DE WITTE LIEUW'
Bergeenden,
Duitenbeentjes in
de eendenwereld
IS AANSCHAF DURE
SHOVEL ONNODIG?
DROS: GEEN VERTROUWEN
IN TECHNISCH OORDEEL
VAN GEMEENTEWERKEN
-r> -/
IIJDAG 16 JUN11979
TEXELSE COURANT
PAGINA 9
Reageren op deze rubriek kan bij Jaap
vgn Groenigen, telefoon (02220) 3562,
Adriaan Dijksen, telefoon (02228) 676 of
bij het Natuurrecreatiecentrum, telefoon
(02228)741.
I Er leven heel wat soorten een-
i n op Texel. Tien soorten zijn
ons eiland broedvogel, negen
ikken regelmatig door of zijn
mtergast. Daarbij komen dan
igeens vier dwaalgasten. Een
i taal van 23 verschillende soor-
i dus. Een opsomming hiervan
I ik u besparen; ze zijn allemaal
i de boeken terug te vinden.
Eén van de meest opvallende eenden
Ie bergeend. Hij is in feite onmisken-
ar met zijn opvallende wit-zwart-rode
urencombinatie en zijn wat gans-
i ïtige uiterlijk. Zowel in zijn gedrag als
II uiterlijk betreft is de soort eigenlijk
11 buitenbeentje onder de Texelse
iden. Pas in Oost-Europa komen we
eerste nauwe verwant van de berg-
id tegen.
In de broedtijd vinden we bergeenden
- er heel Texel verspreid en vooral in de
i inen zijn het opvallende verschijnin-
rn. Buiten de broedtijd zijn ze veel
ier gebonden aan wadden, slikken of
i ieder geval waterrijke gebieden om
ar hun voedsel te zoeken. Vooral in de
i jkbaai zijn ze altijd heel algemeen en
onder ze te verstoren!) vanaf de weg
3ed te bekijken. Op dat 'altijd heel
lemeen' zijn een paar uitzonderingen,
de eerste plaats in heel strenge
nters als ook het wad en slik bevriest
tdat de dieren niet meer aan voedsel
innen komen. Dan proberen ze logi-
herwijs de vorst te ontvluchten door
idelijker te trekken.
2 Ook in de zomer en de nazomer zijn er
tut veel bergeenden op Texel. De
.1 leste verblijven dan juist iets noordelijk
Rui
van ons land. Dat klinkt misschien wat
veemd en u moet ook zeker niet denken
dat de bergeenden hier weggaan omdat
ze het hier te warm vinden. Ze vertrek
ken bijna allemaal naar het Waddenge
bied in de Duitse Bocht om hun
slagpennen (dat zijn de grote 'vliegve-
ren' in de vleugels) te gaan ruien. Wel
wat omslachtig om daarvoor helemaal
weg te trekken zult u misschien denken,
maar het verhoogt de levenskansen van
de dieren. Net als alle andere eenden en
ganzen, verliezen de bergeenden in één
keer al hun slagpennen, zodat ze gedu
rende enige weken niet of nauwelijks
kunnen vliegen. De ruiplaats moet daar
om aan enkele voorwaarden voldoen. In
de eerste plaats moet er veel, gemakke
lijk bereikbaar voedsel aanwezig zijn
(ruien kost veel energiel). Bovendien
moet er voldoende rust heersen en
weinig gevaar dreigen; de dieren zijn
omdat ze niet kunnen vliegen immmers
veel kwetsbaarder. In de Duitse Bocht
bevinden zich kennelijk enkele van dit
soort plaatsen. In de nazomer kunnen
hier tot 100.000 bergeenden tegelijk
aanwezig zijn. Bijna alle West-Europese
bergeenden, ook de Engelse, ruien dan
ook in dit gebied. In september en
oktober keren de vogels weer terug naar
de omgeving van hun broedgebieden.
