Vijftig jaar Nauta:
DE ONSTUIMIGE
LOTGEVALLEN
VAN EEN
FAMILIEZAAK
1!
B IDAG 28 OKTOBER 1983
TEXELSE COURANT
PAGINA 15
V.VAV/AVAWAVïVAW/////AWAVWAVA,AV/.\\VAWAVAV//.WAVAV/AVAVAWAW«V/A\VAV
Grondlegger Jen Neute heeft het BO-jerlg
besteen ven zijn zeek niet mogen meemaken.
Ne een werkzeme gerolde van 45 Jaar ging zijn
gezondheid snel achteruit. In september 196!
verliet hij het bedrijf. Ne een ziekteperiode
ven ruim een jeer overleed hij op 71-jarige
leeftijd op 1 meert.
de opsomming: fotohandel en foto
atelier, boekhandel, kantoorboekhandel,
postzegelhandel, prentbriefkaarten,
goud, zilver, uurwerken, glas porcelein
en aardewerk, souvenirs, speelgoed,
parfumerieën, lederwaren, religieuze ar
tikelen en byouterieën.
Gemeente
De uitbreidingsdrift veroorzaakte ook
conflicten met de gemeente. Was de
vergunning in 1950 na jarenlang geharre
war pas rond, in 1956 ontstond heibel
rond de bouw van een garage aan de
Burgwal. De gemeente wilde geen ver
gunning geven omdat men daar bejaar
denwoningen had gepland. Nauta
bouwde toen toch een provisorische ga
rage die na veel ruzie uiteindelijk door
gemeentewerken werd gesloopt. Toch
kreeg Nauta gelijk. Nadat zijn bezwaren
in de gemeenteraad werden afgewezen
werden ze bj de provincie gehonoreerd.
Hij vertikte het toen echter nog een ver
gunning te vragen en zette zonder meer
een houten garage neer met daarop het
bordje ,,Te Koop geheel uitneembaar".
Daar kon de gemeente toen niets aan
doen en ruim tien jaar heeft het bordje er
op gezeten. Er kwamen regelmatig ko
pers die na het horen van de prijs en het
adres waar de garage óók kon worden
gekocht, deze toch maar liever
rechtstreeks bij de leverancier kochten.
Tweede generatie
Op 25 juni 1958, een dag nadat hij zijn
Mulodiploma heeft gehaald kwam de
toen 15-jarige Jook Nauta vast in het be
drijf te werken. Als kind had hij al foto
graferen geleerd en hielp hij in de donke
re kamer. Nu ging hij ook de winkel in en
volgde cursussen. Dat lukte vrij goed
want in 1960 slaagde hij als jongste maar
ook als beste van dat jaar voor zijn vakdi
ploma fotohandel. Wat hem naast een
geldprijs ook nog een stageperiode ople
verde aan de vooraanstaande Bayrische
Photoschule in München.
In datzelfde jaar werd in Den Hoorn
een filiaal geopend waar Jook de scep
ter ging zwaaien. Het pand Klif 23 (nu
het eethuis van Cor van Heerwaarden)
werd gekocht in zeer bouwvallige staat
en grotendeels eigenhandig opgeknapt
en tot winkel/woohuis verbouwd.
In 1963 werd het pand verpacht als cafe
taria en later verkocht.
Fotocentrale
In 1960 vond ook een belangrijke mo
dernisering plaats van de donkere kamer
en deed de automatisering zijn intrede.
Dat was hard nodig want het fotografe
ren begon flink toe te nemen evenals het
toerisme. Alles was toen nog in
zwart/wit en dit werd eigenhandig afge
werkt. Dat was een arbeidsintensief pro
ces. Foto voor foto moest blaadje voor
blaadje op papier worden afgedrukt,
ontwikkeld, gefixeerd, gespoeld, ge
droogd/geglansd, gesorteerd en ge
prijsd en in de zakjes gedaan. Daarbij
was het devies: uw film de ene dag bren
gen, de volgende dag klaar. Dat leverde
veel werk op, ook uit De Koog waar Rei-
jer Daalder het vaste fotodepot was. Als
één van de eerste in Nederland werd een
combinatie van een rollenprinter en ont-
wikkelmachine in gebruik gesteld.
Toen Jook in 1964 uit militaire dienst
Kwam ging nij'zicn voornamcirjK mm i
bezig houden en ontwikkelde de donke
re kamer zich tot een complete fotocen
trale voor zwart/wit werk als zelfstandi
ge eenheid. Er werd daar voor meerdere
zaken gewerkt: Langeveld en De Rooy,
Fa. Mets, Lut, Daalder Supermarkt, kap
per Smit en de fa. Bremer.
