Texelse" speelfilm „Jonge Harten
Het camerawerk
maakt deze ff lm
tot een ware
genieting
y
Na bijna halve eeuw
terug op Texel
#i
Zilveren veer voor
Jaap Knol
De voorstelling
Kwantiteit
Oscar
Niet alleen de
dorpscommissie
Twee Texelaars in
Elisade-orkest
lltIJDAG 29 JANUARI 1982
TEXELSE COURANT
PAGINA 9
j,Jonge harten." Misschien zullen oudere lezers denken: „wat was
ook weer?" Het was de speelfilm die bijna vijftig jaar geleden op
el werd opgenomen. Een film die werd aangekondigd als de
nieuwer van de Nederlandse filmcultuur, mede door het „ge-
liken" van de natuur die ons land, en in het bijzonder Texel, te
den had. Het was 1935 en de belangstelling voor de filmactiviteit
dit eiland was dermate groot dat het uitzenden van tientallen
endaagse ster-spotjes erbij in het niet zouden vallen. De groots
ïgekondigde film werd echter geen Hollandse klassieker en raakte
;l in de vergetelheid. De film is inmiddels „hergewaardeerd" en
kt nu het startpunt te zijn geweest van een enigszins avant-
distische stroming in de nationale film. Dat was de reden om de
i terug te halen naar de plaats van opname, maar meer nog om te
sn zien hoe Texel is veranderd in een halve eeuw. „We halen 'm
ïn uit het nostalgische stof", aldus Henk van Leeuwen van het City
eater die de film op woensdag 3 februari in een middag- en
3ndvoorstelling brengt.
tie voorstellingen zullen ongetwijfeld
het feest van herkenning een
ces worden en het is eigenlijk won-
lijk dat de film die in filmhuizen weer
elmatig opduikt, niet eerder is „te-
gehaald". De maker van de film
irles Huguenot van der Linden had in
sr geval voor de oorlog al begrepen
Texel een belangrijk vakantie-eiland
worden. Toendertijd werd de rol-
nt dan ook aangeprezen met de kreet
ït woeste ongerepte Texelse land
grof boeren bruinbrood en wind-
jrwaaide haren."
3e nadruk in „Jonge harten" ligt op
landschap en veel minder op het
I of het verhaal en dat was blijkbaar
reden dat de film geflopt is. Maar nu
S>r Texelaars juist een nostalgische
gen om de film te gaan zien. Daar-
"ftst is de geschiedenis van Jonge
ten interessant genoeg om er even
:e duiken.
Jfet vergaren van gegevens over de
i viel niet mee. De regisseur Van der
Iden is enkele jaren geleden overleden
foto's uit die film zijn niet meer te
Herhalen.
Het had overigens weinig gescheeld
I „Jonge harten" had na de oorlog
ait meer vertoond kunnen worden.
Jens de bezetting (de film is in die tijd
g een enkele maal gedraaid zonder
melding van de Joodse medewer-
s) raakten de copiëen en het ori-
eel van „Jonge harten" zoek. Pas in
i3 wist de toenmalige directeur vari
filmmuseum één copie op te duiken
een sigarenmaker in Brabant.
Filmkamp
De opnamen op Texel hebben drie
landen geduurd. Met toestemming
Staatsbosbeheer kampeerde de
rew" van 32 mensen in een tenten-
tip in de Slufter. Daar werden veel
lamen gemaakt omdat het verhaal
delt over jongeren die vakantie
iden in een Texels vakantiekamp. In
,9portages die rond de opnamen door
Bel dagbladen werden gemaakt (filmen
op locatie" was toen nog nieuws)
pen we dat de tocht naar Texel als een
fontuur van de eerste orde werd erva-
■|n en dat Huguenot van der Linden
ferd geprezen om zijn lef om aan het
de van de wereld een film op te
en.
