Het Maartenhuis en
ie gezonde geest
Zomerpeil drie
maanden later
Cursus patchwork
IJ DAG 28 OKTOBER 1983 TEXELSE COURANT PAGINA 5
Kosmos
let Texelse publiek zal zaterdag kunnen kennismaken met het sociaal-
trapeutisch centrum Het Maartenhuis in De Koog, dat na en periode van
igstand en verval werd opgeknapt en verbouwd. Het Maartenhuis biedt
onderdak aan 14 mensen die in de gevestigde gezondheidszorg „zwak-
mig" worden genoemd en er is plaats voor nog vier „dorpelingen". Daar-
ast wonen er acht begeleiders. De heilpedagogiek is een vorm van zvacak-
nigenzorg die is gebaseerd op de leer van de Duitse filosoof Rudolf Stei-
i de antroposofie. De meeste mensen kennen de landbouwmethode die
deze levensleer hoort, de biologisch-dynamische methode. De heilpeda-
wordt toegepast in de „Camphill'-huizen.
het systeem blijkt in de praktijk goed te
werken. We leven met zijn allen van wat
we verdienen met de weverij, de timmer
werkplaats, de uitkeringen van de dor
pelingen en van donaties. Bovendien
hebben we hier een paar appartementen
voor ouders van gehandicapte kinderen.
Die hoeven trouwens echt niet antropo
sofisch te leven om hier te huren, maar
ze moeten zich wel aanpassen bij de rust
die we hier willen handhaven.
In de tweede wereldoorlog verbleef
aantal vluchtelingen van het Euro-
se vasteland op een heuvel in de om-
ying van Aberdeen. Zij deelden de
nkbeelden van Rudolf Steiner en ve-
kenden elkaar uit de Wandervogelbe-
ging, een jeugdbeweging uit het
itssprekende gebied. Onder de leden
de groep, die in vrij belabberde om-
indigheden op die heuvel verbleef
mdaar Camphill) waren vrij veel art-
De oudst aanwezige dokter heette
König, een man uit Sleeswijk die er-
ing had in de begeleiding van zwak-
nige kinderen. Op Camphill werd de
sis gelegd voor het uitdragen van zijn
rm van begeleiding.
De antroposofen gaan ervan uit dat de
ins uit drie delen bestaat die elkaar
derzijds beïnvloeden: lichaam, geest
ziel. De geest, het wezen van de
ins, is altijd gezond en ziektes, handi-
zijn dus lichamelijke zaken,
ieestelijke gehandicapten zijn dus
istelijk gezonde mensen met een
iecht fysiek jasje aan", aldus Piet Ho-
iboom, een medewerker van het
lartenhuis. De begeleiding van die
msen moet zich volgens de sociaal-
irapie richten op het versterken van de
ronde delen van de mens, dus op het
nuleren van de geest. Daardoor kun-
ïde lichamelijke beperkingen gecom-
nseerd worden.
Dorpelingen
De bewoners van het Maartenhuis
irden „dorpelingen" genoemd. Vroe-
r, in een periode dat de maatschappij
linschaliger functioneerde, werden
akzinnigen door de eigen omgeving
gevangen. In het dorp waren altijd
il klusjes te vinden voor die mensen,
dat er toch een zinvol bestaan voor
nwas weggelegd. Bij het modernise-
ivan de samenleving ontstond de ten-
ns om deze groep af te zonderen van
samenlevng.
De sociaal-therapie vindt die oude
stand eigenlijke beter, vandaar de
am dorpelingen. De verklaring van de
naam geeft tevens aan hoe de gezon-
geest dan moet worden gestimu-
ird: door zinvol werk. Hogenboom:
fe bieden hier vijf soorten werk. Er is
a timmerwerkplaats, een weverij, een
sserïj, er is werk in de huishouding,
moestuin en de koe vragen boven
in dagelijks aandacht. In overleg met
dorpelingen zelf wordt een plaats ge-
ten waar ze het beste kunnen werken
als dat bevalt proberen we ze min of
ter een vak te leren.
We accepteren geen moeilijke buien
idat de dorpeling toch gehandicapt is,
laten ze die handicap niet uitleven. Er
hier een spastische jongen. Die heeft
>g bij zijn moeder gewoond. Hij kwam
it een typemachientje en kon nog niet
iten. Als hij iets wilde, typte hij dat en
i moeder deed alles wat hij vroeg.
Eén van de woongroepen tijdens de maaitijd.