Door verdere modernisering van ap
paratuur en vakkundig werken kon nu
met grote snelheid een flinke dagpro
ductie worden gemaakt van een uitste
kende kwaliteit. Per dag werden in het
hoogseizoen duizenden foto's afge
werkt. Eind van de jaren zestig begon
nen de aantallen echter te dalen door de
snelle opkomst van de kleurenfotografie.
In 1975 kwam de apparatuur buiten ge
bruik en wordt alleen nog het eigen va
kwerk afgewerkt. Het bleek technisch
en financieel niet verantwoord om op
dezelfde wijze de afwerking van kleuren
foto's ter hand te nemen.
In de jaren zestig kwamen meeroere
Nauta's in het familiebedrijf. Oda, Wil-
fried en Weren Nauta zijn geruime tijd
actief geweest maar waren eind zeventi
ger jaren weer opgestapt.
In 1969 werd het resterende onbe
bouwde terrein aan de Burgwal gekocht
en volgebouwd; hier kwamen het don-
kerekamerbedrijf, de fotostudio en de
werkruimte. Tevens werd het bestaande
pand rigoreus verbouwd, ongeveer tot
zijn huidige vorm. Het enorme assorti
ment artikelen werd teruggebracht tot
voornamelijk foto-artikelen en boeken.
Met deze specialisatie veranderde het
bedrijf tevens van eenmanszaak in firma,
met Jan, Jook en Weren Nauta als
vennoten.
In 1970 kwam Daan Welboren in
dienst als boekverkoper; hij nam de lei
ding van de boekhandel voor zijn reke
ning. In 1973 kreeg het bedrijf opnieuw
een filiaal; in het pand van but aan de
Badweg. De verwachte omzetstijging in
de loop de jaren bleef echter uit en na
zes seizoenen (in 1978) werd er mee
gestopt.
Politiek
In tegenstelling tot zijn vader had
Jook Nauta belangstelling voor allerlei
maatschappelijke activiteit buiten het
bedrijf en hij kwam in de plaatselijke po
litiek terecht. In 1974 kwam hij op een
verkiesbare plaats te staan, werd geko
zen en werd meteen wethouder. Dat zou
acht jaar duren en in die tijd liet hij zich
in het gemeentebestuur duchtig gelden.
Hij leverde het bewijs dat een zaak niet
„kapot" hoeft te gaan als de baas zich
met de politiek bezig houdt. Nauta druk
te een duidelijk stempel op het plaatse
lijk bestuur en zijn ideeën waren nogal
eens omstreden. Zelfs nu wordt nog
gesproken over „de tijd van Nauta" en
er kan gerust worden gezegd dat een
tijdperk werd afgesloten toen hij vorig
jaar de politiek vaarwel zegde. Een bij
zonderheid is dat tegelijk met Nauta zijn
personeelslid Daan Welboren in de raad
werd gekozen en er nog steeds inzit. De
verschillen op politiek gebied hebben de
onderlinge relatie binnen het bedrijf
nooit verstoord. Zaken en politiek bleven
strikt gescheiden.
In 1978 vond weer een rigoreuze ver
bouwing plaats; tevens veranderde de
structuur van het bedrijf. De firma werd
ontbonden en Jook nam de zaak over en
maakte er een b.v. van. Men ging de
tachtiger jaren in met acht medewer
kers;'s zomers kwamen daar nog één of
twee seizoenkrachten hij. Behoefte aan
versterking van de concurrentiepositie
leidde tot toetreding tot de Combi-foto-
organisatie; ten behoeve van de boeken
branche gebeurde iets dergelijks: aan
sluiting bij de vereniging Icob. De laatste
ontwikkeling was het inhaken op de lan
delijke trend om in de fotobranche de vi
deo een belangrijke rol te laten spelen.
lauta voor zijn eerste winkeltje in de Hogerstraat.
Op 3 mei 1933 opende de 21-jarige en uit Den Helder afkomstige Jan Nauta in een
pand van Kees Boon (,,Kees Rachel"J in de Hogerstraat te Den Burg een fotozaakje.
