et kijker en determineerboek op
pad
Een
tocht
over het
vogeleiland
Uitrusting
fbmM
1973 pagina 13
Door
A. J. Binsbergen
fflN
~R0G6E\
SLOOT
SLUFTER
SCHORREH
MSiZANMT]
KW4/^fi I
Sc •a0L
jLMxorvfr'-
/K0Ci
UTEREHD
'lUUiTJE
\dukmrhs-
J HU HEN
Y WESTER -
MROUJE
SNIPPEN
1ANV
\HLOCy
\0LLERAMER.
OUOESCHiu
*3CHMS
^DBThOOPN.
Z/iOLENKOLK
•chUfTen daarmee aantr<
Wsaler.biir.3 !S/®Wfc-een t
giweerïden. G'éwönjf'.wiMe
'klturuje slobeenden met Mi
bersnaveÊ de 'kleine «lintei
oojMS80|5rart-wit.te ku3§|r
söorjjteeft zich de laatstefï
uitgêbfeid in ons' land, Mtt'
In een tijd dat de.L^ïa
■wordt .teruggedrongen doori
er toc^KTTofMH^^A
sfark-uafteiden. E3l*tté#en
is ook dèkTunltse tortel, de
O grut, o grut, o grut, o grut. Hoog in de blauwe lucht die
boven Waalenburg gespannen is, wiekt met stijve vleugels
een grutto op de maat van zijn eigen, tegelijk vrolijke en
klaaglijke roep. Diep onder hem staat langs de Middelweg, de
lange kaarsrechte weg tussen De Koog en De Waal, een rij kleurig
blik. Aan weerskanten van die weg stoeien de kemphaantjes en
proberen met hun bonte kragen en driftige danspasjes indruk te
maken op hun vrouwelijke soortgenoten en het vanuit het blik toe
kijkende publiek. Ondertussen zit vanaf een bordje, waarop staat
„Vogelreservaat Waalenburg, wetenschappelijk reservaat voor
leden van Natuurmonumenten rondleiding mogelijk", een rood-
potige tureluur luidkeels te schelden, tuu, tuu, tuu, tuu, op wie
of wat is niet duidelijk.
Engels gras en het geel van de ratelaar.
De weg loopt hier gedeeltelijk over de
top van de dijk, zodat je een goed uit
zicht hebt over het terrein. Rechts van
je ligt de Waddenzee, die bij eb voor een
groot deel droogvalt, vóór u aan de ho
rizon liggen de Schorren, een kwelder-
gebied, dat samen met een groot stuk
aangrenzend wad door „Natuurmonu
menten" is gepacht van de Eierlandse
polder en Domeinen. Op de Schorren
broeden voornamelijk kokmeeuwen
(meer dan 10.000 parenvisdiefjes,
noordse sterns en grote sterns. Deze
laatste soort broedde vroeger bij duizen
den op de Schorren, maar is als gevolg
van waterverontreiniging (vergiftiging
van het voedsel, zandspiering) in de
zestiger jaren vrijwel verdwenen. Sinds
enkele jaren breidt deze soort zich ge
lukkig weer wat uit. In de trektijd hui
zen er „wolken" scholeksters, roze
grutto's, bonte strandlopers, kanoet-
strandlopers en andere trekvogels op de
Schorren en de'wadden. Die trektijd be
gint al in augustus, terwijl ook veel
van deze vogels overzomeren in hét
Waddengebied. De Schorren kunnen on
der leiding van een vogelwachter be
zocht worden, maar in beperkte mate
en in principe alleen door leden van
Natuurmonumenten.
DE ROGSLOOT
Van de Bol gaan we verder naar De
Coeksdorp, waar we de weg langs de
dijk weer opzoeken, langs het Redding
boothuis. Voor we dit jongste dorp (ge-
noemd naar een van de stichters van de
in 1835 bedijkte Eierlandse polder) in
rijden, komen we langs de Rogsloot, een
oude kreek, die thans reservaat is van
het ministerie van C.R.M., dat vooral
van belang is voor watervogels. Hier in
het riet is vooral de kleine karekiet, een
onopvallend bruin vogeltje, dat een
krasserig „karre, karre, kiet, kiet, kdet"
laat horen, een veel voorkomende soort.
