Bescherming zeehonden
internationaal regelen
Goede zangavond
met daverend slot
r#
PETER REIJNDERS IN PROEFSCHRIFT:
Stellingen
FNV thema-avond
uitgesteld
VERVOLG VAN PAG. 1
't Amateurtje
Wereldgebedsdag
Zegel nu fraai en
praktisch gehuisves
PAGINA 2
TEXELSE COURANT
DINSDAG 4 MAART 198|
■IDI
Dit staat te lezen in het proefschrift
dat Peter Reijnders uit Den Burg mor
gen in de Landbouwhogeschool te Wa-
geningen zal verdedigen ter verkrijging
van de graad van doctor in de
landbouwwetenschappen. Reijnders
hoopt te promoveren bij dr. M. F.
Morzer Bruyns, hoogleraar emeritus in
het natuurbeheer. De internationaal te
treffen maatregelen ter bescherming
van de zeehondenstand in het Wad
dengebied houden volgens Reijnders in
dat het verbod om op de dieren te
jagen moet worden gehandhaafd. Door
dit verbod wordt bereikt dat zoveel
mogelijk dieren aan de voortplanting
kunnen deelnemen. Het instellen van
rustgebieden en het steunen van op-
vangstations voor jonge zeehonden zijn
volgens Reijnders ook erg belangrijk
Door de opvangstations worden de
overlevingskansen van jonge
zeehonden aanmerkelijk vergroot.
Achteruitgang
Over de ontwikkeling van de zeehon
denstand in het waddengebied staat in
het proefschrift
Omdat er aanwijzingen waren dat het
aantal zeehonden in de Nederlandse
kunstwateren achteruitging, werden de
zeehonden in 1954 onder de werking
van de jachtwet geplaatst; opdat de
jacht zou kunnen worden gereglemen
teerd. Desondanks ging het aantal door
overbejaging verder achteruit en in
1962 werd daarom de jacht geheel ver
boden Dank zij die bescherming nam
het aantal met 5-10% per jaar toe,
maar in 1965 zette een nieuwe daling in
die duurde tot omstreeks 1974. Sinds
dien is de populatie op een laag niveau
van ca. 450 dieren gebleven, onder an
dere door immigratie van zeehonden uit
andere delen van de Waddenzee. Die
voortdurende achteruitgang was in
1974 de aanleiding om het onderzoek
naar de oorzaken ervan sterk te inten
siveren."
Milieu
Het onderzoek bestond uit drie
delen. De grootte van de zeehonden
familie en de samenstelling moest eerst
worden vastgesteld. Daarna moest
worden onderzocht in hoeverre de zee
honden op de wadden wat betreft sa
menstelling afwijken van soortgelijke
groepen zeehonden. Tenslotte werd
De FN V-thema-avond over „Arbeids
bureau nieuwe stijl" en „Sociale voor
zieningen" die woensdag a.s. zou wor
den gehouden is uitgesteld tot dinsdag
11 maart, aanvang 20.00 uur. Naast de
heer Maasdam van het Arbeidsbureau
wordt aan de avond ook meegewerkt
door de heer C. van Trigt van de Sociale
Dienst. De bijeenkomst is bedoeld voor
FNV-leden maar andere serieuze be
langstellenden zijn ook welkom.
onderzocht wat de invloed is van mi
lieufactoren, zoals voedsel, parasieten,
verontreiniging en verstoring. Door ge
regelde telllingen vanuit vliegtuigen in
de periode 1974-1978 werden de totale
aantallen bepaald en door het meten
der spoorbreedtes van de vluchtsporen
werd informatie verzameld over de
samenstelling van de groep. Deze infor
matie werd gebruikt in een rekenmodel
en op die manier werden het geboor
tecijfer en de jeugdsterfte berekend.
Door deze resultaten te vergelijken met
gelijksoortige resultaten van onderzoek
aan een groep zeehonden waarvan het
aantal wel constant bleef, bleek dat het
geboortecijfer van de zeehonden in het
Nederlandse deel van de Waddenzee
lager is dan bij de dieren uit het
waddengebied bij Schleeswijk-Hol-
stein. De jeugdsterfte in het Neder
landse gebied en het gebied bij
Schleeswijk-Holstein is ongeveer gelijk.