Daar zijn we hier grotendeels mee
gestopt en nu wordt hij gestimuleerd tot
praten en zichzelf een beetje helpen, zijn
bed opmaken bijvoorbeeld." Piet Ho
genboom, die aan het hoofd van één
van de twee huizen staat, weet waar hij
over praat. Dat is duidelijk niet alleen
een gevolg van zijn opleiding, hij heeft
goed contact met zijn dorpelingen. De
manier waarop hij begroet en vertrouwd
wordt, toont aan dat er praktijkervaring
is. Ervaring is trouwens ook in ruime ma
te aanwezig bij zijn college Edelgard
Jansen-Arfeller, een Duitse die twintig
jaar in Engeland in de sociaal-therapie
werkzaam was en nu al weer geruime
tijd in Nederland, getuige haar uitdruk
kingsvaardigheid in deze taal. Ze is bo
vendien verpleegkundige: „Als we hier
een dokter nodig hebben komt er ge
woon een huisarts van het eiland. De
patiënten krijgen ook medicijnen als dat
nodig is, maar we proberen natuurlijk
wel zoveel mogelijk homeopatische mid
delen te gebruiken."
Ouderverenigingen
De dorpelingen van het Maartenhuis
zijn volwassen in jaren. In de al langer
funcionerende huizen bleek geen plaats
voor die groep te zijn, zodat de keuze
hier voor de hand lag. In Nederland wo
nen ongeveer 900 zwakzinnigen en psy
chiatrische patiënten in heilpedagogi-
sche huizen, zoals „Scorlewald" in
Schoorl en Bronbeek in Oploo en het
Zonnehuis in Zeist. Ouderverenigingen
weten van het bestaan van deze huizen
en zo komen de dorpelingen in bijvoor
beeld het Maartenhuis. Ook komt het
wel eens voor dat een arts die de antro
posofische leer onderschrijft, zijn patiën
ten doorverwijst. Bij de „alternatieve"
geneeskunde is de heilpedagogiek overi
gens nog niet zo bekend
De huizen staan te boek als particulie
re instellingen. Piet Hogemboom: „Wij
zijn niet erkend door de AWBZ en wo
nen in een heilpedagogisch huis wordt
dus niet vergoed door het ziekenfonds.
Het komt er eigenlijk op neer dat het
geld bij het rijk op was. Erkenning bete
kent nu eenmaal subsidie. Ook onze
opleiding is niet erkend. We zijn echter
wel erkend door de'gemeente en het
ROZ (Regionaal Overleg Zwakzinnigen
zorg), dat weer een positieve aanbeve
ling naar het POZ (provinciaal) heeft
gedaan.
Eigenlijk denken we dat we min of meer
worden getolereerd, zodat de kat uit de
boom gekeken kan worden. Toch heeft
dat zijn vervelende kanten, onze mede
werkers staan bijvoorbeeld allemaal als
werkloos te boek. We vangen overigens
geen uitkering en we krijgen ook geen
salaris. Kost en inwoning hebben we na
tuurlijk wel en als we ergens geld voor
nodig hebben kunnen we dat naar eigen
inzicht uit de fondsen van het Maarten
huis krijgen. Dat gaat in alle openheid en
Eén van de kenmerken van de antro
posofie is het rekening houden met de
invloeden van de kosmos. In de
biologisch-dynamische landbouw bij
voorbeeld wordt bij het zaaien en
mesten rekening gehouden met de
stand van de maan. Edelgard Jansen:
„Wij maken hier geen gebruik va horo
scopen om de juiste begeleiding voor
een dorpeling vast te stellen. Dat ge
beurt overigens wel eens in de heilpeda
gogiek als bij een heel moeilijke patient
de juiste behandeling maar niet gevon
den kan worden. Dat komt echter meer
voor in andere huizen. Die horocsopen
worden dan niet uit een damesweekblad
gehaald maar door deskundigen op
gesteld en uitgewerkt. Dat is iets waar
voor jaren studie nodig is.
Wij kunnen over het algemeen op
grond van onze ervaring goed bekijken
wat nodig is, ikzelf zit bijvoorbeeld al
ruim twintig jaar in dit werk. We accep
teren ook niet iedereen, mensen die ge-
De mensen ven het Maartenhuis geen er vanuit dat zinvolle bezigheid de gezonde geest van hun" dorpelingen stimuleert. Hier is een jongeman.
Edmundonder begeleiding bezig met het afwerken van één van de voor de verkoop bestemde produkteneen essenhouten stoel.
De ruimte waarin het interview plaats
vindt vertoont sporen van „andere" op
vattingen over schilder- en houtwerk.
Het is moeilijk te zeggen welke kleur de
muur heeft, dat varieert van zachtrood
tot geelachtig wit, de kleuren lopen
vloeiend in elkaar over, een overgang die
dan ook op geen twee plaatsen hetzelf
de is. Het blijkt gemaakt te zijn door
„Atelier de Zon", een „antroposofisch
Ook een weverij en spinnerij behoren tot de werkafdeling van het Maartenhuis. Het spinnewiel
waaraan dorpelinge Marjan hier zit is overigens ook een produkt van een werkplaats in een
sociaal-therapeutisch tehuis.
welddadig zijn bijvoorbeeld passen niet
in de grote vrijheid die we hier hebben.