Onderscheid
Mannetjes en wijfjes zien er bijna
eender uit. Toch zijn de mannetjes door
hun wat fellere kleuren en een grote
knobbel op de bovensnavel wel van de
wijfjes te onderscheiden. Ook het geluid
dat de verschillende sexen maken is
anders: de vrouwtjes maken een gakke-
rend ak-ak-ak-ak, de mannetjes een
moeilijk te omschrijven fluitend geluid,
zoiets als view-view-view-view. Bij alle
andere eendesoorten zijn de wijfjes veel
minder opvallend en bruiner gekleurd
dan hun echtgenoten. Dat is vooral in
de broedtijd wel nodig want alleen zij
bebroeden de eieren. Wekenlang moe
ten ze op het nest zitten; hoe beter de
schutkleur dan is, hoe veiliger het wordt
voor de broedende dieren en hun nage
slacht. Het is leuk te zien dat in de ruitijd
als alle eenden, ook de mannetjes, door
het verliezen van het vliegvermogen
extra kwetsbaar zijn, ook die heren een
veel minder opvallend pakje hebben
gekregen (het zogenaamde eclipskleed).
Let er maar eens op in de nazomer. Het
lijkt dan wel of er bijna geen mannetjes
eenden meer zijn.
'Geregeld'
Ondertussen is er bij de bergeenden
niets van dat camouflagegedoe te ont
dekken. En nu zien we weer hoe mooi
alles in de natuur is 'geregeld'. De berg
eendwijfjes hebben namelijk helemaal
geen schutkleur nodig, zij maken hun
nesten uitsluitend op donkere plaatsen
waar ze helemaal niet gezien kunnen
worden. Op Texel broeden verreweg de
meeste bergeenden in verlaten konijne
holen, maar ze kunnen ook in allerlei
andere gaten terecht, zoals onder een
stroklamp, een hoop riet of zelfs in een
oud schuurtje in het land.
Vroeger groef men wel buizen in de
bodem, om bergeenden te verlokken
daarin te gaan broeden. Dat was niet uit
het oogpunt van natuurbescherming of
zoiets, nee dat was om er geld aan te
verdienen. De nesten waren dan gemak
kelijker te vinden en beter bereikbaar.
De eieren werden uitgehaald, onder
kippen uitgebroed en de jongen als
siervogel verkocht. Ook de jongen uit de
natuur werden gevangen. Deze handel
nam tegen het einde van de vorige eeuw
zo'n omvang aan, dat de bergeend
nagenoeg van Texel verdween. Een
Texelse Courant uit 1890 vermeldt dat
sommigen een 200 jongen per week
bemachtigden en voor 70,15 per stuk
verkochten. Een heel bedrag in die tijdl
Broedtijd
Gedurende de broedtijd blijft het
mannetje in de omgeving van het
nesthol en iedere dag gaan man en
vrouw samen, meestal op een vaste
plaats, soms vele kilometers verder,
voedsel zoeken. Hier zien we weer een
verschil met bijvoorbeeld de gewone
wilde eend. Van deze soort verliest het
mannetje tijdens de broedtijd alle inte
resse in het wijfje en als de jongen
tenslotte uit het ei komen staat vrouw
lief er alleen voor. Als het wijfje van de
bergeend daarentegen na 28 dagen
broeden met jongen uit het hol komt,
voegt het mannetje zich bij het gezinne
tje en helpt trouw mee met de opvoe
ding der jongen.
Nu begint een periode vol gevasr.
Vooral voor de duin-bergeenden. Ze
moeten een beschutte, voedselrijke
plaats zien te vinden zoals een brede
sloot, een doorbraakkolk etc. Dat bete
kent dat de hele familie in oostelijke
richting begint te wandelen. Kraaien en
meeuwen lusten graag een jong berg-
eendje en ook ratten en katten eisen hun
tol ondanks dappere verdediging van de
ouders. Het valt ook niet mee zo'n 8 tot
12 paniekerige kuikens te bewaken.
Regelmatig horen we verhalen over de
enorme roverij van jonge bergeendjes
door zilvermeeuwen. In kranten en ze|fs
voor de tv werd er aandacht aan
besteed. Omdat dit niet altijd 'objectief'
gebeurde zijn ook wij van plan er in een
Witte Lieuw eens uitgebreid over té
schrijven.