Verder blijkt dat de zeehonden die bijna
volwassen zijn, vaak van het Duitse
naar het Nederlandse gebied trekken.
PCB
Om te onderzoeken of het lagere
geboortecijfer in het Nederlandse
gebied iets te maken heeft met de
waterverontreiniging werden weefsel
en organen van dood gevonden zee
honden uit Duitsland, Denemarken en
Nederland verzameld. Er werd bekeken
in hoeverre dit materiaal kwik, seleen,
broom en diverse chloorkoolwater-
stoffen bevatte. Bij de Nederlandse
zeehonden werden vooral veel ge-
chlooreerde koolwaterstoffen in het
weefsel aangetroffen en het was uit
eerdere onderzoekingen al bekend dat
dit gif een negatieve invloed heeft op
het geboortecijfer bij zeehonden.
Het gif, in het bijzonder de zg.
PCB's zou op den duur een
bedreiging kunnen vormen voor alle
zoogdieren. Het is daarom niet een
uitsluitend Nederlands probleem.
Internationaal zullen er afspraken
moeten komen om het gebruik van
PCB zoveel mogelijk aan banden te
leggen. Maar zelfs als dat op dit
moment gebeurt, dan zal het effect
van de stof zich nog lang in de
Waddenzee doen gelden. De
Waddenzeehonden gaan daarom nog
een moeilijke tijd tegemoet.
PCB's worden gebruikt voor
indusriële doeleinden. In transformato
ren, maar ook in hydraulische oliën,
plastics en smeeroliën. In Nederland
wordt het al zo'n vijfentwintig jaar
gebruikt, hoewel door de schadelijke
invloeden die het kan hebben het ge
bruik zoveel mogelijk wordt beperkt.
PCB is nauw verwant aan DDT.
studie bosbouw koos hij de vakken
natuurbeheer (waaronder wildbiologie),
houtteelt en landinrichting. Vanaf zijn
afstuderen is hij werkzaam als tijdelijk
medewerker bij het Rijksinstituut voor
Natuurbeheer. Hij heeft daar onderzoek
verricht naar de achteruitgang van de
zeehondenstand in de Waddenzee.
Voor dit onderzoek werd Reijnders op
Texel geplaatst. Eerst bij het Texels
museum, daarna bij het Nederlands
instituut voor onderzoek der Zee en
momenteel bij de afdeling estuariene
ecologie van het Rijksinstituut voor
Natuurbeheer in 't Horntje.
Pote Ruijnders aan het work voor zijn onderzoek.
Omdat de zeehonden in het waddengebied één populatie vor
men is het beste resultaat te verwachten als voor alle zeehon
den binnen dit gebied beschermende maatregelen worden ge
troffen. Internationale samenwerking is daarom een noodzaak.
Enkele van de bij het proefschrift
van Peter Reijnders behorende stel
lingen:
1. Op basis van te verwachten
milieu-effecten is in Zweden en
sommige staten van Amerika de
productie en de toepassing van
PCB's verboden. Nu er bovendien
sterke aanwijzingen zijn dat deze
stoffen een rol spelen in de repro
ductieverstoring bij zeehonden in
de Waddenzee, zou men overver-
wijld moeten besluiten de PCB's in
Europa compleet in de ban te doen.
2. Dat de zeehond nog niet
verdwenen is uit de Nederlandse
Waddenzee, is grotendeels te dan
ken aan immigratie van dieren uit
het Duitse waddengebied.
3. Het nagenoeg verdwijnen van
de zeehond uit het deltagebied
heeft niet kunnen voorkomen dat
deze soort in het Nederlandse wad
dengebied hetzelfde lot dreigt te
ondergaan.