U moet overigens niet denken dat we
hier psychiatrische patiënten hebben,
dat is niet zo" Psychiatrische patiënten
zijn mensen die door invloeden vanuit
hun omgeving ziekelijk overspannen zijn
geraakt, terwijl zwakzinnigen met hun
beperkingen zijn geboren, „mongolen"
zijn daar een voorbeeld van."
kere warmte uit.
len en tafels in elkaar gezet. De leider
van de werkplaats, Jocobus de Meulder,
zoekt het hout uit, in een andere werk
plaats worden de onderdelen dan uitge
zaagd, ruw voorgevormd en gefreesd. In
het Maartenhuis worden de stoelen dan
in elkaar gezet en met beitels „afge-
hoekt", dezelfde techniek die ook in bij
voorbeeld de deurposten terug te vinden
is. Het resultaat is degelijk eenvoudig
werk dat goed oogt. Dat geldt ook voor
de weverij annex spinnerij. Van schapen
wol worden daar kleden gemaakt, die
variëren van klein tot behoorlijk groot. Er
staat onder andere een weefgetouw uit
1848 waarop forse stukken gemaakt
kunnen worden.
Ook andere vormen van handvaardig
heid komen aan bod. Zo zullen tijdens de
open dag bijvoorbeeld speelgoeddingen
worden getoond die zijn gemaakt van
kokosnoten.
In de stal van de koe, een oude direc
tiekeet, ruikt het naar ouderwets lekker
hooi, dat op biologisch dynamische wij
ze werd gewonnen. De koe zelf staat in
de wei, het kalf dat ook tot de
Maartenhuis-menagerie hoort, ligt in
een afgeheind stuk van de boomsingel.
De koe wordt met de hand gemolken
door één van de dorpelingen die er on
geveer drie liter melk per dag uit weet te
halen. Het beest geeft het dubbele, de
rest wordt er door één van de medewer
kers uit gemolken.
De moestuin ligt er netjes bij, hoewel
er in deze tijd van het jaar natuurlijk niet
zo veel meer in staat. Langzaam maar
zeker wordt de grond rondom de gebou-
verantwoord" schildersbedrijf uit
Amsterdam en het is de bedoeling dat
de kleur „beweging" en „ademhaling"
uitdrukt. De omlijstingen van de deur
posten zijn vaak niet symmetrisch en de
hoeken zijn overal afgesneden. Het ge
heel oogt vriendelijk, het straalt een ze-
ttarrein rond het Maartenhuis begint een steeds meer gecultiveerde indruk te maken. In het gebouw links is één van de brandwerende muren
1 nu zijn gemaakt te zien.
Zoals gezegd proberen we de gezon
de geesst van de dorpelingen verder te
ontwikkelen. Dat betekent dat we na de
dagtaak ook een avondprogramma heb
ben. Een tv is hier bijvoorbeeld niet, een
dergelijk passief vermaak past niet in
wat wij willen bereiken. Daar is overi
gens wel regelmatig discussie over, maar
tot nog toe besteden we de avonden
aan bijvoorbeeld kunstzinnige vorming
en we geven een soort les
maatschappij-oriëntatie." We hebben
wel radio en de dorpelingen horen vaak
over dingen die in de maatschappij ge
beuren. Meestal pikken ze uit het nieuws
één ding op en missen ze de achtergron
den. Daar praten we dan over en meer
van dergelijke zaken."
Piet Hogenboom en Edelgard Jansen
ruimen blijkbaar veel tijd in voor praten
met de dorpelingen.
De zogenaamde huisavonden" die
nen voor het uiten van wensen en ver
langens. Edelgard: Vaak komen daar
hele leuke dingen uit. De dorpelingen
hebben dan echt het gevoel dat ze hun
mening mogen zeggen en dus kritiek
mogen uiten."
Afwerken
In de timmerwerkplaats worden stoe-
wen in cultuur gebracht, van de oor
spronkelijke woestenij is al weinig meer
te zien.
De wasserij wordt bijna geheel draaien
de gehouden door twee dorpelingen, al
leen voor het aanzetten van de machi
nes is hulp nodig.
Openheid
Omdat het Maartenhuis in openheid
wil functioneren wordt zaterdag een
open dag gehouden. De Texelse bevol
king kan dan met eigen ogen zien hoe er
gewerkt wordt en hoe de gebouwen zijn
opgeknapt. Er is veel gedaan aan brand
veiligheid, onder meer door het aan
brengen van brandwerende muren in het
gebouw waar de werkplaatsen en de ap
partementen zijn. De opstallen voldoen
aan alle eisen van de brandweer, iets
waar met gepaste trots over wordt
gesproken door de mensen van het
Maartenhuis. Het overgrote deel van de
verbouwing werd in eigen beheer uitge
voerd, vooral de ouders van de dorpelin
gen hebben zich enorm geweerd.
