GOEDGEEFSE TESO
1 GEHOORAPPARATEN 1
Electrohuis
*4sc*lltl
Miiniiiiiiiiiiiiiiuiiin^
1iiiiiiiiiiininiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii!iiiiiiiiiniii!iiiii>i!iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii!iiiiiiiinini
PAGINA 7
IJsbreker met slagzij
De noodzaak van een tweede eigen
schip bleek zonneklaar. In mei 1925
werd opdracht gegeven tot de bouw van
de „Marsdiep", een schip van 252 brt,
dus groter dan „De Dageraad" en ge
bouwd bij scheepswerf De Merwede te
Hardinxveld. Op 12 mei 1926 voer het
voor het eerst de haven van Oudeschild
binnen De feestvreugde werd wel enigs
zins getemperd omdat het nieuwe vlag-
geschip van TESO (akkommodatie voor
600 passagiers en vier auto's) bijna tien
graden slagzij maakte, het gevolg van
een bedenkelijke bouwfout die onher
stelbaar bleek. De boot werd niettemin
geaccepteerd en verwierf zich in de ja
ren daarna zelfs oen grote faam, vooral
als ijsbreker. In februari 1929 onder
hield de „Marsdiep" drie weken lang
de verbinding vanaf Het Horntje, zij het
soms met de grootste moeite Niet zelden
kwam het voor dat de kapitein de man
nelijke passagiers naar het bovendek
riep. Door hen telkens van bakboord
naar stuurboord te laten rennen ging het
schip schommelen en wrong zich aldus
door de ijsmassa's.
Het verlengde schip, nu voorzien van
een dieselmotor waardoor de karakteris
tieke hoge pijp verviel, kon nu 16 auto's
vervoeren Het bleek een lapmiddel
want een paar jaar later was de capa
citeit al niet meer toereikend.
Ilorntje
Inmiddels was ook de discussie begon
nen over verplaatsing van de veerhaven
naar Het Horntje, om aldus de vaarroute
|Pe hveede ..De Dageraad'
|'2.5 mijl.
gebouwd in 1955 1 000 passagiers. 25 auto's. 640 pk.
Steeds meer mensen ontdekten Texel
als vakantieoord. Op 17 juni 1932 werd
besloten tot een groter aantal diensten
per dag: zeven maal per dag, zondags
vijf maal. In hetzelfde jaar kwam op het
haventerrein te Oudeschild het Stoom
bootkoffiehuis, waarvan de feestelijke
opening samenviel met het 25-jarig be
staan van TESO.
„De Marsdiep1963en de Texelstroom(1966) zijn vrijwel identiek 750 passa-
giers, 70 auto s, 13 mijl.
De ..Voorwaarts (1940): 300 pasagiers. 4 auto's
ren dan /25,of ƒ5,Iemand met één
aandeel van ƒ5,kreeg evenveel macht
als iemand die meer aandelen kocht
want elke aandeelhouder zou slechts één
stem hebben in de aandeelhoudersverga
dering. Duizenden aandelen gingen dan
ook vlot van de hand tot het maatschap
pelijk kapitaal van ƒ76.000,was ge
vormd. Texelaars met vertrouwenwek
kende namen vormden de raad van be
heer: dokter Wagemaker (voorzitter), H
Over (vice-voorzitter), P Dros Azn. (sec
retaris) en H W. Keesom. Voorlopig di
recteur was R. C. H. Haakman. Verder
was er de raad van advies, die zodanig
was samengesteld dat er vertegenwoor
digers van alle dorpen inzaten: J. de
Jongh (De Waal), P Koning Szn. (Oos
terend), A. Dros Pzn (De Cocksdorp), K
Kuiper (Den Hoorn), C Kuip Jzn. (De
Koog), A. de Waard (Den Burg) en F.
Zegel Kzn. uit Oudeschild.
Eigen boot
Van de stoombootrederij Gebr. Groet
uit Kampen huurde de jonge onderne
ming voor een jaar een goed en zee
waardig schip, de in 1902 gebouwde „Ba
ron Rengers". Het had dankzij een ma
chine van 180 pk een snelheid van 9
mijl. De boot van Bosman haalde met
moeite de zeven mijl. De „Baron Ren
gers" had plaats voor 400 passagiers die
de luxe genoten om niet samen met het
vee in één ruimte te worden vervoerd.
Er was een speciaal veedek dat aan 16
koeien plaatsbood. Intussen werd de
bouwtekening voor de eerste eigen boot
gereed gemaakt. Op 3 december 1907
werd de bouw gegund aan de laagste in
schrijver, de scheepswerf „Hubertina"
te Haarlem voor ƒ74.000,De levertijd
zou ruim zeven maanden zijn. In de win
ter 1907-1908 huurde TESO er nog een
schip bij, de in 1890 gebouwde „Minister
Havelaar".