4. Er van uitgaande dat het
Ministerie van Defensie er is om ons
tegen eventuele vijanden te be
schermen, lijkt het, gezien de tallo
ze gevaren die de samenleving be
dreigen door de voortdurende ver
slechtering van het milieu, op zijn
minst redelijk de begrotingen voor
Defensie en het Ministerie van
Volksgezondheid en Milieuhygiëne
gelijk te trekken.
tje. Dirk Roeper gaf goed inhoud aan
de nafeve en onhandige juwelier Bert
Rooswinkel. Vooral het deel waarin hij
einigszins overspannen aan agent
Broesselaar vertelde dat buurvrouw
Bruins dood was en dat het lijk daarna
vanzelf verdwenen was, werd door
hem voortreffelijk gespeeld. Bijzondere
vermelding verdient ook zijn valtech-
niek. Het is niet eenvoudig om levens
echt met een bordje kaas neer te stor
ten, er onderwijl oplettend dat het
bordje luid rinkelend in stukken breekt.
Iets te veel nadruk, maar dat kwam
ook door de aard van het stuk, werd er
iedere keer gelegd op het kiezen van
een stukje kaas. Een normaal mens zou
er niet over piekeren iedere keer een
discussie aan te gaan welk stukje kaas
er nu van een bordje moest worden
gegeten. Zoiets doe je hooguit als je
weet dat de kaas vergiftigd is. Maar dat
wist, volgens het stuk, Bert
Rooswinkel niet. Roeper stond vrijwel
de hele avond aan een stuk door op het
toneel. Een bijzondere acteerprestatie.
Ada en Arend, respectievelijk ge
speeld door Karin Nauta en Jo Zoete
lief, slaagden best in hun vertolking van
misdadig duo. Ada, die duidelijk
toonde volkomen uitgekeken te zijn op
haar man die telkens dezelfde verhaal
tjes over vroeger vertelde en die met
grenzeloze naTeviteit helemaal niet door
heeft dat er een relatie tussen haar en
Arend bestaat. En Arend die het allang
mooi vindt dat eindelijk het obstakel
tussen hem en Ada opgeruimd wordt.
Verleidingsscène
Een dankbare rol had Hetty Beijert in
de rol van Els. Els was de vriendin van
Bert Rooswinkel en ze had de taak de
ietwat klunzige juwelier op de meest
vreemde tijden uit de puree te helpen.
Ze deed dit met grote doortastend
heid, maar het best was Hetty Beijert
op dreef in het derde bedrijf. Daarin
moest ze een verleidingsscène spelen
en ze deed dit zeer doortrapt en levens
echt. De zaal beleefde er duidelijk
plezier aan. Vooral het wegmoffelen
van Rooswinkels pyjama ging uitermate
geraffineerd.
Elrike van Esschoten speelde goed in
de rol van roddelende en kletsende
buurvrouw Bruins. Het was duidelijk
dat het met handtekeningen rondgaan
zoals zij deed een mooie aanleiding was
om eens bij verschillende buren over de
vloer te komen en te kunnen
roddelen. Helaas was haar spel waarbij
ze onder invloed geraakte van het
verdovend middel in de wijn, minder
goed. Iemand die zo'n middel tot zich
neemt gaat niet alleen langzamer
praten, maar heeft ook meer moeite
om de woorden te vormen. We misten
de „dubbele tong".
„Spiegologisch"
De begrijpende menslievende wijk
agent, zoals je die vroeger wel tegen
kwam, was de rol die Arie Kager speel
de. Het was zaterdag de zestigste keer
dat Kager op de planken stond en dat
was wel te merken ook. Geroutineerd
en levensecht zette hij de in het vak
vergrijsde politieman Broesselaar op de
planken. Vooral het deel waarin hij
„spiegologisch" met Rooswinkel
praatte en een willig oor te luisteren
legde, was kostelijk. Broesselaar bleek
er een groot voorstander van te zijn de
zaken „spiegologisch" aan te pakken,
maar was anderzijds wel van mening
dat regels er zijn om te worden nage
leefd
Kees Zoetelief had de dankbare rol
om als inspecteur Alma klaarheid te
mogen brengen in alle vraagstukken en
intriges. Hij speelde een goede Sher
lock Holmes-rol enigszins doorspekt
met Nederlandse politiecliché's. „Ga er
maar niet vandoor, want mijn manne
tjes staan buiten te wachten," was zo'n
zinnetje.