Boerderijen
Een dagbladartikel uit 1935 begon
Idus: „Hoe u er komt? Heel „een-
oudig": met bus, boot, taxi of fiets
ings Den Burg, De Koog, Antwerpen,
'adang, Gent, Leiden, Den Bosch en
Ireda. Dan komt u precies tussen Prin-
enhage en Dordrecht uit. Daar moet u
jn, want tussen die twee Texelse
rderijen wappert trots een vlag op
eenzaam duin. Daar staat een kiosk
„Vanouds" heet als een vooruit-
choven post van de beschaving."
:hter die duinen, zo werd geschetst
de Slufter „een kilometerslange
ai, een vriendelijke steppe en bij
ringvloed een onoverzienbare water-
sssa. Journalisten reisden in die
gen enige tijd met de filmploeg mee
zo werden ook de opnamen be-
hreven op de wadden, waar vanuit
n botter van schipper Boon uit De
icksdorp werd gefilmd.
De heer Jaap Knol uit De Koog is
iderscheiden met de „Zilveren Veer"
ior de Nederlandse Bond Aqua Terra,
it ereblijk viel hem ten deel wegens
n achtjarig dienstverband als sec-
taris bij de Texelse aquariumvereni-
ig In Aqua Vita en voor zijn op-
erkelijke inzet bij het organiseren van
onlangs in het dorpshuis gehouden
sileumtentoonstelling. De onder-
heiding die eens per jaar wordt toe-
ikend, werd uitgereikt bij de officiële
(uiting van deze zeer geslaagde ex-
isitie die ca. 450 belangstellenden
«ft getrokken.
Van de gebeurtenis zijn dia's gemaakt
s vrijdagavond 29 januari tijdens een
Jenbijeenkomst zullen worden ver
toond
Visje
De schipper had meer aandacht voor
de visvangst dan voor het filmen zo
blijkt: „Het is verbluffend hoe schipper
Boon onverstoorbaar een greep in het
water doet en met feilloze zekerheid een
schol in zijn mandje zwiept. Geen
meeuw kan secuurder een visje grijpen
dan de echte Texelse vissers."
Het verhaal
Zoals gezegd, het verhaal gaat over
een groep jongeren die op Texel kam
peert. Onder hen bevinden zich Peter,
een student en Annie die verliefd is op
hem. Hans, een andere student is ver
liefd op Sip. Zij dwaalt fluitspelend door
Eon foto overgenomen urt de Texelsche Courent ven 7 september 1935, die een tregisch voor-
vel uit de film in beeld brengt Leo de Hertogh draagt Lizzy Dennburg, die ven heer peerd
gevallen is, naar het vakantiekamp.
jaar en behoorde dus tot de leeftijds
groep waarover hij filmde. De film koste
hem twintig mille. Het geld had hij uit
een erfenis. Dit bedrag is er bij lange na
niet uitgekomen. Wel leverde de film
een klein buitenlands succes op. Vooral
in Italië werd de rolprent zeer ent
housiast ontvangen.
One shot
Van der Linde wordt in vakkringen
nog steeds herdacht als One-shot
lijk zou er in deze film erg weinig
gebeuren en adviseurs zeiden: „dat kan
niet, er moet spanning in. Vandaar die
gevluchte echtgenote en die reddingen.
Dat betreur ik nu."
Texelse figurante
Een Texelse figurante in de speelfilm
is de 66-jarige mevrouw Krüger-van der
Slikke uit Den Burg. Zij weet zich niet
zoveel van het meespelen te herinneren.
„Ik moest een stuk lopen en een paar
de duinen om uiting te geven aan haar
gevoelens. Het rustige kampleven wordt
verstoord door de komst van Maya die
na een val van een paard het kamp
wordt binnengedragen. Maya is weg
gelopen bij haar man.
Tot verdriet van Annie worden beide
studenten verliefd op Maya en dat levert
tal van verwikkelingen op. De jaloerse
ex-viendin van Peter gaat zelfs naar
Amsterdam om Maya's familie in te
lichten.over haar gedrag op Texel. Maya
krijgt bij het zwemmen een ongeluk en
wordt door Peter gered, die op zijn beurt
ook weer gered moet worden. Als hij bij
bewustzijn komt is het eerste wat hij
zegt: „waar is Annie?", een over
duidelijk bewijs dat zij voor hem de ware
liefde isUiteraard loopt het allemaal
goed af en kan aan het einde van de film
een dubbele romance gevierd worden.