Op 30 mei 1908 liet mevrouw G. Wa-
gemaker-Keijser de eerste eigen boot te
water. „Ik doop dit stoomschip „De Da
geraad" en laat het te water tot heil van
Texel en zijne bewoners" De afbouw
van het casco verliep voorspoedig. Op
4 augustus maakte „De Dageraad" zijn
proefvaart op de rede van Texel. Vanuit
de haven van Oudeschild was de „Baron
Rengers" met veel genodigden aan boord
het nieuwe schip tegemoet gekomen.
Toen „De Dageraad" even later de ha
ven van Oudeschild binnenliep werd het
begroet door een ongekend grote menig
te juichende Texelaars. Op het dek van
„De Dageraad" stak dokter Wagemaker
een redevoering af waarin op de groot
heid van dit moment in de geschiedenis
van Texel werd gewezen. Op de wijze
van „Kent gij het volk" zong de zang
vereniging het speciaal voor deze gele
genheid gemaakte lied „Wees welkom
sohone Dageraad. Wees welkom op 't
Marsdiep Gij zijt 's gevolg van d'eedlen
strijd, die men in 't leven riep etc". De
gedrukte tekst was onder de menigte
verspreid zodat ieder kon meezingen:
„Reeds 28 jaren lang
Werd Texel steeds geknecht
Toen is door ons de strijd aanvaard
Voor vrijheid en voor recht
Laat Texelaars thans uw vlaggen
wapperen
Laat zwieren 't groen en zwart
De zege is door ons bevochten
Zingt met een dankbaar hart".
Verbitterde strijd
Maar de echte zege moest nog wor-
|De ..Koningin Wilhelmina" (door de Texelaars ..opoe" genoemd) gebouwd in 1928
i in 1960 overgenomen door TESO 750 passagiers. 42 auto's
Voor ƒ139.500,— liet TESO bij Wilton
Feijenoord in Rotterdam de „Dokter
Wagemaker" bouwen. Dit schip kwam
in 1934 in dienst en betekende met zijn
akkommodatie voor 1 000 passagiers en
8 auto's een aanmerkelijke capaciteits
vergroting De „Dageraad" werd in de
cember 1935 voor de sloop verkocht.
Oorlog
Uiteraard bracht de oorlog voor TESO
de nodige moeilijkheden mee. Tevoren
al moest worden besloten bij duisternis
den bevochten, want Bosman leek niet
van zins zijn veerdienst te staken. Za
kelijk kon hij zich dat permitteren om
dat hij nog het contract had voor het
postvervoer. Maar geen Texelaar haalde
het nog in zijn hoofd cm met een van de
boten van Bosman naar of van zijn ei
land te reizen. Bekend zijn de lotgeval
len van de onwetende handelsreizigers
die met de boot van Bosman kwamen en
van hun Texelse klanten te horen kre
gen dat zij maar beter rechtsomkeerd
konden maken. Pas als ze met de boot
van TESO zouden zijn teruggekeerd
konden er zaken worden gedaan De
Texelse zakenlui regelden met hun leve
ranciers dat goederen uitsluitend per
TESO-boot naar het eiland zouden wor
den verzonden. Als gevolg van een en
ander werd de exploitatie van Bosman
al gauw verliesgevend hoewel hij nog
steeds de post vervoerde. Een feit is dat
TESO het in die eerste jaren bijzonder
moeilijk had. Toen het water tot do lip
pen was gestegen stuurden de aandeel
houders makelaar Hendrik Flens naar
Alkmaar om met Bosman te praten
Flens wist te bereiken dat Bosman toe
stemde in uitkoop zodat op 21 september
de „Ada van Holland" eigendom van
TESO werd. Ook het postcontract ging
toen over.
Van TESO is nooit het „nieuwtje" af
gegaan De onderneming heeft zich al
tijd kunnen verheugen in een warme be
langstelling van de aandeelhouders.
Vooral als er moeilijkheden waren, was
TESO onderwerp van discussie.