Gedachte
Ook mensen, met of zonder honden,
kunnen echter voor veel verlies zorgen.
Ik fietste eens langs het fietspad door de
Eierlandse duinen, toen er plotseling een
koppel bergeenden met jongen over
stak. De beide ouders vlogen meteen op
tewijl de jongen in paniek alle kanten
oprenden. Ik ben meteen doorgefietst,
maar toch bleven de ouders wel 300
meter vlak voor me uit vliegen. Onge-
twjfeld 'dachten' ze dat ze met succes
een groot gevaar aan het weglokken
waren. Maar wat gebeurde er intussen
met de alleen gelaten jongen? Roofdie
ren hadden vrij spel terwijl de kans dat
een jong te ver afdwaalde ook zeker niet
denkbeeldig was.
Laat bergeenden met jongen dus zo
snel mogelijk alleen en probeer vooral
niet de jongen bij elkaar te jagen of zo.
Als de kust veilig is keren de ouders
onmiddellijk terug en verzamelen ze de
jongen met lokgeluiden spoedig weer
om zich heen. Toch verdwalen er bij
zulke gelegenheden nogal wat jongen.
Als dat in een omgeving is waar meer
bergeenden zijn, is dat niet zo erg. De
verlaten jongen sluiten zich wel weer bij
een passerend koppel aan. Zo ontstaan
de uitzonderlijke grote families van soms
wel 30 tot 40 jongen.
NRC
Is een jong eendje echt moederziel
alleen, dan blijft de mogelijkheid nog
open het diertje naar het Natuurrecrea
tiecentrum te brengen. Met opfokvoer,
water en een kunstmoeder in de vorm
van een warme lamp, redden ze het dan
soms wel.
De laatste twee jaar krijgen ze zelfs
een echte moeder. Een vleugellam wijfje
van het NRC paart met een vrij rond
vliegend mannetje dat eerder door het
centrum was opgefokt. Het dier kiest
een konijnehol in de omgeving uit als
nesthol en komt iedere dag lopend haar
voedsel bij het centrum halen. Toen er
jongen waren begonnen de problemen.
Ook zij begon, het instinct volgend, in
de richting van het cultuurland te lopen.
Omdat ze absoluut niet kon vliegen
waren de kansen voor haar en haar
kroost nihil. Ze werd daarom met de
jongen gevangen en in een ren gezet.
Alle jonge bergeendjes die vorig jaar in
de loop van juni werden gebracht,
werden haar toevertrouwd. Op die
manier kreeg ze naast haar eigen drie
jongen de hoede over nog eens een
dikke 20 bergeendjes die voorspoedig
opgroeiden.
Leuk is dat haar mannetje, dat zich
uiteraard niet liet vangen, toch de hele
zomer in de buurt bleef hoewel hij niet
bij zijn wijfje met jongen kon komen.
Vaak zat hij trouw op het dak van het
fietsenhok vanwaar hij moeder met de
(pleeg)kinderen goed kon zien.
Adriaan Dijksen
Bargaand mal Jong tokening van Johan
Roy don.
y )e aanschaf van een ƒ190.000,
ostende Caterpillar shovel voor
se vuilnisstortplaats gaat mis-
k chien niet door. Vooral op aan-
rang van de heer J. C. Dros is in
■i e dinsdagmiddag gehouden ver-
6 adering van de commissie open-
are werken, toegezegd dat nog
s een definitieve keus zal worden
i emaakt. Eerst zal worden onder-
'acht of kan worden volstaan
>net een minder dure machine
■i an de hand van een vergelijkend
nderzoek. Het prijsverschil kan
de tienduizenden guldens lo-
3 en.
Voorzitter Van der Kooi was zelfs
s ereid de gemeenteraad voor te stellen
i5 en onafhankelijke deskundige instantie
i i laten onderzoeken of vervanging van
s e bestaande shovel wel echt noodza-
s elijk is. De mensen van gemeentewer-
5 en twijfelen daar niet aan, maar de heer
Iros gaf er blijk van niet veel vertrou-
- ren te hebben in hun oordeel en wond
r zich bijzonder over op dat zo licht-
5 aardig wordt besloten een nieuwe
ii lachine aan te schaffen. Dat was niet
3 1e eerste keer.