Bleke Bet
Heden ten dage komt het verhaal
suikerzoet en gekunsteld over maar voor
de oorlog was het iets revolutionairs dat
jeugdromances voor het witte doek
Charlie" omdat praktisch alle opnamen
in één keer werden gedraaid; overdoen
was er niet bij. In een interview in het
Parool in 1953 geeft Van der Linden toe
dat er in de film in dramatisch opzicht
weinig gebeurt. „Wij wilden iets anders
dan „De Jantjes" of „Bleke Bet" en
andere malle gevallen. Een film zonder
hevig toneelspel en adembenemende
gebeurtenissen. Hoe het dan wel
moest?, dat was moeilijker. Aanvanke-
keer mijn neus optrekken." Ondanks de
bedrevenheid van One-shot Charlie
moest deze scene toch drie keer over.
Mevrouw Krüger-van der Slikke diende
in die tijd als 19-jarig meisje in
Oudeschild en Van der Linden kwam
persoonlijk vragen of ze wilde figureren.
„Ik vroeg wel meteen wat het ople
verde." Dat was 72,50, voor die tijd een
heel bedrag. „Ze betaalden niet meteen
en later moest in om het geld gaan
zeuren, waarna ik het alsnog kreeg." In
Oudeschild werd het meisje Van der
Slikke „gepest" met haar rolletje.
„ledereen noemde me filmster, maar
dat was na de vertoning op Texel weer
afgelopen,"
badpak
Over de film doet ook het verhaal de
ronde dat twee meisjes uit Oudeschild
gevraagd werden voor een rolletje maar
zij moesten op het strand gefilmd wor
den in 'n vooroorlogs badpak met pijpen
De ouders van de meisjes vonden
dat echter niet betamelijk en het ging
niet door. Van der Linden verklaarde in
een interview in de Haagsche Courant
(1976) dat het in Den Haag geen pro
bleem was spelers en figuranten te vin
den. „Er kwamen dan moeders met hun
dochters. Die meisjes werden je gewoon
aangeboden. Dat ging in de geest van:
geeft u m'n dochter nou eens een kans.
Negatief
Wij konden niemand achterhalen die
de film gezien heeft en ons kon vertellen
welke delen van Texel zoal te zien zijn.
Op het stille strand kunt u met d'r doen
wat u wilt."
De Slufter en omgeving spelen een be
langrijke rol, zo blijkt uit de recensies,
maar ook de tocht per boot naar Texel
en Oudeschild worden getoond. De
recensisten kwamen over het algemeen
tot een negatief oordeel over de film, en
dat betrof dan vooral het verhaal en het
spel. Het was allemaal te amateuris
tisch. Lovend was een ieder echter over
de opnamen in fotografisch en tech
nisch opzicht van het Texelse land.
Het camerawerk van Otto Neijenhoft
werd geprezen wegens zijn „natuurlijk
heid". Een van deze recensies: „De
belangrijkste kwaliteit is het camerawerk
waarin Texel op voortreffelijke wijze
wordt getoond. Het betreft een beko
ring die zelden wordt geëtaleerd en ook
de personen zijn prachtig weergegeven
in het landschap met wonderbare wol
kenluchten. In belichtingsstudie, in
beeldvlakverdeling, in gevoelige close-
ups der meisjeskopjes is hier een pic
turale schoonheid bereikt, die op zich
zelf het zien van deze film tot een ware
genieting maakt." Ook het volgende
liegt er niet om. „De hoofdrol in „Jonge
harten" wordt vervuld door het eiland
Texel met zijn weidse vergezichten, dit
alles door Otto Neijenhoff opgenomen
op een wijze, welke een subsidie van
Vreemdelingen verkeer volkomen zou
rechtvaardigen."
