Cjrom kwartsJexels in het hart Gemeente slaat alarm voor fort De Schans ToonSmidt VERVAL STOPPEN EN TOT RESTAURATIE OVERGAAN Demonstratie Fruitautomaten in beslag genomen Onbevoegde rijder aangehouden Merkwaardig schip Rijverbod demonstratie met niet- en spijker apparaten op perslucht BAKKERS Ifj IJZERHANDEL 'N WINKEL VOL IDEEENI ravelijn bastioni munitie kelder poort bastion kazerne Plattegrond van de nog complete Schans zoals deze er in de Franse tijd uitzag. Het sluisje in de toen nog zeer lage zeedijk diende om de grachten vol te houden en om het omringende land in tijd van oorlog onder water te kunnen zetten. De onderste drie punten van het binnenfort zijn in de jaren dertig verdwenen. Op deze plaats bevindt zich nu het afwateringskanaal naar het Schansgemaal en andere niet verplaatsbare moderne waterbouwkundige voorzieningen zodat een totaal herstel van de oude schans bij voorbaat onmogelijk is. De restanten zijn echter de moeite van het opknappen waard. het verantwoord zijn er publiek in toe te laten. Van de toegangspoort van het fort zijn slechts wat brokken steen over. Het zou de moeite waard zijn om deze poort te reconstrueren. Een bij zonderheid van deze poort met de er achter zittende gang was dat er een scherpe bocht in was gemaakt. Men zou dan van buiten af niet door de poort naar binnen kunnen schieten. Aan nog bestaande stenen onderdelen is er verder nog een muur aan de flank van de ravelijn en op de binnenplaats bevinden zich nog waterbakken en een kelder. Centraal in het fort stonden oor spronkelijk twee kazernes en een loods voor materiaal. Dat waren houten, dus niet bomvrije gebouwen. Geld Als een van deze onderkomens wordt herbouwd, kan het dienen als tentoonstellingsruimte waar het publiek zich op de hoogte kan stellen van aller lei bijzonderheden over het fort de Schans en zijn omgeving. Maar zover is het nog lang niet, want het zal niet meevallen om de centen voor een en ander los te krijgen. Zo op het eerste gezicht hebben de nog resterende grachten en wallen van de Schans weinig te lijden van de tand des tijds. Maar de achteruitgang zet toch angstwekkend door. Massa's konijnen hebben de laatste jaren in en bij de wallen huisgehouden waardoor overal gaten, verstuivingen en verzakkingen zijn ontstaan. Ook zijn nogal wat bakstenen verdwenen. Als eerste maat regel, eventueel vooruitlopend op een verdergaande restauratie, zouden de koni|nen moeten worden uitgeroeid zodat het zin heeft de gaten in de wallen te stoppen en ander terreinherstel uit te voeren. Mogelijk kan dat als aanvullend werkproject worden uitgevoerd. Tegen het gebruik als schapenland is geen enkel bezwaar, in tegendeel. Als het lukt de restauratie van de Schans van de grond te krijgen heeft Texel er een aardige attractie bij, want het is thans onverantwoord om mensen toe te laten. Een en ander moet uiteraard wel in overeenstem ming met Natuurmonumenten worden geregeld. In het verleden heeft Natuur monumenten al eens laten weten geen geld voor restauratie uit de normale be- heersmiddelen te kunnen onttrekken en de vereniging vond het ook niet op zijn weg liggen om een vorm van exploi tatie mogelijk te maken. Natuurmonu menten is destijds eigenaar geworden van de Schans in verband met de aan wezigheid van oeverzwaluwen en graafwespen, maar die schijnen er niet meer voor te komen. De vereniging heeft dus niet zoveel belang meer bij het terrein. Niettemin heeft het college van B. en W. Natuurmonumenten om medewerking gevraagd bij de restaura tieplannen. De politie heeft dinsdagavond in hore cabedrijven in Den Burg en De Koog