Waardeloos
In de vorige vergadering had Dros er
3 lok al blijk van gegeven dat hij zich
lijzonder in dit probleem heeft vastge-
J leten. Naar aanleiding daarvan waren
Ie mensen van gemeentewerken met
j elfgemaakte technische rapporten ge-
3 omen waaruit de ondeugdelijkheid van
Ie bestaande machine moest blijken.
Dros noemde deze rapporten echter
vaardeloos en kondigde aan op zijn
persoonlijke kosten een onderzoek naar
de deugdelijkheid van de bestaande
Caterpillar te zullen laten instellen als de
gemeente dat niet alsnog zelf zou doen.
Wethouder Van der Kooi stak daar
echter een stokje voor en verklaarde
volledig vertrouwen te hebben in het
reeds gegeven oordeel van de mensen
van gemeentewerken. Hij wilde zo'n
onderzoek (maar dan op gemeentekos-
ten) alleen toestaan als de meerderheid
van de gemeenteraad dat ook zou willen
en beloofde een dergelijk voorstel in de
raad te zullen brengen.
De andere leden van de commissie
openbare werken stelden zich minder
hard op ten aanzien van de shovel
kwestie maar gingen toch een heel eind
met Dros mee. Daarbij speelde duidelijk
een rol dat Dros weet waarover hij
praat. Jarenlang heeft hij met tractoren
en aanverwante machines gewerkt, zo
dat zijn bezwaren op méér dan alleen
maar wantrouwen leken te zijn geba
seerd. De andere commissieleden waren
voor het beoordelen van de technische
merites afhankelijk van hun 'achterban'
en konden er in de vergadering niet
zoveel zinnigs van zeggen.
Te snel
De hernieuwde discussie over de om
streden Caterpillar werd overigens op
nieuw geopend door de heer K. N. C.
Barendregt die er niet gelukkig mee was
dat de uitgaaf van 7190.000, alvast op
de agenda van de dinsdag a.s. te
houden raadsvergadering is gezet. De
aanschaf van de dure Caterpillar zou
daarmee een feit zijn, terwijl nog niet
behoorlijk is onderzocht of op de vuil
stortplaats ook met een andere, goed
kopere machine kan worden volstaan.
Barendregt had gehoord dat onder
andere offerte was binnengekomen van
een vergelijkbare machine voor
7110.000, Hij vond het de moeite
waard dat aanbod serieus te bekijken en
wilde de aanschaf daarom uitgesteld (en
dus van de raadsagenda afgevoerd)
zien. Barendregt was van mening dat bij
dergelijke hoge investeringen advies
moet worden ingewonnen bij een onaf
hankelijk technisch bureau. Het oordeel
van de mensen van gemeentewerken en
van de leverancier leek hem een onvol
doende en weinig objectieve basis.
Daarmee was wethouder Van der
Kooi het duidelijk oneens. Hij geloofde
dat de eigen technische dienst van
de gemeente voldoende deskundig was.
Snel versleten
In krasse bewoordingen liet daarop J.
CDros uitkomen dat de eigen technische
mensen wel van goede wil zijn, maar nu
eenmaal niet over de technische kennis
en hulpmiddelen beschikken waarmee
een onafhankelijk technisch bureau kan
werken. Het recentelijk uitgebrachte
rapport dat gemeentewerken over de
shovel en andere te vervangen machi
nes had gemaakt had hem in die
mening gesterkt. Hij noemde het onmo
gelijk dat een shovel die slechts 4.700
uren heeft gedraaid zodanig versleten
kan zijn dat vervanging nodig is. En als
de machine toch versleten is, zou dat te
wijten zijn aan slecht onfderhoud en niet
aan ouderdom of slijtage. In het rapport
was onder andere vermeld dat de
reminstallatie van de shovel kapot was,
maar Dros meende met stelligheid dat
deze reminstallatie gewoon is verwijderd
zodat het rapport in ieder geval op dit
punt al een scheve voorstelling van
zaken zou geven.