Daarmee werd de basis gelegd voor de huidige foto-, video- en boekhandel. J. Nau
ta, die er dus een halve eeuw heeft opzitten. De stichter heeft het jubileum niet mo
gen meemaken; hij overleed op 1 maart van dit jaar en om die reden werd de viering
van het 50£jarig bestaan verschoven naar de herfst. Het is tevens het jubileum van
zoon Jook Nauta die op 25 juni van dit jaar 25 jaar in het bedrijf werkzaam was. Er
is dus aanleiding om eens terug te blikken in de geschiedenis van dit familiebedrijf,
temeer daar die geschiedenis verre van saai is. Hieronder grepen uit de geschiede
nis, opgetekend aan de hand van oude stukken en mondeling doorgegeven mooie
verhalen."
wtiurs
De oorlog ging verder in een betrekke
lijke rust voorbij. Tot in november 1944
zo'n 700 Texelse mannen tussen de 18 en
35 jaar naar Assen moesten om daar ver
dedigingswerken aan te leggen. Vrouw
en twee kinderen gingen toen naar een
tante en de winkel ging op slot. In Assen
werden de Texelaars ondergebracht in
scholen en vervolgens in het gevorderde
psychiatrisch ziekenhuis Port Natal. La
ter kon men op verzoek ook bij particu
lieren wonden ondergebracht en onge
veer de helft maakte daar gebruik van,
waaronder Jan Nauta.
Zijn openlijk anti-Duitse houding speel
de hem nu ook weer parten. In maart
keerde het overgrote deel van de man
nen terug naar Texel maar Jan Nauta en
nog twintig „staatsgevaarlijken"
moesten blijven. Pas op 18 mei 1945 arri
veerde hij na avontuurlijke omzwervin
gen weer op Texel, ruim na de bevrijding
en de Russenoorlog. Die verlate terug
keer bleek overigens wel het leven gered
te hebben van de familie Nauta.
Terug op Texel trof hij het winkelpand
grotendeels in puin aan. Tijdens de be
schieting van Den Burg op 6 april waren
er 6 granaten ingeslagen. Aan de We
verstraatkant zag het er nog vrij redelijk
uit maar achter was het een enorme ra
vage. Ook het naastgelegen pand op de
hoek Weverstraat-Parkstraat (toen nog
Bakkers Ijzerhandel) was verwoest eve
nals het achtergelegen woonhuisje aan
de Burgwal. Als de familie Nauta in het
huis was geweest, zou zij dit niet over
leefd hebben. De veilig geachte plek
midden in het pand was doorzeefd met
granaatscherven.
Alles weg
Direct na de beschieting hadden
vrienden en familie er voor gezorgd dat
de ergste ravage werd opgeruimd en de
behouden gebleven delen van de voor
raad, negatieven, enz. werd opgeslagen
bij zwager Jaap de Graaf op het Koge-
reind. Precies op de dag van zijn terug
keer naar Texel, terwijl hij met zijn vrouw
de schade in de Weverstraat stond op te
nemen, vloog op het Kogereind een
Duitse vrachtwagen met munitie de
lucht in. Daarbij werden acht huizen ver
woest, en gingen in vlammen op. Ook
het huis van Jaap de Graaf waar de rest
van zijn spullen lag opgeslagenl Alles
was verlorenl Hij zat echter niet bij de
pakken neer. Met hulp van velen kon in
november de winkel weer open en her
nam het leven zijn normale loop.
Na de oorlog
De na-oorlogse jaren kenmerkten zich
door een snelle wederopbouw en herstel
van de ontwrichte economie. Bakkers
Ijzerhandel vestigde zich op de huidige
plaats in de Weverstraat en Jan Nauta
kocht het inmiddels opgeruimde terrein-
tje. Na veel geharrewar met de lokale au
toriteiten kreeg hij uiteindelijk toestem
ming daar een forse uitbreiding te ma
ken. Op 17 mei 1950 werd dit stuk
nieuwbouw in gebruik genomen wat
een aanmerkelijke vergroting van winkel
en werkruimten betekende.
De winkel werd zeker driemaal zo
groot, een voor die tijd moderne donkere
kamer verrees, opslagruimte, een werk
plaats en boven een mooi een ruim foto
atelier. Het toerisme begon zich langza
merhand te ontwikkelen en daarvan
werd al spoedig geprofiteerd. Naast de
foto-artikelen verschenen steeds meer
andere artikelen; souvenirs, strandartike-
len, speelgoed, enz. In 1956 werd de
boekhandel van de fa. W. C. Reij uit de
Warmoesstraat overgenomen. Door een
interne verbouwing waarbij de winkel
opnieuw werd vergroot, kon die er ook
nog bij worden ondergebracht. In die ja
ren was het aanbod van artikelsoorten
overdadig groot. Vrijwel alles op non
food gebied was verkrijgbaar. Het brief
en inpakpapier uit die tijd gaf de volgen-
Naar de Weverstraat
Het pand in de Hogerstraat werd te
klein. In 1936 werden twee huisjes in de
Weverstraat gekocht. Die werden
gesloopt em op 1 mei 1938 werd de
nieuwbouw in gebruik genomen. De
oorlog diende zich aan en in 1939 moest
Jan Nauta met de mobilisatie in dienst.