drie speelautomaten in beslag geno men. Het waren zg. fruitautomaten die op Texel verboden zijn. De politie trad dinsdagavond in Den Hoorn op tegen een Texelaar die in zijn auto reed hoewel hem de rijbevoegd heid was ontnomen. Ook de gegevens die in het kentekenbewijs waren ver meld stemden niet overeen met het voertuig. De afgelopen dagen heeft zich in de buurt van de Eierlandse gronden een schip opgehouden dat door zijn merk waardige vorm (allerlei uitsteeksels) sterk de aandacht trok. Er schijnen zelfs Texelaars te zijn geweest die verontrust de militaire autoriteiten in Den Helder hebben opgebeld. Van die kant wordt thans bekend gemaakt dat niets bijzon ders aan de hand is. Het schip zit vol instrumenten en hulpwerktuigen en houdt zich in genoemd zeegebied bezig met seismisch onderzoek. De politie heeft zondagavond aan een 33-jarige automobilist uit Wassenaar een rijverbod opgelegd. Er was een tip binnengekomen dat hij onbekwaam in zijn auto was gestapt. Op het haven terrein van 't Horntje werd de man aangehouden. Hij bleek niet onder invloed van alcohol te zijn maar was door langdurig slaapgebrek overver moeid. Hij moest de auto voor acht uur laten staan. Redactie: Harry de Graaf, Pelikaanweg 75, tel. (02228) 266 en Frits Beutick, Warmoesstraat 43, Den Burg, tel. (02220) 2208 Voor advertenties, abonnementen, etc.: Langeveld Et De Rooy B.V., Postbus 11, Den Burg, telefoon (02220) 2741. Verschijnt dinsdags en vrijdags. Postgiro 652. Abonnementsprijs 712,50 per kwartaal 70 cent incasso; los 50 cent. Bankrelaties: Amro Bank nr 46.99.17.636 Rabobank nr 3625.01.742; NMB nr 67.34.60.398. Het gemeentebestuur wil op korte termijn maatregelen geno men zien om een eind te maken aan het verval van het voorma lige fort De Schans bij Oudeschild. B. en W. beschouwen de resten van het eens zo machtige fort als cultuurhistorisch waar devol en hebben de afgelopen jaren met lede ogen aangezien dat de huidige eigenaresse van het terrein (De Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten) niets of vrijwel niets kon on dernemen om het verval te stoppen of tot restauratie over te gaan van dit op de monumentenlijst voorkomende vestigings- werk. Met de Stichting Menno van Coe- hoorn die zich op het terrein van het behoud van oude vestingwerken beweegt en met Natuurmonumen ten wil men nu een strategie tot be houd ontwikkelen. Om steun bij het Schansproject is ook gevraagd bij Monumentenzorg, de vereniging Hendrick de Keijser, de Bond Heem schut, Stichting Aristoteles, de sectie Landschap en Monumenten van de ANWB en de Stichting Natio nale Contactcommissie Monumen tenbescherming. Er zal een restauratieplan worden ge maakt, waarbij de Stichting Menno van Coehoorn waarschijnlijk de belangrijk ste inbreng zal hebben. Deze stichting heeft op Texel een correspondent in de persoon van de onderwijzer Gerrit Ger- rits uit Den Burg. Het verzamelen van kennis op het gebied van forten en vestingen in binnen- en buitenland is zijn grote hobby. Ook over De Schans heeft hij het nodige feitenmateriaal ver gaard. Nog onlangs vond hij in de Archives du Genie in Vincennes bij Pariis interessante tekeningen die betrekking hebben op De Schans. Er was onder andere een fraaie kaart bij waarop niet alleen De Schans (eigenlijk fort Central geheten) en de bijbeho rende kleinere forten Lunette en Redoute staan aangegeven maar ook een groot stuk van de omgeving met bekende punten als het bosje op de Hogeberg (nog als echt doolhof) en de Ferme des Orphelins (Wezenplaats) die toen precies tegenover het huidige Bra- kestein was gelegen. Oud fort