Juwelendief
Goed op dreef was Lex Kaper in zijn
rol van juwelendief Hans Loddereins.
Lex Kaper was tegelijk regisseur van
het stuk. Hij wist de arrogante Lodde
reins goed gestalte te geven. Jeannette
Klaver, de grimeuse van 't Amateurtje,
had te kennen gegeven graag een piep
klein rolletje te willen spelen. Dat kon;
ze speelde de serveerster. Haar kleine
bijdrage aan het toneelstuk was haar
uitstekend bevallen, zodat ze in de toe
komst wellicht vaker op de planken te
bewonderen valt. Er werd gesouffleerd
door Dien Plaatsman.
Bewondering moet nog uitgesproken
worden voor de bijzonder snelle en
doeltreffende wijze waarop tussen de
verschillende scènes het toneel werd
veranderd. Er is organisatietalent voor
nodig om zoiets vlekkeloos te laten ver
lopen. De keuze van witte schermen
om een terras uit te beelden, moet
minder geslaagd worden genoemd. Te
recht werd uit de zaal gesuggereerd dat
het meer op een ziekenhuis leek. Lof
daarentegen voor de zeer realistische
geluidseffecten.
Vrijdagavond 7 maart wordt in ,,Ons
Huis" te Den Hoorn de Wereldgebeds
dag gehouden, aanvang 8.00 uur.
ledereen is welkom.
t ondememers-aktiviteitenl
Het bedrijfspand van Zegel herei
en jongenskleding in de Weverstra
heft een geslaagde metamorfe*
ondergaan. Het oude gedeelte vi
het gebouw (de vroegere winkel vi
Spanjer) werd door nieuwboui
vervangen, waardoor samen m
het andere deel een ruim en eva
wichtig geheel is verkregen, dat a
een aanwinst voor de straat k<
worden beschouwd.
De voordeur is naar het nieuwbouv
gedeelte verplaatst en kreeg een lage
instap, waardoor de winkel veel makk
lijker is te betreden. Vooral in
zomer als de uit drie panelen bestaani
toegang in zijn geheel kan wordt
opengezet is de grens tussen binnei
en buiten niet zo duidelijk, omdat zow
de tegelvloer als het plafond gewoc
doorloopt
Omdat het erfje, dat achter hi
oude deel van het gebouw lag, nu ot
is volgebouwd, is ruimtewinst geboek
De winkel beslaat nu een oppervlak!
van 320 m2. Minstens zo belangrijk
echter dat één uniform uitgevoert
ruimte is ontstaan, die vanaf de kast
is te overzien. De inrichting van
winkel kenmerkt zich door veel zachl
stoffen, naturel hout en overwegen
lichtbruine kleuren en maakt een ui
stekende indruk. Op de bovenverdii
ping is het magazijn gemaakt.
De verbouwing is in uiterst korte ti
uitgevoerd. De vlotte voortgang is
danken aan de straffe organisatie (d
er mede op was gericht om gedurenc
de bouwerij slechts korte tijd gesloten
zijn) en geluk in de vorm van het wej
blijven van de winter.
De nieuwbouw verrees op de
dikke prutlagen bestaande voormalig
burgwal en dat maakte het aanbrei
gen van een vrij omvangrijke funderin
noodzakelijk. Het echte bouwen bego
pas begin januari.
De bouw werd naar een ontwerp va
architectenbureau Alkema uitgevoer
door de firma Drijver, die ook het looi
gieterswerk voor zijn rekening nan
Verder werkten mee; Schoo (CV), Vei
enigde Schilders, VEM (elektra). Moei
beek (stoffering) en Fokko Muldf
(tegels). Het interieur werd verzorg
door v.d. Berg interieurbouw
Zwolle.
In de aard van de artikelen heeft
verbouwing geen verandering gi
bracht. Zegel blijft met zijn assortimer
mikken op het middenpubliek: gewon
kleren voor gewone mensen tegen gi
wone prijzen. Door de vergrote e
praktisch ingedeelde ruimte is d
presentatie echter veel beter geworder
waardoor het lijkt alsof er veel meer t
koop is dan vroeger.