Hij had inmiddels een assistent aange
trokken zodat de winkel open kon blij
ven. Met een groep van ongeveer 100
man, voornamelijk Texelaars werd hij ge
legerd in de duinen bij paal 9. Nauta
kneep er regelmatig tussenuit. Natuurlijk
liep dat mis en het gevolg was verschil
lende keren arrest waarbij de straf moest
worden uitgezeten in het (voor velen
nog bekende) cachot op de Stenen
plaats. Het kwajongensachtige karakter
van Nauta zou zich nog vele malen laten
gelden. Het was een eigenschap die
men later ook bij zijn zoon zou
aantreffen.
Jan Nauta werkte hard, maakte lange
dagen, en deed alles alleen. Naast foto's
maken, filmrolletjes ontwikkelen en af
drukken en andere foto-artikelen, ver
kocht hij al spoedig ook horloges, goud,
zilver en prentbriefkaarten. Hij deed za
ken met Reijer Daalder uit De Koog (nu
Supermarkt Daalder) waar films werden
verkocht en ontwikkelwerk werd ingeno
men. Dat betekende iedere dag op de
fiets naar De Koog als de winkel dicht
was. Nauta was toen al een bekend
landschapsfotograaf. Hij deed regelma
tig mee aan tentoonstellingen en
wedstrijden. Vele prijzen herinneren nog
aan zijn successen daar. Maar hij was en
bleef een kwajongen die nogal eens wat
streken uithaalde. Eén daarvan gaat over
de „unieke" foto van een kerkuil. Een
boeiend verhaal hierover verscheen in
het blad „Focus". Want het was nog
weinigen gelukt om met heel veel ge
duld een foto van zo'n uil te maken. De
werkelijkheid was echter dat het een pas
dode uil was die heel knap in het foto
atelier in boomtakken werd gemonteerd
en van een passende achtergrond en
verlichting werd voorzien.
Oorlog
werd dit nieuws winkelpond een de Weverstreet in gebruik genomen. Links is nog een
te zien ven de winkeliwerkpleets ven Bekkers IJzerhendel.
Duitsers gooiden de etelegeruiten stuk. omdet zij door Jen Neute de winkel i
De oorlogstijd is voor de fa. Nauta
nogal spannend verlopen. Jan Nauta
kon zich na de capitulatie weer geheel
aan zijn zaak wijden. Zijn opstandige na
tuur bracht hem al spoedig in conflict
met de bezetter. Hij werd betrokken bij il
legale bladen waarvoor hij foto's van o.a.
het koninklijk huis afdrukte. Dat werd
blijkbaar bekend. Een Texelse NSB-er
tipte de Duitsers en op 7 maart 1941
werd hij gearresteerd. Na 10 weken voor
arrest in het „Oranjehotel" ofwel de ge
vangenis in Scheveningen en in Amster
dam wend hij door een Duitse rechtbank
wegens gebrek aan bewijs vrijgespro
ken. Dat dit voorval in het begin van de
oorlog plaatsvond is ongetwijfeld zijn
geluk geweest. Later werd je in dit soort
gevallen al snel gedeporteerd.
Niettemin had hij het bij de Duitse In-
selcommandant verbruid. Als straf kreeg
hij een plakkaat op de winkel met de
tekst „Für Deutsche Wehrmacht verbo
ten". Dat betekende omzetverlies, want
het soldij van de op Texels gelegerde
Duitse soldaten werd grotendeels op
Texel en dus ook in de winkels besteed.
Het trof hem echter niet zo zeer want
daardoor bleven vele schaarse artikelen
die anders door de Duitsers werden
weggekocht voor de Texelaars beschik
baar. Zelf had hij wel plezier om dat
bord. Want met veel genoegen verwij
derde hij en soms hardhandig, Duitse
soldaten die toch de winkel inkwamen
om iets te kopen. Die zaten in een onbe
haaglijke positie omdat ze een bevel van
hun commandant overtraden. Dat leidde
een keer tot een nachtelijke wraakactie
waarbij de etalageruiten werden
ingegooid.
De cheos die het gevolg wes ven de beschieting in opril 1945. Femllieleden zijn bezig
te redden wet er nog te redden velt.