Algemeen is bekend dat De Schans een rol heeft gespeeld in de Franse ti|d maar het fort is veel ouder. Niemand minder dan Willem de Zwijger gaf des tijds opdracht tot de bouw als een van de maatregelen om een invasie in het toen strategisch belangrijke gebied te voorkomen. Dat feit op zichzelf is al een argument om tot restauratie over te gaan want forten van een dergelijke ouderdom zijn er in Nederland vrijwel niet meer. De Schans moet zijn aangelegd in 1572 of enkele jaren later, dus uit het begin van de tachtigjarige oorlog. Oor spronkelijk stelde het vestingwerk wei nig voor maar later werd tot uitbreiding overgegaan want de bescherming van de voor de koopvaardij- en oorlogs vloten der Republiek zo belangrijke rede van Texel was een zaak van het hoogste belang. Uit een resolutie van de Staten Generaal van 1603 blijkt dat de compagnie van 50 man die aanvan kelijk in het fort lag, tot 113 man werd verstrekt. Tijdens de Engelse oorlogen in de 17e eeuw kwam ook telkens het Vrijdagmiddag, vrijdagavond en zaterdag Metabo eJektr. gereedschap Telefoon 02220-2346 strategische belang van de wateren bi) Texel naar voren. Dat was ook het geval in de Franse tijd (na 1810) toen De Schans deel uitmaakte van de stel ling Den Helder. Napoleon bemoeide er zich zelfs persoonlijk mee. Blijkens de door hem in 1811 uitgebrachte 'Note sur l'lle du Texel'. In die tijd werden links en rechts van De Schans twee nieuwe kleinerè forten aangelegd, de Lunette en de Redoute. Zij werden in 1812 van bomvrije gebouwen voorzien, terwijl de Schans zelf verder werd verbeterd en uitgebouwd. De naar de landzijde gekeerde, van bastions (de 'punten') voorziene wallen werden o.a. verzwaard In december 1813 gaven de Fransen het fort aan de Nederlanders over, maar ook nadien bleven het fort en de bijbehorende kleinere forten gehandhaafd. Ze moesten helpen voorkomen dat een eventuele vijand Texel zou bezetten. Er werd rekening mee gehouden dat het bezit van Texel belangrijk was om de Zuiderzee te 93e JAARGANG NR. 9470 VRIJDAG 18 APRIL 1980 TEXELSE COURANT Zo ligt de Schans er nu bij. Op de voorgrond de recente waterbouwkundige werken. Door vergelijking met de tekening zijn de verschil lende onderdelen van het fort te herkennen. Op de plaats van het bruggetje aan de land zijde bevond zich ook de oorspronkelijke toegang. kunnen beheersen. Pas in 1922 werd de Schans officieel als vestingswerk opge heven. Op dat moment was het terrein al in erfpacht uitgegeven aan het waterschap De Dertig Gemeenschappe lijke Polders en als weiland in gebruik. In 1930 werd een groot deel van de wallen van de Schans afgegraven; het zand en klei kon men gebruiken voor de dijkverhoging. In die tijd verdwenen de twee andere forten totaal. Restant Wat thans nog van de Schans over is, beslaat ongeveer de helft van het oorspronkelijke geheel. Van de vijf bas tions van het binnenfort zijn er nog twee over. Het verhaal dat onder de bestaande gangen diverse geheime gangen zitten, berust volgens Gerrit Gerrits op fantasie. Wat velen beschou wen als de 'poort' van de Schans is de toegang tot de kruitkelder, een van de weinige nog enigszins in tact zijnde stenen onderdelen van de Schans. Afgezien van wat gaten in de rechte muren ziet het er van binnen nog vrij stevig uit, maar pas na restauratie zal De in de dertiger jaren gesloopte toegangspoort tot het naburige fort Redoute. Een soortgelijke poort moet de Schans hebben gehad en deze foto kan bij de reconstructie dus mode! staan. TROUWAUJOVERHUUR

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Texelsche Courant | 1980 | | pagina 1