Over het water van de Rogsloot sche
ren de zwaluwen, die in drie soorten
Zoals op dit kaartje is te zien, zijn
er op ons eiland heel wat be
schermde natuurgebieden. Gedeel
telijk kun je die bezoeken, gedeel
telijk ook niet, maar vaak is de
ligging zodanig, dat je er vanaf de
weg de vogels kunt zien. Doel van
dit artikel is u enerzijds een beet
je wegwijs te maken in de rijke
Texelse vogelwereld en anderzijds
de weg te wijzen naar de plaatsen
waar u ze kunt zien.
We bevinden ons in Waalenburg, een
heeft meer dan 30 polders en
O60.000 leden, bent u er al écn
reservaat beheerd wordt. Dat 1
juli of augustus, gemaaid word^dat er geen kunsti
worden gebruikt, en dat er jja hei winterhalfjaar
wordt ingemalen om het
te houden.
Naast de reeds genbemde grutto's,
kemphanen (die overigens hun kragen
alleen van april - /uli/augustus bezit
ten) en tureluurs Jsun je ,ïti Waalen
burg o.a. kieviten ^en scholeksters zien.
Beide zijn zwartwitte" voigels^Qe ^eerste
echter met een^oxJe snavel en een
kuifje, de twdèdé xget ef*Uo$^llende
oranje snavel» D^lieut?^o,aEls de^schol-
ekster op TexeljP&tooemaSvorcft, .Is een
bijzonder t/feijtke en het hele jaar door
opvallend^anwezige vogel op Texel.
Zijn lui dj, ^tepiet, tepiet" kun je de H>o
hele da/, zelfs 's nachts, horen. Van
oorspn
de r^l
Texels vele bedijkingen (het eiland
bezit „Natuurmonumenten"
gedeelte van, dat als vogdl-
na het broedseizoen, in
en bestrijdingsmiddelen
luit de poldersloot water
kelijk voor watervogels
Als je vogels gaat kijken is een
verrekijker eigenlijk onmisbaar. Eei
goede prismakijker is voor een b\'
drag tussen de f75,en flOOt
wel te koop. Daarnaast is het praKQ
een eenvoudig vogelboek te jbe-
zitten. Er is nogal wat keus. Ik
„Zien is kennen," ,,De Voge
de ,,Gids voor de vogels va
pa", alle drie boekjes, die je
wel elke boekhandel (zel
Texelse" kunt kopen,
heeft de VW-Texel een
gidsje uitgegeven over d<
vogelreservaten met een lil
Texel waargenomen soortj
al wat gevorderd in de ori
dan raad ik u aan ook hit door de
Texelse Museumvereniging uitge
geven boekje ,,De
Texel" aan te schaffen.
nne opge-
t maaien-
bodem
Een "jleel langs
ide vogel ook de
onzejtbcht trou-
jgenkomen.
eurde eend,
olen broedt
len op het
g naar Oos-
e keren het
nten tegen.
Texel een
servaten en
.ar bezit op
met flinke
isterie van
7o de aan
komt door-
nuttige be
eld.
ms zijn in de Texelse re:
el merkwaardige vogels te
li van dit aar streek een fk
De Petten bij Den Hoorn. H<
dwaald wild exemplaar,
igel die afkomstig was van
Koolj in 't Zand (NH.)
de
Tslob-
jïgen en
Deze
fjaar sterk
Eöwaardig is
rfatuur overal
•de mens zijn
fcn, die zich
B^nd voorbeeld
tortel, de duivesoort
Hs eind vorige eeuw vanuit
het westen heeft verspreid,
sinds 1959 in ons land broedt en hier nu
een algemene vogel te noemen is.
LANGS DE DIJK
Ik neem u verder mee op een tochtje
langs een aantal interessante vogelge-
bieden. Daartoe gaan we van Waalen
burg naar Oudeschild, waar we de weg
langs de dijk (en de landschappelijk
niet zo fraaie elektrische centrale annex
waterfabriek) naar het noorden opzoe
ken. Langs deze bochtige oude dijk
loopt een grotendeels ondiepe sloot met
'hier en daar een poeltje. Dicht bij Ou
deschild ligt oOk Dijkmanshuizen, een
waterrijk gebied, dat overeenkomst ver
toont met Waalenburg. Ook hier wordt
het terrein met behulp van molentjes
vochtig gehouden.
De meest opvallende vogel, die we
langs de dijk kunnen zien is de ranke
kluut, een langpotige zwart gebandeer-
sterend kunnen we
vogels tegenkomen,
flei steltlopers, zoals
grutto'/ sctftj|fi5siers en tureluurs. Mis
schien oatooe&ri we er ook lepelaars,
•die wel eens iit^Ée dijksloot fourageren.