Schuilen
Problemen heeft Van der Linden wel
gehad met de weergoden. Hoewel het
een zomerse film is geworden moesten
de filmers nogal eens in de tenten blijven
omdat het in de zomer van 1935 zeer
regelmatig regende Een gast die het
filmkamp in de Slufter bezocht, heeft
dat met een nachtje kleumen in de
duinen moeten bekopen, zo verhaalt
een journalist althans in een reisverslag.
„Toen de gast onder geleide het kamp
verliet was het weder nog goed. Hal
verwege hun tocht naar de boerderij
waar de gast zou slapen, woei hun
lantaarn uit en aangezien de ene kamp
lantaarn en het wenkende licht van de
vuurtoren geen voldoende oriënterings
vermogen boden, verdwaalden beiden,
terwijl een vreselijk onweer losbarstte
boven zee. Onder regenvlagen en
stormgeloei raakten beiden in het drijf
zand langs de kust en tenslotte brachten
zij huiverend en doorweekt de hele
nacht in het duin door. Toen ze 's mor
gens bij de boerderij aankwamen be-
„Jonge harten" draait woensdag
3 februari in het City Theater in een
middagvoorstelling die om 15.00
uur begint en een avondvoorstelling
die om 20.00 uur van start gaat. De
entree is vijf gulden. Rolstoelge
bruikers kunnen gebruik maken van
de zij-ingang van de bioscoop. De
film duurt anderhalf uur.
Hoewel de kwaliteit van de voor
oorlogse film volgens Van der Lin
den nogal eens te wensen overliet
[gefilmde toneelstukken) was er
kwantiteit genoeg.
Er zijn tussen 1933 en 1940 maar
liefst 37 Nederlandse speelfilms ge
maakt en dat is, met een ge
middelde van zes per jaar, enorm
veel. Het is een getal wat in de
Nederlandse filmindustrie pas de
laatste jaren weer gehaald wordt.
Dit kwam vooral door de inbreng
van uitgeweken Duitsers die op de
aftitelingen van veel speelfilms uit
die tijd voorkomen. Duitsland had
op filmgebied al een stevige naam
opgebouwd en leverde" in de
jaren voor de oorlog een groot
aantal gevluchte cameramensen en
regisseurs. Wat betreft de film
Jonge Harten" konden wij in ieder
geval nagaan dat het scenario is
geschreven door de Duitser Walter
Sch/ee.
Enkele films die door Dudsers
werden gemaakt en die het in Ne
derland ,,goed deden", waren:
,,Merijntje Gijzens jeugd" met de
regisseur Kurt Gerron uit 1936;
Komedie om geld" van Max Op-
huls ook uit 1936 en ,,Het mysterie
van de Mondscheinsonate" uit
1935.
Ha „Jonge Harten" is Texel nooit meer uitgekozen als locatie voor een speelfilm. In 1972 werd
alleen nog een stukje van Turks Fruit opgenomen in alweerde Slufter. Op de foto Rutger
Hauer Ilinksen Monique v.d. Ven met daarachter regisseur Paul Verhoeven voor de camera.
De regie van Jonge harten"
was in handen van Huguenot van
der Linden en de produktie was van
H. M. Josephon. Van der Linden
heeft na deze „Texelse" speelfilm
nog een dertigtal films gemaakt,
voor het merendeel documentaires.
In de film „Nederland in zeven
lessen" maakte de filmster Audrey
Hepburn haar cameradebuut. Voor
zijn korte film ,,De kleine wereld"
kreeg Van der Linden een Oscar. De
spelers in „Jonge harten" waren
voor het merendeel onbekend en
stonden in deze film voor het eerst
voor de camera. De hoofdrolspeler,
Leo de Hartogh, is na de oorlog een
succesvolle carriere begonnen als
toneelspeler.
werden vastgelegd. De paar filmmakers
die Nederland kende kwamen nog niet
veel verder dan het verfilmen van
„Bleke Bet" of „Rooie Sien" en deden
dat veelal in studio's. Huguenot van der
Linden was bij het maken van de film 23
greep de boer niet hoe „filmmensen" zo
vroeg op konden zijn..
