijft men on
getelde uren aan het werk. Is er tegen
slag, dan vaart men naar een andere
plaats, waar men méér hoopt te vangen.
Van regelmatige rust is geen sprake.
Blootgesteld aan de woede van de ele
menten, moet hard gewerkt worden.
Van luxe is nimmer sprake. Maar ver
geleken met voorheen is er welvaart
onder de visserlui gekomen: daarvan
bouwen ze hun bungalows in Oosterend.
Stenenplaats 2, Den Burg - Texel.
Voor een uitstekende
(PLATE - SERVICE)
SNACKBAR - RESTAURANT
Den Burg en De Koog
een van de gezelligste plekjes van Texel.
Geopend vanaf 's middag 2 uur.
Dorpsstraat - De Koog