Natuurbeheer
Peter Reijnders werd geboren in Lim
burg en haalde in 1963 het HBS B
diploma aan het St. Chrysostomus
College in Boxmeer. Na het vervullen
van de dienstplicht studeerde hij aan
de landbouwhogeschool te Wagenin-
gen. Tijdens de doctoraalfase van zijn
Vrijdagavond konden we even genieten van het grootste koor dat
de afgelopen jaren op Texel heeft gezongen. Ruim driehonderd zan
gers en zangeressen, normaal over zeven koren verdeeld, zongen
onder leiding van de heer J. Visser het Jagerslied van Carl Maria
von Weber en al was dit misschien niet zo'n gelukkige keus, de
Hervormde kerk van Den Burg leek nauwelijks groot genoeg om al
het geluid te kunnen bevatten.
Dit gebeurde als afsluiting van een
bijzonder geslaagde, bijna anderhalf
uur durende kooravond, groot
scheeps opgezet door het Contact
orgaan voor zang en muziek, onder
auspiciën van de Welzijnsstichting
Texel.
Zeven Texelse koren werkten aan
deze avond mee en het werd nu
eens goed duidelijk dat Texel wat
koren betreft erg hoog staat. De
meewerkende koren waren: het
bejaardenkoor „Zanglust", de gos
pelgroep „The Messengers", hot ge
mengd koor „Advendo", het dames
koor „Den Burg", het gemengd koor
„Soli Deo Gloria", het Rooms-Katho
liek dameskoor en het Texels Chris
telijk mannenkoor, zonder uitzonde
ring koren die de moeite van het
beluisteren meer dan waard zijn.
In tegenstelling tot wat meestal het
geval is, begon de avond stipt om acht
uur. Dit was wel haast noodzaak, want
reeds om kwart vóór acht was de kerk
helemaal bezet met liefhebbers van
koormuziek. Uit naam van het Contact
orgaan voor zang en muziek werden zij
welkom geheten door de heer P.
Bakker, die al snel het woord gaf aan
het bejaardenkoor „Zanglust". Nu, de
oudjes deden het nog best. Dit koor,
onder leiding van mevrouw M. Ronday,
bracht twee bijzonder fraaie nummers.
Het enige waar misschien iets aan ver
beterd kan worden is de articulatie.
Vaak waren de teksten moeilijk te vol
gen.
Prelude
Hoewel we het al een aantal keren
hebben meegemaakt, kijken we toch
weer op als de Messengers in aktie
komen. Dit koor heeft zich een zeer
bijzondere vorm van aantreden eigen
gemaakt. Eerst komen de leden van het
begeleidingscombo op het podium,
waar ze hun instrumenten nemen en
Advendo zong niet onder leiding van
dirigent Hans Kievits, maar werd gedi
rigeerd door mevrouw M. Ronday. Aan
de kwaliteit deed dat niet of nauwelijks
afbreuk. Met „Abschied vom Walde"
van Felix Mendelssohn nam Advendo
van ons afscheid om plaats te maken
voor Jan Visser's dameskoor „Den
Burg. Luisterend naar dit koor dringt de
vergelijking met een engelenkoor zich
op en dit beeld kunnen we alleen maar
kwijtraken door naar het koor te kijken.
Dan zien we immers dat de dames in h
het zwart gekleed gaan, iets wat we
van engelen niet gewoon zijn. Ook nu
zongen de Burger dames weer „Les
Abeilles" van Leo Delibes, een van hun
een vrolijk wijsje beginnen te spelen.
Nauwelijks hebben de eerste tonen van
deze prelude geklonken, of de leden
van de Messengers, die tot dat
moment onder het publiek verspreid
zitten, staan op, lopen naar voren en
stellen zich daar op. Als laatste
treedt dan de dirigent naar voren, de
muziek stopt en het recital kan begin
nen. De Messengers hebben overigens
een wisseling van dirigent ondergaan.