De heer P. A. Zegers vreesde dat
gemeentewerken wat al te gemakkelijk
voor een Caterpillar zal kiezen omdat
men met dit merk nu eenmaal ervaring
heeft. Onbekend maakt onbemind. En
als de raad nu al akkoord gaat met een
uitgaaf van 7190.000,— is er geen
enkele stimulans meer om naar wat
goedkopers uit te kijken.
Wethouder Van der Kooi verklaarde
het voortijdig verslijten van de shovel
door er op te wijzen dat de oude
machine feitelijk te licht was voor zijn
zware taak. De shovel moest voortdu
rend op topvermogen werken. Waarop
Dros opmerkte dat de nu door gemeen
tewerken gewenste machine practisch
even licht is en dus niet moet worden
gekocht. Dros wilde prijsopgaaf van drie
gerenommeerde merken zien, als aan
schaf van een nieuwe shovel onvermij
delijk zou blijken. Maar dat laatste zou
wel eerst moeten komen vast te staan.
De meerderheid van de commissie
sprak zich tenslotte uit voor een onder
zoek. Een vertraging van een paar
maanden zal daarvan het gevolg zijn,
maar dat werd overkomelijk geacht.
Dros liet meermalen uitkomen dat hij de
kwestie zeer hoog opvat en niet zal
schromen provinciale staten op de
hoogte te stellen als de volgens hem
onnodig dure aanschaf toch door de
gemeenteraad zou worden geaccep
teerd.
Molwerk
Er kwamen ook andere onderwerpen
aan de orde. Op het Molwerk (nabij de
vuilstortplaats) is sprake van een ge
vaarlijke verkeerssituatie die al tot ern
stige verkeersongelukken heeft geleid.
De weg loopt hier niet alleen over een
hoge bult maar splitst en versmalt zich
tegelijkertijd. De wens om hier een
stopbord te plaatsen (waardoor de
weggebruikers worden gedwongen uit
te kijken alvorens verder te rijden) stuit
waarschijnlijk op bezwaren van de pro
vincie. Stopgeboden worden zo weinig
mogelijk toegepast omdat men er zich in
de praktijk toch niet aan houdt. Ge
meentewerken wil daarom volstaan met
een waarschuwingsbord (algemeen ge
vaarteken en de waarschuwing 'weg
versmalling') aan beide kanten van de
bult. J. C. Dros vond dat niet afdoende
en wilde toch een stopgebod. Directeur
J. van Hoorn van gemeentewerken zei
dat het kruispunt bovendien binnen af
zienbare tijd zal worden gerecon
strueerd, waarbij het brede (5 meter)
van de veerhaven komende gedeelte
verder zal worden doorgetrokken en de
splitsing een ander, veiliger beloop zal
krijgen.
Een andere mededeling was dat de
stop- en parkeerverboden op de Brink in
De Koog zullen worden uitgebreid waar
door geen auto's aan de 'kopzijde' van
de Brink meer kunnen worden gepar
keerd.
Aannemer C. H. F. Duin is door de
gemeente gesommeerd zijn vervallen
loods aan de Keijserstraat te slopen of
op te knappen.
Water
Er zal wat worden gedaan aan de
wateroverlast achter de timmerwerk
plaats van de heer J. Bakker in Den
Hoorn. Het verlagen van de straat aldaar
zou een goede methode zijn, maar is zo
kostbaar dat men het eerst wil proberen
met een groter aantal rioolkolken waar
door het regenwater wordt afgevoerd,
voordat het naar beneden stroomt en in
het lagere gedeelte de boel blank kan
zetten.
Trainingsveld
Er zijn vergevorderde plannen voor
aanleg van een trainingveld nabij het
Eierlandsche Huis te De Cocksdorp. Met
enige wrevel constateerden de commis
sieleden op de tekening dat het veld op
zeer korte afstand van de bejaardenwo
ningen komt, wat tot overlast van de op
rust gestelde bewoners kan leiden.