Zwoelheid
In 1967 begon de herwaardering van
„Jonge harten" vooral door een ver
toning op de internationale filmweek in
Arnhem. Cinefielen zien de rolprent
meer en meer als een start van de avant-
garde film waarin emoties en beelden op
ongebruikelijke wijze worden weerge
geven. Nieuw voor die tijd was dat voor
het eerst op „Hollandse wijze" in speel-
filmvorm aandacht aan de jeugdliefde
werd geschonken en hoewel het een
„zondagse zwoelheid" betrof was de
pers toch enthousiast over het flirten, de
zonnige lichamen en andere, daarmee
verbonden, zaken.
Pretentieloos
De zwakheid van het verhaal is een
facet dat in de loop der jaren lijkt te zijn
weggevallen en daarvoor in de plaats is
een duidelijke bewondering gekomen
voor de lef waarmee Van der Linden
werkte. Amateurs die geen rol spelen,
maar gewoon degenen zijn die ze in het
verhaal moeten zijn was een nieuwe
methode, waar zelfs de hedendaagse
filmcultuur nog zeer gebrekkig raad mee
weet.
4Je muziek bij "de film werd voor de
oorlog „erg zwaar" genoemd en het
spel „amateuristisch". Nu spreken re
censenten over „zuiver spel" en een
„prachtige gedurfde muzikale interpre
tatie". Misschien was „Jonge harten"
zijn tijd wel ver vooruit of worden deze
kreten alleen maar ingegeven door nos
talgische gevoelens. Mogelijk is deze
opmerking uit de vijftiger jaren nog het
beste: „een (gelukkig) pretentieloze film
met de jeugd in al zijn oorspronkelijkheid
met gebruikmaking van een schitteren
de omgeving."
In de aankondiging van de data van
de rommeltjesmarkten in Oosterend
werd in de krant van dinsdag gemeld dat
de opbrengst ervan ten goede komt aan
de dorpscommissie in Oosterend. Het
geld is echter ook bestemd voor de
sportvereniging, de muziekvereniging
en de damclub in Oosterend
Twee Texelaars maken deel uit van
een speciaal orkest van 450 amateur
musici dat gevormd is ter ere van de
200ste uitzending van het NOS radio
programma Für Elise. Het zijn Camilla
Veld uit De Waal en P. J. Witte uit Den
Burg. De vijftienjarige Camilla Veld doet
al voor de derde keer mee aan het
Elisade orkest en speelt dwarsfluit. De
33-jarige heer P.' J. Witte uit de Mo
lenstraat speelt trombone. Het orkest
treedt 31 januari op en dat wordt
rechtstreeks via radio en televisie uit
gezonden vanuit het Concertgebouw in
Amsterdam. De amateurmusici komen
uit alle delen van het land en hebben
zichzelf aangemeld voor deelname. Uit
gevoerd wordt een door Jan van Dijk op
teksten van Drs. P. gemaakte compo
sitie onder leiding van Jan Stulen. De
televisieuitzending duurt van 12.00 tot
13.00 uur via Nederland 1 en de radio
uitzending van 11.00 tot 13.00 uur via
Hilversum 4. Het geluid bij de televisie
uitzending kan hierdoor in stereo wor
den ontvangen.
Het Elisade orkest werd voor het eerst
geformeerd ter gelegenheid van de
honderdste uitzending van Für Elise in
december 1978. Vierhonderd amateurs
die een instrument op behoorlijk niveau
konden bespelen en tevens muziek kon
den lezen, meldden zich daarvoor aan.
De tweede Elisade happening vond in
december 1979 plaats. De 516 amateur
musici die toen het gelegenheidsorkest
vormden, haalden als grootste amateur
symfonie orkest aller tijden zelf vermel
ding in het befaamde Guiness Book of
Records. Het optreden had zoveel suc
ces dat werd besloten van een dergelijke
massale uitvoering een jaarlijkse traditie
te maken.