In zakelijk opzicht ging het na de
eerste wereldoorlog steeds beter met
TESO. De mensen werden mobieler; het
toerisme kwam op gang. Tot 1922 kwam
in de samenstelling van de TESOvloot
geen verandering maar in juni van dat
jaar werd de „Ada van Holland" afge
keurd en voor de sloop verkocht TESO
nam toen als reserveboot naast „Ds Da
geraad" de stoomboot „Terschelling" in
gebruik, voor ƒ125,per dag gehuurd
van de Stoomboot Maatschappij Texel
onder directie van P. Dros Alb.zn
niet meer uit -te varen in verband met
mijnen. Bij het uitbreken van de oorlog
lag de dienst vier dagen stil. In septem
ber van het eerste oorlogsjaar kocht
TESO de „Voorwaarts" Deze boot was
voor een Engelse opdrachtgever ge
bouwd en bestemd voor pleziervaart op
de Theems. In verband met de oorlog
ging de levering niet door en kon TESO
het schip betrekkelijk voordelig (voor
ƒ40.000,—) overnemen. Er konden 300
passagiers en vier auto's mee worden
vervoerd, maar het schip is vooral voor
het vervoer van fietsen gebruikt, vooral
in de vijftiger jaren toen de vraag naar
vervoer steeds sneller toenam. De „Dok
ter Wagemaker" werd in 1952 op de
werf Welgelegen te Harlingen doorge
zaagd en er werd een stuk tussengezet.
De in 1933 gebouwde Dokter Wagemaker" in zijn oorspronkelijke en zijn verlengde
uitvoering 1 000 passagiers. 16 auto's. 430 pk, 11 mijl.
met meer dan de helft te bekorten De
aandeelhouders zagen het echter niet
zitten. Op de aandeelhoudersvergade
ring van 1953 werd gestemd om uit te
maken waaraan de voorkeur moest wor
den gegeven: verbetering van de be
staande haven of Het Horntje. Met 299
tegen 96 stemmen werd gekozen voor
Oudeschild.... In juni 1955 werd een
nieuw schip besteld dat net als zijn il
lustere voorganger „De Dageraad" zou
worden gedoopt. Capaciteit: 1.000 passa
giers en 25 tot 30 auto's. Veel mensen
vonden dat het TESO-bestuur wel erg
hard van stapel liep. „Wat moeten we
met al die auto's!?", zeiden ze in Oude
schild, toen het schip daar op 11 oktober
voor het eerst binnenliep „De Dage
raad" II zou de geschiedenis ingaan als
het schip dat herhaaldelijk mankemen
ten had aan de schroef zodat het een
moor onderwerp was voor Ouwe Sun-
derklaas. Dat het schip onder zijn derde
eigenaar door Russische granaten in de
grond zou warden geboord zal wel nie
mand hebben bevroedMaar ook
„De Dageraad" was spoedig te klein om
het groeiende autoaanbod te verwerken.
Aan het TESO-personeel lag het niet
want dat deed alles om ook het aller
laatste plaatsje van het dek te benutten.
De auto's kwamen er niet altijd zonder
krassen af. Eén keer gebeurde het dat
een auto helemaal niet op de plaats van
bestemming aankwam. Het betrof een
vrachtwagen van J. C Rab N.V. die ter
hoogte van Oudeschild van „De Dage
raad" afschoot en pas een maand later
werd geborgen.
Acht juni 1960 nam TESO de Koning
in Wilhelmina in dienst, een oude koop
pont die sedert 1928 had dienstgedaan
op de lijn Vlissingen-Breskens. Er kon
den 42 auto's op, maar het schip kon al
leen als zijladingsschip worden gebruikt.
Begin 1961 begon Rijkswaterstaat met
de aanleg van een veerhaven bij Het
Horntje. Korte tijd later viel de beslis
sing om een diesel-elektrische veerboot
met koplading te bestellen. Dat was het
begin van een nieuwe, ongekend snelle
ontwikkeling die nu in een kritieke fase
is beland.
TESO heeft ree! meer gedaan dan alleen de hootdienst onderhonden Lange tijd
viel ook de busdienst onder de zorgen van de onderneming totdat deze zodanig
verliesgevend was geworden dat het een bedreiging vooi de expansiemogelijk
heden van de hootdienst werd. In de loop der jaren heeft TESO veel geld gestoken
in allerlei voorzieningen waarvan werd verwacht dat deze de stroom toeristen naar
het e tl and zou versterken. Op kosten van TESO werd tweemaal een film over Texel
gemaakt. In 1933 kocht TESO een boerderij op de Hoge berg en liet deze tot
jeugdherberg verbouwen. Verder werden onder meer bijdragen gegeven voor de
inrichting van het Texels Museum en in de aanleg van rijwielpaden. Van grote
betekenis was het gratis vervoer dat niet alleen scholieren genieten maar ook de
jeugdleden van Texelse voetbalverenigingen die voor wedstrijden naar het vaste
land moeten.