Deze zeldzame p vogelsoort broedt op
Texel in tweekolonies (de Muy en de
Geul), maar jfiet meer zo talrijk als
^^jjgfjae beste tijd meer dan 100
25). Bij Oosterend loopt de
de dijk dood en moeten we
het „binnenland" opzoeken. Via Ooster-
end éJrOost verlaten we het „oude" (van
ile oorsprong) land en komen we
^éer aan de kust bij de Bol, alweer een
reservaat van „Natuurmonumenten".
Voluit heet het „Drijver's Vogelweid de
Bol", naar wijlen Jan Drijver, een
Texelaar die jarenlang secretaris en la
ter directeur van „Natuurmonumenten"
was en vooral zijn best heeft gedaan om
de Bol te kopen, wat echter pas in 1937
lukte. De Bol is vooral bekend als win
ter verblijf plaats van de op Nova Zem-
bla broedende rotgranzen. Op het laag
gelegen land langs de brede kreken van
de Bol in de in 1875 drooggelegde polder
het Noorden broeden weer de gebruike
lijke weidevogels, evenals iwat sterns en
watervogels. Daaronder zijn o.a. de
meerkoet en het waterhoen, bedde zwar
te vogels en daarom nogal eens met
elkaar verward. De eerste is echter op
vallend plomp, heeft een witte „bles" en
snavel en gelobte poten. De tweede is
wat sierlijker, vlugger, heeft een rode
bles en snavel en opvallend grote tenen
aan zijn groene poten. Met zijn voeten
zonder zwemvliezen kan het waterhoen
uitstekend zwemmen.
FRAAI PLEKJE
Landschappelijk is de Bol een van de
fraaiste plekjes van Texel, mede dank
zij de fotogenieke molen, die vroeger
het water van een groot deel van Texel
in zee maalde, maar nu dat werk over
laat aan een motorgemaal. In deze tijd
van het jaar is de Bol één bloemenzee,
bedekt met het paars en purper van
verschillende soorten orchideeën en
Kluut bij zijn nest
voorkomen, de boerenzwaluw (de ge
wone), de huizwaluw, die onmiddellijk
te herkennen is aan zijn zwart-wit
verenpak en witte stuit, en de oever-
awaluw, een bruin-wit vogeltje zonder
bijzondere kenmerken. Deze laatste
soort broedt in zelf gegraven holen, op
Texel veel in slootkanten en soms ook
in tuinwallen.
EIDEREENDEN
Na De Coeksdorp gaan we richting
vuurtoren langs het reddingboothuis.
We passeren hier een stukje buitendijk
se grond, waar altijd wel wat vogels
zitten. Zilvermeeuwen, kokmeeuwen en
stormmeeuwen, scholeksters en andere
steltlopers, sterns en pleviertjes. Er ko
men op Texel twee soorten pleviertjes
voor, de bontbekplevier en de strand-
plevier, die hier froekie wordt genoemd.
Waar ze aan de overkant spreken van
„lopen als een kievit", wordt hier ge
zegd „lopen as een froekie".
Hier in zee kunnen we ook bijna al
tijd eidereenden zien, grote plompe een
den, waarvan de mannetjes prachtig
wit-zwart zijn en de wijfjes bruin zoals
alle vrouwelijke eenden behalve de
bergeend. Deze eidereenden broeden op
Vlieland en in de duinen van de Krim
op Texel Hun voedsel bestaat uit kok
kels, schelpdieren, die ze van de bodem
van de zee halen. Als we de excursie in
het vogelbroedgebied de Krim van
Staatsbosbeheer maken kunnen we de
eendewijfjes op het nest zien. Zijn we
wat later in het seizoen dan zien we
langs de noordelijke kust van het eiland
overal de eidermoeders met hun jongen.
Vreemde vogels zijn dat. Vaak gebeurt
het dat de ouders hun jongen verliezen,
maar deze sluiten zich makkelijk aan bij
andere moeders, zodat je soms eidereen
den met hele slierten jongen bij zich
ziet.
KRIM EN SLUFTER
Nadat we Texels noordpunt hebben
gerond gaan we weer naar het zuiden,
als we op de fiets zijn door het duin
(Zie verder pagina 15)
iiüiiiiiiug
Paartje grote sterns bij hun nest, waar
juist een jong uit het ei gekomen is.
(foto Nol Binsbergen)
Kemphaan in vol ornaat
(foto Nol Binsbergen
KRiMv