Was het eerst Jan Beijert die de
scepter (dirigeerstok) zwaaide, nu
zagen we een nieuwe ster aan het fir
mament, de heer J. van der Slikke, het
koor leiden. Vermeldenswaard is het
lied „Oh, I know the Lord," een rit
misch bijzonder lastig stuk, dat
bijzonder fraai werd gezongen.
Afwijking
Het gemengd koor „Advendo" week
als eerste van het programma af. In
plaats van het Sanctus van Schubert
zongen zij „Zur Freier" van Gluck.
„evergreens en nog steeds viel hier
niets op aan te merken.
Over het gemengd koor „Soli Deo
Gloria" onder leiding van mevrouw M.
Ronday, valt weinig meer te zeggen,
dan dat het optreden goed was.
Historisch moment
Een welkome afwisseling vormde het
Rooms-Katholieke kerkkoor, onder
leiding van de heer P. TH. Luyckx. Dit
koor zorgde voor een historisch
moment. Het is namelijk zeer waar
schijnlijk dat vrijdag voor het eerst
sinds de Reformatie weer Gregoriaanse
liederen in de Hervormde kerk werden
gezongen. Lange tijd was het klimaat
niet rijp voor een dergelijk gebeuren.
Het dames-kerkkoor doorbrak de tradi
tie zodra het inzette met een requiem
(een Gregoriaanse melodie uit de litur
gie van de overledenen). En verder uit
de liturgie voor de vasten „Attende
Domine". Na al de grote koorwerken
was het een ware verademing iets
simpels te horen. (Hiermee wordt nie
bedoeld dat het voor de zangers zj
makkelijk was om te zingen, maar wf
dat het voor ons, de luisteraars, makke
lijk was om te horen). Het dameskoo
bracht voorts psalm 122 (Wij zijn ver
heugd) en een Ave Maria van
Haagh, maar bij de verrassing van di
eerste twee nummers vielen dezi
minder op.
Twee voeriui
Ook het Texels Christelijk mannen
koor o.l.v. de heer A. Kuik, week vai
het gestencilde programma af. Niet ii
de nummers, maar wel in de volgorde
De mannen begonnen rustig met he
wiegelied van Johannes Brahms, waar
na ze het bekende „Twee voerlui" zon
gen.
Dit nummer, een ratjetoe van popu
lair-klassieke melodieën versierd me
tekst ontleend aan het welbekende lied
over de twee voerlui die langs de zand
weg reden, is een van de nummers, die
het mannenkoor al ettelijke malen op
het repertoire heeft staan en het korm
er dan ook zeer geroutineerd uit. Df
compositie van de heer Kuik, dirigen!
van het mannenkoor, „Dan zal ik zin
gen," was een goede inleiding tot he:
massale koorgebeuren aan het slot var
de avond. Het was een prachtig liec
om het optreden mee te besluiten. Bi
menige ware liefhebber var
mannenkoren zullen bij het horen var
deze klanken de rillingen over de ruc
zijn gelopen.
Slotkoor
Nu kwamen we dan aan het pun!
waar we de hele avond op hadden
zitten wachten: het optreden van alle
medewerkenden tezamen. Na een
ietwat rommelige opstelling (wie weel
hoe je driehonderd zangers snel er
geruisloos op het podium brengt, mag
het zeggen) gaf de heer Visser nog
enkele instructies en toen kon hei
geweld losbarsten. Het was haast on
begrijpelijk dat het dak van de kerk
keurig op zijn plaats bleef, maai
vroeger wist men hoe een kerk
gebouwd diende te worden. Het
publiek was zo overdonderd door hel
Jagerslied van Von Weber dat het slot
applaus misschien wat matig was,
maar daar hoeft niet uit afgeleid te
worden dat de slotzang niet gewaar
deerd werd. In tegendeel, zouden we
haast zeggen. Als we het niet zeker
wisten, zouden we niet willen geloven
dat dit „koor" nog maar één keer
samen had gerepeteerd. Alleen was het
Jagerslid niet zo'n gelukkige keus. Een
iets massaler koorwerk was misschien
beter geweest.
W.B.