Texelse bedrijven die bij het project
betrokken waren zijn o.a. Rab, A. van
der Vis, A. Schoo, Jaspers, Geus, Fa.
Veltkamp, J. Commandeur en Meubel
huis Oosterhof.
Vrijdag zal burgemeester J. Engelvaart
de handelingen voor de officiële inge
bruikname verrichten tijdens een bijeen
komst voor genodigden. Het Maarten
huis ligt aan de Ruijslaan 81 in De Koog
en is zaterdag open van 14.00 tot 17.00
uur.
Door het extreem natte voorjaar kon het waterschap pas in juni het zomer
peil instellen bij de gemalen. Normaal gebeurt dit omstreeks maart. Boven
dien werd het winterpeil ook weer ruim een maand eerder ingesteld dan ge
bruikelijk wegens de enorme regenval in september. Eén en ander bleek uit
het technisch jaaroverzicht dat het hoofd technische dienst van het water
schap. H. Ph. Vonk, het college van hoofdingelanden en heemraden maan
dagavond voorschotelde.
„1983 zal de geschiedenis ingaan als
een jaar van uitersten op het gebied van
de waterbeheersing. In mei draaide het
gemaal Eierland bijvoorbeeld nog vier
maal zo veel als gemiddeld. Daarna
kwam een periode van uitzonderlijke
droogte en in september werden we
weer overspoeld. De enorme regenval
die midden september begon, overviel
ons min of meer, in het Hoornder
Nieuwland stond het water op een gege
ven moment 70 centimeter noven het
zomerpeil. Daar ging ook nog een pomp
door brand kapot, dat gemaal had dan
ook al vier dagen aan een stuk staan
draaien. Al met al heeft de afwatering
echter ook onder deze extreme omstan
digheden goed gewerkt." Op een vraag
van Klaas Eelman of het winterpeil niet
eerder ingesteld kan kunnen worden om
die septemberbuien beter te kunnen ver
werken wees dijkgraaf M. Roeper op de
omstandigheid dat dat niveau over het
algemeen pas een maand later noodza
kelijk is en dat de buien zeer plotseling
zo hevig waren begonnen.
Vonk lichtte ook toe wat er aan onder
houd was gepleegd. Het meest in het
oog lopend was wel het bedrag dat aan
wegenonderhoud was uitgegeven dit
jaar: bijna vier ton. Overigens zei Roeper
in zijn inleiding dat dit jaar duidelijk te
merken was geweest dat het Water
schap Texel geen „bouwwaterschap"
meer was: „We zijn zo'n beetje door de
grote werken heen. De waterkering is
voltooid, we kunnen ons nu volledig
gaan richten op onderhoud. Eén grote
klus staat ons nog te wachten: het over
dragen van wegen aan de gemeente.
Daarbij wil ik benadrukken dat de dijk
wegen onderdeel van de zeewering zijn
en dat ook zullen blijven." Roeper liep
hiermee vooruit op een andere discussie,
namelijk over de openstelling van de
weg door polder De Eendracht, waaro
ver al in de vorige krant bericht werd.
Landhoofden
Roeper deelde mee dat er een werk
groep was gevormd die de nota Kleine
Watersport van de gemeente bekeek.
Gebleken was dat de landhoofden (stei
gers) die aangelegd moeten worden bij
de waddenstrandjes nogal kostbaar zul
len worden, maar een bedrag kon hij nog
niet noemen.
Hij vertelde ook dat de nieuwe riool
waterzuiveringsinstallatie bij Oosterend
bijna in de aanbestedingsfase was en
dat naar zijn mening Uitwaterende Slui
zen de zaak voortvarend aanpakte.
Nu er op Texel een muskusrat is gesig
naleerd zal de disctricsrattenvanger Bet-
sema binnenkort met een assistent een
uitgebreid onderzoek in komen stellen.
Bovendien komt er nog een voorlich
tingsmiddag voor het personeel.
Op een vraag van Jan Uitgeest of de
Lageweg bij Den Hoorn niet verbreed
kon worden omdat de berm daar stukge
reden wordt door uitwijkende voortui
gen, lichtte Roeper toe dat dat weggetje
behoort tot de 76 kilometer „landelijke
wegen" op Texel die vanwege het
bestemmingsplan niet verbreed mogen
worden. Bovendien zijn de rijkssubsidies
voor dergelijke werken onlangs verlaagd
van 90% naar 50%.
Mevrouw I. van der Berg begint in no
vember met een cursus patchwork. De
lessen worden bij haar thuis gegeven en
het kost f3 per les. Cursustijden wor
den in overleg vastgesteld. Inlichtingen
en opgave bij mevrouw Van der Berg, te
lefoon 02220-3759.