Toegezegd werd dat zal worden nage
gaan of het veld anders kan worden
gesitueerd.
De commissieleden werden in de gele
genheid gesteld suggesties te doen voor
de begroting van 1980. Dat verzoek was
nogal onverwacht; de meeste commis
sieleden wisten niet zo gauw wat te
bedenken. Henk Beumkes pleitte echter
voor spoedige vernieuwing van de Wa-
termolenweg (de kortste verbinding tus
sen de veerhaven en Den Hoorn). De
weg voldoet bij lange na niet aan de
verkeerseisen. De wens werd onmiddel
lijk ingewilligd. De wethouder beloofde
de post op de begroting te zullen zetten.
J. C. Dros herinnerde aan de toezeg
ging dat spoedig rapport zal worden
uitgebracht over het functioneren van
de plantsoenendienst. Meegedeeld
werd dat de heer P. Bakker van de
Plantsoenendienst al geruime tijd ziek is.
Dros vond dat een ander de gegevens
dan maar moest leveren. Hij wees
verder nog eens op het belang van het
behoud van het Groenewegje te De
Waal als 'paardenpad' en op de water
overlast op de De Zes, waaraan nog
steeds geen werkelijk eind zou zijn
gemaakt.
De heer P. A. Zegers wees op de
problemen die de enorme rijen voor de
veerboot wachtende auto's op de Pont-
weg veroorzaken voor het overige ver
keer. Bij de laatste recordfile werd het
doorgaande verkeer door de politie over
het fietspad geleid. Zegers kondigde een
uitgewerkt plan aan dat zou voorzien in
het opstellen van de auto's op het
rechter fietspad, waardoor de weg voor
het doorgaande verkeer (zoals afhalers
en wegbrengers) volledig beschikbaar
zou blijven. Op het andere fietspad zou
dan wel fiets- en bromfietsverkeer in
twee richtingen moeten worden toege
staan. Het plan viel in goede aarde:
zowel wethouder Van der Kooi als
directeur Van Hoorn zagen geen nade
len.
J. C. Dros vond dat bij de wachtende
file tijdelijke verkeerslichten moeten
worden geplaatst, zoals op het vaste
land ook gebeurt bij wegwerkzaamhe
den over lange afstand.
Henk Beumkes vond het onjuist dat
de politie de auto's over het fietspad liet
rijden met de verontrustende opmerking
dat dit alleen op eigen risico kon.
Verkiezingsborden
Zegers stelde voor dat gemeentewer
ken de verkiezingsborden (die bij elke
verkiezing in de buurt van de stembu
reaus worden geplaatst) schoonmaakt
en worden voorzien van genummerde
vakken, waarin iedere partij zijn pamflet
kan plakken. Thans worden de borden
nooit schoongerhaakt zodat het kon
gebeuren dat bij de laatstgehouden
Europese verkiezingen reklame is ge
maakt voor Texels Belang. Zegers zei
dat hij pas op het laatste nippertje had
ontdekt dat Texels Belang niet aan de
Europa-verkiezingen deelnam
Het fietspad langs de Rozendijk wordt
door een vrij brede strook bos van de
weg gescheiden. Het pad valt daarom
niet op en fietsers die ter plaatse
onbekend zijn maken er daarom geen
gebruik van en blijven op de gewone
weg rijden. Henk Beumkes wilde dat het
fietspad beter wordt aangegeven.
Dezelfde spreker vroeg de rommel op
het terrein van De Vries en Van de Wiel
aan de Hallerweg 'in te dammen' en
wilde ook materiaal tegen het weg
waaien van papier en plastic vanaf de
vuilstortplaats. Het wegwaaien van pas
gestort vuil is een verschijnsel dat steeds
ernstiger wordt omdat de vuilstortplaats
in hoogte toeneemt.
Directeur Van Hoorn erkende dat bij
het storten van vooral licht huisvuil
nogal wat stukken wegwaaien, maar
een deel van het vuil dat de omgeving
ontsiert is ook afkomstig uit zee. Het
(Zie vervolg pagina 11)
